1.1.A	सञ्जय
1.1.B	सञ्जय
1.1.C	सम्_जि1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;जि;भ्वादिः}/सञ्ज्1_णिच्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;षञ्जँ;भ्वादिः}
1.1.D	सञ्जय{पुं}{8;एक}
1.1.E	-
1.1.F	-
1.1.G	सम्बोध्यः 10
1.1.H	-
1.1.I	हे_संजय
1.1.J	O_Sanjaya
1.1.K	सम्यक् जयतीति सञ्जयः
1.1.L	-
1.1.M	GLL

धर्म-क्षेत्रे

धर्मक्षेत्रे

धर्मन्-क्षेत्र{नपुं}{1;द्वि}/क्षेत्र{नपुं}{2;द्वि}/क्षेत्र{नपुं}{7;एक}

धर्मन्-क्षेत्र{नपुं}{7;एक}

<धर्म-क्षेत्रे>T6

धर्मस्य क्षेत्रम् = धर्मक्षेत्रम् तस्मिन् धर्मक्षेत्रे

विशेषणम् 3

धर्मभूमि_में

in_the_place_of_pilgrimage

GGGG

कुरु-क्षेत्रे

कुरुक्षेत्रे

कुरु-क्षेत्र{नपुं}{1;द्वि}/क्षेत्र{नपुं}{2;द्वि}/क्षेत्र{नपुं}{7;एक}

कुरु-क्षेत्र{नपुं}{7;एक}

<कुरु-क्षेत्रे>T6

कुरूणाम् क्षेत्रम् = कुरुक्षेत्रम् तस्मिन् कुरुक्षेत्रे

अधिकरणम् 10

कुरुक्षेत्र_में

in_the_place_named_Kuruksetra

LGGG

समवेताः

समवेता

समवेत{पुं}{1;बहु}/समवेता{स्त्री}{1;बहु}/समवेता{स्त्री}{2;बहु}

समवेत{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 7

एकत्रित

assembled

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

GLGG

युयुत्सवः

युयुत्सु{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 7

युद्ध_की_इच्छावाले

eager_to_fight

LGLG

मामकाः

मामक{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 7

मेरे

my_(sons)

GLG

च_एव

च{अव्य}_एव{अव्य}

कर्ता 10

और

and_certainly

पाण्डवाः

पाण्डवाश्चैव

पाण्डव{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 7

पाण्डु_के_पुत्रों_ने

the_sons_of_Pandu

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)) / वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GLGGL

किम्

किमकुर्वत

किम्{नपुं}{1;एक}/किम्{नपुं}{2;एक}

किम्{नपुं}{2;एक}

कर्म 10

क्या

what

GLGLL

अकुर्वत

कृ3{कर्तरि;लङ्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;डुकृञ्;तनादिः}

कृ{कर्तरि;लङ्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;डुकृञ्;तनादिः}

किया

did_they_do

1.2.A	तदा
1.2.B	-
1.2.C	तदा{अव्य}
1.2.D	तदा{अव्य}
1.2.E	-
1.2.F	-
1.2.G	अधिकरणम् 11
1.2.H	-
1.2.I	उस_समय
1.2.J	at_that_time

राजा

राजन्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 3

राजा

the_king

दुर्योधनः

दुर्योधनस्तदा

दुर्योधन{पुं}{1;एक}

कर्ता 11

दुर्योधन_ने

Duryodhana

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

GGLGLG

व्यूढम्

व्यूढं

व्यूढ{पुं}{2;एक}/व्यूढ{नपुं}{1;एक}/व्यूढ{नपुं}{2;एक}

व्यूढ{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 5

व्यूहरचनायुक्त

arranged_in_military_phalanx

पाण्डव-अनीकम्

पाण्डवानीकं

पाण्डव-अनीक{पुं}{2;एक}

<पाण्डव-अनीकं>T6

पाण्डवानाम् अनीकं = पाण्डवानीकम्

कर्म 6

पाण्डवों_की_सेना_को

the_army_of_the_Pandavas

GLGGG

दृष्ट्वा

दृश्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;दृशिँर्;भ्वादिः}

दृश्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;दृशिँर्;भ्वादिः}

पूर्वकालः 11

देखकर

after_seeing

तु

तु{अव्य}

और

but

आचार्यम्

आचार्यमुपसङ्गम्य

आचार्य{पुं}{2;एक}

कर्म 9

द्रोणाचार्य_के

the_teacher

GGGLLGGL

उपसङ्गम्य

उप_सम्_गम्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;उप_सम्_गमॢँ;भ्वादिः}

पूर्वकालः 11

पास_जाकर

approaching

वचनम्

वचनमब्रवीत्

वचन{नपुं}{1;एक}/वचन{नपुं}{2;एक}

वचन{नपुं}{2;एक}

कर्म 11

वचन

words

LLGGLG

अब्रवीत्

ब्रू1{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

ब्रू{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

कहा

spoke

1.3.A	आचार्य
1.3.B	-
1.3.C	आचार्य{पुं}{8;एक}
1.3.D	आचार्य{पुं}{8;एक}
1.3.E	-
1.3.F	-
1.3.G	सम्बोध्यः 11
1.3.H	-
1.3.I	हे_आचार्य
1.3.J	O_teacher

तव

युष्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 4

आपके

your

धीमता

धीमत्{पुं}{3;एक}/धीमत्{नपुं}{3;एक}

धीमत्{पुं}{3;एक}

विशेषणम् 4

बुद्धिमान्

talented

धीः बुद्धिः अस्यास्तीति धीमान् तेन

GLG

शिष्येण

शिष्य{पुं}{3;एक}

विशेषणम् 5

शिष्य

disciple

GGL

द्रुपद-पुत्रेण

द्रुपदपुत्रेण

द्रुपद-पुत्र{पुं}{3;एक}

<द्रुपद-पुत्रेण>T6

द्रुपदस्य पुत्रः = द्रुपदपुत्रः तेन द्रुपदपुत्रेण

कर्ता 6

द्रुपदपुत्र_धृष्टद्युम्न_द्वारा

by_the_son_of_Drupada

LLLGGL

व्यूढाम्

व्यूढां

व्यूढा{स्त्री}{2;एक}

विशेषणम् 10

व्यूहाकार_खड़ी_की_हुई

arranged

पाण्डु-पुत्राणाम्

पाण्डुपुत्राणामचार्य

पाण्डु-पुत्र{पुं}{6;बहु}

<पाण्डु-पुत्राणाम्>T6

पाण्डोः पुत्राः = पाण्डुपुत्राः तेषां पाण्डुपुत्राणाम्

षष्ठीसम्बन्धः 10

पाण्डुपुत्रों_की

of_the_sons_of_Pandu

GLGGGLGL

एताम्

एता{स्त्री}{2;एक}/एतद्{स्त्री}{2;एक}/आङ्_इ1{कर्तरि;लोट्;प्र;द्वि;परस्मैपदी;इण्;अदादिः}

एतद्{स्त्री}{2;एक}

विशेषणम् 10

इस

this

महतीम्

महतीं

महती{स्त्री}{2;एक}

विशेषणम् 10

बड़ी_भारी

great

LLG

चमूम्

चमू{स्त्री}{2;एक}

कर्म 11

सेना_को

military_force

पश्य

पश्यैतां

दृश्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

दृश्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

देखिये

behold

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GGG

1.4.A	अत्र
1.4.B	अत्र
1.4.C	अत्र{अव्य}
1.4.D	अत्र{अव्य}
1.4.E	-
1.4.F	-
1.4.G	अधिकरणम् 35
1.4.H	-
1.4.I	यहाँ
1.4.J	here
1.4.K	-
1.4.L	-
1.4.M	GL

युयुधानः

युयुधानो

युयुधान{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

सात्यकि

Yuyudhana

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LLGG

च

च{अव्य}

विशेषणम् 27

और

also

विराटः

विराटश्च

विराट{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

विराट

Virata

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LGGL

च

च{अव्य}

तथा

also

महान्-रथः

महारथः

महान्-रथ{पुं}{1;एक}

<महत्-रथः>Bs6

महान् रथः यस्य सः = महारथः

विशेषणम् 7

महारथी

great_warrior_chief

LGLG

द्रुपदः

द्रुपदश्च

द्रुपद{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

राजा_द्रुपद

Drupada

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LLGL

धृष्टकेतुः

धृष्टकेतुश्चेकितानः

धृष्टकेतु{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

धृष्टकेतु

Dhrstaketu

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GLGGGLGG

च

च{अव्य}

और

also

चेकितानः

चेकितान{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

चेकितान

Cekitana

च

च{अव्य}

तथा

and

वीर्यवान्

वीर्यवत्{पुं}{1;एक}/वीर्यवत्{पुं}{1;एक}

वीर्यवत्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 13

बलवान्

valiant

वीर्यं अस्यास्तीति

GLG

काशिराजः

काशिराजश्च

काशिराज{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

काशिराज

Kasiraja

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GLGGL

पुरुजित्

पुरुजित्कुन्तिभोजश्च

पुरुजित्{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

पुरुजित्

Purujit

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

LLGGLGGL

कुन्तिभोजः

कुन्तिभोज{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

कुन्तिभोज

Kuntibhoja

च

च{अव्य}

और

and

नर-पुङ्गवः

नरपुङ्गवः

नर-पुङ्गव{पुं}{1;एक}

<नर-पुङ्गवः>T7

नरेषु पुङ्गवः = नरपुङ्गवः

विशेषणम् 18

मनुष्यों_में_श्रेष्ठ

the_best_of_men

LLGLG

शैब्यः

शैब्यश्च

शैब्य{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

शैब्य

Saibya

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGL

विक्रान्तः

विक्रान्त

विक्रान्त{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 20

पराक्रमी

mighty

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

GGL

युधामन्युः

युधामन्युश्च

युधामन्यु{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

युधामन्यु

Yudhamanyu

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LGGGL

च

च{अव्य}

तथा

and

वीर्यवान्

वीर्यवत्{पुं}{1;एक}/वीर्यवत्{पुं}{1;एक}

वीर्यवत्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 23

बलवान्

valiant

GLG

उत्तमौजाः

उत्तमौजाश्च

उत्तमौजस्{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

उत्तमौजा

Uttamauja

उत्तमम् ओजः यस्य सः

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGGGL

सौभद्रः

सौभद्रो

सौभद्र{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

सुभद्रापुत्र_अभिमन्यु

the_son_of_Subhadra

सुभद्रायाः अपत्यं

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGG

च

च{अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 35

एवं

and

द्रौपदेयाः

द्रौपदेयाश्च

द्रौपदेय{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 3

द्रौपदी_के_पाँचों_पुत्र

the_sons_of_Draupadi

द्रोपद्याः अपत्यानि

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GLGGL

सर्वे

सर्व

सर्व{पुं}{1;बहु}/सर्व{नपुं}{1;द्वि}/सर्व{नपुं}{2;द्वि}/सर्वा{स्त्री}{1;द्वि}/सर्वा{स्त्री}{2;द्वि}

सर्व{पुं}{1;बहु}

कर्ता 35

सभी

all

यान्तवान्त-लोप-सन्धिः (एचोऽयवायावः (6।1।78)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 27

ही

certainly

महत्-इष्वासाः

महेष्वासा

महत्-इष्वास{पुं}{1;बहु}

<महत्-इष्वासा>Bs6

महान् इष्वासः यस्य सः = महेष्वासः ते महेष्वासाः

समुच्चितम् 30

बड़े-बड़े_धनुषोंवाले

mighty_bowmen

इषवः बाणाः अस्यन्ते क्षिप्यन्ते अनेनेति इष्वासः धनुः

LGGG

च

च{अव्य}

विशेषणम् 33

और

and

युधि

युध्{स्त्री}{7;एक}

अधिकरणम् 33

युद्ध_में

in_military_prowess

भीम-अर्जुन-समाः

भीमार्जुनसमा

भीम-अर्जुन-सम{पुं}{1;बहु}/समा{स्त्री}{1;बहु}/समा{स्त्री}{2;बहु}/समा{स्त्री}{1;बहु}/समा{स्त्री}{2;बहु}

भीम-अर्जुन-सम{पुं}{1;बहु}

<<भीम-अर्जुन>Di-समाः>T3

भीमः च अर्जुनः च = भीमार्जुनौ, भीमार्जुनाभ्यां समाः = भीमार्जुनसमाः

समुच्चितम् 30

भीम_और_अर्जुन_के_समान

Bhima_and_Arjuna_equal

GGLLGG

शूराः

शूरा

शूर{पुं}{1;बहु}/शूरा{स्त्री}{1;बहु}/शूरा{स्त्री}{2;बहु}

शूर{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 25

शूर-वीर

heroes

महान्-रथाः

महारथाः

महान्-रथ{पुं}{1;बहु}

<महत्-रथाः>Bs6

महान् रथः यस्य सः = महारथः ते महारथाः

समुच्चितम् 25

महारथी

great_warrior_chiefs

LGLG

(सन्ति)

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

1.5.A	द्विज-उत्तम
1.5.B	द्विजोत्तम
1.5.C	द्विज-उत्तम{पुं}{8;एक}/उत्तम{नपुं}{8;एक}
1.5.D	द्विज-उत्तम{पुं}{8;एक}
1.5.E	<द्विज-उत्तम>T7
1.5.F	द्विजेषु उत्तमः = द्विजोत्तमः सम्बोधने द्विजोत्तम
1.5.G	सम्बोध्यः 6
1.5.H	-
1.5.I	हे_ब्राह्मणश्रेष्ठ
1.5.J	the_best_of_the_brahmanas
1.5.K	-
1.5.L	-
1.5.M	LGGL

अस्माकम्

अस्माकं

अस्मद्{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 4

हमारे

our

GGG

तु

तु{अव्य}

सम्बन्धः 2

भी

also

ये

यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}

यद्{पुं}{1;बहु}

कर्ता 6

जो

those

विशिष्टाः

विशिष्टा

विशिष्ट{पुं}{1;बहु}/विशिष्ट{पुं}{8;बहु}/विशिष्टा{स्त्री}{1;बहु}/विशिष्टा{स्त्री}{2;बहु}/विशिष्टा{स्त्री}{8;बहु}/विशिष्टा{स्त्री}{1;बहु}/विशिष्टा{स्त्री}{2;बहु}/विशिष्टा{स्त्री}{8;बहु}

विशिष्ट{पुं}{1;बहु}

कर्तृसमानाधिकरणम् 6

प्रधान

especially_powerful

LGG

(सन्ति)

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/सत्{नपुं}{8;बहु}/सन्ती{स्त्री}{8;एक}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

तान्

तान्निबोध

तद्{पुं}{2;बहु}

कर्म 8

उनको

them

GLGL

निबोध

नि_बुध्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;बुधँ;भ्वादिः}/नि_बुध्2{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;बुधिँर्;भ्वादिः}

नि_बुध्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;नि_बुधिँर्;भ्वादिः}

समझ_लीजिये

know

ते

तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक}

युष्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 10

आपकी

your

सञ्ज्ञा-अर्थम्

सञ्ज्ञार्थं

सञ्ज्ञा-अर्थ{पुं}{2;एक}/अर्थ{नपुं}{1;एक}/अर्थ{नपुं}{2;एक}

सञ्ज्ञा-अर्थ{पुं}{2;एक}

<सञ्ज्ञा-अर्थम्>T4

सञ्ज्ञायै इदम् = सञ्ज्ञार्थम्

प्रयोजनम् 14

जानकारी_के_लिये

for_information

GGG

मम

अस्मद्{6;एक}/मा1{कर्तरि;लिट्;म;बहु;परस्मैपदी;मा;अदादिः}

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 12

मेरी

सैन्यस्य

सैन्य{पुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 13

सेना_के

army

GGL

नायकाः

नायका

नायक{पुं}{1;बहु}/नायक{पुं}{8;बहु}

नायक{पुं}{1;बहु}

कर्ता 14

सेनापति

principal_warriors

GLG

(सन्ति)

