Book Name : तर्कभाषा प्रकाशिका
Author : श्री मिश्रा केशव और गोवर्धन Commentator : श्री के. मिश्रपरिमल Publication : परिमल् पब्लिकेशन्स्, नई दिल्ली Year of Publishing : 2005 Project Name : Development of Tagged Corpora for Sanskrit (DTCS) CIIL Project Center : DEPARTMENT OF SANSKRIT STUDIES, SCHOOL OF HUMANITIES, UNIVERSITY OF HYDERABAD Typed by : Proofcheck by : Sandhi Splitted by : शिवानन्द शुक्ल Sandhichecked by : शिवानन्द शुक्ल Samasa Tagged by : शिवानन्द शुक्ल वेदा यो => वेदाः+ यः+ यो वेदेभ्योऽखिलं => यः+ वेदेभ्यः+अखिलं वेदेभ्योऽखिलं => वेदेभ्यः+अखिलं तमहं => तम्+अहं सकृन्नत्वापि => सकृत्+नत्वा+अपि लोको लभते => लोकः+ लभते पायादपायेभ्यो योगानन्दनकेसरी => पायादपायेभ्यः+ योगानन्दनकेसरी विघ्नराजमहं => विघ्नराजम्+अहं निर्दिशंश्चिकीर्षितं => निर्दिशन्+चिकीर्षितं बालोऽपि => बालः+अपि यो न्यायनये => यः+ न्यायनये प्रवेशमल्पेन => प्रवेशम्+अल्पेन वाञ्छत्यलसः => वाञ्छति+अलसः मयैषा => मया+एषा बालोऽपि => बालः+अपि य इति => यः+ इति प्रकाश्यत इति => प्रकाश्यते+ इति एषेति => एषा+इति केत्याकाङ्क्षायामाह => का+इति+आकाङ्क्षायाम्+आह तर्कभाषेति => तर्कभाषा+इति पदार्था ईदृग्लक्षणा => पदार्थाः+ ईदृग्लक्षणा इयन्त एवेति => इयन्तः+ एव+इति एवेति => एव+इति यद्वा => यत्+वा पदार्था उपलक्ष्यन्ते => पदार्थाः+ उपलक्ष्यन्ते यथेति => यथा+इति तर्कभाषेत्यर्थः => तर्कभाषा+इत्यर्थः प्रकाश्यत इत्यत => प्रकाश्यते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह कृत इति => कृते+ इति इत्यव्ययं => इति+अव्ययं यशसेऽर्थ'कृते => यशसे+अर्थकृते इत्येतत्तथा => इति+एतत्+तथा क्रियत इति => क्रियते+ इति कृत इति => कृते+ इति तदर्थमित्यर्थः => तदर्थम्+इत्यर्थः यत्तदोर्नित्य => यत्तदोः+नित्य तच्छब्दो यच्छब्दमपेक्षत => तच्छब्दः+ यच्छब्दमपेक्षते+ यच्छब्दमपेक्षत इत्यत => यच्छब्दमपेक्षते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह य इति => यः+ इति बाल इति => बालः+ इति प्रमाणादिपदार्थज्ञानशून्यस्तज्जिज्ञासुर्ग्रहणधारणादिपटुर्बालशब्देन => प्रमाणादिपदार्थज्ञानशून्यः+तज्जिज्ञासुः+ग्रहणधारणादिपटु+बालशब्देन नार्भकः => न+अर्भकः नन्वनाकाङ्क्षतस्तत्प्रकाशनमनुचितमित्यत आह => ननु+अनाकाङ्क्षत+तत्प्रकाशनम्+अनुचितम्+इत्यतः+ आह वाञ्छतीति => वाञ्छति+इति कर्माकाङ्क्षायामाह => कर्माकाङ्क्षायाम्+आह प्रवेशमिति => प्रवेशम्+इति कुत्रेत्यपेक्षायां => कुत्र+इति+अपेक्षायां न्यायनय इति => न्यायनयः+ इति विवक्षितोऽर्थो येनेति => विवक्षितः+अर्थः+ येन+इति येनेति => येन+इति न्यायोऽनुमानम् => न्यायः+अनुमानम् अत एवोक्तं => अतः+ एव+उक्तं एवोक्तं => एव+उक्तं भासर्वज्ञेनानुमाननिरूपणावसाने => भासर्वज्ञेन+अनुमाननिरूपणावसाने 'सोऽयं => 'सः+अयं परमो न्यायः' => परमः+ न्यायः' प्रतिपाद्यतेऽनेन => प्रतिपाद्यते+अनेन न्याय इति => न्यायः+ इति न्यायनयो न्यायशास्त्रम् => न्यायनयः+ न्यायशास्त्रम् तत्प्रधानत्वात्तद्व्यपदेशस्तस्मिन्निति => तत्प्रधानत्वात्+तद्व्यपदेशः+तस्मिन्+इति वाञ्छतीत्यतश्चिरंतनमेव => वाञ्छति+इत्यतः+चिरंतनम्+एव कृतेनानेन => कृतेन+अनेन नूतननिर्माणप्रयासेनेत्यत आह?अलस => नूतननिर्माणप्रयासेन+इत्यतः+ आह?अलसः+ आह?अलस इति => आह?अलसः+ इति वाञ्छन्नप्यलसः => वाञ्छन्+अपि+अलसः विस्तृतत्वात्तत्रानधिकारीत्यर्थः => विस्तृतत्वात्+तत्र+अनधिकारी+इत्यर्थः कथमत्राधिकारी => कथम्+अत्र+अधिकारी भविष्यतीत्यत्र => भविष्यति+इत्यत्र श्रुतेनोति => श्रुतेन+इति श्रोतव्यमत्राल्पश्रवणेनेष्टसिद्धिरित्यर्थः => श्रोतव्यम्+अत्र+अल्पश्रवणेन+इष्टसिद्धिः+इत्यर्थः सिद्धिरित्यत आह => सिद्धिः+इत्यतः+ आह यावानर्थः => यावान्+अर्थः प्रतिपादितस्तावानत्र => प्रतिपादितः+तावान्+अत्र प्रकाश्यत इत्यर्थः => प्रकाश्यते+ इत्यर्थः भूमिकाधारकवाक्यवदनादरणीयता => भूमिकाधारकवाक्यवत्+अनादरणीयता स्यात्तत्राह => स्यात्+तत्र+आह युक्त्यन्वितेति => युक्त्यन्विता+इति प्रकाश्यत इत्यनेन => प्रकाश्यते+ इत्यनेन शास्त्रस्थितमेव => शास्त्रस्थितम्+एव किंचिदुत्प्रेक्ष्यत इति => किंचित्+उत्प्रेक्ष्यते+ इति प्रमाणमूलत्वेनास्यार्थवत्ता => प्रमाणमूलत्वेन+अस्य+अर्थवत्ता प्रकरणत्वाच्छास्त्रस्य => प्रकरणत्वात्+शास्त्रस्य एवास्यापीति => एव+अस्य+अपि+इति त्वाद्यपद्येन => तु+आद्यपद्येन शास्त्रस्यापि => शास्त्रस्य+अपि तद्विषयादिनास्यापि => तद्विषयादिना+अस्य+अपि सिद्ध्येदित्याशङ्क्य => सिद्ध्येत्+इति+आशङ्क्य शास्त्रस्यादिमं => शास्त्रस्य+आदिमं बह्वर्थसूचनात्सूत्रम् => बह्वर्थसूचनात्+सूत्रम् तदुक्तम्- => तत्+उक्तम्- अल्पाक्षरसंदिग्धं => अल्पाक्षरम्+असंदिग्धं सारवद्विश्वतोमुखम् => सारवत्+विश्वतोमुखम् अस्तोभमनवद्यं => अस्तोभम्+अनवद्यं सूत्रविदो विदुः => सूत्रविदः+ विदुः न्यायशास्त्रस्येत्यर्थः => न्यायशास्त्रस्य+इत्यर्थः भीमो भीमसेन => भीमः+ भीमसेन इत्यादिवन्नामैकदेशेन => इत्यादिवत्+नामैकदेशेन शिष्येभ्योऽनेन => शिष्येभ्यः+अनेन प्रतिपाद्यत इति => प्रतिपाद्यते+ इति अत एवास्य => अतः+ एव+अस्य एवास्य => एव+अस्य तदादित्वव्यवहारो युज्यते => तदादित्वव्यवहारः+ युज्यते सजातीयापेक्षयैव => सजातीयापेक्षया+एव तदादित्वव्यवहारदर्शनादिति => तदादित्वव्यवहारदर्शनात्+इति तत्त्वज्ञानान्निःश्रेयसाधिगम इत्युक्तं => तत्त्वज्ञानात्+निःश्रेयसाधिगमः+ इति+उक्तं इत्युक्तं => इति+उक्तं तदयुक्तम् => तत्+अयुक्तम् भावस्तत्त्वमित्यादि => भावः+तत्त्वम्+इत्यादि निश्चेतुमशक्यत्वात् => निश्चेतुम्+अशक्यत्वात् निःश्रेयसशब्देनापि => निःश्रेयसशब्देन+अपि विवक्षितमिति => विवक्षितम्+इति पुत्रप्राप्त्यादिरूपस्यानेकस्य => पुत्रप्राप्त्यादिरूपस्य+अनेकस्य श्रेयसो विद्यमानत्वात् => श्रेयसः+ विद्यमानत्वात् निःश्रेयसाधिगम इत्युक्ते => निःश्रेयसाधिगमः+ इत्युक्ते तदनुपपन्नम् => तत्+अनुपपन्नम् साध्यसाधनभावादिसंबन्धमन्तरेणान्यज्ञानादन्यज्ञानायोगात् => साध्यसाधनभावादिसंबन्धम्+अन्तरेण+अन्यज्ञानात्+अन्यज्ञानायोगात् इष्टानिष्टप्राप्तिपरिहारयोरेव => इष्टानिष्टप्राप्तिपरिहारयोः+एव तदन्यतरत्वा(त्ता)भावेनापुरुषार्थत्वाच्चेतीमामाशङ्कां => तदन्यतरत्वा(त्ता)भावेन+अपुरुषार्थत्वात्+चेत्+इमाम्+आशङ्कां अस्यार्थ इति => अस्य+अर्थः+ इति उच्यत इति => उच्यते+ इति तथोच्यत इत्यर्थः => तथा+उच्यते+ इत्यर्थः प्रतिज्ञातार्थमाह => प्रतिज्ञातार्थम्+आह प्रमाणादीति => प्रमाणात्+इति अत एवोत्तरग्रन्थे => अतः+ एव+उत्तरग्रन्थे एवोत्तरग्रन्थे => एव+उत्तरग्रन्थे ज्ञानमिति => ज्ञानम्+इति रूढिर्योगमपहरतीति => रूढिः+योगम्+अपहरति+इति न्यायेनावयवार्थानुस्यूतेरविवक्षितत्वान्नोक्तविकल्पावकाशः => न्यायेन+अवयवार्थानुस्यूतेः+अविवक्षितत्वात्+उक्तविकल्पावकाशः श्रेयो निःश्रेयसं => श्रेयः+ निःश्रेयसं तस्यैव => तस्य+एव निःश्रेयसशब्दस्याकारान्तत्वं => निःश्रेयसशब्दस्य+अकारान्तत्वं अतो नोक्तदोषप्रसङ्गः => अतः+ न+उक्तदोषप्रसङ्गः नोक्तदोषप्रसङ्गः => न+उक्तदोषप्रसङ्गः तदनेन => तत्+अनेन तत्कामोऽधिकारी => तत्कामः+अधिकारी विषयविषयिभाव इत्यनुबन्धचतुष्टयं => विषयविषयिभावः+ इति+अनुबन्धचतुष्टयं इत्यनुबन्धचतुष्टयं => इति+अनुबन्धचतुष्टयं द्रष्टव्यमिति => द्रष्टव्यम्+इति प्रथमसूत्रपाठेनैव => प्रथमसूत्रपाठेन+एव शब्दश्रवणादर्थप्रतिपत्त्युपपत्तेः => शब्दश्रवणात्+अर्थप्रतिपत्त्युपपत्तेः किमर्थमुत्तरग्रन्थसंदर्भ इत्यत => किमर्थम्+उत्तरग्रन्थसंदर्भः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह चेति => च+इति जातमपि => जातम्+अपि अनधिगतार्थगन्तृप्रमाणमिति => अनधिगतार्थगन्तृप्रमाणम्+इति प्रमाणमिति => प्रमाणम्+इति प्रमाणमिति => प्रमाणम्+इति अतस्तदर्थं => अतः+तदर्थं लक्षणपरीक्षाप्रतिपादनपरेणोत्तरग्रन्थजातेन => लक्षणपरीक्षाप्रतिपादनपरेण+उत्तरग्रन्थजातेन भवितव्यमित्यर्थः => भवितव्यम्+इत्यर्थः कर्तव्यमुक्तम् => कर्तव्यम्+उक्तम् भाषितमिति => भाषितम्+इति यदाहेति => यत्+आह+इति भाष्यकारो यदाह => भाष्यकारः+ यत्+आह यदाह => यत्+आह तदेवोक्तं => तत्+एव+उक्तं मयापीत्यर्थः => मया+अपि+इत्यर्थः यच्छब्दार्थमाह => यत्+शब्दार्थम्+आह त्रिविधेति => त्रिविधा+इति तिस्रो विधा => तिस्रः+ विधा तथोक्ता => तथा+उक्ता प्रवृत्तिर्व्यवहार इत्यर्थः => प्रवृत्तिः+व्यवहारः+ इत्यर्थः सर्वस्यापि => सर्वस्य+अपि किमस्ति => किम्+अस्ति नेत्याह => न+इति+आह अस्येति => अस्य+इति नान्यस्येत्यर्थः => न+अन्यस्य+इत्यर्थः ता एव => ताः+ एव विधा दर्शयति => विधाः+ दर्शयति उद्देश इति => उद्देशः+ इति उद्देशो विभागो => उद्देशः+ विभागः+ विभागो लक्षणं => विभागः+ लक्षणं चेति => च+इति त्रैविध्यकथनमयुक्तमिति => त्रैविध्यकथनम्+अयुक्तम्+इति चेन्नैवम् => चेत्+न+एवम् विशेषनाममात्रकीर्तनरूपत्वेनोद्देश एवान्तर्भावात् => विशेषनाममात्रकीर्तनरूपत्वेन+उद्देशे+ एव+अन्तर्भावात् एवान्तर्भावात् => एव+अन्तर्भावात् अतस्त्रैविध्यकथनं => अतः+त्रैविध्यकथनं युक्तमिति => युक्तम्+इति धर्माश्चिन्त्यन्त इति => धर्माः+चिन्त्यन्ते+ इति धर्मधर्मिणोर्धर्मिणि => धर्मधर्मिणोः+धर्मिणि प्रधानत्वाद्धर्मिकीर्तनरूपस्योद्देशस्य => प्रधानत्वात्+धर्मिकीर्तनरूपस्य+उद्देशस्य प्रथममुद्देशो युक्तः => प्रथमम्+उद्देशः+ युक्तः परीक्षाया लक्षणविचारात्मकत्वेन => परीक्षायाः+ लक्षणविचारात्मकत्वेन लक्षणस्योद्देशः => लक्षणस्य+उद्देशः अनन्तरमवशिष्टायाः => अनन्तरम्+अवशिष्टायाः परीक्षाया उद्देश => परीक्षायाः+ उद्देशः+ उद्देश इति => उद्देशः+ इति प्रथमोद्दिष्टस्योद्देशस्य => प्रथमोद्दिष्टस्य+उद्देशस्य लक्षणमाह => लक्षणम्+आह उद्देश इति => उद्देशः+ इति अतो नाम्ना => अतः+ नाम्ना कीर्तनमुद्देश इत्युक्ते => कीर्तनम्+उद्देशः+ इति+उक्ते इत्युक्ते => इति+उक्ते तत्रातिव्याप्तिः => तत्र+अतिव्याप्तिः तन्निवारणार्थमुक्तं => तन्निवारणार्थम्+उक्तं नाममात्रेणेति => नाममात्रेण+इति अव्याप्तिरतिव्याप्तिरसंभवश्चेति => अव्याप्तिः+अतिव्याप्तिः+असंभवः+च+इति लक्षणस्यावर्तनमव्याप्तिः => लक्षणस्य+अवर्तनम्+अव्याप्तिः प्रवर्तनमतिव्याप्तिः => प्रवर्तनम्+अतिव्याप्तिः क्वाप्यवर्तनमसंभवः => क्व+अपि+अवर्तनम्+असंभवः तस्मादतिव्याप्तेरपि => तस्मात्+अतिव्याप्तेः+अपि दोषत्वात्तन्निवृत्यर्थं => दोषत्वात्+तन्निवृत्यर्थं कर्तव्य इत्यकाङ्क्षायां => कर्तव्यः+ इति+आकाङ्क्षायां इत्यकाङ्क्षायां => इति+आकाङ्क्षायां कृत इत्याह => कृतः+ इति+आह इत्याह => इति+आह तच्चेति => तत्+च+इति लक्षणमिति => लक्षणम्+इति असाधारणधर्म इत्येव => असाधारणधर्मः+ इति+एव इत्येव => इति+एव प्रमादाल्लेखकदोषाद्वा => प्रमादात्+लेखकदोषात्+वा धर्मो लक्षणमित्युक्ते => धर्मः+ लक्षणम्+इति+उक्ते लक्षणमित्युक्ते => लक्षणम्+इति+उक्ते साधारणधर्मेऽतिव्याप्तिः => साधारणधर्मे+अतिव्याप्तिः सजातीयविजातीयव्यावर्तकधर्मस्यैव => सजातीयविजातीयव्यावर्तकधर्मस्य+एव अतस्तदर्थमुक्तम् => अतः+तदर्थम्+उक्तम् वचनग्रहणस्योपपत्तिलक्षणं => वचनग्रहणस्य+उपपत्तिलक्षणं वाक्यमित्यर्थः => वाक्यम्+इत्यर्थः तदुदाहृत्य => तत्+उदाहृत्य यथेति => यथा+इति तथोच्यत इत्यर्थः => तथा+उच्यते+ इत्यर्थः परीक्षाया लक्षणमाह => परीक्षायाः+ लक्षणम्+आह लक्षणमाह => लक्षणम्+आह लक्षितस्येति => लक्षितस्य+इति परीक्षेति => परीक्षा+इति विचारमेवाभिनीय => विचारम्+एव+अभिनीय लक्षितस्येत्यादिना => लक्षितस्य+इत्यादिना प्रबन्धेनोपपादितं => प्रबन्धेन+उपपादितं तेनेति => तेन+इति कृतकत्वादवशिष्टे => कृतकत्वात्+अवशिष्टे कारणेनेत्यर्थः => कारणेन+इत्यर्थः प्रमाकरणमिति => प्रमाकरणम्+इति तन्न => तत्+न प्रमेयादीनामनेकेषां => प्रमेयादीनाम्+अनेकेषां प्रथममुद्दिष्टत्वात् => प्रथमम्+उद्दिष्टत्वात् वक्तव्यमिति => वक्तव्यम्+इति विद्यमानत्वाच्च => विद्यमानत्वात्+च प्रथममुच्यते => प्रथमम्+उच्यते सूत्रकारो वा => सूत्रकारः+ वा किमिति => किम्+इति प्रथममुद्दिष्टवान् => प्रथमम्+उद्दिष्टवान् मेयसिद्धिरिति => मेयसिद्धिः+इति प्रथममुद्दिष्टं => प्रथमम्+उद्दिष्टं प्रथममुच्यत इत्याह => प्रथमम्+उच्यते+ इति+आह इत्याह => इति+आह तत्रापीति => तत्र+अपि+इति प्रमाणादिपदार्थेष्वित्यर्थः => प्रमाणादिपदार्थेषु+इत्यर्थः प्रमेयादेरपि => प्रमेयादेः+अपि लक्ष्यत इत्यभिप्रायः => लक्ष्यते+ इति+अभिप्रायः इत्यभिप्रायः => इति+अभिप्रायः प्रमाकरणमिति => प्रमाकरणम्+इति प्रमाया यत्करणं => प्रमायाः+ यत्+करणं यत्करणं => यत्+करणं तत्प्रमाणम् => तत्+प्रमाणम् तत्प्रमाणमिति => तत्+प्रमाणम्+इति करणव्युत्पत्तिराश्रयणीया => करणव्युत्पत्तिः+आश्रयणीया प्रमाणमिति => प्रमाणम्+इति अप्रमितिरूपस्यापि => अप्रमितिरूपस्य+अपि प्रमाणमित्युक्ते => प्रमाणम्+इत्युक्ते बोधस्वभावस्यैव => बोधस्वभावस्य+एव स्यान्नाबोधस्वभावस्य => स्यात्+न+अबोधस्वभावस्य तस्माद्बोधस्वभावस्य => तस्मात्+बोधस्वभावस्य चाबोधस्वभावस्य => च+अबोधस्वभावस्य प्रमाणत्वमस्तीति => प्रमाणत्वम्+अस्ति+इति करणव्युत्पत्तिरेवाश्रयणीयेति => करणव्युत्पत्तिः+एव+आश्रयणीय+इति तत्रेति => तत्र+इति प्रमाकरणमित्यनेन => प्रमाकरणम्+इत्यनेन प्रमाणमित्यनेन => प्रमाणम्+इत्यनेन लक्ष्यमित्यर्थः => लक्ष्यम्+इत्यर्थः तत्तत्फलवदिति => तत्+तत्+फलवत्+इति इत्यभिप्रायेण => इति+अभिप्रायेण नन्विति => ननु+इति नियमो व्याप्तिरित्यर्थः => नियमः+ व्याप्तिः+इत्यर्थः व्याप्तिरित्यर्थः => व्याप्तिः+इत्यर्थः सत्यमिति => सत्यम्+इति सत्यशब्दः => सति+अशब्दः नियमोऽङ्गीक्रियते => नियमः+अङ्गीक्रियते नाङ्गीकृतमुक्तत्वादित्यभिप्रायः => न+अङ्गीकृतम्+उक्तत्वात्+इति+अभिप्रायः फलशब्दस्याप्यर्थो न => फलशब्दस्य+अपि+अर्थः+ न प्रत्याह => प्रति+आह साध्यमिति => साध्यम्+इति फलनिष्पत्तावित्यस्माद्धातोर्निष्पन्नत्वात् => फलनिष्पत्तौ+इति+अस्मात्+धातोः+निष्पन्नत्वात् साध्यत्वमर्थ => साध्यत्वम्+अर्थ अत्रानुरूपं => अत्र+अनुरूपं स्फुटमाचष्टे => स्फुटम्+आचष्टे छिदाकरणस्येति => छिदाकरणस्य+इति द्वैधीभाव इति => द्वैधीभावः+ इति प्रमास्वरूपमजानानस्तज्जिज्ञासुः => प्रमास्वरूपम्+अजानानः+तज्जिज्ञासुः पुनरिति => पुनः+इति कीदृशीत्यर्थः => कीदृशी+इत्यर्थः प्रसङ्ग इत्यत => प्रसङ्गः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह यस्या इति => यस्याः+ इति पृच्छ्यत इति => पृच्छ्यते+ इति पूर्वेणान्वयः => पूर्वेण+अन्वयः उच्यत इति => उच्यते+ इति प्रमालक्षणमाह => प्रमालक्षणम्+आह यथार्थेति => यथार्था+इति यथार्थश्चासावनुभवश्चेति => यथार्थः+च+असौ+अनुभवः+च+इति अव्ययीभावसमासेऽलिङ्गमव्ययमिति => अव्ययीभावसमासे+अलिङ्गम्+अव्ययम्+इति नास्तीति => न+अस्ति+इति चेन्मैवम् => चेत्+मा+एवम् यथासादृश्ये => यथा+असादृश्ये इत्युत्तरसूत्रेण => इति+उत्तरसूत्रेण यथाशब्दस्याव्ययीभावस्य => यथाशब्दस्य+अव्ययीभावस्य विवक्षितत्वादर्थस्यानुभवस्य => विवक्षितत्वात्+अर्थस्य+अनुभवस्य चाबाधितत्वं => च+अबाधितत्वं चायमर्थः => च+अयम्+अर्थः सदृशोऽबाधितोऽर्थो यस्य => सदृशः+अबाधितः+अर्थः+ यस्य तथोक्तः => तथा+उक्तः यथार्थत्वमर्थाव्यभिचारित्वमर्थक्रियाकारिविषयत्वं => यथार्थत्वम्+अर्थाव्यभिचारित्वम्+अर्थक्रियाकारिविषयत्वं चेत्यादिविकल्पः => च+इत्यादिविकल्पः केचित्तु => केचित्+तु संबन्ध(न्धि)विशेषणविशिष्टविषयत्वमित्याचक्षते => संबन्ध(न्धि)विशेषणविशिष्टविषयत्वम्+इति+आचक्षते यथार्थपदव्यावर्त्त्यमाह => यथार्थपदव्यावर्त्त्यम्+आह मिथ्याध्यवसायो विपर्ययः => मिथ्याध्यवसायः+ विपर्ययः व्यापकारोपस्तर्कस्तज्जनितं => व्यापकारोपः+तर्कः+तज्जनितं ज्ञानमाहार्यारोपरूपत्वेनायथार्थमेव => ज्ञानम्+आहार्यारोपरूपत्वेन+अयथार्थम्+एव निरासो व्यावृत्तीक्रियत => निरासः+ व्यावृत्तीक्रियते+ व्यावृत्तीक्रियत इत्यर्थः => व्यावृत्तीक्रियते+ इत्यर्थः अनुभवपदकृत्यमाह => अनुभवपदकृत्यम्+आह अनुभव इति => अनुभवः+ इति स्मृतेर्निरास इति => स्मृतेः+निरासः+ इति पूर्वेणान्वयः => पूर्वेण+अन्वयः अनुभवशब्दार्थमाह => अनुभवशब्दार्थम्+आह अनुभव इति => अनुभवः+ इति ज्ञानमनुभव इति => ज्ञानम्+अनुभवः+ इति प्रमास्वरूपमवगतं => प्रमास्वरूपम्+अवगतं नावगम्यत इति => न+अवगम्यते+ इति पुनरिति => पुनः+इति व्याकरणमिति => व्याकरणम्+इति व्याकरणसूत्रेणोत्तरमाह => व्याकरणसूत्रेण+उत्तरम्+आह इत्यतिशायने => इति+अतिशायने तमप्प्रत्ययस्यार्थं => तमप्प्रत्ययस्य+अर्थं विवक्षितमर्थमाह => विवक्षितम्+अर्थम्+आह अतिशयितमिति => अतिशयितम्+इति तत्करणमित्यर्थः => तत्+करणम्+इत्यर्थः साक्षात्कर्त्रधिष्ठिततमसाध्यं => साक्षात्कर्त्रधिष्ठिततम्+असाध्यं करणमिति => करणम्+इति विहितत्वात्साधयतीति => विहितत्वात्+साधयती+इति कर्तृरेवोपपद्यते => कर्तृरेव+एपपद्यते चात्र => च+अत्र प्रमातैव => प्रमाता+एव साधकत्वमेव => साधकत्वम्+एव नास्ति => न+अस्ति दूरापास्तमेवेत्याशङ्क्य => दूरापास्तम्+एव+इति+आशङ्क्य कुर्वद् हि => कुर्वत्+ हि करणस्यापि => करणस्य+अपि संभवतीत्यभिप्रायेण => संभवति+इति+अभिप्रायेण कारणमिति => कारणम्+इति कारणशब्देनार्थः => कारणशब्देन+अर्थः तदसंगतम् => तत्+असंगतम् कारणस्याप्यप्रसिद्धत्वात् => कारणस्य+अपि+अप्रसिद्धत्वात् ह्यप्रसिद्धं => हि+अप्रसिद्धं बोधनीयमतस्तेन => बोधनीयम्+अतः+तेन तद्बोधनमयुक्तमित्याशयेनाशङ्कते => तद्बोधनम्+अयुक्तम्+इति+आशयेन+आशङ्कते नन्विति => ननु+इति उच्यत इति => उच्यते+ इति लक्षणमाह => लक्षणम्+आह यस्येति => यस्य+इति पूर्वभावो नियतोऽवश्यंभावी => पूर्वभावः+ नियतः+अवश्यंभावी नियतोऽवश्यंभावी => नियतः+अवश्यंभावी प्रकारान्तरेणोपयुक्तो न => प्रकारान्तरेण+उपयुक्तः+ न भवतीत्यर्थः => भवति+इत्यर्थः यथेति => यथा+इति पूर्वभावोऽस्ति => पूर्वभावः+अस्ति तत्कारणमित्येतावदस्तु => तत्कारणम्+इति+एतावत्+अस्तु नियतग्रहणेनेत्याशङ्क्य => नियतग्रहणेन+इति+आशङ्क्य तावत्युक्ते => तावति+उक्ते दैवादागते => दैवात्+आगते रासभादावतिव्याप्तिः => रासभादौ+अतिव्याप्तिः अतस्तन्निवारणार्थं => अतः+तन्निवारणार्थं कृतमित्याह => कृतम्+इति+आह यद्यपीत्यादिना => यद्यपि+इत्यादिना नासौ => न+असौ नियत इत्यन्तेन => नियतः+ इति+अन्तेन इत्यन्तेन => इति+अन्तेन तन्तुगतरूपादावतिव्याप्तिर्निरस्तेति => तन्तुगतरूपादौ+अतिव्याप्तिः+निरस्ता+इति तन्तुगतरूपादावुक्तलक्षणसद्भावं => तन्तुगतरूपादौ+उक्तलक्षणसद्भावं तन्तुरूपस्येति => तन्तुरूपस्य+इति तन्तुगतरूपादेरित्यर्थः => तन्तुगतरूपादेः+इत्यर्थः कारणलक्षणमस्ति => कारणलक्षणम्+अस्ति चेत्तर्हि => चेत्+तर्हि प्रत्यपि => प्रति+अपि कारणत्वमस्त्विति => कारणत्वम्+अस्तु+इति त्विति => तु+इति सिद्धत्वान्नैतत्कारणमित्याह => सिद्धत्वात्+न+एतत्कारणम्+इति+आह अन्यथेति => अन्यथा+इति हेतुमाह => हेतुम्+आह पटरूपेति => पटरूपा+इति को दोष => कः+ दोषः+ दोष इत्याह => दोषः+ इति+आह इत्याह => इति+आह प्रत्यपीति => प्रति+अपि+इति तन्तुभिरेव => तन्तुभिः+एव तद्गतरूपस्यापि => तद्गतरूपस्य+अपि तदुक्तं => तत्+उक्तं तेनेति => तेन+इति कारणेनेत्यर्थः => कारणेन+इत्यर्थः अनन्यथासिद्धश्चासौ => अनन्यथासिद्धः+च+असौ नियतश्च => नियतः+च चासौ => च+असौ पूर्वभावश्च => पूर्वभावः+च सोऽस्यास्तीत्यनन्यथासिद्धनियतपूर्वभावि => सः+अस्य+अस्ति+इति+अनन्यथासिद्धनियतपूर्वभावि कर्मधारयान्मत्वर्थीय-' => कर्मधारयात्+मत्वर्थीय-' विद्यमानत्वात्कथमित्थं => विद्यमानत्वात्+कथम्+इत्थं कथ्यत इति => कथ्यतः+ इति चेन्न => चेत्+न तस्यासार्वत्रिकत्वेन => तस्य+असार्वत्रिकत्वेन भावस्तत्त्वमिति => भावः+तत्त्वम्+इति प्रयोगश्चिन्त्य इति => प्रयोगश्चिन्त्यः+ इति व्याकरणपारीणा भणन्ति => व्याकरणपारीणाः+ भणन्ति पूर्वभाव इत्यादिना => पूर्वभावः+ इत्यादिना लक्षणमुक्तं => लक्षणम्+उक्तं तत्रावधिभूतकार्यापरिज्ञानेऽवधिमत्कारणमपि => तत्र+अवधिभूतकार्यापरिज्ञाने+अवधिमत्+कारणम्+अपि स्यादित्याशङ्क्य => स्यात्+इति+आशङ्क्य कार्यलक्षणमाह => कार्यलक्षणम्+आह कार्यमित्युक्ते => कार्यम्+इत्युक्ते रासभादावतिव्याप्तिः => रासभादौ+अतिव्याप्तिः स्यादत उक्तम् => स्यात्+अतः+ उक्तम् तावत्युक्ते => तावति+उक्ते पटगतरूपस्यापि => पटगतरूपस्य+अपि तन्निवृत्त्यर्थमुक्तम् => तन्निवृत्त्यर्थम्+उक्तम् भावस्तत्त्वं => भावः+तत्त्वं कार्यत्वमित्यर्थः => कार्यत्वम्+इत्यर्थः कारणलक्षणमुक्त्वा => कारणलक्षणम्+उक्त्वा दूषयितुमनुभाषते => दूषयितुम्+अनुभाषते यत्त्विति => यत्+तु+इति यत्त्वित्यत्रैतस्य => यत्+तु+इत्यत्र+तस्य यच्छब्दस्य => यत्+शब्दस्य तदयुक्तमित्युत्तरत्र => तत्+अयुक्तम्+इति+उत्तरत्र पूर्वस्माद्वैषम्यं => पूर्वस्मात्+वैषम्यं नामग्रहणयोग्योऽपि => नामग्रहणयोग्यः+अपि भवतीति => भवति+इति कश्चिदित्युक्तम् => कश्चित्+इति+उक्तम् यच्छब्दार्थमाह => यच्छब्दार्थम्+आह कार्येणानुकृतावनुविहितावन्वयव्यतिरेकौ => कार्येण+अनुकृतौ+अनुविहितौ+अन्वयव्यतिरेकौ तत्तथोक्तम् => तत्+तथा+उक्तम् तन्तुलक्षणकारणान्वयव्यतिरेकावनुविधत्ते => तन्तुलक्षणकारणान्वयव्यतिरेकौ+अनुविधत्ते तद्भावोऽन्वयः, => तद्भावः+अन्वयः, तस्मिन्नसति => तस्मिन्+असति तदभावो व्यतिरेक => तदभावः+ व्यतिरेकः+ व्यतिरेक इत्यर्थः => व्यतिरेकः+ इत्यर्थः तदयुक्तमिति => तत्+अयुक्तम्+इति यत्तु => यत्+तु त्वयोक्तं => त्वया+उक्तं तदयुक्तमित्यर्थः => तत्+अयुक्तम्+इत्यर्थः तदयुक्तमित्युक्तमित्याशङ्क्य => तत्+अयुक्तम्+इति+उक्तम्+इति+आशङ्क्य सर्वकारणानुगमाभावादव्याप्तमिदं => सर्वकारणानुगमाभावात्+अव्याप्तम्+इदं लक्षणमिति => लक्षणम्+इति युक्तिमाह => युक्तिम्+आह नित्यविभूनामिति => नित्यविभूनाम्+इति कालतो व्यतिरेकाभावे => कालतः+ व्यतिरेकाभावे हेतुरुक्तः => हेतुः+उक्तः देशतो व्यतिरेकाभावे => देशतः+ व्यतिरेकाभावे ततश्च => ततः+च व्योमादेरकारणत्वमनिष्टमित्यर्थः => व्योमादेः+अकारणत्वम्+अनिष्टम्+इत्यर्थः तच्चेति => तत्+च+इति तदनेन => तत्+अनेन निमित्तोपादानकारणद्वयवादो निराकृतः => निमित्तोपादानकारणद्वयवादः+ निराकृतः त्रैविध्यमित्यत आह => त्रैविध्यम्+इत्यतः+ आह समवायीति => समवायी+इति समवायिकारणमसमवायिकारणं => समवायिकारणम्+असमवायिकारणं निमित्तकारणमिति => निमित्तकारणम्+इति कारणमित्यर्थः => कारणम्+इत्यर्थः तत्प्रत्यासन्नत्वेनानन्तरमसमवायिकारणस्य => तत्प्रत्यासन्नत्वेन+अनन्तरम्+असमवायिकारणस्य पश्चादवशिष्टस्य => पश्चात्+अवशिष्टस्य निमित्तकारणस्योद्देशः => निमित्तकारणस्य+उद्देशः यथोद्देशं => यथा+उद्देशं लक्षणमाह => लक्षणम्+आह तत्रेति => तत्र+इति कारणेष्वित्यर्थः => कारणेषु+इत्यर्थः तदुदाहृत्य => तत्+उदाहृत्य तन्तव इति => तन्तवः+ इति समवायिकारणमिति => समवायिकारणम्+इति लिङ्गवचनव्यत्ययो नित्यनपुंसकत्वेन => लिङ्गवचनव्यत्ययः+ नित्यनपुंसकत्वेन प्रमाणमित्यादिवद्द्रष्टव्यः => प्रमाणम्+इत्यादिवत्+द्रष्टव्यः तन्तुष्वेवेति => तन्तुषु+एव+इति कारणत्रयसंबद्ध एवोत्पद्यते => कारणत्रयसंबद्धः+ एव+उत्पद्यते एवोत्पद्यते => एव+उत्पद्यते ततश्चैकत्र => ततः+च+एकत्र नान्यत्रेत्येतद्वैषम्यं => न+अन्यत्र+इति+एतत्+वैषम्यं कथमुपपद्यत इत्याशयेनाशङ्कते => कथम्+उपपद्यते+ इति+आशयेन+आशङ्कते इत्याशयेनाशङ्कते => इति+आशयेन+आशङ्कते नन्विति => ननु+इति सत्यमिति => सत्यम्+इति समानेऽप्येकत्र => समाने+अपि+एकत्र संयोगलक्षणेनेति => संयोगलक्षणेन+इति वैषम्यमस्तीति => वैषम्यम्+अस्ति+इति संबन्धद्वैविध्यमभिधत्ते => संबन्धद्वैविध्यम्+अभिधत्ते द्विविध इति => द्विविधः+ इति संयोग इति => संयोगः+ इति प्रथममुद्दिश्य => प्रथमम्+उद्दिश्य लक्षणमाह => लक्षणम्+आह तत्रायुतसिद्धयोरिति => तत्र+अयुतसिद्धयोः+इति लक्षणमाह => लक्षणम्+आह अन्ययोरिति => अन्ययोः+इति संयोग इत्यर्थः => संयोगः+ इति+अर्थः इत्यर्थः => इति+अर्थः तयोरर्थयोः => तयोः+अर्थयोः कतरस्मिन्नर्थे => कतरस्मिन्+अर्थे पर्यवसानमित्यभिप्रायेण => पर्यवसानम्+इति+अभिप्रायेण काविति => कौ+इति अमिश्रणार्थत्वमत्र => अमिश्रणार्थत्वम्+अत्र विवक्षितमित्याह => विवक्षितम्+इति+आह ययोर्मध्य इति => ययोः+मध्ये+ इति संबन्धो हि => संबन्धः+ हि भिन्नस्तदाश्रितश्चैकश्चेति => भिन्नः+तदाश्रितः+च+एकः+च+इति द्विनिष्ठत्वाद् ययोः => द्विनिष्ठत्वात्+ ययोः संबन्धिनोर्मध्ये => संबन्धिनोः+मध्ये संबन्ध्यपरं => संबन्धि+अपरं संबन्धिनमाश्रित्यैवावतिष्ठति => संबन्धिनम्+आश्रित्य+एव+अवतिष्ठति तावयुतसिद्धौ => तौ+अयुतसिद्धौ अपृथक्सिद्धावित्यर्थः => अपृथक्+सिद्धौ+इत्यर्थः अस्मिन्नर्थे => अस्मिन्+अर्थे तदुक्तमिति => तत्+उक्तम्+इति अयुतसिद्धावुदाहृत्य => अयुतसिद्धौ+उदाहृत्य यथेति => यथा+इति तन्त्वादिरवयवः, => तन्त्वादिः+अवयवः, पटादिरवयवी => पटादिः+अवयवी रूपादिर्गुणः, => रूपादिः+गुणः, पृथिव्यादिर्गुणी => पृथिव्यादिः+गुणी द्रव्यत्वादिर्जातिः, => द्रव्यत्वादिः+जातिः, पृथिव्यादिर्व्यक्तिः => पृथिव्यादिः+व्यक्तिः पञ्चमपदार्थो व्यावर्तकशिरोमणित्वेन => पञ्चमपदार्थः+ व्यावर्तकशिरोमणित्वेन प्रसिद्धो यावन्नित्यद्रव्यवृत्तिर्यः => प्रसिद्धः+ यावन्नित्यद्रव्यवृत्तिः+यः यावन्नित्यद्रव्यवृत्तिर्यः => यावन्नित्यद्रव्यवृत्तिः+यः स विशेषः, => सः+ विशेषः, पृथिव्यप्तेजोवायुरूपाश्चतुर्विधाः => पृथिव्यप्तेजोवायुरूपाः+चतुर्विधाः पटव्यतिरेकेणान्याश्रिता => पटव्यतिरेकेण+अन्याश्रिता तत्कथमयुतसिद्धत्वं => तत्+कथम्+अयुतसिद्धत्वं तन्तुपटयोरित्याशङ्क्य => तन्तुपटयोः+इति+आशङ्क्य पटस्तन्तुव्यतिरेकेण => पटः+तन्तुव्यतिरेकेण नावतिष्ठत इति => न+अवतिष्ठते+ इति स्थलेष्वपृथक्सिद्धत्वं => स्थलेषु+अपृथक्सिद्धत्वं अवयव्यादय इति => अवयव्यादयः+ इति सर्वदेत्थमवतिष्ठन्ते => सर्वदा+इत्थम्+अवतिष्ठन्ते नेत्याह => न+इति+आह अविनश्यन्त इति => अविनश्यन्ते+ इति कथमित्याह => कथम्+इति+आह विनश्यदिति => विनश्यत्+इति विनश्यन्त्यवस्था => विनश्यन्ति+अवस्था तथोक्ताः => तथा+उक्ताः विनश्यतामाश्रयमन्तरेणावस्थानमुदाहरणमुखेन => विनश्यताम्+आश्रयम्+अन्तरेण+अवस्थानम्+उदाहरणमुखेन यथेति => यथा+इति केयं => का+इयं विनश्यत्तेत्यत आह => विनश्यत्ता+इत्यतः+ आह विनश्यत्तेति => विनश्यत्ता+इति भावो विनश्यत्ता => भावः+ विनश्यत्ता संनिधिरेव => संनिधिः+एव सांनिध्यमित्यर्थः => सांनिध्यम्+इत्यर्थः नन्ववयवावयव्यादीनामयुतसिद्धत्वमस्तु => ननु+अवयवावयव्यादीनाम्+अयुतसिद्धत्वम्+अस्तु किमायातमत आह => किम्+आयातम्+अतः+ आह तन्तुपटाविति => तन्तुपटौ+इति फलितमाह => फलितम्+आह तेनेति => तेन+इति येनावयवावयविभावस्तेनेत्यर्थः => येन+अवयवावयविभावः+तेन+इत्यर्थः हेतुमाह => हेतुम्+आह अयुतसिद्धत्वादिति => अयुतसिद्धत्वात्+इति पटतुर्योरपि => पटतुर्योः+अपि समवायोऽस्ति => समवायः+अस्ति नेत्याह => न+इति+आह पटतुर्योरिति => पटतुर्योः+इति पटतुर्योस्तथा => पटतुर्योः+तथा इत्याह => इति+आह अयुतसिद्ध्यभावमेव => अयुतसिद्ध्यभावम्+एव तुरीति => तुरी+इति पृथक्सिद्धावित्यर्थः => पृथक्सिद्धौ+इत्यर्थः कस्तर्हि => कः+तर्हि संबन्ध इत्यत => संबन्धः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह अत इति => अतः+ इति यतस्तौ => यतः+तौ पृथक्सिद्धावत इत्यर्थः => पृथक्सिद्धावतः+ इत्यर्थः तदेवमिति => तत्+एवम्+इति तत्तस्मात् => तत्+तस्मात् कारणदेवमुक्तया => कारणात्+एवम्+उक्तया पटस्तन्तुसमवेतो न => पटः+तन्तुसमवेतः+ न तुर्यादिसमवेत इति => तुर्यादिसमवेतः+ इति एवमपि => एवम्+अपि तन्तूनामेव => तन्तूनाम्+एव कथमित्याशङ्क्य => कथम्+इति+आशङ्क्य समवायिकारणलक्षणयोगादिति => समवायिकारणलक्षणयोगात्+इति व्यक्तमुक्तं => व्यक्तम्+उक्तं यत्समवेतमिति => यत्+समवेतम्+इति परमप्रकृतमुपसंहरति => परमप्रकृतम्+उपसंहरति अत इति => अतः+ इति समवायिकारणलक्षणयोगादित्यर्थः => समवायिकारणलक्षणयोगात्+इत्यर्थः एवकारो व्यवच्छेदं => एवकारः+ व्यवच्छेदं तन्तुवत्पटोऽपि => तन्तुवत्पटः+अपि प्रतीत्याह => प्रतीत्य+आह पटश्चेति => पट+च+इति न्यायमन्यत्राप्यतिदिशति => न्यायम्+अन्यत्र+अपि+अतिदिशति मृत्पिण्ड इति => मृत्पिण्डः+ इति समवायिकारणलक्षणयोगान्मृत्पिण्डो घटं => समवायिकारणलक्षणयोगात्+मृत्पिण्डः+ घटं घटश्च => घटः+च तद्गतरूपादेश्च => तद्गतरूपादेः+च कार्यकारणभावो न => कार्यकारणभावः+ न संभवतीति => संभवति+इति यदैवेति => यदा+वा+इति काल इत्यर्थः => काले+ इत्यर्थः किमित्यत आह => किम्+इत्यतः+ आह अत इति => अतः+ इति समानग्रामा वयमित्यादिवदत्रत्यः => समानग्रामाः+ वयम्+इत्यादिवत्+अत्रत्यः वयमित्यादिवदत्रत्यः => वयम्+इत्यादिवत्+अत्रत्यः समानशब्द एकतावचनः => समानशब्दः+ एकतावचनः एककालीनत्वादित्यर्थः => एककालीनत्वात्+इति+अर्थः दृष्टान्तमाह => दृष्टान्तम्+आह वामदक्षिणविषाणवदित्यर्थः => वामदक्षिणविषाणवत्+इति+अर्थः हेतुमाह => हेतुम्+आह चापरं => च+अपरं तयोर्भावः => तयोः+भावः कार्यमिति => कार्यम्+इति एककालीनयोस्तयोः => एककालीनयोः+तयोः कार्यकारणभावो न => कार्यकारणभावः+ न संभवतीत्यर्थः => संभवति+इत्यर्थः संभवतीति => संभवति+इति चेन्मा => चेत्+मा भून्नाम => भूत्+नाम भवत्वित्याशङ्क्याह => भवतु+इति+आशङ्क्य+आह अत इति => अतः+ इति कारणत्वाभावादित्यर्थः => कारणत्वाभावात्+इति+अर्थः हानिरित्यत आह => हानिः+इत्यतः+ आह प्रत्यक्षत्वादिवदित्यर्थः => प्रत्यक्षत्वादिवत्+इति+अर्थः अत्रेति => अत्र+इति अस्मिंश्चोद्ये => अस्मिन्+चोद्ये परिहार उच्यत => परिहारः+ उच्यते+ उच्यत इत्यर्थः => उच्यते+ इत्यर्थः कार्यकारणभावो नास्तीति => कार्यकारणभावः+ न+अस्ति+इति नास्तीति => न+अस्ति+इति जन्मेति => जन्म+इति त्विति => तु+इति जन्मेत्याह => जन्म+इति+आह द्रव्यमिति => द्रव्यम्+इति त्वयोच्यते => त्वया+उच्यते जन्मेति => जन्म+इति मयोच्यते => मया+उच्यते समानकालीनमिति => समानकालीनम्+इति कलहो वर्तते => कलहः+ वर्तते किमत्र => किम्+अत्र विनिगमकमित्याशङ्क्य => विनिगमकम्+इति+आशङ्क्य बाधकसद्भावाद्भिन्नकालोत्पत्तिरङ्गीकर्तव्येत्याह => बाधकसद्भावाद्भिन्नकालोत्पत्तिः+अङ्गीकर्तव्या+इति+आह समानकालोत्पत्ताविति => समानकालोत्पत्तौ+इति अभ्युपगम्यमानायामिति => अभ्युपगम्यमानायाम्+इति सामग्रीत्यर्थः => सामग्री+इत्यर्थः गुणोऽसौ => गुणः+असौ गुणवानिति => गुणवान्+इति प्रत्यक्षेणोपलभ्यमानो भेदो => प्रत्यक्षेण+उपलभ्यमानः+ भेदः+ भेदो न => भेदः+ न स्यादित्यर्थः => स्यात्+इति+अर्थः एकसामग्रीकत्वेऽपि => एकसामग्रीकत्वे+अपि कार्यभेदो भवत्वित्याशङ्क्यमानं => कार्यभेदः+ भवतु+इति+आशङ्क्यमानं भवत्वित्याशङ्क्यमानं => भवतु+इति+आशङ्क्यमानं प्रत्याह => प्रति+आह अनेककारणजन्यस्यापि => अनेककारणजन्यस्य+अपि पटस्यैकत्वदर्शनात् => पटस्य+एकत्वदर्शनात् कार्यभेदो न => कार्यभेदः+ न सामग्रीभेदमवगमयति => सामग्रीभेदम्+अवगमयति यथाग्निव्याप्तो धूमोऽग्निमिति => यथा+अग्निव्याप्तः+ धूमः+अग्निम्+इति धूमोऽग्निमिति => धूमः+अग्निम्+इति समवायिकारणत्वमुपसंहरति => समवायिकारणत्वम्+उपसंहरति तस्मादिति => तस्मात्+इति