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

(अहम्)

(अस्मद्{1;एक})

(अस्मद्){1;एक}

कर्ता 17

(मैं)

तान्

तान्ब्रवीमि

तद्{पुं}{2;बहु}

कर्म 17

उनको

them

GLGL

ब्रवीमि

ब्रू1{कर्तरि;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

ब्रू{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

बतलाता_हूँ

mention

1.6.A	भवान्
1.6.B	भवान्भीष्मश्च
1.6.C	भव{पुं}{2;बहु}/भवत्{पुं}{1;एक}
1.6.D	भवत्{पुं}{1;एक}
1.6.E	-
1.6.F	-
1.6.G	समुच्चितम् 2
1.6.H	-
1.6.I	आप_(द्रोणाचार्य)
1.6.J	yourself
1.6.K	-
1.6.L	सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))
1.6.M	LGGGL

च

च{अव्य}

विशेषणम् 21

और

also

भीष्मः

भीष्म{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 2

पितामह_भीष्म

Grandfather_Bhisma

च

च{अव्य}

तथा

and

कर्णः

कर्णश्च

कर्ण{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 2

कर्ण

Karna

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGL

च

च{अव्य}

और

and

समितिञ्जयः

समितिञ्जय{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 8

संग्रामविजयी

ever_victorious

समितिं युद्धं जयतीति समितिञ्जयः

GLGLG

कृपः

कृपश्च

कृप{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 2

कृपाचार्य

Krpa

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LGL

च

च{अव्य}

तथा

and

तथा_एव

तथैव{अव्य}

वैसे_ही

and_even_so

अश्वत्थामा

अश्वत्थामन्{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 2

अश्वत्थामा

Asvatthama

GGGG

विकर्णः

विकर्णश्च

विकर्ण{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 2

विकर्ण

Vikarna

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LGGL

च

च{अव्य}

और

as_well_as

सौमदत्तिः

सौमदत्तिस्तथैव

सौमदत्ति{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 2

सोमदत्तका_पुत्र_भूरिश्रवा

the_son_of_Somadatta

सोमदत्तस्य अपत्यं सौमदत्तिः

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GLGGLGL

अन्ये

अन्य{नपुं}{1;द्वि}/अन्य{नपुं}{2;द्वि}/अन्य{नपुं}{7;एक}/अन्य{पुं}{1;बहु}/अन्य{नपुं}{1;द्वि}/अन्य{नपुं}{2;द्वि}/अन्या{स्त्री}{1;द्वि}/अन्या{स्त्री}{2;द्वि}/अन्या{स्त्री}{1;द्वि}/अन्या{स्त्री}{2;द्वि}/अन्1{भावे;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;अनँ;अदादिः}

अन्य{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 18

और

many_others

बहवः

बहु{पुं}{1;बहु}/बहु{स्त्री}{1;बहु}/बहु{स्त्री}{2;बहु}

बहु{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 18

बहुत_से

in_great_numbers

LLG

शूराः

शूरा

शूर{पुं}{1;बहु}/शूरा{स्त्री}{1;बहु}/शूरा{स्त्री}{2;बहु}

शूर{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 20

शूरवीर

heroes

नाना-शस्त्र-प्रहरणाः

नानाशस्त्रप्रहरणाः

नाना-शस्त्र-प्रहरण{पुं}{1;बहु}

<<नाना-शस्त्र>Km-प्रहरणाः>Bs6

नानाविधानि शस्त्राणि = नानाशस्त्राणि, नानाशस्त्राणि प्रहरणम् यस्य सः = नानाशस्त्रप्रहरणः ते नानाशस्त्रप्रहरणाः

समुच्चितम् 20

अनेक_प्रकार_के_शस्त्रास्त्रों_से_सुसज्जित

equipped_with_various_weapons_and_missiles

GGGGLLLG

युद्ध-विशारदाः

युद्धविशारदाः

युद्ध-विशारद{पुं}{1;बहु}/विशारदा{स्त्री}{1;बहु}/विशारदा{स्त्री}{2;बहु}

युद्ध-विशारद{पुं}{1;बहु}

<युद्ध-विशारदाः>T7

युद्धे विशारदः = युद्धविशारदः ते युद्धविशारदाः

समुच्चितम् 20

युद्ध_में_चतुर

skilled_in_warfare

GLLGLG

च

च{अव्य}

विशेषणम् 21

और

also

सर्वे

सर्व{पुं}{1;बहु}

कर्ता 24

सब_के_सब

all_of_them

मत्-अर्थे

मदर्थे

अस्मद्-अर्थ{पुं}{7;एक}/अर्थ{नपुं}{1;द्वि}/अर्थ{नपुं}{2;द्वि}/अर्थ{नपुं}{7;एक}

अस्मद्-अर्थ{पुं}{7;एक}

<अस्मत्-अर्थे>T4

मह्यम् इदम् = मदर्थम् तस्मिन् मदर्थे

प्रयोजनम् 23

मेरे_लिये

for_my_sake

LGG

त्यक्त-जीविताः

त्यक्तजीविताः

त्यक्त-जीवित{पुं}{1;बहु}/जीविता{स्त्री}{1;बहु}/जीविता{स्त्री}{2;बहु}

त्यक्त-जीवित{पुं}{1;बहु}

<त्यक्त-जीविताः>Bs3

त्यक्तम् जीवितम् येन सः = त्यक्तजीवितः ते त्यक्तजीविताः

कर्तृसमानाधिकरणम् 24

जीवन_की_आशा_त्याग_देनेवाले

prepared_to_risk_life

GLGLG

(सन्ति)

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

1.7.A	भीष्म-अभिरक्षितम्
1.7.B	भीष्माभिरक्षितम्
1.7.C	भीष्म-अभिरक्षित{पुं}{2;एक}/अभिरक्षित{नपुं}{1;एक}/अभिरक्षित{नपुं}{2;एक}
1.7.D	भीष्म-अभिरक्षित{पुं}{2;एक}
1.7.E	<भीष्म-अभिरक्षितम्>T3
1.7.F	भीष्मेण अभिरक्षितम् = भीष्माभिरक्षितम्
1.7.G	विशेषणम् 4
1.7.H	-
1.7.I	भीष्मपितामह_द्वारा_रक्षित
1.7.J	fully_protected_by_Bhisma
1.7.K	-
1.7.L	-
1.7.M	GGLGLL

अस्माकम्

अस्मद्{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 4

हमारी

of_ours

तत्

तदस्माकं

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{1;एक}

विशेषणम् 4

वह

that

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

LGGG

बलम्

बलं

बल{पुं}{2;एक}/बल{नपुं}{1;एक}/बल{नपुं}{2;एक}

बल{नपुं}{1;एक}

कर्ता 6

सेना

army

अ-पर्याप्तम्

अपर्याप्तं

अ-पर्याप्त{नपुं}{1;एक}/पर्याप्त{नपुं}{2;एक}

अपर्याप्त{नपुं}{1;एक}

<न-पर्याप्तं>Tn

न पर्याप्तं = अपर्याप्तम्

कर्तृसमानाधिकरणम् 6

सब_प्रकार_से_अजेय

unconquerable

LGGG

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

तु

त्विदमेतेषां

तु{अव्य}

और

but

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LGGGG

भीम-अभिरक्षितम्

भीमाभिरक्षितम्

भीम-अभिरक्षित{पुं}{2;एक}/अभिरक्षित{नपुं}{1;एक}/अभिरक्षित{नपुं}{2;एक}

भीम-अभिरक्षित{नपुं}{1;एक}

<भीम-अभिरक्षितम्>T3

भीमेन अभिरक्षितम् = भीमाभिरक्षितम्

विशेषणम् 11

भीम_द्वारा_रक्षित

guarded_in_everyway_by_Bhima

GGLGLL

एतेषाम्

एतद्{पुं}{6;बहु}/एतद्{नपुं}{6;बहु}

एतद्{पुं}{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 11

इन_की

of_the_Pandavas

इदम्

इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}

इदम्{नपुं}{1;एक}

विशेषणम् 11

यह

all_this

बलम्

बलं

बल{पुं}{2;एक}/बल{नपुं}{1;एक}/बल{नपुं}{2;एक}

बल{नपुं}{1;एक}

कर्ता 13

सेना

army

पर्याप्तम्

पर्याप्तं

पर्याप्त{नपुं}{1;एक}/पर्याप्त{नपुं}{2;एक}

पर्याप्त{नपुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 13

जीतने_में_सुगम

easy_to_conquer

GGG

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

1.8.A	च
1.8.B	च
1.8.C	च{अव्य}
1.8.D	च{अव्य}
1.8.E	-
1.8.F	-
1.8.G	-
1.8.H	-
1.8.I	इसलिये
1.8.J	also
1.8.K	-
1.8.L	-
1.8.M	L

सर्वेषु

सर्व{पुं}{7;बहु}/सर्व{नपुं}{7;बहु}

सर्व{नपुं}{7;बहु}

विशेषणम् 3

सब

everywhere

GGL

अयनेषु

अयन{नपुं}{7;बहु}

अधिकरणम् 12

मोर्चों_पर

on_all_fronts

LLGL

यथा-भागम्

यथाभागमवस्थिताः

यथा-भाग{पुं}{2;एक}/भाग{नपुं}{1;एक}/भाग{नपुं}{2;एक}

यथा-भाग{पुं}{2;एक}

<यथा-भागम्>A1

भागम् अनतिक्रम्य = यथाभागम्

क्रियाविशेषणम् 5

अपनी-अपनी_जगह

in_respective_positions

LGGGLGLG

अवस्थिताः

अवस्थित{पुं}{1;बहु}/अवस्थिता{स्त्री}{1;बहु}/अवस्थिता{स्त्री}{2;बहु}

अव_स्था{कृत्_प्रत्ययः:क्त;अव_ष्ठा;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 7

स्थित_रहते_हुए

stationed

भवन्तः

भवत्{पुं}{1;बहु}/भवन्त{पुं}{1;एक}

भवत्{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 7

आपलोग

all_of_you

LGG

सर्वे

सर्व

सर्व{पुं}{1;बहु}

कर्ता 12

सभी

respectively

यान्तवान्त-लोप-सन्धिः (एचोऽयवायावः (6।1।78)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 7

ही

certainly

हि

हि{अव्य}

निःसन्देह

and_exactly

भीष्मम्

भीष्ममेवाभिरक्षन्तु

भीष्म{पुं}{2;एक}/भीष्म{नपुं}{1;एक}/भीष्म{नपुं}{2;एक}

भीष्म{पुं}{2;एक}

कर्म 12

भीष्मपितामह_की

unto_Bhisma

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGGGLGGL

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 10

ही

in_particular

अभिरक्षन्तु

अभि_रक्ष्1{कर्तरि;लोट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;रक्षँ;भ्वादिः}

अभि_रक्ष्{कर्तरि;लोट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;अभि_रक्षँ;भ्वादिः}

सब_ओरसे_रक्षा_करें

guard_on_all_sides

1.9.A	कुरु-वृद्धः
1.9.B	कुरुवृद्धः
1.9.C	कुरु-वृद्ध{पुं}{1;एक}
1.9.D	कुरु-वृद्ध{पुं}{1;एक}
1.9.E	<कुरु-वृद्धः>T7
1.9.F	कुरुषु वृद्धः = कुरुवृद्धः
1.9.G	विशेषणम् 3
1.9.H	-
1.9.I	कौरवों_में_वृद्ध
1.9.J	the_grandsire_of_the_Kuru_dynasty_(Bhisma)
1.9.K	-
1.9.L	-
1.9.M	LLGG

प्रतापवान्

प्रतापवत्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 3

बड़े_प्रतापी

the_valiant

प्रतापः अस्यास्तीति

LGLG

पितामहः

पितामह{पुं}{1;एक}

कर्ता 11

पितामह_भीष्म_ने

the_grandfather

LGLG

तस्य

तद्{पुं}{6;एक}/तद्{नपुं}{6;एक}

तद्{पुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 5

उस_के_(दुर्योधन_के_हृदय_में)

his_(Duryodhana)

हर्षम्

हर्ष{पुं}{2;एक}

कर्म 6

हर्ष

cheerfulness

सञ्जनयन्

सञ्जनयन्हर्षं

सञ्जनयन्

सम्_जन्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;सम्_जनीँ;दिवादिः;पुं}{1;एक}

समानकालः 11

उत्पन्न_करते_हुए

increasing

GLLGGG

उच्चैः

उच्चैः{अव्य}/उच्च{पुं}{3;बहु}/उच्च{नपुं}{3;बहु}

उच्चैः{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 9

उच्च_स्वर_से

very_loudly

सिंह-नादम्

सिंहनादं

सिंह-नाद{पुं}{2;एक}/नाद{नपुं}{1;एक}/नाद{नपुं}{2;एक}

सिंह-नाद{पुं}{2;एक}

<सिंह-नादं>T6

सिंहस्य नादः = सिंहनादः तम् सिंहनादम्

कर्म 9

सिंह_की_दहाड़_के_समान

roaring_terribly_like_a_lion

GLGG

विनद्य

विनद्योच्चैः

वि_नद्1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;णदँ;भ्वादिः}/वि_नद्2{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;णदँ;चुरादिः}

वि_नद्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;वि_णदँ;चुरादिः}

पूर्वकालः 11

गरजकर

vibrating

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87))

LGGG

शङ्खम्

शङ्खं

शङ्ख{पुं}{2;एक}

कर्म 11

शंख

conch

दध्मौ

ध्मा1{कर्तरि;लिट्;उ;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}/ध्मा1{कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}

ध्मा{कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}

बजाया

blew

1.10.A	ततः
1.10.B	ततः
1.10.C	ततः{अव्य}
1.10.D	ततः{अव्य}
1.10.E	-
1.10.F	-
1.10.G	उपपदसम्बन्धः 2
1.10.H	-
1.10.I	इसके
1.10.J	there
1.10.K	-
1.10.L	-
1.10.M	LG

(परम्)

(परम्{अव्य}/पर{पुं}{2;एक}/पर{नपुं}{1;एक}/पर{नपुं}{2;एक}/पर{पुं}{2;एक}/पर{नपुं}{1;एक}/पर{नपुं}{2;एक})

(परम्){अव्य}

अधिकरणम् 10

(पश्चात्)

after

शङ्खाः

शङ्खाश्च

शङ्ख{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 4

शंख

conchs

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGL

च

च{अव्य}

कर्म 10

और

also

भेर्यः

भेर्यश्च

भेरी{स्त्री}{1;बहु}

समुच्चितम् 4

नगारे

large_drums

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGL

च

च{अव्य}

तथा

and

पणव-आनक-गोमुखाः

पणवानकगोमुखाः

पणवानक-गोमुख{पुं}{1;बहु}/गोमुखा{स्त्री}{1;बहु}/गोमुखा{स्त्री}{2;बहु}

पणवानक-गोमुख{पुं}{1;बहु}

<पणव-आनक-गोमुखाः>Di

पणवश्च आनकश्च गोमुखश्च = पणवानकगोमुखाः

समुच्चितम् 4

ढोल_मृदंग_और_नरसिंघे_आदि_बाजे

trumpets_and_small_drums_and_horns

LLGLLGLG

सहसा

सहसैवाभ्यहन्यन्त

सहसा{अव्य}/सहस्{पुं}{3;एक}/सहस्{नपुं}{3;एक}/सहसा{स्त्री}{1;एक}

सहसा{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 10

एक_साथ

suddenly

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

LLGGLGGL

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 10

ही

certainly

अभ्यहन्यन्त

अभि_हन्1{कर्मणि;लङ्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;हनँ;अदादिः}

अभि_हन्{कर्मणि;लङ्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;अभि_हनँ;अदादिः}

बज_उठे

blared_forth

सः

स

तद्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 12

वह

that

विसर्गलोप-सन्धिः (एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि (6।1।132))

शब्दः

शब्दस्तुमुलोऽभवत्

शब्द{पुं}{1;एक}

कर्ता 14

शब्द

combined_sound

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109))

GGGLGLL

तुमुलः

तुमुल{पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 14

बड़ा_भयंकर

tumultuous

अभवत्

भू1{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

भू{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

हुआ

became

1.11.A	ततः
1.11.B	ततः
1.11.C	ततः{अव्य}
1.11.D	ततः{अव्य}
1.11.E	-
1.11.F	-
1.11.G	उपपदसम्बन्धः 2
1.11.H	-
1.11.I	इसके
1.11.J	there
1.11.K	-
1.11.L	-
1.11.M	LG

(परम्)

(परम्){अव्य}

अधिकरणम् 15

(अनन्तर)

after

श्वेतैः

श्वेतैर्हयैर्युक्ते

श्वेत{पुं}{3;बहु}/श्वेत{नपुं}{3;बहु}

श्वेत{पुं}{3;बहु}

विशेषणम् 4

सफेद

by_white

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)) / रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GGLGGG

हयैः

हय{पुं}{3;बहु}

करणम् 8

घोड़ों_से

horses

युक्ते

युक्त{पुं}{7;एक}/युक्त{नपुं}{1;द्वि}/युक्त{नपुं}{2;द्वि}/युक्त{नपुं}{7;एक}/युक्ता{स्त्री}{1;द्वि}/युक्ता{स्त्री}{2;द्वि}/युक्ता{स्त्री}{1;द्वि}/युक्ता{स्त्री}{2;द्वि}

युज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;युजिँर्;रुधादिः;पुं}{7;एक}

विशेषणम् 7

युक्त

being_yoked

महति

महत्{पुं}{7;एक}/महत्{नपुं}{7;एक}/मह्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;महँ;भ्वादिः}

महत्{पुं}{7;एक}

विशेषणम् 7

उत्तम

in_a_glorious

LLL

स्यन्दने

स्यन्दन{नपुं}{1;द्वि}/स्यन्दन{नपुं}{2;द्वि}/स्यन्दन{नपुं}{7;एक}/स्यन्दना{स्त्री}{1;द्वि}/स्यन्दना{स्त्री}{2;द्वि}

स्यन्दन{पुं}{7;एक}

अधिकरणम् 8

रथ_में

chariot

GLG

स्थितौ

स्थित{पुं}{1;द्वि}/स्थित{पुं}{2;द्वि}/स्थिति{स्त्री}{7;एक}

स्था{कृत्_प्रत्ययः:क्त;ष्ठा;भ्वादिः;पुं}{7;एक}

समानकालः 15

बैठे_हुए

seated

माधवः

माधव{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 10

श्रीकृष्ण

Krsna_(the_husband_of_the_goddess_of_fortune)

मा लक्ष्मीः तस्याः धवः माधवः

GLG

च

च{अव्य}

कर्ता 15

और

as_well_as

पाण्डवः

पाण्डवश्चैव

पाण्डु{पुं}{1;बहु}/पाण्डु{स्त्री}{1;बहु}/पाण्डव{पुं}{1;एक}

पाण्डव{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 10

अर्जुन_ने

Arjuna_(the_son_of_Pandu)

GLGGL

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 11

भी

certainly

दिव्यौ

दिव्य{पुं}{1;द्वि}/दिव्य{पुं}{2;द्वि}

दिव्य{पुं}{2;द्वि}

विशेषणम् 14

अलौकिक

celestial

शङ्खौ

शङ्ख{पुं}{1;द्वि}/शङ्ख{पुं}{2;द्वि}

शङ्ख{पुं}{2;द्वि}

कर्म 15

शंख

conchs

प्रदध्मतुः

प्र_ध्मा{कर्तरि;लिट्;प्र;द्वि;परस्मैपदी;प्र_ध्मा;भ्वादिः}

बजाये

blew

LGLG

1.12.A	हृषीकेशः
1.12.B	हृषीकेशो
1.12.C	हृषीकेश{पुं}{1;एक}
1.12.D	हृषीकेश{पुं}{1;एक}
1.12.E	-
1.12.F	-
1.12.G	कर्ता 3
1.12.H	-
1.12.I	श्रीकृष्ण_ने
1.12.J	Hrsikesa_(Krsna_the_Lord_who_directs_the_senses_of_the_devotees)
1.12.K	हृषीकाणां इन्द्रियाणां ईशः हृषीकेशः
1.12.L	रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))
1.12.M	LGGG

पाञ्चजन्यम्

पाञ्चजन्यं

पाञ्चजन्य{पुं}{2;एक}/पाञ्चजन्य{नपुं}{1;एक}/पाञ्चजन्य{नपुं}{2;एक}

पाञ्चजन्य{पुं}{2;एक}

कर्म 3

पाञ्चजन्य_नामक

the_conch_named_Pancajanya

पञ्चजने भवः पाञ्चजन्यः तम्

GLGG

(दध्मौ)

(ध्मा1{कर्तरि;लिट्;उ;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}/ध्मा1{कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः})

(ध्मा){कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}

(बजाया)

blew

धनञ्जयः

धनञ्जय{पुं}{1;एक}

कर्ता 6

अर्जुन_ने

Dhananjaya_(Arjuna_the_winner_of_wealth)

धनं जयतीति धनञ्जयः

LGLG

देवदत्तम्

देवदत्तं

देवदत्त{पुं}{2;एक}

कर्म 6

देवदत्त_नामक

the_conch_named_Devadatta

GLGG

(दध्मौ)

(ध्मा){कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}

(बजाया)

blew

भीम-कर्मा

भीमकर्मा

भीम-कर्मा{स्त्री}{1;एक}

भीम-कर्मन्{पुं}{1;एक}

<भीम-कर्मा>Bs6

भीमानि कर्माणि यस्य सः = भीमकर्मा

विशेषणम् 8

भयानक_कर्मवाले

of_ferocious_deeds

GLGG

वृकोदरः

वृकोदर{पुं}{1;एक}

कर्ता 11

भीमसेन_ने

the_voracious_eater_(Bhima)

LGLG

महान्-शङ्खम्

महाशङ्खं

महान्-शङ्ख{पुं}{2;एक}

<महत्-शङ्खः>K1

महान् सः शङ्खः च = महाशङ्खः तम् महाशङ्खम्

विशेषणम् 10

महाशंख

the_mighty_conch

LGGG

पौण्ड्रम्

पौण्ड्रं

पौण्ड्र{पुं}{2;एक}/पौण्ड्र{नपुं}{1;एक}/पौण्ड्र{नपुं}{2;एक}

पौण्ड्र{पुं}{2;एक}

कर्म 11

पौण्ड्र_नामक

the_conch_named_Paundra

दध्मौ

ध्मा{कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}

बजाया

blew

1.13.A	कुन्ति-पुत्रः
1.13.B	कुन्तीपुत्रो
1.13.C	कुन्ति-पुत्र{पुं}{1;एक}
1.13.D	कुन्ति-पुत्र{पुं}{1;एक}
1.13.E	<कुन्ति-पुत्रः>T6
1.13.F	कुन्तेः पुत्रः = कुन्तिपुत्रः
1.13.G	विशेषणम् 3
1.13.H	-
1.13.I	कुन्तीपुत्र
1.13.J	the_son_of_Kunti
1.13.K	-
1.13.L	रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))
1.13.M	GGGG

राजा

राजन्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 3

राजा

the_king

युधिष्ठिरः

युधिष्ठिर{पुं}{1;एक}

कर्ता 5

युधिष्ठिर_ने

Yudhisthira

युधि स्थिरः युधिष्ठिरः

LGLG

अन्-अन्त-विजयम्

अनन्तविजयं

अनन्त-विजय{पुं}{2;एक}

<<न-अन्त>Bsmn-विजयं>Bs3

न अन्तम् यस्य = अनन्तः, अनन्तः विजयः येन सः = अनन्तविजयः तम् अनन्तविजयम्

कर्म 5

अनन्तविजय_नामक

the_conch_named_Ananta-vijaya

LGLLLG

(दध्मौ)

(ध्मा){कर्तरि;लिट्;उ;एक;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}

(बजाया)

blew

नकुलः

नकुल{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 7

नकुल

Nakula

LLG

च

च{अव्य}

कर्ता 10

तथा

and

सहदेवः

सहदेवश्च

सहदेव{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 7

सहदेव_ने

Sahadeva

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LLGGL

सु-घोष-मणि-पुष्पकौ

सुघोषमणिपुष्पकौ

सुघोषमणिपुष्पक{पुं}{2;द्वि}

<<सु-घोष>Bs6-<मणि-पुष्पकौ>Bs4>Di

शोभनः घोषः यस्य सः = सुघोषः, मणयः पुष्पाणि इव यस्मिन् सः = मणिपुष्पकः, सुघोषश्च मणिपुष्पकश्च = सुघोषमणिपुष्पकौ

कर्म 10

सुघोष_और_मणिपुष्पक_नामक_शंख

the_conchs_named_Sughosa_and_Manipuspaka

LGGLLGLG

(दध्मतुः)

(ध्मा1{कर्तरि;लिट्;प्र;द्वि;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः})

(ध्मा){कर्तरि;लिट्;प्र;द्वि;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}

(बजाये)

blew

1.14.A	परम-इष्वासः
1.14.B	परमेष्वासः
1.14.C	परम-इष्वास{पुं}{1;एक}
1.14.D	परम-इष्वास{पुं}{1;एक}
1.14.E	<परम-इष्वासः>Bs6
1.14.F	परमः इष्वासः यस्य सः = परमेष्वासः
1.14.G	विशेषणम् 2
1.14.H	-
1.14.I	श्रेष्ठ_धनुषवाले
1.14.J	the_excellent_archer
1.14.K	-
1.14.L	-
1.14.M	LGGGG

काश्यः

काश्यश्च

काशी{स्त्री}{1;बहु}/काश्य{पुं}{1;एक}

काश्य{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

काशिराज

the_King_of_Kasi_(Varanasi)

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGL

च

च{अव्य}

विशेषणम् 19

और

and

महान्-रथः

महारथः

महान्-रथ{पुं}{1;एक}

<महत्-रथः>Bs6

महान् रथः यस्य सः = महारथः

विशेषणम् 5

महारथी

the_great_chariot_warrior

LGLG

शिखण्डी

शिखण्डिन्{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

शिखण्डी

Sikhandi

LGG

च

च{अव्य}

एवं

and

धृष्टद्युम्नः

धृष्टद्युम्नो

धृष्टद्युम्न{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

धृष्टद्युम्न

Dhrstadyumna_(the_son_of_King_Drupada)

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGGG

च

च{अव्य}

तथा

and

विराटः

विराटश्च

विराट{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

राजा_विराट

Virata_(the_prince_who_gave_shelter_to_the_Pandavas_while_they_were_in_disguise)

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LGGL

च

च{अव्य}

और

and

अ-पराजितः

अपराजित{पुं}{1;एक}

<न-पराजितः>Tn

न पराजितः = अपराजितः

विशेषणम् 12

अजेय

invincible

सात्यकिः

सात्यकिश्चापराजितः

सात्यकि{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

सात्यकि

Satyaki_(the_same_as_Yuyudhana_the_charioteer_of_Lord_Krsna)

संत्यकस्य अपत्यं सात्यकि

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLGGLGLG

द्रुपदः

द्रुपदो

द्रुपद{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

राजा_द्रुपद

Drupada_the_King_of_Pancala

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LLG

च

च{अव्य}

एवं

and

द्रौपदेयाः

द्रौपदेयाश्च

द्रौपदेय{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 3

द्रौपदी_के_पाँचों_पुत्र

the_sons_of_Draupadi

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GLGGL

च

च{अव्य}

और

also

महान्-बाहुः

महाबाहुः

महत्-बाहु{पुं}{1;एक}

<महत्-बाहुः>Bs6

महान्तौ बाहू यस्य सः = महाबाहुः

विशेषणम् 18

बड़ी_भुजावाले

mighty-armed

LGGG

सौभद्रः

सौभद्रश्च

सौभद्र{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 3

सुभद्रापुत्र_अभिमन्यु

the_son_of_Subhadra_(Abhimanyu)

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGGL

(सर्वे)

(सर्व{पुं}{1;बहु}/सर्व{नपुं}{1;द्वि}/सर्व{नपुं}{2;द्वि}/सर्वा{स्त्री}{1;द्वि}/सर्वा{स्त्री}{2;द्वि})

(सर्व){पुं}{1;बहु}

कर्ता 25

(सभी)

all_of_them

पृथिवी-पते

पृथिवीपते

पृथिवीपति{पुं}{8;एक}

<पृथिवी-पते>T6

पृथिव्याः पतिः = पृथिवीपतिः सम्बोधने पृथिवीपते

सम्बोध्यः 25

हे_राजन्

O_King

LLGLG

सर्वशः

सर्वशः{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 25

सब_ओरसे

from_all_sides

GLG

*पृथक्

पृथक्पृथक्

पृथक्{अव्य}

वीप्सा 23

अलग

each

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

LGLL

पृथक्

पृथक्{अव्य}

विशेषणम् 24

अलग

respective

शङ्खान्

शङ्खान्दध्मुः

शङ्ख{पुं}{2;बहु}

कर्म 25

शंख

conchs

GGGG

दध्मुः

ध्मा1{कर्तरि;लिट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}

ध्मा{कर्तरि;लिट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;ध्मा;भ्वादिः}

बजाये

blew

1.15.A	च
1.15.B	-
1.15.C	च{अव्य}
1.15.D	च{अव्य}
1.15.E	-
1.15.F	-
1.15.G	-
1.15.H	-
1.15.I	और
1.15.J	also

सः

स

तद्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 4

उस

that

विसर्गलोप-सन्धिः (एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि (6।1।132))

तुमुलः

तुमुलो

तुमुल{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 4

भयानक

terrible

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GLG

घोषः

घोषो

घोष{पुं}{1;एक}

कर्ता 12

शब्द_ने

sound

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

नभः

नभश्च

नभ{पुं}{1;एक}/नभस्{नपुं}{1;एक}/नभस्{नपुं}{2;एक}

नभस्{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 6

आकाश

the_sky

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LGL

च

चैव

च{अव्य}

कर्म 9

और

also

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

पृथिवीम्

पृथिवीं

पृथिवी{स्त्री}{2;एक}

समुच्चितम् 6

पृथवी_को

the_earth

LLG

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 7

भी

certainly

व्यनुनादयन्

वि_अनु_नद्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;वि_अनु_णदँ;चुरादिः;पुं}{1;एक}