यत्समवेतमित्यादिलक्षणयोगात् => यत्समवेतम्+इत्यादिलक्षणयोगात् समवायिकारणमपि => समवायिकारणम्+अपि भवतीत्यर्थः => भवति+इत्यर्थः कार्यभेदो न => कार्यभेदः+ न स्यादिति => स्यात्+इति दोषो भाषितः => दोषः+ भाषितः सोऽपि => सः+अपि नास्ति => न+अस्ति सामग्रीभेदसद्भावादित्याह => सामग्रीभेदसद्भावात्+इति+आह तदेति => तदा+इति कारणत्वपक्ष इत्यर्थः => कारणत्वपक्षः+ इत्यर्थः घटो हीति => घटः+ हि+इति हीति => हि+इति कुत इत्याशङ्क्य => कुतः+ इति+आशङ्क्य इत्याशङ्क्य => इति+आशङ्क्य तदभावादित्याह => तदभावात्+इति+आह एकस्येति => एकस्य+इति नन्वेकस्यापि => ननु+एकस्य+अपि पूर्वत्वमपरत्वं => पूर्वत्वम्+अपरत्वं वास्तु => वा+अस्तु को दोष => कः+ दोषः+ दोष इत्याशङ्क्य => दोषः+ इति+आशङ्क्य इत्याशङ्क्य => इति+आशङ्क्य भेदसमानाधिकरणत्वादेकस्मिन् => भेदसमानाधिकरणत्वात्+एकस्मिन् पूर्वापरभावो न => पूर्वापरभावः+ न संभवतीत्याह => संभवति+इति+आह हीति => हि+इति घटो घटं => घटः+ घटं भवत्येव => भवति+एव पूर्वभावित्वादित्याह => पूर्वभावित्वात्+इति+आह स्वगुणानिति => स्वगुणान्+इति तस्याचाक्षुषत्वमद्रव्यत्वं => तस्य+अचाक्षुषत्वम्+अद्रव्यत्वं चेति => च+इति प्रादुःष्यादिति => प्रादुःष्यात्+इति नन्वेवं => ननु+एवं सतीति => सति+इति घटश्चक्षुर्जन्यज्ञानविषयो न => घटः+चक्षुर्जन्यज्ञानविषयः+ न स्यादित्यर्थः => स्यात्+इति+अर्थः हेतुमाह => हेतुम्+आह द्रव्यत्वादित्युक्ते => द्रव्यत्वात्+इत्युक्ते पटादावनैकान्तिका => पटादौ+अनैकान्तिका अत उक्तमरूपीति => अतः+ उक्तम्+अरूपीति उक्तमरूपीति => उक्तम्+अरूपीति अरूपित्वादित्युक्ते => अरूपित्वात्+इत्युक्ते व्यभिचारस्तदर्थमुक्तं => व्यभिचारः+तदर्थम्+उक्तं द्रव्यत्वादिति => द्रव्यत्वात्+इति दृष्टान्तमाह => दृष्टान्तम्+आह वायुवदिति => वायुवत्+इति भवतीत्यपेक्षायामाह => भवति+इति+अपेक्षायाम्+आह तदेवेति => तदा+एव+इति परमाणुद्व्यणुकयोरुद्भूतरूपत्वेऽपि => परमाणुद्व्यणुकयोः+अद्भूतरूपत्वे+अपि चाक्षुषत्वाभावान्महत्वे => चाक्षुषत्वाभावात्+महत्वे सतीत्युक्तम् => सति+इति+उक्तम् महत्त्वेऽपि => महत्त्वे+अपि व्योमादेरचाक्षुषत्वाद्रुपवदित्युक्तम् => व्योमादेः+अचाक्षुषत्वात्+रूपवत्+इति+उक्तम् तप्तजलस्थितस्याग्नेश्चाक्षुषत्वाभावादुद्भूतेत्युक्तम् => तप्तजलस्थितस्य+अग्नेः+चाक्षुषत्वाभावात्+उद्भूता+इति+उक्तम् चाक्षुषत्वाभावो दोषो => चाक्षुषत्वाभावः+ दोषः+ दोषो द्रव्यत्वाभावेऽपि => दोषः+ द्रव्यत्वाभावे+अपि द्रव्यत्वाभावेऽपि => द्रव्यत्वाभावे+अपि स्यादित्याह => स्यात्+इति+आह चेति => च+इति कुत इत्याह => कुतः+ इति+आह इत्याह => इति+आह मास्तु => मा+अस्तु गुणाश्रयो, => गुणाश्रयः+, स्यादित्याशङ्क्य => स्यात्+इति+आशङ्क्य द्रव्यलक्षणाभावाद्द्रव्यं => द्रव्यलक्षणाभावात्+द्रव्यं संभवतीत्याह => संभवति+इति+आह गुणाश्रय इति => गुणाश्रये+ इति त्वदुक्तयोर्दोषयोर्मध्ये => त्वदुक्तयोः+र्दोषयोः+मध्ये दोषत्वमेव => दोषत्वम्+एव नास्ति => न+अस्ति प्रामाणिकपरित्यागाप्रामाणिकस्वीकारयोरन्यतरस्वीकारत्वाभावात् => प्रामाणिकपरित्यागाप्रामाणिकस्वीकारयोः+अन्यतरस्वीकारत्वाभावात् द्वितीयस्तु => द्वितीयः+तु परिह्रियत इत्यभिप्रायेण => परिह्रियते+ इति+अभिप्रायेण इत्यभिप्रायेण => इति+अभिप्रायेण सत्यमिति => सत्यम्+इति नास्तीत्याह => न+अस्ति+इति+आह प्रथम इति => प्रथमे+ इति परमाण्वादिवदिन्द्रियग्रहणानर्हत्वं => परमाण्वादिवत्+इन्द्रियग्रहणानर्हत्वं किंचिदनिष्टमित्यर्थः => किंचित्+अनिष्टम्+इत्यर्थः चेत्तर्हि => चेत्+तर्हि गृह्यत इति => गृह्यते+ इति बुभुत्सायामित्थं => बुभुत्सायाम्+इत्थं निर्णय इत्याह => निर्णयः+ इति+आह इत्याह => इति+आह तेनेति => तेन+इति ग्रहणानर्हत्वेनाग्रहणं => ग्रहणानर्हत्वेन+अग्रहणं दोषस्तेनैतद्वक्ष्यमाणं => दोषः+तेन+एतत्+वक्ष्यमाणं निश्चितमित्यर्थः => निश्चितम्+इत्यर्थः एतच्छब्दार्थमाह => एतच्छब्दार्थम्+आह निर्गुण एवेति => निर्गुणः+ एव+इति एवेति => एव+इति क्षणमगुणं => क्षणम्+अगुणं तिष्ठतीति => तिष्ठति+इति निर्गुणमेवोत्पद्यते => निर्गुणम्+एव+उत्पद्यते ग्रहणयोग्यत्वाभावान्न => ग्रहणयोग्यत्वाभावात्+न गृह्यत इत्यर्थः => गृह्यते+ इत्यर्थः यदापादितमद्रव्यत्वं => यत्+आपादितम्+अद्रव्यत्वं तत्तु => तत्+तु नास्त्येवेत्याह => न+अस्ति+एव+इति+आह चेति => च+इति हेतुमाह => हेतुम्+आह समवायिकारणमिति => समवायिकारणम्+इति द्रव्यलक्षणयोगाद्द्रव्यत्वमुपपद्यत इति => द्रव्यलक्षणयोगात्+द्रव्यत्वम्+उपपद्यते+ इति गुणाश्रयत्वलक्षणेनापि => गुणाश्रयत्वलक्षणेन+अपि भवितव्यमिति => भवितव्यम्+इति चेत्तदप्यस्तीत्याह => चेत्+तत्+अपि+अस्ति+इति+आह योग्यतयेति => योग्यतया+इति सद्भावा(तत्संभवा)दिति => सद्भावा(तत्संभवा)त्+इति निरूपयितुमुपक्रमते => निरूपयितुम्+उपक्रमते असमवायीति => असमवायी+इति समवायिकारणप्रत्यासन्नमसमवायिकारणमित्युक्ते => समवायिकारणप्रत्यासन्नम्+असमवायिकारणम्+इत्युक्ते तन्तुरूपादावतिव्याप्तिः => तन्तुरूपादौ+अतिव्याप्तिः अत उक्तम् => अतः+ उक्तम् अवधृतसामर्थ्यमिति => अवधृतसामर्थ्यम्+इति पटरूपजननोपक्षीणत्वेनावधृतसामर्थ्यभावाभावादवधृतसामर्थ्यमसमवायिकारणमित्युक्ते => पटरूपजननोपक्षीणत्वेन+अवधृतसामर्थ्यभावाभावात्+अवधृतसामर्थ्यम्+असमवायिकारणम्+इति+उक्ते तन्त्वादावतिव्याप्तिः => तन्त्वादौ+अतिव्याप्तिः अत उक्तं => अतः+ उक्तं समवायिकारणप्रत्यासन्नमिति => समवायिकारणप्रत्यासन्नम्+इति तत्प्रत्यासन्नवत्वाभावादिति => तत्प्रत्यासन्नवत्वाभावात्+इति किमत्रोदाहरणं => किमत्र+उदाहरणं तत्राह => तत्र+आह यथेति => यथा+इति तन्तुसंयोगस्येति => तन्तुसंयोगस्य+इति कारणलक्षणलक्षितत्वाच्च => कारणलक्षणलक्षितत्वात्+च तस्मादसमवायिकारणमित्यर्थः => तस्मात्+असमवायिकारणम्+इत्यर्थः किमसमवायिकारणमित्याकाङ्क्षायामाह => किम्+असमवायिकारणम्+इति+आकाङ्क्षायाम्+आह तन्तुरूपमिति => तन्तुरूपम्+इति कारणत्वसद्भावेऽपि => कारणत्वसद्भावे+अपि समवायिकारणसमवेतत्वाभावादसमवायिकारणत्वं => समवायिकारणसमवेतत्वाभावात्+असमवायिकारणत्वं संभवतीत्यभिप्रायेण => संभवति+इति+अभिप्रायेण मैवामिति => मा+एवम्+इति हेतुमाह => हेतुम्+आह समवायीति => समवायी+इति प्रत्यासत्तिर्द्विधा => प्रत्यासत्तिः+द्विधा कार्यैकार्थप्रत्यासत्तिश्चेति => कार्यैकार्थप्रत्यासत्तिः+च+इति सहैकस्मिंस्तन्तुलक्षणेऽर्थे => सह+एकस्मिन्+तन्तुलक्षणे+अर्थे प्रत्यासत्त्यभावेऽपि => प्रत्यासत्त्यभावे+अपि सहैकस्मिंस्तन्तुलक्षणेऽर्थे => सह+एकस्मिन्+तन्तुलक्षणे+अर्थे युज्यत इति => युज्यते+ इति लक्षणमाह => लक्षणम्+आह निमित्तकारणमित्युक्ते => निमित्तकारणम्+इत्युक्ते तन्त्वादावतिव्याप्तिस्तदर्थमुक्तम् => तन्त्वादौ+अतिव्याप्तिः+तदर्थम्+उक्तम् यन्न => यत्+न समवायिकारणमिति => समवायिकारणम्+इति तावत्युक्ते => तावति+उक्ते तन्तुसंयोगादावतिव्याप्तिः => तन्तुसंयोगादौ+अतिव्याप्तिः अत उक्तम् => अतः+ उक्तम् नाप्यसमवायिकारणमिति => न+अपि+असमवायिकारणम्+इति रासभादावतिव्याप्तिः => रासभादौ+अतिव्याप्तिः अत उक्तम् => अतः+ उक्तम् कारणमिति => कारणम्+इति कारणलक्षणलक्षितमित्यर्थः => कारणलक्षणलक्षितम्+इत्यर्थः किमत्रोदाहरणं => किम्+अत्र+उदाहरणं तत्राह => तत्र+आह यथेति => यथा+इति ननूक्तं => ननु+उक्तं सर्वस्यापि => सर्वस्य+अपि वेति => वा+इति निर्णयमाह => निर्णयम्+आह तदेतदिति => तत्+एतत्+इति तल्लक्षितमेतदुदाहृतं => तल्लक्षितम्+एतत्+उदाहृतं कार्याणामेवोपपद्यत इत्यर्थः => कार्याणाम्+एव+उपपद्यते+ इत्यर्थः कथमित्यत आह => कथम्+इत्यतः+ आह अभावस्येति => अभावस्य+इति निमित्तमेव => निमित्तम्+एव नास्तीत्यर्थः => न+अस्ति+इत्यर्थः कुत इत्यत => कुतः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह तस्येति => तस्य+इति यत्समवेतमित्यादिना => यत्समवेतम्+इत्यादिना अत एव => अतः+ एव तत्प्रत्यासत्त्यभावादसमवायिकारणमपि => तत्प्रत्यासत्त्यभावात्+असमवायिकारणम्+अपि मुद्गरप्रहारादिनिमित्तमात्रजन्यो घटादिप्रध्वंस => मुद्गरप्रहारादिनिमित्तमात्रजन्यः+ घटादिप्रध्वंसः+ घटादिप्रध्वंस इत्यर्थः => घटादिप्रध्वंसः+ इत्यर्थः हेतुमाह => हेतुम्+आह समवायस्येति => समवायस्य+इति द्वयोर्भावयोर्धर्मत्वेनाभावस्य => द्वयोः+भावयोः+धर्मत्वेन+अभावस्य समवायासंभवादित्यर्थः => समवायासंभवात्+इति+अर्थः तदलं => तत्+अलं प्रकृतमनुसरामीत्यभिप्रायेण => प्रकृतम्+अनुसरामि+इति+अभिप्रायेण प्रकृतमनुसरन्नुक्तं => प्रकृतम्+अनुसरन्+उक्तं तदेतस्येति => तत्+एतस्य+इति तत्तस्मात्कारणादेतस्य => तत्+तस्मात्+कारणात्+एतस्य कथमपि => कथम्+अपि केनापि => केन+अपि प्रकारेणातिशयसहितं => प्रकारेण+अतिशयसहितं तदेव => तत्+एव करणमित्यर्थः => करणम्+इत्यर्थः कथमपीति => कथम्+अपि+इति वदतोऽयमभिप्रायः => वदतः+अयम्+अभिप्रायः सतोरपि => सतोः+अपि यदभावात्प्रमानुत्पादकत्वं => यदभावात्+प्रमानुत्पादकत्वं सोऽतिशयः => सः+अतिशयः प्रतिपत्तेर्जन्म => प्रतिपत्तेः+जन्म चासतः => च+असतः वाव्यभिचारितार्थत्वं => वा+अव्यभिचारितार्थत्वं वेत्यादयः => वा+इत्यादयः सूरिभिरुत्प्रेक्षिताः => सूरिभिः+उत्प्रेक्षिताः केनापि => केन+अपि प्रकारेणेति => प्रकारेण+इति स्वाभिमतमतिशयं => स्वाभिमतम्+अतिशयं स्वयमेव => स्वयम्+एव स्पष्टीकरिष्यत्यविलम्बेन => स्पष्टीकरिष्यति+अविलम्बेन प्रमोत्पादकत्वमतिशय इति => प्रमोत्पादकत्वम्+अतिशयः+ इति तेनेति => तेन+इति एवमुक्तया => एवम्+उक्तया व्यवस्थितमेव => व्यवस्थितम्+एव निश्चितमेवेत्यर्थः => निश्चितम्+एव+इत्यर्थः तत्राह => तत्र+आह प्रमेति => प्रमा+इति व्यवस्थितत्वमित्याशङ्क्य => व्यवस्थितत्वम्+इति+आशङ्क्य प्रमाणलक्षणमनूद्यावद्यति => प्रमाणलक्षणम्+अनूद्यावद्यति यत्त्वित्यादिना => यत्+तु+इत्यादिना तन्नेत्यन्तेन => तत्+न+इति+अन्तेन ज्ञानार्था इति => ज्ञानार्थाः+ इति न्यायेनानधिगतस्याज्ञातस्यार्थस्य => न्यायेन+अनधिगतस्य+अज्ञातस्य+अर्थस्य अवभासकमज्ञातार्थावगाहि => अवभासकम्+अज्ञातार्थावगाहि स्मृतेरपि => स्मृतेः+अपि प्रामाण्यप्रसङ्गादिति => प्रामाण्यप्रसङ्गात्+इति शङ्कितुरभिप्रायः => शङ्कितुः+अभिप्रायः षष्ठीप्रतिषेधाच्छष्ठीसमासासंभवः => षष्ठीप्रतिषेधात्+च+षष्ठीसमासासंभवः कर्तरीति => कर्तरी+इति षष्ठीसमासस्यैव => षष्ठीसमासस्य+एव प्रतिषेध इति => प्रतिषेधः+ इति चेन्मैवम् => चेत्+मा+एवम् प्रतिषेधेऽपि => प्रतिषेधे+अपि षष्ठीमादाय => षष्ठीम्+आदाय समाससिद्धेरिति => समाससिद्धेः+इति तन्नेत्युक्तं => तत्+न+इति+उक्तं एकस्मिन्निति => एकस्मिन्+इति वहन्तीति => वहन्ति+इति धारावाहीन्येव => धारावाहीनि+एव नोत्पद्यते => न+उत्पद्यते जातमपि => जातम्+अपि ज्ञातुरनपेक्षितत्वादिति => ज्ञातुः+अनपेक्षितत्वात्+इति चेन्न => चेत्+न अनिच्छतोऽपि => अनिच्छतः+अपि पुंसो दुर्गन्धज्ञानादौ => पुंसः+ दुर्गन्धज्ञानादौ व्यावृत्तिसिद्धेरिति => व्यावृत्तिसिद्धेः+इति संतोष्टव्यमायुष्मतेति => संतोष्टव्यम्+आयुष्मता+इति घटस्यैकत्वेऽपि => घटस्य+एकत्वे+अपि क्षणानामन्योन्यत्वेन => क्षणानाम्+अन्योन्यत्वेन तद्विशेषण(णा?)