समानकालः 12

गुँजाते_हुए

echoing

LLGLL

धार्तराष्ट्राणाम्

धार्तराष्ट्राणां

धार्तराष्ट्र{पुं}{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 11

धार्तराष्ट्रों_के

of_the_sons_of_Dhrtarastra

धृतराष्ट्रस्य अपत्यानि धार्तराष्ट्राः तेषाम्

GLGGG

हृदयानि

हृदय{नपुं}{1;बहु}/हृदय{नपुं}{2;बहु}

हृदय{नपुं}{2;बहु}

कर्म 12

हृदय

the_hearts

LLGL

व्यदारयत्

वि_दॄ_णिच्{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;वि_दॄ_णिच्;क्र्यादिः}

विदीर्ण_कर_दिये

shattered

LGLL

1.16.A	मही-पते
1.16.B	महीपते
1.16.C	मही-पत{पुं}{7;एक}/पति{पुं}{8;एक}
1.16.D	मही-पति{पुं}{8;एक}
1.16.E	<मही-पते>T6
1.16.F	मह्याः पतिः = महीपतिः सम्बोधने महीपते
1.16.G	सम्बोध्यः 16
1.16.H	-
1.16.I	हे_राजन्
1.16.J	O_King
1.16.K	-
1.16.L	-
1.16.M	LGLG

अथ

अथ{अव्य}

इसके_बाद

thereupon

कपि-ध्वजः

कपि-ध्वज{पुं}{1;एक}

<कपि-ध्वजः>Bs6

कपिः ध्वजे यस्य सः = कपिध्वजः

विशेषणम् 4

कपिध्वज

one_who_had_the_figure_of_Hanuman_on_the_flag_of_his_chariot

पाण्डवः

पाण्डु{पुं}{1;बहु}/पाण्डु{स्त्री}{1;बहु}/पाण्डव{पुं}{1;एक}

पाण्डव{पुं}{1;एक}

कर्ता 16

अर्जुन_ने

the_son_of_Pandu_(Arjuna)

GLG

व्यवस्थितान्

व्यवस्थितान्दृष्ट्वा

व्यवस्थित{पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 6

मोर्चा_बाँधकर_डटे_हुए

arrayed

LGLGGG

धार्तराष्ट्रान्

धार्तराष्ट्रान्कपिध्वजः

धार्तराष्ट्र{पुं}{2;बहु}

कर्म 7

धृतराष्ट्र_सम्बन्धियों_को

the_sons_of_Dhrtarastra

GLGGLGLG

दृष्ट्वा

दृश्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;दृशिँर्;भ्वादिः}

दृश्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;दृशिँर्;भ्वादिः}

पूर्वकालः 16

देखकर

on_seeing

तदा

तदा{अव्य}

अधिकरणम् 16

उस

at_that_time

शस्त्र-सम्पाते

शस्त्रसम्पाते

शस्त्र-सम्पात{पुं}{7;एक}

<शस्त्र-सम्पाते>T6

शस्त्राणां सम्पातः = शस्त्रसम्पातः तस्मिन् शस्त्रसम्पाते

विशेषणम् 10

शस्त्र_चलने_की_तैयारी_के

the_missiles_ready

GLGGG

प्रवृत्ते

प्रवृत्त{पुं}{7;एक}/प्रवृत्त{नपुं}{1;द्वि}/प्रवृत्त{नपुं}{2;द्वि}/प्रवृत्त{नपुं}{7;एक}/प्रवृत्ता{स्त्री}{1;द्वि}/प्रवृत्ता{स्त्री}{2;द्वि}/प्रवृत्ता{स्त्री}{1;द्वि}/प्रवृत्ता{स्त्री}{2;द्वि}

प्रवृत्त{पुं}{7;एक}

भावलक्षणसप्तमी_पूर्वकालः 12

समय

to_be_hurled

LGG

धनुः

धनुरुद्यम्य

धनु{पुं}{1;एक}/धनुस्{नपुं}{1;एक}/धनुस्{नपुं}{2;एक}/धनुस्{नपुं}{8;एक}

धनुस्{नपुं}{2;एक}

कर्म 12

धनुष

bow

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LLGGL

उद्यम्य

उद्_यम्1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;यमोँ;भ्वादिः}/उद्_यम्2{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;यमँ;भ्वादिः}/उद्_यम्3{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;यमँ;चुरादिः}

उद्_यम्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;उद्_यमोँ;भ्वादिः}

पूर्वकालः 16

उठाकर

after_taking_up

हृषीकेशम्

हृषीकेशं

हृषीकेश{पुं}{2;एक}

कर्म 16

हृषीकेश_श्रीकृष्ण_से

unto_Lord_Krsna

LGGG

इदम्

इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}

इदम्{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 15

यह

these

वाक्यम्

वाक्यमिदमाह

वाक्य{नपुं}{1;एक}/वाक्य{नपुं}{2;एक}

वाक्य{नपुं}{2;एक}

कर्म 16

वचन

words

GGLGGL

आह

ब्रू1{कर्तरि;लिट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

ब्रू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

कहा

addressed

अ-च्युत

अच्युत{पुं}{8;एक}

<न-च्युत>Bsmn

न च्युत यस्य सः = अच्युतः सम्बोधने अच्युत

सम्बोध्यः 23

हे_अच्युत

O_infallible_one

मे

मेऽच्युत

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 19

मेरे

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

GLL

रथम्

रथं

रथ{पुं}{2;एक}

कर्म 23

रथ_को

chariot

उभयोः

उभ{पुं}{6;द्वि}/उभ{पुं}{7;द्वि}/उभ{नपुं}{6;द्वि}/उभ{नपुं}{7;द्वि}/उभ{पुं}{6;द्वि}/उभ{पुं}{7;द्वि}/उभ{नपुं}{6;द्वि}/उभ{नपुं}{7;द्वि}/उभा{स्त्री}{6;द्वि}/उभा{स्त्री}{7;द्वि}/उभा{स्त्री}{6;द्वि}/उभा{स्त्री}{7;द्वि}

उभ{पुं}{6;द्वि}

विशेषणम् 21

दोनों

of_two

सेनयोः

सेनयोरुभयोर्मध्ये

सेना{स्त्री}{6;द्वि}/सेना{स्त्री}{7;द्वि}

सेना{स्त्री}{6;द्वि}

षष्ठीसम्बन्धः 22

सेनाओं_के

of_the_armies

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)) / रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GLGLLGGG

मध्ये

मध्य{पुं}{7;एक}/मध्य{नपुं}{1;द्वि}/मध्य{नपुं}{2;द्वि}/मध्य{नपुं}{7;एक}/मध्या{स्त्री}{1;द्वि}/मध्या{स्त्री}{2;द्वि}

मध्य{पुं}{7;एक}

अधिकरणम् 23

बीच_में

in_between_them

स्थापय

स्था1_णिच्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;ष्ठा;भ्वादिः}

स्था_णिच्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;ष्ठा_णिच्;भ्वादिः}

खड़ा_कीजिये

place

GLL

1.17.A	यावत्
1.17.B	यावदेतान्निरीक्षेऽहं
1.17.C	यावत्{अव्य}/यावत्{नपुं}{1;एक}/यावत्{नपुं}{2;एक}
1.17.D	यावत्{अव्य}
1.17.E	-
1.17.F	-
1.17.G	अधिकरणम् 6
1.17.H	-
1.17.I	जबतक
1.17.J	till
1.17.K	-
1.17.L	जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))
1.17.M	GLGGLGGG

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 6

मैं

अवस्थितान्

अवस्थित{पुं}{2;बहु}

अव_स्था{कृत्_प्रत्ययः:क्त;अव_ष्ठा;भ्वादिः;पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 5

युद्ध-क्षेत्र_में_डटे_हुए

arrayed_on_the_battlefield

योद्धु-कामान्

योद्धुकामानवस्थितान्

योद्धु-काम{पुं}{2;बहु}

<योद्धु-कामान्>Bs6

योद्धुः कामः यस्य सः = योद्धुकामः तान् योद्धुकामान्

विशेषणम् 5

युद्ध_के_अभिलाषी

desiring_to_fight

GLGGLGLG

एतान्

एतद्{पुं}{2;बहु}

कर्म 6

इन_को

all_these

निरीक्षे

निरीक्षा{स्त्री}{1;द्वि}/निरीक्षा{स्त्री}{2;द्वि}/निर्_ईक्ष्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;ईक्षँ;भ्वादिः}

निर्_ईक्ष्{कर्तरि;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;निर्_ईक्षँ;भ्वादिः}

भली_प्रकार_देख_लूँ

carefully_observe

अस्मिन्

इदम्{पुं}{7;एक}/इदम्{नपुं}{7;एक}

इदम्{पुं}{7;एक}

विशेषणम् 8

इस

in_this

रण-समुद्यमे

रण-समुद्यम{पुं}{7;एक}

<रण-समुद्यमे>T6

रणस्य समुद्यमः = रणसमुद्यमः तस्मिन् रणसमुद्यमे

अधिकरणम् 12

युद्धरूप_व्यापार_में

drawn_up_for_battle

मया

अस्मद्{3;एक}

कर्ता 12

मुझे

by_me

कैः

कैर्मया

किम्{पुं}{3;बहु}/किम्{नपुं}{3;बहु}

किम्{पुं}{3;बहु}

प्रतियोगी 11

किन-किनके

with_whom

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GLG

सह

सह{अव्य}

अनुयोगी 9

साथ

with

योद्धव्यम्

योद्धव्यमस्मिन्रणसमुद्यमे

योद्धव्य{पुं}{2;एक}/योद्धव्य{नपुं}{1;एक}/योद्धव्य{नपुं}{2;एक}

युध्{कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;युधँ;दिवादिः;पुं}{2;एक}

युद्ध_करना_योग्य_है

to_engage_in_this_fight

GGGGGLLGGGG

1.18.A	दुर्-बुद्धेः
1.18.B	दुर्बुद्धेर्युद्धे
1.18.C	दुर्बुद्धि{स्त्री}{5;एक}/दुर्बुद्धि{स्त्री}{6;एक}
1.18.D	दुर्बुद्धि{स्त्री}{6;एक}
1.18.E	<दुर्-बुद्धेः>Bvp
1.18.F	दुष्टा बुद्धिः यस्य सः = दुर्बुद्धिः तस्य दुर्बुद्धेः
1.18.G	विशेषणम् 2
1.18.H	-
1.18.I	दुर्बुद्धि
1.18.J	evil-minded
1.18.K	-
1.18.L	रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))
1.18.M	GGGGG

धार्तराष्ट्रस्य

धार्तराष्ट्र{पुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 4

दुर्योधन_का

of_the_son_of_Dhritarashtra

GLGGL

युद्धे

युद्ध{पुं}{7;एक}/युद्ध{नपुं}{1;द्वि}/युद्ध{नपुं}{2;द्वि}/युद्ध{नपुं}{7;एक}/युद्धा{स्त्री}{1;द्वि}/युद्धा{स्त्री}{2;द्वि}

युद्ध{नपुं}{7;एक}

अधिकरणम् 4

युद्ध_में

in_this_war

प्रिय-चिकीर्षवः

प्रियचिकीर्षवः

प्रिय-चिकीर्षु{पुं}{1;बहु}

<प्रिय-चिकीर्षवः>T2

प्रियम् चिकीर्षवः = प्रियचिकीर्षवः

विशेषणम् 5

हित_चाहनेवाले

well_wishers

LLLGLG

ये

य

यद्{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 6

जो

whoever

यान्तवान्त-लोप-सन्धिः (एचोऽयवायावः (6।1।78)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

एते

एतेऽत्र

एता{स्त्री}{1;द्वि}/एता{स्त्री}{2;द्वि}/एतद्{पुं}{1;बहु}/एतद्{स्त्री}{1;द्वि}/एतद्{स्त्री}{2;द्वि}/एतद्{नपुं}{1;द्वि}/एतद्{नपुं}{2;द्वि}

एतद्{पुं}{1;बहु}

कर्ता 8

ये_(राजालोग)

those

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

GGL

अत्र

अत्र{अव्य}

अधिकरणम् 8

यहाँ

here

समागताः

समागत{पुं}{1;बहु}/समागता{स्त्री}{1;बहु}/समागता{स्त्री}{2;बहु}

सम्_आङ्_गम्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;सम्_आङ्_गमॢँ;भ्वादिः}{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 10

आये_हैं

assembled

GGLG

(तान्)

(तद्{पुं}{2;बहु})

(तद्){पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 10

(इन)

them

योत्स्यमानान्

योत्स्यमानानवेक्षेऽहं

योत्स्यमानान्

योत्स्यमान{पुं}{2;बहु}

कर्म 12

युद्ध_करनेवालों_को

those_who_will_be_fighting

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

GGGGLGGG

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 12

मैं

अवेक्षे

अव_ईक्ष्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;ईक्षँ;भ्वादिः}

अव_ईक्ष्{कर्तरि;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;अव_ईक्षँ;भ्वादिः}

देखूँगा

shall_scan

1.19.A	भारत
1.19.B	भारत
1.19.C	भारत{नपुं}{8;एक}/भारत{पुं}{8;एक}
1.19.D	भारत{पुं}{8;एक}
1.19.E	-
1.19.F	-
1.19.G	सम्बोध्यः 24
1.19.H	-
1.19.I	हे_धृतराष्ट्र
1.19.J	O_descendant_of_Bharata
1.19.K	-
1.19.L	-
1.19.M	GLL

गुडाकेशेन

गुडाकेश{पुं}{3;एक}

कर्ता 4

अर्जुन_द्वारा

by_Arjuna

गुडाका निद्रा तस्याः ईशः गुडाकेशः

LGGGL

एवम्

एवमुक्तो

एवम्{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 4

इस_प्रकार

thus

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGGG

उक्तः

उक्त{पुं}{1;एक}

वच्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;वचँ;अदादिः;पुं}{1;एक}

विशेषणम् 5

कहे_हुए

addressed

हृषीकेशः

हृषीकेशो

हृषीकेश{पुं}{1;एक}

कर्ता 21

श्रीकृष्णचन्द्र_ने

Lord_Krsna

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LGGG

उभयोः

उभ{पुं}{6;द्वि}

विशेषणम् 7

दोनों

of_both

सेनयोः

सेनयोरुभयोर्मध्ये

सेना{स्त्री}{6;द्वि}/सेना{स्त्री}{7;द्वि}

सेना{स्त्री}{6;द्वि}

षष्ठीसम्बन्धः 8

सेनाओं_के

of_armies

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)) / रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GLGLLGGG

मध्ये

मध्य{पुं}{7;एक}/मध्य{नपुं}{1;द्वि}/मध्य{नपुं}{2;द्वि}/मध्य{नपुं}{7;एक}/मध्य{नपुं}{8;द्वि}/मध्या{स्त्री}{1;द्वि}/मध्या{स्त्री}{2;द्वि}/मध्या{स्त्री}{8;एक}/मध्या{स्त्री}{8;द्वि}