विशिष्टविषयाण्यपि => तद्विशेषण(णा?)विशिष्टविषयाणि+अपि भविष्यन्तीति => भविष्यन्ति+इति शङ्कामनूद्य => शङ्काम्+अनूद्य चेति => च+इति हेतुमाह => हेतुम्+आह सूक्ष्मेति => सूक्ष्मा+इति दोषमाह => दोषम्+आह भेदग्रह इति => भेदग्रहः+ इति क्रियातो विभागो => क्रियातः+ विभागः+ विभागो => विभागः+ उत्तरसंयोगोत्पत्तिरिति => उत्तरसंयोगोत्पत्तिः+इति युगपद्भिन्नमिति => युगपद्भिन्नम्+इति प्रसिद्धो न => प्रसिद्धः+ न स्यादिति => स्यात्+इति प्रमाणमित्युक्तं => प्रमाणम्+इति+उक्तं करणमित्यपेक्षायां => करणम्+इति+अपेक्षायां करणमित्युक्तम् => करणम्+इति+उक्तम् ततश्च => ततः+च व्यापारित्वाविशेषाद् व्यापारवत्करणमिति => व्यापारित्वाविशेषात्+ व्यापारवत्+करणम्+इति व्यापारवत्करणमिति => व्यापारवत्+करणम्+इति नन्विति => ननु+इति उत्तरमाह => उत्तरम्+आह उच्यत इति => उच्यते+ इति सत्यपि => सति+अपि भवत्येवेत्यनेनातिशयेन => भवति+एव+इति+अनेन+अतिशयेन सिद्धेस्तस्यैव => सिद्धेः+तस्य+एव नान्यस्येत्यर्थः => न+अन्यस्य+इत्यर्थः उपपादितमर्थमुपसंहरति => उपपादितम्+अर्थम्+उपसंहरति अत इति => अतः+ इति निरूपितमतः => निरूपितम्+अतः प्रमाकरणत्वादिन्द्रियसंयोगादिरेवार्थः => प्रमाकरणत्वात्+इन्द्रियसंयोगादिः+एव+अर्थः प्रमाणमित्यर्थः => प्रमाणम्+इत्यर्थः इन्द्रियसंयोगादिरिति => इन्द्रियसंयोगादिः+इति संयोगश्च => संयोगः+च स तथोक्तः => सः+ तथा+उक्तः तथोक्तः => तथा+उक्तः पुल्लिङ्गत्वनिर्वाहायार्थशब्दोऽध्याहर्तव्यः => पुल्लिङ्गत्वनिर्वाहाय+अर्थशब्दः+अध्याहर्तव्यः सप्रपञ्चमभिधाय => सप्रपञ्चम्+अभिधाय तानीति => तानि+इति लक्षितानीत्यर्थः => लक्षितानि+इत्यर्थः तानेव => तान्+एव चेति => च+इति सूत्रमपि => सूत्रम्+अपि प्रतिपादयतीत्यर्थः => प्रतिपादयति+इत्यर्थः पदार्थानुद्दिश्य => पदार्थान्+उद्दिश्य तत्त्वज्ञानान्मोक्षप्राप्तिर्भवतीत्यभिधाय(प्रायः?)तत्तत्त्वज्ञानं => तत्त्वज्ञानात्+मोक्षप्राप्तिः+भवति+इति+अभिधाय(प्रायः?)तत्तत्त्वज्ञानं साधयतीत्यपेक्षायां => साधयति+इति+अपेक्षायां 'दुःखजन्मप्रवृत्तिदोषमिथ्याज्ञानानामुत्तरोत्तरापाये => 'दुःखजन्मप्रवृत्तिदोषमिथ्याज्ञानानाम्+उत्तरोत्तरापाये तदनन्तराभावादिति' => तदनन्तराभावात्+इति' तत्त्वज्ञानान्मिथ्याज्ञानमपैति => तत्त्वज्ञानात्+मिथ्याज्ञानम्+अपैति प्रवृत्तिरपैति => प्रवृत्तिः+अपैति जन्मापैति => जन्म+अपैति जन्मापायादेकविंशतिप्रभेददुःखोच्छेदलक्षणो मोक्षः => जन्मापायात्+एकविंशतिप्रभेददुःखोच्छेदलक्षणः+ मोक्षः सेत्स्यतीति => सेत्स्यति+इति प्रत्यक्षानुमानेत्यादिनानेन => प्रत्यक्षानुमानेत्यादिना+अनेन अतश्चत्वार्येव => अतः+चत्वारि+एव नापि => न+अपि लक्षणचतुष्टयाभिधानादेव => लक्षणचतुष्टयाभिधानात्+एव प्रमाणचतुष्टयसिद्धेर्विभागस्य => प्रमाणचतुष्टयसिद्धेः+विभागस्य वैफल्यप्रसङ्गादिति => वैफल्यप्रसङ्गात्+इति प्रसिद्धत्वाद्विप्रतिपन्नपुरुषप्रतिपादकत्वेन => प्रसिद्धत्वात्+विप्रतिपन्नपुरुषप्रतिपादकत्वेन प्रधानत्वादनन्तरमनुमानस्य => प्रधानत्वात्+अनन्तरम्+अनुमानस्य प्रत्यभिज्ञानप्रत्यक्षरूपत्वादुपमानस्यानुमानान्तर्भावनिराकरणार्थं => प्रत्यभिज्ञानप्रत्यक्षरूपत्वात्+उपमानस्य+अनुमानान्तर्भावनिराकरणार्थं सूत्रकारेणानुमानानन्तरमुपदिष्टत्वाच्चोपमानस्य => सूत्रकारेण+अनुमानानन्तरम्+उपदिष्टत्वात्+च+उपमानस्य पश्चाच्छब्दस्योद्देश इति => पश्चाच्छब्दस्य+उद्देशः+ इति प्रत्यक्षमित्यत्र => प्रत्यक्षम्+इत्यत्र इत्युपकुम्भादिवदव्ययीभावो विधीयते => इति+उपकुम्भादिवत्+अव्ययीभावः+ विधीयते प्रत्यक्षमिति => प्रत्यक्षम्+इति तत्पुरुष इष्यते => तत्पुरुषः+ इष्यते एवमपि => एवम्+अपि 'परवल्लिङ्गं => 'परवत्+लिङ्गं स दोषस्तदवस्थ => सः+ दोषः+तदवस्थः+ दोषस्तदवस्थ एवेति => दोषः+तदवस्थः+ एव+इति एवेति => एव+इति पीतपातञ्जलजलानामेतच्चोद्यं => पीतपातञ्जलजलानाम्+एतत्+चोद्यं तत्रैवं => तत्र+एवं प्रतिषेधेनाभिधेयलिङ्गतोपपत्तेश्चक्षुरादौ => प्रतिषेधेन+अभिधेयलिङ्गतोपपत्तेः+चक्षुरादौ गोपङ्कजादिवद्रूढ्या => गोपङ्कजादिवत्+रूढ्या वृत्त्युपपत्तेरिति => वृत्त्युपपत्तेः+इति तदलं => तत्+अलं वक्तुमाकाङ्क्षामुद्भावयति => वक्तुम्+आकाङ्क्षाम्+उद्भावयति पुनरिति => पुनः+इति पुनःशब्दो वाक्यालङ्कारे => पुनःशब्दः+ वाक्यालङ्कारे लक्षणमिति => लक्षणम्+इति प्रश्नस्यार्थः => प्रश्नस्य+अर्थः तल्लक्षणमभिधत्ते => तल्लक्षणम्+अभिधत्ते साक्षात्कारिणीति => साक्षात्कारिणि+इति चासौ => च+असौ तथोक्ता => तथा+उक्ता स्त्रियामपूरणीप्रियादिषु => स्त्रियाम्+अपूरणीप्रियादिषु प्रत्यक्षमित्यर्थः => प्रत्यक्षम्+इत्यर्थः प्रमेति => प्रमा+इति जिज्ञासायामाह => जिज्ञासायाम्+आह साक्षात्कारिणीति => साक्षात्कारिणि+इति नन्विन्द्रियजन्यत्वमनुमित्यादीनामप्यस्ति => ननु+इन्द्रियजन्यत्वम्+अनुमित्यादीनाम्+अपि+अस्ति मनोजन्यत्वादिति => मनोजन्यत्वात्+इति तदसारम् => तत्+असारम् अज्ञानकरणजन्यज्ञानानुवृत्तो ज्ञानकरणजन्यव्यावृत्तौ => अज्ञानकरणजन्यज्ञानानुवृत्तः+ ज्ञानकरणजन्यव्यावृत्तौ साक्षात्तत्त्वमिति => साक्षात्तत्त्वम्+इति निरुच्यमानत्वादिति => निरुच्यमानत्वात्+इति साक्षात्कारिप्रमाया भेदमाह => साक्षात्कारिप्रमायाः+ भेदम्+आह भेदमाह => भेदम्+आह सेति => सा+इति कुतो द्वैविध्यमित्यत => कुतः+ द्वैविध्यम्+इत्यतः+ द्वैविध्यमित्यत आह => द्वैविध्यम्+इत्यतः+ आह प्रथममुद्देशः => प्रथमम्+उद्देशः स्मृतिरुत्पद्यत इति => स्मृतिः+उत्पद्यते+ इति सविकल्पकमेव => सविकल्पकम्+एव नोदयमासादयोदिति => न+उदयम्+आसादयेत्+इति द्वैविध्यसिद्धिरिति => द्वैविध्यसिद्धिः+इति तत्करणभेदमाह => तत्करणभेदम्+आह करणमिति => करणम्+इति प्रकारा इत्याशङ्क्य => प्रकाराः+ इति+आशङ्क्य इत्याशङ्क्य => इति+आशङ्क्य तानेव => तान्+एव कदाचिदित्यादिना => कदाचित्+इत्यादिना कदेन्द्रियं => कदा+इन्द्रियं करणमिति => करणम्+इति बुभुत्सायामाह => बुभुत्सायाम्+आह यदेति => यदा+इति तथाहीति => तथाहि+इति आत्मेति => आत्मा+इति प्रलीनमनस्कस्यात्मनो ज्ञातृत्वाभावादात्ममनःसंयोगेन => प्रलीनमनस्कस्य+आत्मनः+ ज्ञातृत्वाभावात्+आत्ममनःसंयोगेन ज्ञातृत्वाभावादात्ममनःसंयोगेन => ज्ञातृत्वाभावात्+आत्ममनःसंयोगेन सत्यप्यात्ममनःसंयोगे => सति+अपि+आत्ममनःसंयोगे स्वप्नावस्थायामुपरतेन्द्रियग्रामस्य => स्वप्नावस्थायाम्+उपरतेन्द्रियग्रामस्य बाह्यविषयज्ञानाभावादिन्द्रियाणां => बाह्यविषयज्ञानाभावात्+इन्द्रियाणां मनसश्च => मनसः+च सत्यप्येतस्मिन् => सति+अपि+एतस्मिन् चेन्द्रियस्य => च+इन्द्रियस्य प्रतीत्यनुदयाच्चतुर्णां => प्रतीत्यनुदयात्+चतुर्णां भवितव्यमिति => भवितव्यम्+इति चक्षुरुन्मीलनसमयानन्तरमनेकयोजनस्थितमार्तण्डमण्डलमुपलभ्यते => चक्षुरुन्मीलनसमयानन्तरम्+अनेकयोजनस्थितमार्तण्डमण्डलम्+उपलभ्यते पुष्पवाटिकास्थितपुष्पगन्धोपलब्धिर्दृश्यते => पुष्पवाटिकास्थितपुष्पगन्धोपलब्धिः+दृश्यते तत्कथमिन्द्रियार्थयोः => तत्+कथम्+इन्द्रियार्थयोः संबन्ध इत्युच्यत => संबन्धः+ इति+उच्यते+ इत्युच्यत इत्याशङ्क्याह => इति+उच्यते+ इति+आशङ्क्य+आह इत्याशङ्क्याह => इति+आशङ्क्य+आह इन्द्रियाणामिति => इन्द्रियाणाम्+इति विमतानीन्द्रियाणि => विमतानि+इन्द्रियाणि दृष्टो हि => दृष्टः+ हि तेजसो वेगातिशयो => तेजसः+ वेगातिशयः+ वेगातिशयो यदुदयाचलचूडावलम्बिन्येव => वेगातिशयः+ यदुदयाचलचूडावलम्बिनि+एव यदुदयाचलचूडावलम्बिन्येव => यदुदयाचलचूडावलम्बिनि+एव भुवनोदरेष्वालोकः => भुवनोदरेषु+आलोकः तद्वन्नयनोन्मीलनान्तरं => तद्वत्+नयनोन्मीलनान्तरं प्राप्यैव => प्राप्य+एव कर्णपथप्राप्तस्यैव => कर्णपथप्राप्तस्य+एव शब्दस्योपलब्धिः => शब्दस्य+उपलब्धिः सत्येव => सति+एव काचिदनुपपत्तिरिति => काचित्+अनुपपत्तिः+इति किमतो यद्येवं => किम्+अतः+ यदि+एवं यद्येवं => यदि+एवं तत्राह => तत्र+आह तत इति => ततः+ इति यत इन्द्रियार्थयोः => यतः+ इन्द्रियार्थयोः साधितस्ततोऽर्थसंबद्धेनेन्द्रियेण => साधितः+ततः+अर्थसंबद्धेन+इन्द्रियेण जन्यत इति => जन्यते+ इति स्वरूपमाह => स्वरूपम्+आह सविकल्पकेप्यस्तीति => सविकल्पके+अपि+अस्ति+इति मात्रवचोर्थमाह => मात्रवचोर्थम्+आह नामेति => नाम+इति जातिर्ब्राह्मणत्वादिः => जातिः+ब्राह्मणत्वादिः तद्रहितमित्यर्थः => तद्रहितम्+इत्यर्थः निर्विकल्पकज्ञानमभिनीय => निर्विकल्पकज्ञानम्+अभिनीय किंचिदिदामिति => किंचित्+इदम्+इति नन्विन्द्रियस्य => ननु+इन्द्रियस्य वक्तुमुपक्रम्य => वक्तुम्+उपक्रम्य कथ्यत इत्यत्राह => कथ्यते+ इत्यत्र+आह इत्यत्राह => इत्यत्र+आह तस्येति => तस्य+इति निर्विकल्पकज्ञानस्येत्यर्थः => निर्विकल्पकज्ञानस्य+इत्यर्थः दृष्टान्तमाह => दृष्टान्तम्+आह छिदिक्रियाया इति => छिदिक्रियायाः+ इति करणमिति => करणम्+इति व्यापारो वक्तव्य => व्यापारः+ वक्तव्यः+ वक्तव्य इत्यत => वक्तव्यः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह तज्जन्यस्तज्जन्यजनकोऽवान्तरव्यापारः => तज्जन्यः+तज्जन्यजनकः+अवान्तरव्यापारः इन्द्रियजन्य इन्द्रियार्थसंनिकर्ष => इन्द्रियजन्यः+ इन्द्रियार्थसंनिकर्षः+ इन्द्रियार्थसंनिकर्ष इन्द्रियजन्यज्ञानजनकः => इन्द्रियार्थसंनिकर्षः+ इन्द्रियजन्यज्ञानजनकः फलकरणयोर्मध्ये => फलकरणयोः+मध्ये वर्तमानत्वादवान्तरत्वम् => वर्तमानत्वात्+अवान्तरत्वम् यथाहुः => यथा+आहुः यस्तत्र => यः+तत्र अत्रापि => अत्र+अपि दृष्टान्तमाह => दृष्टान्तम्+आह छिदाकरणस्येति => छिदाकरणस्य+इति किमत्र => किम्+अत्र तत्राह => तत्र+आह निर्विकल्पक इति => निर्विकल्पकः+ इति तदेव => तत्+एव फलमित्येतत् => फलम्+इति+एतत् दृष्टमित्यत्राह => दृष्टम्+इत्यत्र+आह परशोरिति => परशोः+इति करणत्वमवसितम् => करणत्वम्+अवसितम् किमवान्तरव्यापारीकृत्य => किम्+अवान्तरव्यापारीकृत्य फलमुद्दिश्य => फलम्+उद्दिश्य करणत्वमिति => करणत्वम्+इति कदेति => कदा+इति ज्ञानमुत्पद्यते => ज्ञानम्+उत्पद्यते तदेन्द्रियार्थसंनिकर्षः => तदा+इन्द्रियार्थसंनिकर्षः करणमित्यन्वयः => करणम्+इति+अन्वयः तच्च => तत्+च ज्ञानमुत्पद्यत इत्यत => ज्ञानम्+उत्पद्यते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह तदनेन => तत्+अनेन करणत्वमुक्तं => करणत्वम्+उक्तं 'नागृहीतविशेषणा => 'न+अगृहीतविशेषणा बुद्धिरुत्पद्यते' => बुद्धिः+उत्पद्यते' सविकल्पकस्योत्पादो न => सविकल्पकस्य+उत्पादः+ न स्यादिति => स्यात्+इति स्वरूपमाह => स्वरूपम्+आह विशेषणानीत्यत आह => विशेषणानि+इत्यतः+ आह डित्थोऽयमिति => डित्थः+अयम्+इति तदेत्यादिना => तदा+इत्यादिना करणत्वमुक्तं => करणत्वम्+उक्तं कदेत्याकाङ्क्षति => कदा+इति+आकाङ्क्षति पुनरिति => पुनः+इति गुणवत्युपादेयत्वबुद्धिरुत्पद्यते, => गुणवति+उपादेयत्वबुद्धिः+उत्पद्यते, तदुभयाभाववत्युपेक्षणीयताबुद्धिरित्यर्थः => तदुभयाभाववति+उपेक्षणीयताबुद्धिः+इत्यर्थः तदेत्यादिना => तदा+इत्यादिना नन्वेकस्मिन् => ननु+एकस्मिन् सर्वत्रेन्द्रियस्यैव => सर्वत्र+इन्द्रियस्य+एव करणत्वमुपपद्यते => करणत्वम्+उपपद्यते स्वाङ्गमव्यवधायकमिति => स्वाङ्गम्+अपि+अवधायकम्+इति न्यायेनान्तरालिकस्य => न्यायेन+अन्तरालिकस्य व्यापारवत्त्वोपपत्तेरित्याशङ्क्यापरितोषात् => व्यापारवत्त्वोपपत्तेः+इति+आशङ्क्य+अपरितोषात् कश्चिदाहेति => कश्चित्+आह+इति भेदमभिधाय => भेदम्+अभिधाय भेदमाह => भेदम्+आह इन्द्रियार्थयोरिति => इन्द्रियार्थयोः+इति तानेव => तान्+एव तद्यथेति => तत्+यथा+इति प्रधानत्वात्तत्संबन्धस्य => प्रधानत्वात्+तत्संबन्धस्य ग्रहणमनन्तरं => ग्रहणम्+अनन्तरं ततस्तदाश्रितसामान्यसंबन्धस्य => ततः+तदाश्रितसामान्यसंबन्धस्य ततो भावधर्मस्य => ततः+ भावधर्मस्य पश्चात्तदाश्रितसामान्यसंबन्धस्यान्ते => पश्चात्+तदाश्रितसामान्यसंबन्धस्य+अन्ते विशेषणविशेष्यभावस्येति => विशेषणविशेष्यभावस्य+इति संयोगसमवाययोर्मुख्यः => संयोगसमवाययोः+मुख्यः संबन्धो हीत्यादिलक्षणसद्भावात् => संबन्धः+ हि+इत्यादिलक्षणसद्भावात् हीत्यादिलक्षणसद्भावात् => हि+इत्यादिलक्षणसद्भावात् तदभावेऽप्यन्यत्रोभयत्र => तदभावे+अपि+अन्यत्र+उभयत्र दत्तपदत्वादिसंबन्धव्यपदेश इति => दत्तपदत्वादिसंबन्धव्यपदेशः+ इति कदेत्यत आह => कदा+इत्यतः+ आह यदेति => यदा+इति घटो विषयो => घटः+ विषयः+ विषयो यस्य => विषयः+ यस्य तत्तथोक्तम् => तत्+तथा+उक्तम् किमिन्द्रियं => किम्+इन्द्रियं को वा => कः+ वा को वा => कः+ वा संबन्ध इत्यपेक्षमाणं => संबन्धः+ इति+अपेक्षमाणं इत्यपेक्षमाणं => इति+अपेक्षमाणं प्रत्याह => प्रति+आह तदेति => तदा+इति संयोग इत्युक्तं => संयोगः+ इति+उक्तं इत्युक्तं => इति+उक्तं तत्रोपपत्तिमाह => तत्र+उपपत्तिम्+आह पृथगाश्रयाश्रितत्वादिति => पृथक्+आश्रयाश्रितत्वात्+इति प्राभाकरा आत्मनः => प्राभाकराः+ आत्मनः प्रत्यक्षत्वमाचक्षते => प्रत्यक्षत्वम्+आचक्षते स्वप्रकाशचिद्रूपत्वेनापरोक्षत्वमात्मनो वदन्ति => स्वप्रकाशचिद्रूपत्वेन+अपरोक्षत्वम्+आत्मनः+ वदन्ति अनिर्वचनीयवादिनो वेदान्तिनः => अनिर्वचनीयवादिनः+ वेदान्तिनः निराकर्तुमाह => निराकर्तुम्+आह एवमिति => एवम्+इति ग्राह्यत्वमस्त्येवमात्मनोऽपीत्येवंशब्दार्थः => ग्राह्यत्वम्+अस्ति+एवम्+आत्मनः+अपि+इति+एवंशब्दार्थः ज्ञानमभिनीय => ज्ञानम्+अभिनीय अहमिति => अहम्+इति किमिन्द्रियं => किम्+इन्द्रियं को वार्थः => कः+ वा+अर्थः वार्थः => वा+अर्थः कस्तयोः => कः+तयोः संबन्ध इत्यत्र => संबन्धः+ इत्यत्र तदेति => तदा+इति इदमत्राकूतम् => इदम्+अत्र+आकूतम् स्वप्रकाशसंविदाश्रयत्वेनात्मनः => स्वप्रकाशसंविदाश्रयत्वेन+आत्मनः विषयविषयिज्ञानेनात्मनो भासमानतानुपपत्तेश्च => विषयविषयिज्ञानेनात्मनः+ भासमानतानुपपत्तेः+च भासमानतानुपपत्तेश्च => भासमानतानुपपत्तेः+च ह्यन्यविषयज्ञानेऽन्यस्य => हि+अन्यविषयज्ञाने+अन्यस्य योऽर्थोऽवभासते => यः+अर्थः+अवभासते तस्या विषयः' => तस्याः+ विषयः' घटज्ञानवानहमिति => घटज्ञानवान्+अहम्+इति कुतश्चिद्रूपत्वमात्मनः => कुतश्चित्+रूपत्वम्+आत्मनः स्वप्रकाशत्वेनापरोक्षत्वम् => स्वप्रकाशत्वेन+अपरोक्षत्वम् अत्रायं => अत्र+अयं स्वयंज्योतिरित्याद्यागमादात्मनः => स्वयंज्योतिः+इत्याद्यागमात्+आत्मनः स्वप्रकाशकत्वत्वमेवावगच्छामीति => स्वप्रकाशकत्वम्+एव+अवगच्छामि+इति चेन्मैवं => चेत्+मा+एवं ग्रावप्लवनादिवाक्यवदुपचरितार्थत्वादित्यलमतिप्रसङ्गेन => ग्रावप्लवनादिवाक्यवत्+उपचरितार्थत्वात्+इति+अलम्+अतिप्रसङ्गेन चक्षुरादिनेति => चक्षुरादिना+इति प्रथमेनादिशब्देन => प्रथमेन+आदिशब्देन गन्धरसस्पर्शानामिति => गन्धरसस्पर्शानाम्+इति सुखादिग्रहणेप्ययमेव => सुखादिग्रहणे+अपि+अयम्+एव संबन्ध इत्याह => संबन्धः+ इति+आह इत्याह => इति+आह एवमिति => एवम्+इति परिमाणादिग्रहणेप्येतावतैव => परिमाणादिग्रहणे+अपि+एतावता+एव कारणेनालं => कारणेन+अलं नेत्याह => न+इति+आह चतुष्टयसंनिकर्ष इति => चतुष्टयसंनिकर्षः+ इति चतुर्णामिन्द्रियतदवयवार्थतदवयवानां => चतुर्णाम्+इन्द्रियतदवयवार्थतदवयवानां संबन्धा अपि => संबन्धाः+ अपि चत्वारो भविष्यन्तीत्यर्थः => चत्वारः+ भविष्यन्ति+इत्यर्थः भविष्यन्तीत्यर्थः => भविष्यन्ति+इत्यर्थः संयुक्तसमवायेनालं => संयुक्तसमवायेन+अलं चतुष्टयसंनिकर्षेणेत्याशङ्क्य => चतुष्टयसंनिकर्षेण+इति+आशङ्क्य परिमाणग्रहणाभावादन्वयव्यतिरेकाभ्यामवधृतसामर्थ्येन => परिमाणग्रहणाभावात्+अन्वयव्यतिरेकाभ्याम्+अवधृतसामर्थ्येन कारणत्वमङ्गीकरणीयमित्याह => कारणत्वम्+अङ्गीकरणीयम्+इति+आह सत्यपीति => सति+अपि+इति अयमाशयः => अयम्+आशयः पुरुषस्योच्चतरशिखरिशिखरमध्यमध्यासीने => पुरुषस्य+उच्चतरशिखरिशिखरमध्यमध्यासीने किमयं => किम्+अयं पुरुषद्वयस आहोस्विद्गजदघ्न => पुरुषद्वयम्+ आहोस्वित्+गजदघ्नः+ आहोस्विद्गजदघ्न उत => आहोस्वित्+गजदघ्नः+ उत तालमात्र इति => तालमात्रः+ इति संदेहो जायते => संदेहः+ जायते नयनरश्मीनामन्तराले => नयनरश्मीनाम्+अन्तराले विशीर्णावयवानामर्थप्राप्त्यभावात् => विशीर्णावयवानाम्+अर्थप्राप्त्यभावात् तन्निकटमटतः => तन्निकटम्+अटतः संदेह एव => संदेहः+ एव नोदयमासादयेत् => न+उदयम्+आसादयेत् चतुष्टयसंनिकर्षसंभवेनायमेतावत्परिमाण इत्यवधारणसंभवात् => चतुष्टयसंनिकर्षसंभवेन+अयम्+एतावत्+परिमाणः+ इति+अवधारणसंभवात् इत्यवधारणसंभवात् => इति+अवधारणसंभवात् अतस्तद्भावाभावानुविधायिनः => अतः+तद्भावाभावानुविधायिनः सिद्धमिति => सिद्धम्+इति चतुष्टयसंनिकर्षमुदाहृत्य => चतुष्टयसंनिकर्षम्+उदाहृत्य यथेति => यथा+इति संबन्धस्यापरोक्षप्रमाहेतुत्वप्रकारं => संबन्धस्य+अपरोक्षप्रमाहेतुत्वप्रकारं पुनरिति => पुनः+इति तत्रोपपत्तिं => तत्र+उपपत्तिं यत इत्यादिना => यतः+ इत्यादिना संबन्धस्यापरोक्षप्रमाहेतुत्वं => संबन्धस्य+अपरोक्षप्रमाहेतुत्वं कदेति => कदा+इति उत्तरमभिधत्ते => उत्तरम्+अभिधत्ते यदेति => यदा+इति शब्दोऽपि => शब्दः+अपि अतस्तयोः => अतः+तयोः गुणत्वेऽनुमानमभिधीयते => गुणत्वे+अनुमानम्+अभिधीयते शब्दो गुणः => शब्दः+ गुणः सत्यस्मदादिबाह्येन्द्रियग्राह्यत्वात् => सति+अस्मदादिबाह्येन्द्रियग्राह्यत्वात् क्वचिदाश्रितो गुणत्वादित्यनेन => क्वचित्+आश्रितः+ गुणत्वादिति+अनेन गुणत्वादित्यनेन => गुणत्वादिति+अनेन पृथिव्याद्याश्रयत्वानुपपत्तावाकाशाश्रयत्वे => पृथिव्याद्याश्रयत्वानुपपत्तौ+आकाशाश्रयत्वे स च => सः+ च स्वसमानजातीयगुणवतेन्द्रियेण => स्वसमानजातीयगुणवता+इन्द्रियेण ततश्च => ततः+च श्रोत्रसमवायाच्छब्दगुणोपपत्तिरिति => श्रोत्रसमवायात्+शब्दगुणोपपत्तिः+इति पञ्चमसंबन्धादित्याह => पञ्चमसंबन्धात्+इति+आह पुनरित्यादिना => पुनः+इत्यादिना 'भावान्तरमभावो हि => 'भावान्तरम्+अभावः+ हि कयाचित्तु => कयाचित्+तु इत्यभावाख्यः => इति+अभावाख्यः पदार्थ एव => पदार्थः+ एव नास्तीति => न+अस्ति+इति षष्ठसंबन्धादभावस्य => षष्ठसंबन्धात्+अभावस्य पुनरिति => पुनः+इति उत्तरमाह => उत्तरम्+आह यदेत्यादिना => यदा+इत्यादिना अभावग्रहणमभिनीय => अभावग्रहणम्+अभिनीय भूतल इति => भूतले+ इति घटो नास्तीत्युक्ते => घटः+ न+अस्ति+इत्युक्ते नास्तीत्युक्ते => न+अस्ति+इत्युक्ते कुत्रेत्याकांक्षायामिह => कुत्र+इति+आकांक्षायाम्+इह इत्युच्यते => इति+उच्यते व्यावर्तकत्वाद्विशेषणता, => व्यावर्तकत्वात्+विशेषणता, व्यावर्त्यत्वाद्विशेष्यता => व्यावर्त्यत्वात्+विशेष्यता भूतलमित्यत्र => भूतलम्+इत्यत्र व्यावर्तकत्वाद्विशेषणतेति => व्यावर्तकत्वात्+विशेषणता+इति व्यावर्त्यत्वाद्विशेष्यतेति => व्यावर्त्यत्वात्+विशेष्यता+इति अभावशब्दप्रत्यययोर्निरालम्बनत्वप्रसङ्गादभावोऽभ्युपगन्तव्य इति => अभावशब्दप्रत्यययोः+निरालम्बनत्वप्रसङ्गात्+अभावः+अभ्युपगन्तव्यः+ इति तदनेनाभावस्य => तत्+अनेन+अभावस्य प्रत्युक्तम् => प्रति+उक्तम् पृथक्प्रमाणत्वाभावादिति => पृथक्प्रमाणत्वाभावात्+इति सुखाद्यभावग्रहणमस्मादेव => सुखाद्यभावग्रहणम्+अस्मात्+एव संबधादित्याह => संबन्धात्+इति+आह पुनरित्यादिना => पुनः+इत्यादिना नास्तीति => न+अस्ति+इति ग्रहणमिति => ग्रहणम्+इति गृह्यत इत्यपेक्षायां => गृह्यते+ इति+अपेक्षायां इत्यपेक्षायां => इति+अपेक्षायां विशेषणविशेष्यभावेनेत्याह => विशेषणविशेष्यभावेन+इति+आह यदेति => यदा+इति घत्वरहितो गकार => घत्वरहितः+ गकारः+ गकार इति => गकारः+ इति नास्तीति => न+अस्ति+इति ग्रहणमित्यर्थः => ग्रहणम्+इत्यर्थः नन्वितरत्राप्यभावग्रहणं => ननु+इतरत्र+अपि+अभावग्रहणं प्रदर्श्यतामित्याशङ्क्य => प्रदर्श्यताम्+इति+आशङ्क्य प्रदर्शितप्रायमेवेति => प्रदर्शितप्रायम्+एव+इति तदेवमिति => तते+एवम्+इति तस्मात्समानन्यायत्वादेवमुक्तया => तस्मात्+समानन्यायत्वात्+एवम्+उक्तया संबन्धेनाभावग्रहणमुक्तं => संबन्धेन+अभावग्रहणम्+उक्तं स्वयमूहितुं => स्वयम्+ऊहितुं नास्तीति => न+अस्ति+इति संयुक्तसमवेतविशेषणविशेष्यभावेनाभिन्नं => संयुक्तसमवेतविशेषणविशेष्यभावेन+अभिन्नं भेदो नास्तीति => भेदः+ न+अस्ति+इति नास्तीति => न+अस्ति+इति संयुक्तसमवेतसमवेतविशेषणविशेष्यभावेनाभिन्नं => संयुक्तसमवेतसमवेतविशेषणविशेष्यभावेन+अभिन्नं भेदो नास्तीति => भेदः+ न+अस्ति+इति नास्तीति => न+अस्ति+इति