मध्य{पुं}{7;एक}

अधिकरणम् 14

बीच_में

in_the_midst_of

च

च{अव्य}

तथा

also

सर्वेषाम्

सर्वेषां

सर्व{पुं}{6;बहु}/सर्व{नपुं}{6;बहु}

सर्व{पुं}{6;बहु}

विशेषणम् 11

सम्पूर्ण

all

GGG

महीक्षिताम्

महीक्षित्{पुं}{6;बहु}

उपपदसम्बन्धः 12

राजाओं_के_सामने

chiefs_of_the_world

महीं क्षियन्ति मह्यां क्षयन्ति वा महीक्षितः राजानः तेषाम्

LGLG

भीष्म-द्रोण-प्रमुखतः

भीष्मद्रोणप्रमुखतः

भीष्म-द्रोण-प्रमुखत{पुं}{1;एक}

<<भीष्म-द्रोण>Di-प्रमुखतः>T6

भीष्मः च द्रोणः च भीष्मद्रोणौ = भीष्मद्रोणयोः प्रमुखे भीष्मद्रोणप्रमुखः तस्मादर्थे तसिल् भीष्मद्रोणप्रमुखतः

अधिकरणम् 14

भीष्म_और_द्रोणाचार्य_के_सामने

in_front_of_Bhisma_and_Drona

GGGGGLLG

रथ-उत्तमम्

रथोत्तमम्

रथ-उत्तम{पुं}{2;एक}/उत्तम{नपुं}{1;एक}/उत्तम{नपुं}{2;एक}

रथ-उत्तम{पुं}{2;एक}

<रथ-उत्तमम्>T7

रथेषु उत्तमः रथोत्तमः तम् रथोत्तमम्

कर्म 14

उत्तम_रथ_को

the_finest_chariot

LGGL

स्थापयित्वा

स्था_णिच्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;ष्ठा_णिच्;भ्वादिः}

पूर्वकालः 21

खड़ा_करके

by_placing

GLGG

पार्थ

पार्थ{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 19

हे_पार्थ

O_Partha_(son_of_Prtha)

पृथा कुन्ती तस्याः अपत्यं पार्थः

एतान्

एतद्{पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 17

इन

these

समवेतान्

समवेत{पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 18

जुटे_हुए

assembled

कुरून्

कुरु{पुं}{2;बहु}

कर्म 19

कौरवों_को

all_the_members_of_the_Kuru_dynasty

पश्य

पश्यैतान्समवेतान्कुरूनिति

दृश्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

दृश्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

प्रतियोगी 20

देख

behold

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GGGGLGGLGLL

इति

इति{अव्य}

अनुयोगी 21

इस_प्रकार

thus

उवाच

वच्1{कर्तरि;लिट्;उ;एक;परस्मैपदी;वचँ;अदादिः}/वच्1{कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;वचँ;अदादिः}/ब्रू1{कर्तरि;लिट्;उ;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः}/ब्रू1{कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

वच्{कर्तरि;लिट्;प्र;एक;परस्मैपदी;वचँ;अदादिः}

प्रतियोगी 22

कहा

said

LGL

(इति)

(इति{अव्य})

(इति){अव्य}

अनुयोगी 24

(इस_प्रकार)

thus

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 24

(तुम)

you

(शृणु)

(श्रु1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;श्रु;भ्वादिः})

(श्रु){कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;श्रु;भ्वादिः}

(सुनो)

hear

1.20.A	अथ
1.20.B	-
1.20.C	अथ{अव्य}
1.20.D	अथ{अव्य}
1.20.E	-
1.20.F	-
1.20.G	-
1.20.H	-
1.20.I	इसके_बाद
1.20.J	now

पार्थः

पार्थ{पुं}{1;एक}

कर्ता 21

पृथापुत्र_अर्जुन_ने

Arjuna

तत्र

तत्रापश्यत्स्थितान्पार्थः

तत्र{अव्य}

अधिकरणम् 7

उन

there

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

GGGGLGGG

उभयोः

उभ{पुं}{6;द्वि}

विशेषणम् 6

दोनों

of_both_parties

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 4

ही

certainly

सेनयोः

सेनयोरुभयोरपि

सेना{स्त्री}{6;द्वि}/सेना{स्त्री}{7;द्वि}

सेना{स्त्री}{6;द्वि}

अधिकरणम् 7

सेनाओं_में

of_the_armies

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)) / रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GLGLLGLL

स्थितान्

स्थित{पुं}{2;बहु}

स्था{कृत्_प्रत्ययः:क्त;ष्ठा;भ्वादिः;पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 18

स्थित

stationed

पितॄन्

पितॄनथ

पितृ{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

ताऊ-चाचों_को

uncles_grand-uncles

LGLL

पितामहान्

पितामह{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

दादों-परदादों_को

great_grand-uncles_grandfathers

LGLG

आचार्यान्

आचार्यान्मातुलान्भ्रातॄन्पुत्रान्पौत्रान्सखींस्तथा

आचार्य{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

गुरुओं_को

teachers

रुत्व-सन्धिः (नश्छव्यप्रशान् (8।3।7)-अनुनासिकात् परोऽनुस्वारः (8।3।4)-खरवसानयोर्विसर्जनीयः (8।3।15)-विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

GGGGLGGGGGGGLGLG

मातुलान्

मातुल{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

मामाओं_को

maternal_uncles

भ्रातॄन्

भ्रातृ{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

भाइयों_को

brothers_and_cousins

पुत्रान्

पुत्र{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

पुत्रों_को

sons_and_nephews

पौत्रान्

पौत्र{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

पौत्रों_को

grandsons

पुत्राणां पुत्राः पौत्राः तान्

तथा

तथा{अव्य}

तथा

too

सखीन्

सखि{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

मित्रों_को

friends

श्वशुरान्

श्वशुरान्सुहृदश्चैव

श्वशुर{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

ससुरों_को

fathers-in-law

LLGLLGGL

च

च{अव्य}

कर्म 21

और

even_so

सुहृदः

सुहृद्{पुं}{1;बहु}/सुहृद्{पुं}{2;बहु}/सुहृद्{पुं}{5;एक}/सुहृद्{पुं}{6;एक}/सुहृद्{स्त्री}{1;बहु}/सुहृद्{स्त्री}{2;बहु}/सुहृद्{स्त्री}{5;एक}/सुहृद्{स्त्री}{6;एक}/सुहृद{पुं}{1;एक}

सुहृद्{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 18

सुहृदों_को

well-wishers

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 19

भी

as_well

अपश्यत्

दृश्1{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

दृश्{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

देखा

saw

1.21.A	तान्
1.21.B	तान्समीक्ष्य
1.21.C	तद्{पुं}{2;बहु}
1.21.D	तद्{पुं}{2;बहु}
1.21.E	-
1.21.F	-
1.21.G	विशेषणम् 2
1.21.H	-
1.21.I	उन
1.21.J	all_of_them
1.21.K	-
1.21.L	-
1.21.M	GGGL

अवस्थितान्

अवस्थित{पुं}{2;बहु}

अव_स्था{कृत्_प्रत्ययः:क्त;अव_ष्ठा;भ्वादिः;पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 4

उपस्थित

present_there

सर्वान्

सर्वान्बन्धूनवस्थितान्

सर्व{पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 4

सम्पूर्ण

all

GGGGLGLG

बन्धून्

बन्धु{पुं}{2;बहु}

कर्म 5

बन्धुओं_को

the_relatives

समीक्ष्य

सम्_ईक्ष्1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;ईक्षँ;भ्वादिः}

सम्_ईक्ष्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;सम्_ईक्षँ;भ्वादिः}

पूर्वकालः 13

देखकर

after_seeing

सः

स

तद्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 7

वे

कौन्तेयः

कौन्तेय{पुं}{1;एक}

कर्ता 13

कुन्तीपुत्र_अर्जुन

the_son_of_Kunti

कुन्त्याः पुत्रः कौन्तेयः

GGG

परया

परयाविष्टो

परा{स्त्री}{3;एक}/परा{स्त्री}{3;एक}

परा{स्त्री}{3;एक}

विशेषणम् 9

अत्यन्त

with_deep

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LLGGG

कृपया

कृपा{स्त्री}{3;एक}

कर्ता 10

करुणा_से

with_compassion

LLG

आविष्टः

आविष्ट{पुं}{1;एक}

आङ्_विष्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;आङ्_विषॢँ;जुहोत्यादिः;पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 13

युक्त_होकर

overwhelmed_by

विषीदन्

विषीदन्निदमब्रवीत्

विषीदन्

वि_सद्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;वि_षदॢँ;भ्वादिः;पुं}{1;एक}

समानकालः 13

शोक_करते_हुए

in_sorrow

ङमुडागम-सन्धिः (ङमो ह्रस्वादचि ङमुण्नित्यम् (8।3।32))

LGGLGGLG

इदम्

इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}

इदम्{नपुं}{2;एक}

कर्म 13

यह_(वचन)

thus

अब्रवीत्

ब्रू1{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

ब्रू{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

बोले

spoke

1.22.A	कृष्ण
1.22.B	कृष्ण
1.22.C	कृष्ण{पुं}{8;एक}/कृष्ण{नपुं}{8;एक}
1.22.D	कृष्ण{पुं}{8;एक}
1.22.E	-
1.22.F	-
1.22.G	सम्बोध्यः 9
1.22.H	-
1.22.I	हे_कृष्ण
1.22.J	O_Krsna
1.22.K	-
1.22.L	-
1.22.M	GL

समुपस्थितम्

समुपस्थित{पुं}{2;एक}/समुपस्थित{नपुं}{1;एक}/समुपस्थित{नपुं}{2;एक}

सम्_उप_स्था{कृत्_प्रत्ययः:क्त;सम्_उप_ष्ठा;भ्वादिः;पुं}{2;एक}

विशेषणम् 3

डटे_हुए

arrayed_for_battle

GLGLL

युयुत्सुम्

युयुत्सुं

युयुत्सु{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 5

युद्ध_के_अभिलाषी

all_in_fighting_spirit

LGG

इमम्

इदम्{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 5

इस

all_these

स्व-जनम्

स्वजनं

स्व-जन{पुं}{2;एक}

<स्व-जनं>T6

स्वस्य जनः = स्वजनः तम् स्वजनम्

कर्म 6

स्वजन_समुदाय_को

kinsmen

LLG

दृष्ट्वा

दृष्ट्वेमं

दृश्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;दृशिँर्;भ्वादिः}

दृश्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;दृशिँर्;भ्वादिः}

पूर्वकालः 9

देखकर

as_I_see

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87))

GGG

मम

अस्मद्{6;एक}/मा1{कर्तरि;लिट्;म;बहु;परस्मैपदी;मा;अदादिः}

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 8

मेरे

गात्राणि

गात्र{नपुं}{1;बहु}/गात्र{नपुं}{2;बहु}/गात्र{नपुं}{8;बहु}

गात्र{नपुं}{1;बहु}

कर्ता 9

अंग

limbs

GGL

सीदन्ति

सीदत्{नपुं}{1;बहु}/सीदत्{नपुं}{2;बहु}/सीदत्{नपुं}{8;बहु}/सीदन्ती{स्त्री}{8;एक}/सद्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;षदॢँ;भ्वादिः}/सद्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;षदॢँ;तुदादिः}

सद्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;षदॢँ;भ्वादिः}

शिथिल_हुए_जा_रहे_हैं

give_way

GGL

च

च{अव्य}

और

and

मुखम्

मुखं

मुख{पुं}{2;एक}/मुख{नपुं}{1;एक}/मुख{नपुं}{2;एक}

मुख{नपुं}{1;एक}

कर्ता 12

मुख

mouth

परिशुष्यति

परि_शुष्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;शुषँ;दिवादिः}

परि_शुष्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;परि_शुषँ;दिवादिः}

सूखा_जा_रहा_है

getting_parched

LLGLL

च

च{अव्य}

तथा

nay

मे

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 15

मेरे

शरीरे

शरीर{नपुं}{1;द्वि}/शरीर{नपुं}{2;द्वि}/शरीर{नपुं}{7;एक}

शरीर{नपुं}{7;एक}

अधिकरणम् 19

शरीर_में

through_the_body

LGG

वेपथुः

वेपथुश्च

वेपथु{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 18

कम्प

a_shiver

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GLGL

रोम-हर्षः

रोमहर्षश्च

रोमन्-हर्ष{पुं}{1;एक}

<रोम-हर्षः>T6

रोम्णः हर्षः = रोमहर्षः

समुच्चितम् 18

रोमांच

hair_stands_on_end

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GLGGL

च

च{अव्य}

कर्ता 19

एवं

and

जायते

जन्3{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;जनीँ;दिवादिः}

जन्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;जनीँ;दिवादिः}

हो_रहा_है

is_taking_place

GLG

1.23.A	हस्तात्
1.23.B	हस्तात्त्वक्चैव
1.23.C	हस्त{पुं}{5;एक}
1.23.D	हस्त{पुं}{5;एक}
1.23.E	-
1.23.F	-
1.23.G	अपादानम् 3
1.23.H	-
1.23.I	हाथ_से
1.23.J	from_my_hand
1.23.K	-
1.23.L	चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55)) / चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55)) / वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))
1.23.M	GGGGL

गाण्डीवम्

गाण्डीवं

गाण्डीव{पुं}{2;एक}

गाण्डीव{पुं}{1;एक}

कर्ता 3

गाण्डीव_धनुष

the_bow_of_Arjuna

GGG

स्रंसते

स्रंस्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;स्रंसुँ;भ्वादिः}

स्रंस्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;स्रंसुँ;भ्वादिः}

गिर_रहा_है

slips

GLG

च

च{अव्य}

और

and

त्वक्

त्वच्{स्त्री}{1;एक}

कर्ता 7

त्वचा

my_skin

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 5

भी

certainly

परिदह्यते

परि_दह्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;परि_दहँ;भ्वादिः}

बहुत_जल_रही_है

burns_all_over

LLGLG

च

च{अव्य}

तथा

and

मे

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 10

मेरा

मनः

मनस्{नपुं}{1;एक}/मनस्{नपुं}{2;एक}

मनस्{नपुं}{1;एक}

कर्ता 13

मन

mind

भ्रमति

भ्रमतीव

भ्रम्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भ्रमुँ;भ्वादिः}/भ्रम्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भ्रमुँ;दिवादिः}

भ्रम्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भ्रमुँ;भ्वादिः}

प्रतियोगी 12

भ्रमित

is_whirling

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLGL

इव

इव{अव्य}

अनुयोगी 13

सा

as_it_were

(भवति)

(भवत्{पुं}{7;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः})

(भू){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

(हो_रहा_है)

is_becoming

(अहम्)

(अस्मद्{1;एक})

(अस्मद्){1;एक}

कर्ता 18

(मैं)

अवस्थातुम्

अव_स्था{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;अव_ष्ठा;भ्वादिः}

कर्तृसमानाधिकरणम् 18

खड़ा_रहने_को

hold_myself_steady

च

च{अव्य}

भी

and

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 18

नहीं

nor

शक्नोमि

शक्नोम्यवस्थातुं

शक्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;शकॢँ;स्वादिः}

शक्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;शकॢँ;स्वादिः}

समर्थ_हूँ

am_I_able

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GGLGGG

1.24.A	केशव
1.24.B	केशव
1.24.C	केशव{पुं}{8;एक}
1.24.D	केशव{पुं}{8;एक}
1.24.E	-
1.24.F	-
1.24.G	सम्बोध्यः 6
1.24.H	-
1.24.I	हे_केशव
1.24.J	O_killer_of_the_demon_Kesi_(Krsna)
1.24.K	-
1.24.L	-
1.24.M	GLL

(अहम्)

(अस्मद्{1;एक})

(अस्मद्){1;एक}

कर्ता 6

(मैं)