ग्रहणमिति => ग्रहणम्+इति समवायस्याप्रत्यक्षत्वमन्ये => समवायस्य+अप्रत्यक्षत्वमन्ये निरसितुमभाववच्छष्ठसंबन्धात् => निरसितुम्+अभाववत्+षष्ठसंबन्धात् ग्रहणमित्याह => ग्रहणम्+इति+आह समवायोऽपीति => समवायः+अपि+इति पटसमवायवन्तस्तन्तव इति => पटसमवायवन्तः+तन्तवः+ इति ग्रहणमित्यर्थः => ग्रहणम्+इत्यर्थः रूपत्वसमवायवद्रूपं => रूपत्वसमवायवत्+रूपं शब्द इत्युदाहरणीयम् => शब्दः+ इति+उदाहरणीयम् इत्युदाहरणीयम् => इति+उदाहरणीयम् संनिकर्षषट्कमुपसंहरति => संनिकर्षषट्कम्+उपसंहरति तदेवमिति => तत्+एवम्+इति संबन्धिनोऽभिमता => संबन्धिनः+अभिमता अत एवमुक्तप्रकारेणापरोक्षप्रमाहेतुः => अतः+ एवम्+उक्तप्रकारेण+अपरोक्षप्रमाहेतुः एवमुक्तप्रकारेणापरोक्षप्रमाहेतुः => एवम्+उक्तप्रकारेण+अपरोक्षप्रमाहेतुः संबन्धो व्याख्यात => संबन्धः+ व्याख्यातः+ व्याख्यात इत्यर्थः => व्याख्यातः+ इत्यर्थः संग्रहश्लोकश्च => संग्रहश्लोकः+च संग्रहश्च => संग्रहः+च क्रियत इत्याह => क्रियते+ इति+आह इत्याह => इति+आह संग्रहश्चेति => संग्रहः+च+इति उक्तप्रमेयानन्तरवतानेन => उक्तप्रमेयानन्तरवता+अनेन निगदव्याख्यातेति => निगदव्याख्याता+इति सविकल्पकनिर्विकल्पकभेदादित्युक्तम् => सविकल्पकनिर्विकल्पकभेदात्+इति+उक्तम् तदरमणीयम् => तत्+अरमणीयम् वस्तुमात्रावभासिनो निर्विकल्पकस्यानारोपितविषयत्वेन => वस्तुमात्रावभासिनः+ निर्विकल्पकस्य+अनारोपितविषयत्वेन निर्विकल्पकस्यानारोपितविषयत्वेन => निर्विकल्पकस्य+अनारोपितविषयत्वेन प्रामाण्योपपत्तेश्चेति => प्रामाण्योपपत्तेः+च+इति प्रामाण्यमसहमानो बौद्धः => प्रामाण्यम्+असहमानः+ बौद्धः नन्वित्यादिना => ननु+इत्यादिना प्रत्यक्षत्वमभ्युपगच्छति => प्रत्यक्षत्वम्+अभ्युपगच्छति भवत्विति => भवतु+इति प्रमितिर्विवक्ष्यते => प्रमितिः+विवक्ष्यते तत्रैव => तत्र+एव प्रत्यक्षमिति => प्रत्यक्षम्+इति व्युत्पत्तेरुपपत्तेः => व्युत्पत्तेः+उपपत्तेः साक्षात्कारिप्रमाया अक्षजन्यत्वेनाक्षं => साक्षात्कारिप्रमायाः+ अक्षजन्यत्वेन+अक्षं अक्षजन्यत्वेनाक्षं => अक्षजन्यत्वेन+अक्षं तत्संबन्धत्वादितरत्र => तत्संबन्धत्वात्+इतरत्र प्रत्यक्षशब्दो योगमनपेक्ष्य => प्रत्यक्षशब्दः+ योगम्+अनपेक्ष्य योगमनपेक्ष्य => योगम्+अनपेक्ष्य गोपङ्कजादिशब्दवद्रूढ्या => गोपङ्कजादिशब्दवत्+रूढ्या प्रवर्तत इति => प्रवर्तते+ इति युक्तिमाह => युक्तिम्+आह तत्तथोक्तम् => तत्+तथा+उक्तम् सर्वतो व्यावृत्तं => सर्वतः+ व्यावृत्तं परमार्थत्त्वादनारोपितत्वात्तद्विषयं => परमार्थत्त्वात्+अनारोपितत्वात्+तत्+विषयं प्रत्यक्षमित्यर्थः => प्रत्यक्षम्+इत्यर्थः निर्विकल्पकवत्सविकल्पकं => निर्विकल्पकवत्+सविकल्पकं किमपराद्धमनेनेत्यत आह => किम्+अपराद्धम्+अनेन+इत्यतः+ आह त्विति => तु+इति भवतीत्यर्थः => भवति+इत्यर्थः तदेव => तत्+एव प्रत्यक्षमिति => प्रत्यक्षम्+इति भवतीत्यर्थः => भवति+इत्यर्थः निर्विकल्पकवत्सविकल्पकमपि => निर्विकल्पकवत्+सविकल्पकम्+अपि चेद्भविष्यति => चेत्+भविष्यति प्रत्यक्षमित्याशङ्क्याह => प्रत्यक्षम्+इति+आशङ्क्य+आह सामान्यविषयमिति => सामान्यविषयम्+इति अतस्तद्विषयत्वाप्रत्यक्षं => अतः+तद्विषयत्वाप्रत्यक्षं भवतीत्यर्थः => भवति+इत्यर्थः कुतोऽवसीयते => कुतः+अवसीयते तत्राह => तत्र+आह दृष्टान्तमाह => दृष्टान्तम्+आह शब्दलिङ्गवदिति => शब्दलिङ्गवत्+इति शब्द आगमः => शब्दः+ आगमः लिङ्गमनुमानम् => लिङ्गम्+अनुमानम् ताभ्यामवगम्यमानोऽर्थः => ताभ्याम्+अवगम्यमानः+अर्थः सर्वतो व्यावृत्तः => सर्वतः+ व्यावृत्तः तद्वत्सविकल्पकमप्यनुगतमेवाकारमवगाहत इत्यर्थः => तद्वत्+सविकल्पकम्+अपि+अनुगतम्+एवाकारम्+अवगाहते+ इत्यर्थः भवतीति => भवति+इति समायातमिदं => समायातम्+इदं तत्राह => तत्र+आह अर्थजस्येति => अर्थजस्य+इति प्रत्यक्षमित्यर्थः => प्रत्यक्षम्+इत्यर्थः निर्विकल्पकवत्सविकल्पकमप्यर्थजत्वातप्रत्यक्षं => निर्विकल्पकवत्+सविकल्पकम्+अपि+अर्थजत्वात्+अप्रत्यक्षं तत्राह => तत्र+आह सांवृतसत्यत्वेऽपि => सांवृतसत्यत्वे+अपि नास्तीत्यर्थः => न+अस्ति+इत्यर्थः नन्वबाधितत्वात्स्वलक्षणवत्सामान्यं => ननु+अबाधितत्वात्+स्वलक्षणवत्+सामान्यं सद्भवतु => सत्+भवतु नेत्याह => न+इति+आह स्वलक्षणमिति => स्वलक्षणम्+इति नन्विति => ननु+इति अबाधितत्वादिति => अबाधितत्वात्+इति हेतुरसिद्ध इत्यर्थः => हेतुः+असिद्धः+ इत्यर्थः वर्तत इति => वर्तते+ इति प्रष्टव्यो जायते => प्रष्टव्यः+ जायते वर्तत उतैकदेशेनेति => वर्तते+ उत+एकदेशेन+इति उतैकदेशेनेति => उत+एकदेशेन+इति नाद्यः => न+आद्यः तस्यैकदेशासंभवात् => तस्य+एकदेशासंभवात् प्रमाणवद् दृढेन => प्रमाणवत्+ दृढेन पराकृतो विधिभावोऽस्तित्वं => पराकृतः+ विधिभावः+अस्तित्वं विधिभावोऽस्तित्वं => विधिभावः+अस्तित्वं तत्तथोक्तम् => तत्+तथा+उक्तम् तुच्छत्वाच्छशविषाणवदन्यन्तासत्त्वादित्यर्थः => तुच्छत्वात्+शशविषाणवत्+अन्यन्तासत्त्वात्+इत्यर्थः यद्येवं => यदि+एवं घटोऽयं => घटः+अयं घटोयमिति => घटः+अयम्+इति गतिस्तत्राह => गतिः+तत्र+आह अन्यव्यावृत्त्यात्मन इति => अन्यव्यावृत्त्यात्मनः+ इति घटोऽयमित्यघटव्यावृत्तोऽयमित्यर्थः => घटः+अयम्+इति+अघटव्यावृत्तः+अयम्+इत्यर्थः पटोऽयमित्यपटव्यावृत्तोऽयमिति => पटः+अयम्+इति+अपटव्यावृत्तः+अयम्+इति सर्वत्रान्यापोहरूपा => सर्वत्र+अन्यापोहरूपा सर्वव्यवहारालम्बनमतः => सर्वव्यवहारालम्बनम्+अतः परमार्थत्वाभावात्तद्विषयं => परमार्थत्वाभावात्+तत्+विषयं भवतीत्यर्थः => भवति+इत्यर्थः नैवमिति => न+एवम्+इति प्रतिज्ञामात्रेणार्थसिद्धिरित्याशङ्क्य => प्रतिज्ञामात्रेण+अर्थसिद्धिः+इति+आशङ्क्य सामान्यस्येति => सामान्यस्य+इति अयमाशयः => अयम्+आशयः चाबाधितत्वमसिद्धं => च+अबाधितत्वम्+असिद्धं शुक्तिकायामिदं => शुक्तिकायाम्+इदं रजतमित्यादिवत् => रजतम्+इत्यादिवत् बाधकस्यानुपलम्भात् => बाधकस्य+अनुपलम्भात् अतस्तद्विषयस्य => अतः+तद्विषयस्य कथमत्र => कथम्+अत्र कल्प्यत इति => कल्प्यते+ इति वर्तत इत्युक्ते => वर्तते+ इत्युक्ते कृत्स्नैकदेशविकल्पस्यानवकाशपराहतत्वात् => कृत्स्नैकदेशविकल्पस्य+अनवकाशपराहतत्वात् व्यक्तिष्वनुगतसामान्यानभ्युपगमे => व्यक्तिषु+अनुगतसामान्यानभ्युपगमे एकाकारप्रत्ययप्रयोगयोर्निरालम्बनतापत्तेश्च => एकाकारप्रत्ययप्रयोगयोः+निरालम्बनतापत्तेः+च नन्वपोहरूपा => ननु+अवपोहरूपा जातिरालम्बनमस्त्विति => जातिः+आलम्बनम्+अस्तु+इति मैवम् => मा+एवम् यतो घटोयमित्यघटव्यावृत्तोयमिति => यतः+ घटः+अयम्+इति+अघटव्यावृत्तः+अयम्+इति घटोयमित्यघटव्यावृत्तोयमिति => घटः+अयम्+इति+अघटव्यावृत्तः+अयम्+इति यद्युच्येत => यत्+उच्येत तद्व्यवच्छेदेनाघटप्रतिपत्तिस्तदप्रतिपत्तौ => तद्व्यवच्छेदेन+अघटप्रतिपत्तिः+तदप्रतिपत्तौ घटप्रतिपत्तिरिति => घटप्रतिपत्तिः+इति घटप्रतिपत्तावघटप्रतिपत्तिरघटप्रतिपत्तौ => घटप्रतिपत्तौ+अघटप्रतिपत्तिः+अघटप्रतिपत्तौ घटप्रतिपत्तिरिति => घटप्रतिपत्तिः+इति परस्पराश्रयवज्रप्रहारस्तव => परस्पराश्रयवज्रप्रहारः+तव चानुगतसामान्यानङ्गीकारे => च+अनुगतसामान्यानङ्गीकारे संकेताविनाभावयोर्दुर्ग्रहत्वेन => संकेताविनाभावयोः+दुर्ग्रहत्वेन शब्दानुमानयोरुच्छेदेन => शब्दानुमानयोः+उच्छेदेन सर्वो व्यवहारो => सर्वः+ व्यवहारः+ व्यवहारो दत्तजलाञ्जलिकः => व्यवहारः+ दत्तजलाञ्जलिकः वस्तुभूतमबाधितत्वात् => वस्तुभूतम्+अबाधितत्वात् सामान्यविषयसविकल्पानन्तरमर्थक्रियासमर्थवस्तुप्राप्तिर्न => सामान्यविषयसविकल्पानन्तरम्+अर्थक्रियासमर्थवस्तुप्राप्तिः+न स्यादिति => स्यात्+इति बाधकस्तर्कः => बाधकः+तर्कः चाबाधितत्वादिति => च+अबाधितत्वात्+इति हेतुरसिद्धे => हेतुः+असिद्धे मणिबुद्धेरिव => मणिबुद्धेः+इव पारंपर्येणार्थप्रतिबन्धादर्थप्राप्तिरिति => पारंपर्येण+अर्थप्रतिबन्धात्+अर्थप्राप्तिः+इति सामान्यमारोपितमिति => सामान्यम्+आरोपितम्+इति क्वचित्तस्य => क्वचित्+तस्य वस्तुभूतत्वमभ्युपगन्तव्यम् => वस्तुभूतत्वम्+अभ्युपगन्तव्यम् भ्रान्तेरभ्रान्तिपूर्वकत्वनियमादिति => भ्रान्तेः+अभ्रान्तिपूर्वकत्वनियमात्+इति प्रत्यक्षमेवेतीयता => प्रत्यक्षम्+एव+इतीयता प्रबन्धेनोपपादितमर्थमुपसंहरति => प्रबन्धेन+उपपादितम्+अर्थम्+उपसंहरति तदेवमिति => तत्+एवम्+इति प्रत्यक्षमिन्द्रियार्थसंनिकर्षोत्पन्नं => प्रत्यक्षम्+इन्द्रियार्थसंनिकर्षोत्पन्नं ज्ञानमव्यपदेश्यमव्यभिचारि => ज्ञानम्+अव्यपदेश्यम्+अव्यभिचारि प्रत्यक्षमिति => प्रत्यक्षम्+इति निरूपितमित्यर्थः => निरूपितम्+इत्यर्थः तदुपजीवकमनुमानं => तदुपजीवकम्+अनुमानं निरूपयितुमुपक्रमते => निरूपयितुम्+उपक्रमते नन्वनुमानशब्दः => ननु+अनुमानशब्दः कर्तृसाधनो => कर्तृसाधनः+ कर्मसाधनो वा => कर्मसाधनः+ वा करणसाधनो वाधिकरणसाधनो => करणसाधनः+ वा+अधिकरणसाधनः+ वाधिकरणसाधनो वा => वा+अधिकरणसाधनः+ वा कृत्यल्युटो बहुलम् => कृत्यल्युटः+ बहुलम् करणाधिकरणयोश्च => करणाधिकरणयोः+च सूत्रैर्भावकर्तृकर्मकरणाधिकरणेषु => सूत्रैः+भावकर्तृकर्मकरणाधिकरणेषु ल्युटो विहितत्वादित्याशङ्क्याभिमतां => ल्युटः+ विहितत्वात्+इति+आशङ्क्य+अभिमतां विहितत्वादित्याशङ्क्याभिमतां => विहितत्वात्+इति+आशङ्क्य+अभिमतां येनेति => येन+इति करणसाधनस्यानुमानशब्दस्य => करणसाधनस्य+अनुमानशब्दस्य परामर्श इति => परामर्शः+ इति तत्राह => तत्र+आह चेति => च+इति फलितमाह => फलितम्+आह अत इति => अतः+ इति यतो लिङ्गपरामर्शस्यानुमापकत्वमस्त्यतो => यतः+ लिङ्गपरामर्शस्य+अनुमापकत्वम्+अस्ति+अतः+ लिङ्गपरामर्शस्यानुमापकत्वमस्त्यतो लिङ्गपरामर्शोऽनुमानमिति => लिङ्गपरामर्शस्य+अनुमापकत्वम्+अस्ति+अतः+ लिङ्गपरामर्शः+अनुमानम्+इति लिङ्गपरामर्शोऽनुमानमिति => लिङ्गपरामर्शः+अनुमानम्+इति वाचोयुक्तिर्युक्तिमतीत्यर्थः => वाचोयुक्तिः+युक्तिमती+इति+अर्थः कोऽसौ => कः+असौ लिङ्गपरामर्श इति => लिङ्गपरामर्शः+ इति जिज्ञासायामुदाहरणमुखेनाविष्करोति => जिज्ञासायाम्+उदाहरणमुखेन+अविष्करोति तच्चेति => तत्+च+इति तदिति => तत्+इति प्रकृतिर्जलस्येतिवत् => प्रकृतिः+जलस्य+इतिवत् यथाह => यथा+आह सर्वनामान्युद्देशाभिधेययोरेकत्वमापादयन्ति => सर्वनामानि+उद्देशाभिधेययोः+एकत्वम्+आपादयन्ति भवन्तीति => भवन्ति+इति कुत इत्यत => कुतः+ इति+अतः+ इत्यत आह => इति+अतः+ आह प्रतीति => प्रति+इति कासावनुमितिः => का+असौ+अनुमितिः तत्करणमित्याशङ्क्य => तत्करणम्+इति+आशङ्क्य तदुभयं => तत्+उभयं