निमित्तानि

निमित्त{नपुं}{1;बहु}/निमित्त{नपुं}{2;बहु}

निमित्त{नपुं}{2;बहु}

कर्म 6

लक्षणों_को

omens

GGGL

च

च{अव्य}

भी

also

विपरीतानि

विपरीत{नपुं}{1;बहु}/विपरीत{नपुं}{2;बहु}

विपरीत{नपुं}{2;बहु}

कर्मसमानाधिकरणम् 6

विपरीत_ही

just_the_opposite

LLGGL

पश्यामि

दृश्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

दृश्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

देख_रहा_हूँ

see

GGL

(अहम्)

(अस्मद्{1;एक})

(अस्मद्){1;एक}

कर्ता 14

(मैं)

आहवे

आहव{पुं}{7;एक}

अधिकरणम् 10

युद्ध_में

in_battle

स्व-जनम्

स्वजनमाहवे

स्व-जन{पुं}{2;एक}

<स्व-जनम्>T6

स्वस्य जनः = स्वजनः तम् स्वजनम्

कर्म 10

स्वजन_समुदाय_को

my_kinsmen

LLGGLG

हत्वा

हन्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;हनँ;अदादिः}

हन्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;हनँ;अदादिः}

पूर्वकालः 14

मारकर

in_killing

श्रेयः

श्रेयोऽनुपश्यामि

श्रेय{पुं}{1;एक}/श्रेयस्{नपुं}{1;एक}/श्रेयस्{नपुं}{2;एक}

श्रेयस्{नपुं}{2;एक}

कर्म 14

कल्याण

any_good

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109))

GGLGGL

च

च{अव्य}

भी

also

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 14

नहीं

nor

अनुपश्यामि

अनु_दृश्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

अनु_दृश्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;अनु_दृशिँर्;भ्वादिः}

देखता

see

1.25.A	कृष्ण
1.25.B	कृष्ण
1.25.C	कृष्ण{पुं}{8;एक}/कृष्ण{नपुं}{8;एक}
1.25.D	कृष्ण{पुं}{8;एक}
1.25.E	-
1.25.F	-
1.25.G	सम्बोध्यः 5
1.25.H	-
1.25.I	हे_कृष्ण
1.25.J	O_Krsna
1.25.K	-
1.25.L	-
1.25.M	GL

(अहम्)

(अस्मद्{1;एक})

(अस्मद्){1;एक}

कर्ता 5

(मैं)

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 5

न

nor

विजयम्

विजयं

विजय{पुं}{2;एक}

कर्म 5

विजय

victory

LLG

काङ्क्षे

काङ्क्षा{स्त्री}{1;द्वि}/काङ्क्षा{स्त्री}{2;द्वि}

काङ्क्ष्{कर्तरि;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;काक्षिँ;भ्वादिः}

चाहता_हूँ

covet

च

च{अव्य}

और

also

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 11

न

nor

राज्यम्

राज्यं

राज्य{पुं}{2;एक}/राज्य{नपुं}{1;एक}/राज्य{नपुं}{2;एक}

राज्य{नपुं}{2;एक}

समुच्चितम् 10

राज्य

kingdom

सुखानि

सुख{नपुं}{1;बहु}/सुख{नपुं}{2;बहु}

सुख{नपुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 10

सुखों_को

pleasures

LGL

च

च{अव्य}

कर्म 11

तथा

also

(काङ्क्षे)

(काङ्क्षा{स्त्री}{1;द्वि}/काङ्क्षा{स्त्री}{2;द्वि})

(काङ्क्ष्){कर्तरि;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;काक्षिँ;भ्वादिः}

(चाहता_हूँ)

covet

गोविन्द

गोविन्द{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 20

हे_गोविन्द

O_Krsna

GGL

नः

नो

नस्{स्त्री}{1;एक}/अस्मद्{2;बहु}/अस्मद्{4;बहु}/अस्मद्{6;बहु}

अस्मद्{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 16

हमें

to_us

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

राज्येन

राज्य{नपुं}{3;एक}

अन्यतरः 16

राज्य_से

will_kingdom

GGL

किम्

किं

किम्{नपुं}{1;एक}/किम्{नपुं}{2;एक}

किम्{नपुं}{1;एक}

कर्ता 20

क्या

what_use

वा

वा{अव्य}

करणम् 20

अथवा

भोगैः

भोगैर्जीवितेन

भोग{पुं}{3;बहु}/भोग{नपुं}{3;बहु}

भोग{पुं}{3;बहु}

अन्यतरः 16

भोगों_से

luxuries

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GGGLGL

जीवितेन

जीवित{पुं}{3;एक}/जीवित{नपुं}{3;एक}

जीवित{नपुं}{3;एक}

अन्यतरः 16

जीवन_से

even_life

किम्

किं

किम्{नपुं}{1;एक}/किम्{नपुं}{2;एक}

किम्{नपुं}{1;एक}

क्या

what

(सिद्ध्यति)

(सिध्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;षिधुँ;दिवादिः}

(प्रयोजन_है)

purpose_is

1.26.A	नः
1.26.B	नो
1.26.C	नस्{स्त्री}{1;एक}/अस्मद्{2;बहु}/अस्मद्{4;बहु}/अस्मद्{6;बहु}
1.26.D	अस्मद्{6;बहु}
1.26.E	-
1.26.F	-
1.26.G	षष्ठीसम्बन्धः 6
1.26.H	-
1.26.I	हमें
1.26.J	we
1.26.K	-
1.26.L	रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))
1.26.M	G

येषाम्

येषामर्थे

यद्{पुं}{6;बहु}/यद्{नपुं}{6;बहु}

यद्{पुं}{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 3

जिनके

for_whose

GGGG

अर्थे

अर्थ{पुं}{7;एक}/अर्थ{नपुं}{1;द्वि}/अर्थ{नपुं}{2;द्वि}/अर्थ{नपुं}{7;एक}

अर्थ{पुं}{7;एक}

प्रयोजनम् 8

लिये

sake

राज्यम्

राज्यं

राज्य{पुं}{2;एक}/राज्य{नपुं}{1;एक}/राज्य{नपुं}{2;एक}

राज्य{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 6

राज्य

kingdom

भोगाः

भोग{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 6

भोग

luxuries

च

च{अव्य}

कर्म 8

और

and

सुखानि

सुख{नपुं}{1;बहु}/सुख{नपुं}{2;बहु}

सुख{नपुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 6

सुखादि

pleasures

LGL

काङ्क्षितम्

काङ्क्षितं

काङ्क्षित{पुं}{2;एक}/काङ्क्षित{नपुं}{1;एक}/काङ्क्षित{नपुं}{2;एक}

काङ्क्ष्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;काक्षिँ;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

अभीष्ट_हैं

covet

GLG

ते

त

तद्{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 14

वे

all_of_them

यान्तवान्त-लोप-सन्धिः (एचोऽयवायावः (6।1।78)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

इमे

इमेऽवस्थिता

इदम्{पुं}{1;बहु}/इदम्{स्त्री}{1;द्वि}/इदम्{स्त्री}{2;द्वि}/इदम्{नपुं}{1;द्वि}/इदम्{नपुं}{2;द्वि}

इदम्{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 14

ये_(सब)

these

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109)) / रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

GGGLG

आचार्याः

आचार्य{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

गुरुजन

teachers

GGG

पितरः

पितृ{पुं}{1;बहु}/पितृ{पुं}{2;बहु}

पितृ{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

ताऊ-चाचे

uncles

LLG

पुत्राः

पुत्रास्तथैव

पुत्र{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

लड़के

sons

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GGLGL

च

च{अव्य}

कर्ता 28

और

also

तथा_एव

तथैव{अव्य}

उसी_प्रकार

even_so

पितामहाः

पितामह{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

दादे

grand-uncles_and_great_grand-uncles

LGLG

मातुलाः

मातुल{पुं}{1;बहु}/मातुला{स्त्री}{1;बहु}/मातुला{स्त्री}{2;बहु}

मातुल{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

मामे

maternal_uncles

GLG

श्वशुराः

श्वशुर{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

ससुर

fathers-in-law

LLG

पौत्राः

पौत्र{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

पौत्र

Grand-nephews

श्यालाः

श्याल{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

साले

brothers-in-law

तथा

तथा{अव्य}

तथा

and

सम्बन्धिनः

सम्बन्धिनस्तथा

सम्बन्धिन्{पुं}{1;बहु}/सम्बन्धिन्{पुं}{2;बहु}/सम्बन्धिन्{पुं}{5;एक}/सम्बन्धिन्{पुं}{6;एक}

सम्बन्धिन्{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

सम्बन्धी_लोग

other_relations

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

GGLGLG

धनानि

धन{नपुं}{1;बहु}/धन{नपुं}{2;बहु}

धन{नपुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 24

धन

wealth

LGL

च

च{अव्य}

कर्म 26

और

and

प्राणान्

प्राणांस्त्यक्त्वा

प्राण{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 24

जीवन_को_(की_आशा_को)

lives

GGGG

त्यक्त्वा

त्यज्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;त्यजँ;भ्वादिः}

त्यज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;त्यजँ;भ्वादिः}

पूर्वकालः 28

त्यागकर

staking

युद्धे

(युद्ध{पुं}{7;एक}/युद्ध{नपुं}{1;द्वि}/युद्ध{नपुं}{2;द्वि}/युद्ध{नपुं}{7;एक}/युद्धा{स्त्री}{1;द्वि}/युद्धा{स्त्री}{2;द्वि})

युद्ध{नपुं}{7;एक}

अधिकरणम् 28

युद्ध_में

on_the_battlefield

अवस्थिताः

अवस्थित{पुं}{1;बहु}/अवस्थिता{स्त्री}{1;बहु}/अवस्थिता{स्त्री}{2;बहु}

अव_स्था{कृत्_प्रत्ययः:क्त;अव_ष्ठा;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

खड़े_हैं

arrayed

1.27.A	मधुसूदन
1.27.B	मधुसूदन
1.27.C	मधुसूदन{पुं}{8;एक}
1.27.D	मधुसूदन{पुं}{8;एक}
1.27.E	-
1.27.F	-
1.27.G	सम्बोध्यः 10
1.27.H	-
1.27.I	हे_मधुसूदन
1.27.J	O_killer_of_the_demon_Madhu_(Krsna)
1.27.K	मधुं सूदयतीति मधुसूदनः
1.27.L	-
1.27.M	LLGLL

घ्नतः

घ्नतोऽपि

घ्नत्{पुं}{2;बहु}/घ्नत्{पुं}{5;एक}/घ्नत्{पुं}{6;एक}/घ्नत्{नपुं}{5;एक}/घ्नत्{नपुं}{6;एक}

हन्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;हनँ;अदादिः;पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 7

मारनेपर

being_killed

LGL

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 2

भी

even_if

त्रै-लोक्य-राज्यस्य

त्रैलोक्यराज्यस्य

त्रैलोक्य-राज्य{नपुं}{6;एक}

<<त्रै-लोक्य>K1-राज्यस्य>K1

त्रयो लोकाः = त्रैलोक्यम्, त्रैलोक्यम् च तत् राज्यम् = त्रैलोक्यराज्यम् तस्य त्रैलोक्यराज्यस्य

षष्ठीसम्बन्धः 5

तीनों_लोकों_के_राज्य_के

for_the_sovereignty_over_the_three_worlds

GGLGGL

हेतोः

हेतु{पुं}{5;एक}/हेतु{पुं}{6;एक}

हेतु{पुं}{5;एक}

हेतुः 9

लिये

in_exchange

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 5

भी

even

एतान्

एतान्न

एतद्{पुं}{2;बहु}

कर्म 9

इनको_(सबको)

all_these

GGL

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 9

नहीं

do_not

हन्तुम्

हन्तुमिच्छामि

हन्{तुमुन्}

हन्{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;हनँ;अदादिः}

कर्म 10

मारना

for_killing

GGGGL

इच्छामि

इष्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;इषुँ;तुदादिः}

इष्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;इषुँ;तुदादिः}

चाहता

wish

मही-कृते

महीकृते

मही-कृत्{पुं}{4;एक}/कृत{पुं}{7;एक}/कृत{नपुं}{1;द्वि}/कृत{नपुं}{2;द्वि}/कृत{नपुं}{7;एक}/कृता{स्त्री}{1;द्वि}/कृता{स्त्री}{2;द्वि}

मही-कृत्{पुं}{4;एक}

<मही-कृते>T6

मह्या कृते = महीकृत् तस्मै महीकृते

प्रयोजनम् 14

पृथ्वी_के_लिये

for_the_kingdom_here_on_earth

LGLG

किम्

किं

किम्{नपुं}{1;एक}/किम्{नपुं}{2;एक}

किम्{नपुं}{1;एक}

सम्बन्धः 14

क्या

what_to

नु

नु{अव्य}

सम्बन्धः 12

ही

only

(वक्तव्यम्_अस्ति)

(वच्1{कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;वचँ;अदादिः;नपुं}{1;एक}/ब्रू1{कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;ब्रूञ्;अदादिः;नपुं}{1;एक}/वच्1{कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;वचँ;अदादिः;नपुं}{2;एक}/ब्रू1{कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;ब्रूञ्;अदादिः;नपुं}{2;एक}_अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(वच्){कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;वचँ;अदादिः;नपुं}{1;एक}_अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(कहना)

speak_of

1.28.A	जनार्दन
1.28.B	-
1.28.C	जनार्दन{पुं}{8;एक}
1.28.D	जनार्दन{पुं}{8;एक}
1.28.E	-
1.28.F	-
1.28.G	सम्बोध्यः 7
1.28.H	-
1.28.I	हे_जनार्दन
1.28.J	O_maintainer_of_all_living_entities

धार्तराष्ट्रान्

धार्तराष्ट्रान्नः

धार्तराष्ट्र{पुं}{2;बहु}

कर्म 3

धृतराष्ट्र_के_पुत्रों_को

the_sons_of_Dhrtarastra

GLGGG

निहत्य

नि_हन्1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;हनँ;अदादिः}

नि_हन्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;नि_हनँ;अदादिः}

पूर्वकालः 7

मारकर

slaying

LGL

नः

नस्{स्त्री}{1;एक}/अस्मद्{2;बहु}/अस्मद्{4;बहु}/अस्मद्{6;बहु}

अस्मद्{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 6

हमें

for_us

का

किम्{स्त्री}{1;एक}

विशेषणम् 6

क्या

what

प्रीतिः

प्रीति{स्त्री}{1;एक}

कर्ता 7

प्रसन्नता

happiness

स्यात्

स्याज्जनार्दन

अस्2{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

होगी

will_there_be

जश्त्व-श्चुत्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GLGLL

एतान्

एतद्{पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 9

इन

all_these

आततायिनः

आततायिन्{पुं}{1;बहु}/आततायिन्{पुं}{2;बहु}/आततायिन्{पुं}{5;एक}/आततायिन्{पुं}{6;एक}/आततायिन्{नपुं}{5;एक}/आततायिन्{नपुं}{6;एक}

आततायिन्{पुं}{2;बहु}

कर्म 10

आततायियों_को

desperadoes

हत्वा

हन्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;हनँ;अदादिः}

हन्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;हनँ;अदादिः}

पूर्वकालः 14

मारकर

by_killing

अस्मान्

अस्मत्{पुं}{1;एक}/अस्मद्{2;बहु}

अस्मद्{2;बहु}

कर्म 14

हमें

पापम्

पापमेवाश्रयेदस्मान्हत्वैतानाततायिनः

पाप{पुं}{2;एक}/पाप{नपुं}{1;एक}/पाप{नपुं}{2;एक}

पाप{नपुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 14

पाप

sin

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GGGGLGGGGGGGLGLG

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 12

ही

surely

आश्रयेत्

आङ्_श्रि{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;आङ्_श्रिञ्;भ्वादिः}

लगेगा

accrue

1.29.A	तस्मात्
1.29.B	तस्मान्नार्हा
1.29.C	तस्मात्{अव्य}/तद्{पुं}{5;एक}/तद्{नपुं}{5;एक}
1.29.D	तद्{नपुं}{5;एक}
1.29.E	-
1.29.F	-
1.29.G	हेतुः 7
1.29.H	-
1.29.I	अतएव
1.29.J	therefore
1.29.K	-
1.29.L	अनुनासिक-सन्धिः (यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा (8।4।45)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))
1.29.M	GGGG

माधव

माधव{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 7

हे_माधव

O_Krsna_husband_of_the_goddess_of_fortune

GLL

वयम्

वयं

अस्मद्{1;बहु}

कर्ता 7

हम

स्व-बान्धवान्

स्व-बान्धव{पुं}{2;बहु}

<स्व-बान्धवान्>T6

स्वस्य बान्धवः = स्वबान्धवः तान् स्वबान्धवान्

विशेषणम् 5

अपने_ही_बान्धव

our_relations

धार्तराष्ट्रान्

धार्तराष्ट्रान्स्वबान्धवान्

धार्तराष्ट्र{पुं}{2;बहु}

कर्म 7

धृतराष्ट्र_के_पुत्रों_को

the_sons_of_Dhrtarastra

GLGGLGLG

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 7

नहीं

never

हन्तुम्

हन्तुं

हन्{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;हनँ;अदादिः}

कर्म 8

मारने_के_लिये

deserving_to_kill

अर्हाः

अर्ह{पुं}{1;बहु}/अर्हा{स्त्री}{1;बहु}/अर्हा{स्त्री}{2;बहु}

अर्ह्{कृत्_प्रत्ययः:अच्;अर्हँ;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

योग्य_हैं

deserving_to_kill

हि

हि{अव्य}

क्योंकि

certainly

स्व-जनम्

स्वजनं

स्व-जन{पुं}{2;एक}

<स्व-जनं>T6

स्वस्य जनः = स्वजनः तम् स्वजनम्

कर्म 11

अपने_ही_कुटुम्ब_को

our_own_kinsmen

LLG

हत्वा

हन्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;हनँ;अदादिः}

हन्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;हनँ;अदादिः}

पूर्वकालः 14

मारकर

by_killing

कथम्

कथं

कथम्{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 14

कैसे

how

सुखिनः

सुखी{नपुं}{5;एक}/सुखी{नपुं}{6;एक}/सुखिन्{पुं}{1;बहु}/सुखिन्{पुं}{2;बहु}/सुखिन्{पुं}{5;एक}/सुखिन्{पुं}{6;एक}/सुखिन्{नपुं}{5;एक}/सुखिन्{नपुं}{6;एक}

सुखिन्{पुं}{1;बहु}

कर्ता 14

सुखी

happy

सुखं एषां अस्तीति सुखिनः सुखवन्तः

LLG

स्याम

सो1{कर्तरि;लोट्;उ;बहु;परस्मैपदी;षो;दिवादिः}/अस्2{कर्तरि;विधिलिङ्;उ;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;विधिलिङ्;उ;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

होंगे

become

1.30.A	यद्यपि
1.30.B	यद्यप्येते
1.30.C	यद्यपि{अव्य}
1.30.D	यद्यपि{अव्य}
1.30.E	-
1.30.F	-
1.30.G	-
1.30.H	-
1.30.I	यद्यपि
1.30.J	even_though
1.30.K	-
1.30.L	यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))
1.30.M	GGGG

लोभ-उपहत-चेतसः

लोभोपहतचेतसः

लोभ-उपहत-चेतस्{नपुं}{5;एक}/चेतस्{नपुं}{6;एक}

लोभ-उपहत-चेतस्{पुं}{1;बहु}

<<लोभ-उपहत>T3-चेतसः>Bs6

लोभेन उपहतः = लोभोपहतः, लोभोपहतः चेतः यस्य सः = लोभोपहतचेतः तस्मात् लोभोपहतचेतसः

विशेषणम् 3

लोभ_से_भ्रष्टचित्त_हुए

with_their_mind_blinded_by_greed

GGLLLGLG

एते

एतद्{पुं}{1;बहु}

कर्ता 10

ये_(लोग)

they

कुल-क्षय-कृतम्

कुलक्षयकृतं

कुल-क्षय-कृत्{पुं}{2;एक}/कृत{पुं}{2;एक}/कृत{नपुं}{1;एक}/कृत{नपुं}{2;एक}

कुल-क्षय-कृत्{पुं}{2;एक}

<<कुल-क्षय>T6-कृतं>T3

कुलस्य क्षयः = कुलक्षयः, कुलक्षयेण कृतम् = कुलक्षयकृतम् तं कुलक्षयकृतम्

विशेषणम् 5

कुल_के_नाश_से_उत्पन्न

in_destroying_their_own_race

LGLLLG

दोषम्

दोषं

दोस्{पुं}{2;एक}/दोष{पुं}{2;एक}

दोष{पुं}{2;एक}

समुच्चितम् 6

दोष_को

evil

च

च{अव्य}

कर्म 10

और

and

मित्र-द्रोहे

मित्रद्रोहे

मित्र-द्रोह{पुं}{7;एक}

<मित्र-द्रोहे>T6

मित्रस्य द्रोहः = मित्रद्रोहः तस्मिन् मित्रद्रोहे

अधिकरणम् 8

मित्रों_से_विरोध_करने_में

treason_to_friends

GGGG

पातकम्

पातक{पुं}{2;एक}/पातक{नपुं}{1;एक}/पातक{नपुं}{2;एक}

पातक{पुं}{2;एक}

समुच्चितम् 6

पाप_को

sin

GLL

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 10

नहीं

shall_not

पश्यन्ति

पश्यत्{नपुं}{1;बहु}/पश्यत्{नपुं}{2;बहु}/दृश्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

दृश्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

देखते

perceive

GGL

जनार्दन

जनार्दन{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 21

हे_जनार्दन

O_Krsna

कुल-क्षय-कृतम्

कुलक्षयकृतं

कुल-क्षय-कृत्{पुं}{2;एक}/कृत{पुं}{2;एक}/कृत{नपुं}{1;एक}/कृत{नपुं}{2;एक}

कुल-क्षय-कृत्{पुं}{2;एक}

<<कुल-क्षय>T6-कृतं>T3

कुलस्य क्षयः = कुलक्षयः, कुलक्षयेण कृतम् = कुलक्षयकृतम् तं कुलक्षयकृतम्

विशेषणम् 13

कुल_के_नाश_से_उत्पन्न

accruing_from_the_destruction_of_one's_family

LGLLLG

दोषम्

दोषं

दोस्{पुं}{2;एक}/दोष{पुं}{2;एक}

दोष{पुं}{2;एक}

कर्म 21

दोष_को

foul_deed

प्रपश्यद्भिः

प्रपश्यद्भिर्जनार्दन

प्रपश्यत्{पुं}{3;बहु}/प्रपश्यत्{नपुं}{3;बहु}

प्रपश्यत्{पुं}{3;बहु}

विशेषणम् 15

जाननेवाले

by_those_who_can_see_clearly

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LGGGLGLL

अस्माभिः

अस्मद्{3;बहु}

कर्ता 21

हमको

by_us

अस्मात्

इदम्{पुं}{5;एक}/इदम्{नपुं}{5;एक}

इदम्{नपुं}{5;एक}

विशेषणम् 17

इस

from_these

पापात्

पापादस्मान्निवर्तितुम्

पाप{पुं}{5;एक}/पाप{नपुं}{5;एक}

पाप{नपुं}{5;एक}

अपादानम् 18

पाप_से

from_sins

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / अनुनासिक-सन्धिः (यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा (8।4।45))

GGGGLGLL

निवर्तितुम्

नि_वृत्{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;नि_वृतुँ;भ्वादिः}

प्रयोजनम् 21

हटने_के_लिये

desisting_from_committing

कथम्

कथं

कथम्{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 21

क्यों

why

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 21

नहीं

should_not

ज्ञेयम्

ज्ञेयमस्माभिः

ज्ञेय{पुं}{2;एक}/ज्ञेय{नपुं}{1;एक}/ज्ञेय{नपुं}{2;एक}

ज्ञा{कृत्_प्रत्ययः:यत्;ज्ञा;क्र्यादिः;नपुं}{1;एक}

विचार_करना_चाहिये

think_of

GGGGG

1.31.A	कुल-क्षये
1.31.B	कुलक्षये
1.31.C	कुल-क्षय{पुं}{7;एक}/क्षय{नपुं}{1;द्वि}/क्षय{नपुं}{2;द्वि}/क्षय{नपुं}{7;एक}
1.31.D	कुल-क्षय{पुं}{7;एक}
1.31.E	<कुल-क्षये>T6
1.31.F	कुलस्य क्षयः = कुलक्षयः तस्मिन् कुलक्षये
1.31.G	भावलक्षणसप्तमी_पूर्वकालः 4
1.31.H	-
1.31.I	कुल_के_नाश_से
1.31.J	with_the_destruction_of_a_family
1.31.K	-
1.31.L	-
1.31.M	LGLG

सनातनाः

सनातन{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 3

सनातन

age-long

LGLG

कुल-धर्माः

कुलधर्माः

कुल-धर्म{पुं}{1;बहु}

<कुल-धर्माः>T6

कुलस्य धर्मः = कुलधर्मः ते कुलधर्माः

कर्ता 11

कुलधर्म

family_traditions

LLGG

प्रणश्यन्ति

प्र_नश्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;प्र_णशँ;दिवादिः}

समुच्चितम् 10

नष्ट_हो_जाते_हैं

disappear

LGGL

धर्मे

धर्म{पुं}{7;एक}

कर्ता 6

धर्म_के

virtue

नष्टे

नष्ट{पुं}{7;एक}/नष्ट{नपुं}{1;द्वि}/नष्ट{नपुं}{2;द्वि}/नष्ट{नपुं}{7;एक}/नष्टा{स्त्री}{1;द्वि}/नष्टा{स्त्री}{2;द्वि}

नश्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;णशँ;दिवादिः;पुं}{7;एक}

भावलक्षणसप्तमी_पूर्वकालः 11

नाश_हो_जानेपर

having_been_lost

कृत्स्नम्

कृत्स्नमधर्मोऽभिभवत्युत

कृत्स्न{नपुं}{1;एक}/कृत्स्न{नपुं}{2;एक}

कृत्स्न{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 8

सम्पूर्ण

entire

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GGLGGLLGLL

कुलम्

कुलं

कुल{नपुं}{1;एक}/कुल{नपुं}{2;एक}

कुल{नपुं}{2;एक}

कर्म 11

कुल_में

race

अ-धर्मः

अधर्म{पुं}{1;एक}

<न-धर्मः>Tn

न धर्मः = अधर्मः

कर्ता 11

पाप

vice

उत

उत{अव्य}

भी

and

अभिभवति

अभि_भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

अभि_भू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;अभि_भू;भ्वादिः}

समुच्चितम् 10

बहुत_फैल_जाता_है

takes_hold_of

1.32.A	कृष्ण
1.32.B	-
1.32.C	कृष्ण{पुं}{8;एक}/कृष्ण{नपुं}{8;एक}
1.32.D	कृष्ण{पुं}{8;एक}
1.32.E	-
1.32.F	-
1.32.G	सम्बोध्यः 4
1.32.H	-
1.32.I	हे_कृष्ण
1.32.J	O_Krsna

अ-धर्म-अभिभवात्

अधर्माभिभवात्कृष्ण

अधर्मन्-अभिभव{पुं}{5;एक}

<<न-धर्मः>Tn-अभिभवात्>T6

न धर्मः = अधर्मः, अधर्मस्य अभिभवः = अधर्माभिभवः तस्मात् अधर्माभिभवात्

हेतुः 4

पाप_के_अधिक_बढ़_जाने_से

with_the_preponderance_of_vice

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

LGGLLGGL

कुल-स्त्रियः

कुलस्त्रियः

कुल-स्त्री{स्त्री}{1;बहु}/स्त्री{स्त्री}{2;बहु}

कुल-स्त्री{स्त्री}{1;बहु}

<कुल-स्त्रियः>T6

कुलस्य स्त्री = कुलस्त्री ताः कुलस्त्रियः

कर्ता 4

कुल_की_स्त्रियाँ

women_of_the_family

LGLG

प्रदुष्यन्ति

प्र_दुष्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;दुषँ;दिवादिः}

प्र_दुष्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;प्र_दुषँ;दिवादिः}

अत्यन्त_दूषित_हो_जाती_हैं

become_corrupt

LGGL

वार्ष्णेय

वार्ष्णेय{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 9

हे_वार्ष्णेय

O_descendant_of_Vrsni

वृष्णयो यादवाः तत्कुलोद्भवः वार्ष्णेयः

GGL

स्त्रीषु

स्त्रीषू{स्त्री}{8;एक}

स्त्री{स्त्री}{7;बहु}

कर्ता 7

स्त्रियों_के

of_woman

दुष्टासु

दुष्टा{स्त्री}{7;बहु}

दुष्टा{स्त्री}{7;एक}

भावलक्षणसप्तमी_पूर्वकालः 9

दूषित_हो_जानेपर

with_the_corruption_of_women

GGL

वर्ण-सङ्करः

वर्णसङ्करः

वर्ण-सङ्कर{पुं}{1;एक}

<वर्ण-सङ्करः>T6

वर्णस्य सङ्करः = वर्णसङ्करः

कर्ता 9

वर्णसङ्कर

an_intermixture_of_castes

GLGLG

जायते

जन्3{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;जनीँ;दिवादिः}

जन्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;जनीँ;दिवादिः}

उत्पन्न_होता_है

ensues

GLG

1.33.A	सङ्करः
1.33.B	सङ्करो
1.33.C	सङ्कर{पुं}{1;एक}
1.33.D	सङ्कर{पुं}{1;एक}
1.33.E	-
1.33.F	-
1.33.G	कर्ता 7
1.33.H	-
1.33.I	वर्णसङ्कर
1.33.J	progeny_due_to_promiscuity
1.33.K	-
1.33.L	रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))
1.33.M	GLG

कुल-घ्नानाम्

कुलघ्नानां

कुलघ्न{पुं}{6;बहु}

<कुल-घ्नानाम्>U

कुलम् घ्नन्ति इति = कुलघ्नाः तेषां कुलघ्नानाम्

समुच्चितम् 3

कुलघातियों_को

the_destroyers_of_the_race

LGGG

च

च{अव्य}

षष्ठीसम्बन्धः 5

और

as_well_as

कुलस्य

कुल{नपुं}{6;एक}

समुच्चितम् 3

कुल_को

the_race_itself

LGL

नरकाय

नरकायैव

नरक{पुं}{4;एक}/नरक{नपुं}{4;एक}

नरक{पुं}{4;एक}

प्रयोजनम् 7

नरक_में_ले_जाने_के_लिये

damns

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

LLGGL

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 7

ही

certainly

(भवति)

(भवत्{पुं}{7;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः})

(भू){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

(होता_है)

become

एषाम्

इदम्{पुं}{6;बहु}/इदम्{नपुं}{6;बहु}

इदम्{पुं}{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 9

इनके

of_their

लुप्त-पिण्ड-उदक-क्रियाः

लुप्तपिण्डोदकक्रियाः

लुप्त-पिण्ड-उदकक्रिय{पुं}{1;बहु}/उदकक्रिया{स्त्री}{1;बहु}/उदकक्रिया{स्त्री}{2;बहु}

लुप्त-पिण्ड-उदकक्रिया{स्त्री}{1;बहु}

<लुप्त-<<पिण्ड-उदक>Di-क्रियाः>T6>Bs6

पिण्डश्च उदकं च = पिण्डोदके, पिण्डोदकयोः क्रिया = पिण्डोदकक्रिया, लुप्ता पिण्डोदकक्रिया येषां ते = लुप्तपिण्डोदकक्रियाः

विशेषणम् 10

लुप्त_हुई_पिण्ड_और_जल_की_क्रियावाले

deprived_of_the_offerings_of_rice_and_water

GLGGLGLG

पितरः

पितरो

पितृ{पुं}{1;बहु}/पितृ{पुं}{2;बहु}

पितृ{पुं}{1;बहु}

कर्ता 12

पितरलोग

the_manes_of_their_race

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LLG

हि

ह्येषां

हि{अव्य}

सम्बन्धः 10

भी

also

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

पतन्ति

पतत्{नपुं}{1;बहु}/पतत्{नपुं}{2;बहु}/पत्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;पतॢँ;भ्वादिः}

पत्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;पतॢँ;भ्वादिः}

अधोगति_को_प्राप्त_होते_हैं

fall

LGL

1.34.A	एतैः
1.34.B	-
1.34.C	एतद्{पुं}{3;बहु}/एतद्{नपुं}{3;बहु}
1.34.D	एतद्{पुं}{3;बहु}
1.34.E	-
1.34.F	-
1.34.G	विशेषणम् 3
1.34.H	-
1.34.I	इन
1.34.J	through_these

वर्ण-सङ्कर-कारकैः

वर्णसङ्करकारकैः

वर्ण-सङ्कर-कारक{पुं}{3;बहु}/कारक{नपुं}{3;बहु}

वर्ण-सङ्कर-कारक{पुं}{3;बहु}

<<वर्ण-सङ्कर>T6-कारकैः>T6

वर्णस्य सङ्करः = वर्णसङ्करः, वर्णसङ्करस्य कारकाः = वर्णसङ्करकारकाः तैः वर्णसङ्करकारकैः

विशेषणम् 3

वर्णसङ्करकारक

through_bringing_about_an_intermixture_of_castes

GLGLLGLG

दोषैः

दोषैरेतैः

दोष{पुं}{3;बहु}

कर्ता 9

दोषों_से

through_evils

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GGGG

कुल-घ्नानाम्

कुलघ्नानां

कुलघ्न{पुं}{6;बहु}

<कुल-घ्नानाम्>U

कुलम् घ्नन्ति इति = कुलघ्नाः तेषां कुलघ्नानाम्

षष्ठीसम्बन्धः 7

कुलघातियों_के

of_the_killers_of_kinsmen

LGGG

शाश्वताः

शाश्वत{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 6

सनातन

age-long

शश्वत् चिरकालं भवाः शाश्वताः

GLG

कुल-धर्माः

कुलधर्माश्च

कुल-धर्म{पुं}{1;बहु}

<कुल-धर्माः>T6

कुलस्य धर्मः = कुलधर्मः ते कुलधर्माः

समुच्चितम् 7

कुल-धर्म

caste_traditions

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LLGGL

च

च{अव्य}

कर्म 9

और

and

जाति-धर्माः

जातिधर्माः

जाति-धर्म{पुं}{1;बहु}

<जाति-धर्माः>T6

जातेः धर्मः = जातिधर्मः ते जातिधर्माः

समुच्चितम् 7

जाति-धर्म

family_customs

GLGG

उत्साद्यन्ते

उत्_सद्{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;उत्_षदॢँ;भ्वादिः}

नष्ट_हो_जाते_हैं

get_extinct

GGGG

1.35.A	जनार्दन
1.35.B	जनार्दन
1.35.C	जनार्दन{पुं}{8;एक}
1.35.D	जनार्दन{पुं}{8;एक}
1.35.E	-
1.35.F	-
1.35.G	सम्बोध्यः 9
1.35.H	-
1.35.I	हे_जनार्दन
1.35.J	O_Krsna
1.35.K	-
1.35.L	-
1.35.M	LGLL

उत्सन्न-कुल-धर्माणाम्

उत्सन्नकुलधर्माणां

उत्सन्न-कुल-धर्म{पुं}{6;बहु}

<उत्सन्न-<कुल-धर्माणां>T6>Bs6

कुलस्य धर्मः = कुलधर्मः, उत्सन्नः कुलधर्मः येषां ते = उत्सन्नकुलधर्माः तेषाम् उत्सन्नकुलधर्माणाम्

विशेषणम् 3

जिनका_कुल-धर्म_नष्ट_हो_गया_है

of_those_who_have_lost_their_family_traditions

GGLLLGGG

मनुष्याणाम्

मनुष्याणां

मनुष्य{पुं}{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 6

मनुष्यों_का

of_such_men

LGGG

नरके

नरकेऽनियतं

नरक{पुं}{7;एक}/नरक{नपुं}{1;द्वि}/नरक{नपुं}{2;द्वि}/नरक{नपुं}{7;एक}

नरक{पुं}{7;एक}

अधिकरणम् 6

नरक_में

in_hell

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

LLGLLG

अ-नियतम्

अ-नियत{पुं}{2;एक}/नियत{नपुं}{1;एक}/नियत{नपुं}{2;एक}

अनियत{पुं}{1;एक}

<न-नियतं>Tn

न नियतं = अनियतं

विशेषणम् 6

अनिश्चित_कालतक

for_an_indefinite_period_of_time

वासः

वासो

वास{पुं}{1;एक}/वासस्{नपुं}{1;एक}/वासस्{नपुं}{2;एक}

वास{पुं}{1;एक}

कर्ता 7

वास

dwell

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

भवति

भवतीत्यनुशुश्रुम

भवत्{पुं}{7;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

भू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

प्रतियोगी 8

होता_है

it_so_becomes

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LLGLLGGL

इति

इति{अव्य}

अनुयोगी 9

ऐसा

thus

अनुशुश्रुम

अनु_श्रु{कर्तरि;लिट्;उ;बहु;परस्मैपदी;अनु_श्रु;भ्वादिः}

सुनते_आये_हैं

hear

1.36.A	अहो
1.36.B	अहो
1.36.C	अहो{अव्य}
1.36.D	अहो{अव्य}
1.36.E	-
1.36.F	-
1.36.G	-
1.36.H	-
1.36.I	हा
1.36.J	alas
1.36.K	-
1.36.L	-
1.36.M	LG

बत

बत{अव्य}

शोक

what_a_pity

यत्

यद्राज्यसुखलोभेन

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{2;एक}

हेतुः 10

जो

though

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

GGLLLGGL

वयम्

अस्मद्{1;बहु}

कर्ता 7

हम

महत्

महत्पापं

महत्{नपुं}{1;एक}/महत्{नपुं}{2;एक}

महत्{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 6

महान्

great

जश्त्व-चर्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-खरि च (8।4।55))

LGGG

पापम्

पाप{पुं}{2;एक}/पाप{नपुं}{1;एक}/पाप{नपुं}{2;एक}

पाप{नपुं}{2;एक}

कर्म 7

पाप

sin

कर्तुम्_व्यवसिताः

कर्तुं_व्यवसिता

व्यवसित{पुं}{1;बहु}/व्यवसिता{स्त्री}{1;बहु}/व्यवसिता{स्त्री}{2;बहु}

कृ{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;डुकृञ्;तनादिः}_वि_अव_सि1{कृत्_प्रत्ययः:क्त;वि_अव_षिञ्;स्वादिः;पुं}{1;बहु}

करने_को_तैयार_हो_गये_हैं

set_our_mind_on_the_commission_of

राज्य-सुख-लोभेन

राज्य-सुख-लोभ{पुं}{3;एक}/लोभ{नपुं}{3;एक}

राज्य-सुख-लोभ{पुं}{3;एक}

<<राज्य-सुख>T6-लोभेन>T7

राज्यस्य सुखम् = राज्यसुखम्, राज्यसुखे लोभः = राज्यसुखलोभः तेन राज्यसुखलोभेन

हेतुः 10

राज्य_और_सुख_के_लोभ_से

due_to_lust_for_throne_and_enjoyment

स्व-जनम्

स्वजनमुद्यताः

स्व-जन{पुं}{2;एक}

<स्व-जनम्>T6

स्वस्य जनः = स्वजनः तम् स्वजनम्

कर्म 10

स्वजनों_को

our_own_kinsmen

LLGGLG

हन्तुम्_उद्यताः

हन्तुं

उद्यत{पुं}{1;बहु}/उद्यता{स्त्री}{1;बहु}/उद्यता{स्त्री}{2;बहु}

हन्{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;हनँ;अदादिः}_उद्_यम्2{कृत्_प्रत्ययः:क्त;उद्_यमँ;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

मारने_के_लिये_उद्यत_हो_गये_हैं

are_intent_on_killing

1.37.A	यदि
1.37.B	यदि
1.37.C	यदि{अव्य}
1.37.D	यदि{अव्य}
1.37.E	-
1.37.F	-
1.37.G	सम्बन्धः 9
1.37.H	-
1.37.I	यदि
1.37.J	if
1.37.K	-
1.37.L	-
1.37.M	LL

माम्

मामप्रतीकारमशस्त्रं

अस्मद्{2;एक}

विशेषणम् 4

मुझ

unto_me

GGLGGGLGG

अ-शस्त्रम्

अ-शस्त्र{पुं}{2;एक}/शस्त्र{नपुं}{1;एक}/शस्त्र{नपुं}{2;एक}

न-शस्त्र{पुं}{2;एक}

<न-शस्त्रं>Bsmn

न विद्यन्ते शस्त्राणि यस्य सः = अशस्त्रं तं अशस्त्रम्

विशेषणम् 4

शस्त्ररहित

unarmed

अ-प्रतीकारम्

अ-प्रतीकार{पुं}{2;एक}

न-प्रतीकार{पुं}{2;एक}

<न-प्रतीकारम्>Bsmn

न विद्यते प्रतीकारः यस्य सः = अप्रतीकारः तं अप्रतीकारम्

कर्म 8

सामना_न_करनेवाले_को

unresisting

शस्त्र-पाणयः

शस्त्रपाणयः

शस्त्र-पाणि{पुं}{1;बहु}

<शस्त्र-पाणयः>Bv

शस्त्रम् पाणौ येषां ते = शस्त्रपाणयः

विशेषणम् 6

शस्त्र_हाथ_में_लिये_हुए

armed_with_weapons

GLGLG

धार्तराष्ट्राः

धार्तराष्ट्रा

धार्तराष्ट्र{पुं}{1;बहु}

कर्ता 8

धृतराष्ट्र_के_पुत्र

the_sons_of_Dhrtarastra

धृतराष्ट्रस्य अपत्यानि धार्तराष्ट्राः

GLGG

रणे

रण{पुं}{7;एक}/रण{नपुं}{1;द्वि}/रण{नपुं}{2;द्वि}/रण{नपुं}{7;एक}

रण{नपुं}{7;एक}

अधिकरणम् 8

रण_में

in_battle

हन्युः

हन्युस्तन्मे

हन्1{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;बहु;परस्मैपदी;हनँ;अदादिः}

हन्{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;बहु;परस्मैपदी;हनँ;अदादिः}

प्रतियोगी 1

मार_डालें

kill

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / अनुनासिक-सन्धिः (यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा (8।4।45))

GGGG

(तर्हि)

(तर्हि{अव्य})

(तर्हि){अव्य}

अनुयोगी 13

(तो)

then

तत्

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{1;एक}

कर्ता 13

वह

that

मे

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 12

मेरे_लिये

for_me

क्षेमतरम्

क्षेमतरं

क्षेमतर{पुं}{2;एक}/क्षेमतर{नपुं}{1;एक}/क्षेमतर{नपुं}{2;एक}

क्षेमतर{नपुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 13

अधिक_कल्याण-कारक

better

GLLG

भवेत्

भू1{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

भू{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

होगा

would_be

1.38.A	सङ्ख्ये
1.38.B	सङ्ख्ये
1.38.C	सङ्ख्य{नपुं}{1;द्वि}/सङ्ख्य{नपुं}{2;द्वि}/सङ्ख्य{नपुं}{7;एक}/सङ्ख्या{स्त्री}{1;द्वि}/सङ्ख्या{स्त्री}{2;द्वि}
1.38.D	सङ्ख्य{नपुं}{7;एक}
1.38.E	-
1.38.F	-
1.38.G	अधिकरणम् 2
1.38.H	-
1.38.I	रणभूमि_में
1.38.J	on_the_battlefield
1.38.K	-
1.38.L	-
1.38.M	GG

शोक-संविग्न-मानसः

शोकसंविग्नमानसः

शोक-संविग्न-मानस{पुं}{1;एक}

<<शोक-संविग्न>T3-मानसः>Bs6

शोकेन संविग्नः = शोकसंविग्नः, शोकसंविग्नः मानसम् यस्य सः = शोकसंविग्नमानसः

विशेषणम् 3

शोक_से_उद्विग्न_मनवाला

whose_mind_was_agitated_by_grief

GLGGGGLG

अर्जुनः

अर्जुन{पुं}{1;एक}

कर्ता 10

अर्जुन

Arjuna

एवम्

एवमुक्त्वार्जुनः

एवम्{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 5

इस_प्रकार

thus

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGGGLG

उक्त्वा

वच्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;वचँ;अदादिः}

वच्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;वचँ;अदादिः}

पूर्वकालः 10

कहकर

having_spoken

स-शरम्

सशरं

स-शर{पुं}{2;एक}/शर{नपुं}{1;एक}/शर{नपुं}{2;एक}

स-शर{पुं}{2;एक}

<स-शरं>BvS

शरेण सहितम् = सशरम्

विशेषणम् 7

बाणसहित

along_with_arrows

LLG

चापम्

चापं

चाप{पुं}{2;एक}/चाप{नपुं}{1;एक}/चाप{नपुं}{2;एक}

चाप{नपुं}{2;एक}

कर्म 8

धनुष_को

the_bow

विसृज्य

वि_सृज्1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;सृजँ;दिवादिः}/वि_सृज्2{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;सृजँ;तुदादिः}

वि_सृज्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;वि_सृजँ;तुदादिः}

पूर्वकालः 10

त्यागकर

having_cast_aside

LGL

रथ-उपस्थे

रथोपस्थ

रथ-उपस्थ{पुं}{7;एक}/उपस्थ{नपुं}{1;द्वि}/उपस्थ{नपुं}{2;द्वि}/उपस्थ{नपुं}{7;एक}

रथ-उपस्थ{पुं}{7;एक}

<रथ-उपस्थे>T6

रथस्य उपस्थः = रथोपस्थः तस्मिन् रथोपस्थे

अधिकरणम् 10

रथ_के_पिछले_भाग_में

the_hinder_part_of_his_chariot

LGGL

उपाविशत्

उप_विश्1{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;विशँ;तुदादिः}

उप_विश्{कर्तरि;लङ्;प्र;एक;परस्मैपदी;उप_विशँ;तुदादिः}

बैठ_गया

sat_down

LGLL