अग्न्यादीति => अग्न्यादि+इति पुनरिति => पुनः+इति तस्येति => तस्य+इति प्रकृतत्वाल्लिङ्गं => प्रकृतत्वात्+लिङ्गं उच्यत इति => उच्यते+ इति लीनमर्थं => लीनम्+अर्थं गमयतीति => गमयति+इति लिङ्गशब्दो निष्पन्न => लिङ्गशब्दः+ निष्पन्नः+ निष्पन्न इति => निष्पन्नः+ इति निधायाह => निधाय+आह व्याप्तिबलेनेति => व्याप्तिबलेन+इति व्याप्तिस्मरणेनानुमापकं => व्याप्तिस्मरणेन+अनुमापकं लिङ्गमित्यर्थः => लिङ्गम्+इति+अर्थः तदुदाहृत्य => तत्+उदाहृत्य यथेति => यथा+इति लिङ्गमित्युक्तम् => लिङ्गम्+इति+उक्तम् तादृग् गमकत्वं => तादृक्+ गमकत्वं धूमेऽस्ति => धूमे+अस्ति अस्त्येवेति => अस्ति+एव+इति हीति => हि+इति स्वरूपमाह => स्वरूपम्+आह यत्रेत्यादिना => यत्र+इत्यादिना चरत इति => चरतः+ इति तयोर्भावः => तयोः+भावः तन्नियमो व्याप्तिः => तन्नियमः+ व्याप्तिः व्याप्तिर्न => व्याप्तिः+न किंत्वनौपाधिकः => किंतु+अनौपाधिकः संबन्धो व्याप्तिरिति => संबन्धः+ व्याप्तिः+इति व्याप्तिरिति => व्याप्तिः+इति नियमग्रहणमित्यर्थः => नियमग्रहणम्+इति+अर्थः व्याप्तिमेवाभिनीय => व्याप्तिम्+एव+अभिनीय धूमस्तत्राग्निरिति => धूमः+तत्र+अग्निः+इति लिङ्गमित्येतावतैवालम् => लिङ्गम्+इति+एतावता+एव+अलम् बलशब्देनेत्याशङ्क्य => बलशब्देन+इति+आशङ्क्य बलशब्दस्योपयोगमाह => बलशब्दस्य+उपयोगम्+आह तस्यामिति => तस्याम्+इति गृहीतायामेव => गृहीतायाम्+एव धूमोऽग्निमनुमापयति => धूमः+अग्निम्+अनुमापयति नान्यथेत्यर्थः => न+अन्यथा+इति+अर्थः फलितमाह => फलितम्+आह अत इति => अतः+ इति व्याप्तिग्रहणस्यावश्यंभावोऽत इत्यर्थः => व्याप्तिग्रहणस्य+अवश्यंभावः+अतः+ इत्यर्थः अनुमापकत्वादनेनानुमेयज्ञापकत्वादित्यर्थः => अनुमापकत्वात्+अनेन+अनुमेयज्ञापकत्वात्+इति+अर्थः तस्येति => तस्य+इति धूमस्येत्यर्थः => धूमस्य+इति+अर्थः तृतीयज्ञानमित्युक्ते => तृतीयज्ञानम्+इति+उक्ते अतस्तृतीयज्ञानस्य => अतः+तृतीयज्ञानस्य स्यादित्याशङ्क्य => स्यात्+इति+आशङ्क्य हीति => हि+इति निरूपयितुमशक्यत्वात्प्रथमं => निरूपयितुम्+अशक्यत्वात्+प्रथमं अतस्तदर्थमुपोद्घातप्रक्रियया => अतः+तदर्थम्+उपोद्घातप्रक्रियया तावदिति => तावत्+इति प्रतिपाद्यमर्थं => प्रतिपाद्यम्+अर्थं प्रागेव => प्राक्+एव तदर्थमर्थान्तरवर्णनमुपोद्घातः => तदर्थम्+अर्थान्तरवर्णनम्+उपोद्घातः प्रकृतसिद्ध्यर्थामुपोद्घातं => प्रकृतसिद्ध्यर्थाम्+उपोद्घातं महानसादाविति => महानसादौ+इति अग्न्यङ्गारादिरादि => अग्न्यङ्गारादिः+आदि संबन्धमवधारयति => संबन्धम्+अवधारयति निश्चिनोतीत्यर्थः => निश्चिनोति+इति+अर्थः निश्चिनोतीत्यत आह => निश्चिनोति+इति+अतः+ आह भूयोदर्शनेनेति => भूयोदर्शनेन+इति भवतीत्यत्राह => भवति+इति+अत्र+आह महानसादाविति => महानसादौ+इति भूयोदर्शनमेवाविष्करोति => भूयोदर्शनम्+एव+अविष्करोति भूयो भूय => भूयः+ भूयः+ भूय इति => भूयः+ इति व्याप्तिमभिनीय => व्याप्तिम्+अभिनीय धूम इति => धूमः+ इति संबन्धोऽवधारितस्तथापि => संबन्धः+अवधारितः+तथापि संबन्धमात्रेणाविनाभावोऽपि => संबन्धमात्रेण+अविनाभावः+अपि त्वनौपाधिकः => तु+अनौपाधिकः स च => सः+ च भूयो भूयः => भूयः+ भूयः चरमप्रत्यक्षेणाध्यवसीयत इति => चरमप्रत्यक्षेण+अध्यवसीयते+ इति संबन्धावधारणेनालं => संबन्धे+अधारणेन+अलं स्वाभाविकग्रहणेनेत्याशङ्क्य => स्वाभाविकग्रहणेन+इति+आशङ्क्य स्वाभाविकपदस्योपयोगमाह => स्वाभाविकपदस्य+उपयोगम+आह यद्यपीत्यादिना => यद्यपि+इत्यादिना धूमाग्निवन्मैत्रीतनयत्वश्यामत्वयोः => धूमाग्निवत्+मैत्रीतनयत्वश्यामत्वयोः समानेऽपि => समाने+अपि स्वाभाविको न => स्वाभाविकः+ न त्वौपाधिकः => तु+औपाधिकः उपाधेरागत इति => उपाधेः+आगतः+ इति कस्तत्रोपाधिस्तत्राह => कः+तत्र+उपाधिः+तत्र+आह शाकादीति => शाकादि+इति शाकाद्याहारपरिणतिभेदस्यौपाधिकत्वम् => शाकाद्याहारपरिणतिभेदस्य+औपाधिकत्वम् हीति => हि+इति कश्चन्मैत्र्याः => कश्चन्+मैत्र्याः श्यामाननुभूयाष्टमः => श्यामान्+अनुभूय+अष्टमः पुत्रो जात => पुत्रः+ जातः+ जात इत्याकर्ण्येत्थमनुमानं => जातः+ इति+आकर्ण्य+इत्थम्+अनुमानं इत्याकर्ण्येत्थमनुमानं => इति+आकर्ण्य+इत्थम्+अनुमानं विमतोऽष्टमः => विमतः+अष्टमः श्यामो भवितुमर्हति => श्यामः+ भवितुम्+अर्हति भवितुमर्हति => भवितुम्+अर्हति प्राचीनमैत्रीतनयोदिति => प्राचीनमैत्रीतनयोः+इति तत्रान्यो ब्रूते => तत्र+अन्यः+ ब्रूते शाकाद्याहारपरिणाम एवेति => शाकाद्याहारपरिणामः+ एव+इति एवेति => एव+इति शाकाद्याहारपरिणतिभेदस्योपाधित्वं => शाकाद्याहारपरिणतिभेदस्य+उपाधित्वं प्रतिपादयितुमुपक्रम्य => प्रतिपादयितुम्+उपक्रम्य प्रयोजकत्वप्रतिपादनमयुक्तमित्याशङ्क्य => प्रयोजकत्वप्रतिपादनम्+अयुक्तम्+इति+आशङ्क्य संज्ञाभेदो न => संज्ञाभेदः+ न संज्ञिभेद इत्याह => संज्ञिभेदः+ इति+आह इत्याह => इति+आह प्रयोजक इति => प्रयोजकः+ इति 'व्याप्तेश्च => 'व्याप्तेः+च कश्चिद्धर्मः => कश्चित्+धर्मः सत्यमुना => सति+अमुना भाव्यमित्याशङ्क्य => भाव्यम्+इति+आशङ्क्य समासमाविनाभावावेकत्र => समासमाविनाभावौ+एकत्र स्तो यदा => स्तः+ यदा व्याप्तिस्तयोर्हीनोऽप्रयोजकः => व्याप्तिः+तयोः+हीनः+अप्रयोजकः श्लोकाभ्यामुपाधिः => श्लोकाभ्याम्+उपाधिः प्रयोजक उपाधिमानप्रयोजक => प्रयोजकः+ उपाधिमानप्रयोजकः+ उपाधिमानप्रयोजक इत्यभियुक्तैरुच्यत => उपाधिमानप्रयोजकः+ इति+अभियुक्तैः+उच्यते इत्यभियुक्तैरुच्यत => इति+अभियुक्तैः+उच्यते इत्यर्थः => इति+अर्थः उपाधिर्नाम => उपाधिः+नाम ह्युपाधयः' => हि+उपाधयः' साध्यसमव्याप्तिरुपाधिरित्युक्तेऽनित्यः => साध्यसमव्याप्तिरुपाधिः+इति+उक्ते+अनित्यः घटवदिति => घटवत्+इति सकर्तृकत्वमुपाधिः => सकर्तृकत्वम्+उपाधिः तत्रानित्यत्वम् => तत्र+अनित्यत्वम् यत्रानित्यत्वं => यत्र+अनित्यत्वं सकर्तृकत्वमिति => सकर्तृकत्वम्+इति सतीति => सति+इति तत्रैव => तत्र+एव घटत्वमुपाधिः => घटत्वम्+उपाधिः सत्त्वेऽपि => सत्त्वे+अपि साध्यव्याप्तिरिति => साध्यव्याप्तिः+इति तत्रैवाश्रावणत्वमुपाधिः => तत्र+एव+अश्रावणत्वम्+उपाधिः शब्देऽश्रावणत्वं => शब्दे+अश्रावणत्वं नास्ति => न+अस्ति यत्रानित्यत्वं => यत्र+अनित्यत्वं तत्राश्रावणत्वमस्ति => तत्र+अश्रावणत्वम्+अस्ति तस्मादुक्तलक्षणसद्भावात्तस्योपाधित्वं => तस्मात्+उक्तलक्षणसद्भावात्+तस्य+उपाधित्वं रक्तिमानमाधाय => रक्तिमानम्+आधाय स्फटिक इति => स्फटिकः+ इति तद्वदुपाधिरपि => तद्वत्+उपाधिः+अपि व्याप्तिमासञ्जयति => व्याप्तिम्+आसञ्जयति अत एव => अतः+ एव स्वस्मिन्निव => स्वस्मिन्+इव उपाधिरित्युपाधिशब्दार्थं => उपाधिः+इति+उपाधिशब्दार्थं अतस्तेन => अतः+तेन दृष्टेनापि => दृष्टेन+अपि नेष्टा => न+इष्टा यथाहुराचार्याः => यथा+आहुः+आचार्याः व्याप्तीनामुपजीवकाः => व्याप्तीनाम्+उपजीवकाः तैर्दृष्टैरपि => तैः+दृष्टैः+अपि नैवेष्टा => न+एव+इष्टा यथोपाधिरस्ति => यथा+उपाधिः+अस्ति किमुपाधिरस्ति => किम्+उपाधिः+अस्ति नेत्याह => न+इति+आह चेति => च+इति उपाधिरस्तीति => उपाधिः+अस्ति+इति वदन्वादी => वदन्+वादी योग्योस्त्युतायोग्यः => योग्यः+अस्ति+उत+अयोग्यः शशविषाणवद्बुद्ध्यनारोहे => शशविषाणवत्+बुद्ध्यनारोहे शङ्काया अनवकाशपराहतत्वादित्याह => शङ्कायाः+ अनवकाशपराहतत्वात्+इति+आह अनवकाशपराहतत्वादित्याह => अनवकाशपराहतत्वात्+इति+आह अयोग्यस्येति => अयोग्यस्य+इति तत्राह => तत्र+आह योग्यस्येति => योग्यस्य+इति योग्यश्चेद् घटादिवदुपलभ्येत => योग्यः+चेत्+ घटादिवत्+उपलभ्येत घटादिवदुपलभ्येत => घटादिवत्+उपलभ्येत चोपलभ्यते => च+उपलभ्यते तस्मान्नास्तीति => तस्मात्+न+अस्ति+इति निश्चीयत इति => निश्चीयते+ इति योग्यस्योपाधेरुपलभ्यमानत्वं => योग्यस्य+उपाधेः+उपलभ्यमानत्वं कुत उपलब्धं => कुतः+ उपलब्धं तत्राह => तत्र+आह यत्रेति => यत्र+इति तादृशमुपाधिकमुदाहरति => तादृशम्+उपाधिकम्+उदाहरति यथेति => यथा+इति धूमोऽस्ति => धूमः+अस्ति तत्राग्निरस्तीति => तत्र+अग्निः+अस्ति+इति धूमस्याग्निसंबन्धो निश्चेतुं => धूमस्य+अग्निसंबन्धः+ निश्चेतुं कार्यकारणभावस्यान्वयव्यतिरेकाभ्यां => कार्यकारणभावस्य+अन्वयव्यतिरेकाभ्यां कार्यभावस्यासंभवात् => कार्यभावस्य+असंभवात् यत्राग्निरस्ति => यत्र+अग्निः+अस्ति धूमोऽस्तीति => धूमः+अस्ति+इति नियमो नास्ति => नियमः+ न+अस्ति नास्ति => न+अस्ति अग्नेर्धूमसंबन्धस्यार्द्रेन्धनसंबन्धिनिबन्धनत्वादिति => अग्नेः+धूमसंबन्धस्य+आर्द्रेन्धनसंबन्धिनिबन्धनत्वात्+इति द्वयमिष्टं => द्वयम्+इष्टं पूर्वत्रापरितोषो हि => पूर्वत्र+अपरितोषः+ हि विषयव्याप्तिरेव => विषयव्याप्तिः+एव सद्भावाद्विषयव्याप्त्यर्थमुदाहरणान्तरमाह => सद्भावात्+विषयव्याप्त्यर्थम्+उदाहरणान्तरम्+आह हिंसात्वस्येति => हिंसात्वस्य+इति अत्राहिंसा => अत्र+अहिंसा परमो धर्म => परमः+ धर्मः+ धर्म इत्यभिमानवानार्हतः => धर्मः+ इति+अभिमानवान्+आर्हतः इत्यभिमानवानार्हतः => इति+अभिमानवान्+आर्हतः पण्डितंमन्यो मन्यते => पण्डितंमन्यः+ मन्यते अधर्मो हिंसात्वाद् => अधर्मः+ हिंसात्वात्+ हिंसात्वाद् व्यर्थहिंसावदिति => हिंसात्वात्+ व्यर्थहिंसावत्+इति व्यर्थहिंसावदिति => व्यर्थहिंसावत्+इति सकललोकानुग्राहको महाजनपरिगृहीतवेदधर्मपालको => सकललोकानुग्राहकः+ महाजनपरिगृहीतवेदधर्मपालकः+ महाजनपरिगृहीतवेदधर्मपालको वैदिकशिरोमणिर्ब्रूते => महाजनपरिगृहीतवेदधर्मपालकः+ वैदिकशिरोमणिः+ब्रूते वैदिकशिरोमणिर्ब्रूते => वैदिकशिरोमणिः+ब्रूते निषिद्धत्वमिति => निषिद्धत्वम्+इति तत्राधर्मत्वं => तत्र+अधर्मत्वं यथाभक्ष्यभक्षणादाविति => यथा+अभक्ष्यभक्षणादौ+इति तत्राधर्मत्वं => तत्र+अधर्मत्वं व्यर्थहिंसायामिति => व्यर्थहिंसायाम्+इति व्याप्तिरस्तीति => व्याप्तिः+अस्ति+इति तदेतत्पण्डितहृदयपुण्डरीकं => तत्+एतत्+पण्डितहृदयपुण्डरीकं नावलम्बते => न+अवलम्बते व्यर्थहिंसायामधर्मत्वं => व्यर्थहिंसायाम्+अधर्मत्वं प्रमाणेनावसितं => प्रमाणेन+अवसितं प्रत्यक्षेणानुमानेनागमेन => प्रत्यक्षेण+अनुमानेन+आगमेन नाद्यः => न+आद्यः तस्यातीन्द्रियत्वेनेन्द्रियग्रहणानर्हत्वात् => तस्य+अतीन्द्रियत्वेन+इन्द्रियग्रहणानर्हत्वात् अतो निषेधशास्त्रगम्यमिति => अतः+ निषेधशास्त्रगम्यम्+इति निषेधशास्त्रगम्यमिति => निषेधशास्त्रगम्यम्+इति निषिद्धत्वमेव => निषिद्धत्वम्+एव निषिद्धत्वव्यावृत्त्यामधर्मव्यावृत्तेर्देवपूजादौ => निषिद्धत्वव्यावृत्त्याम्+अधर्मव्यावृत्तेः+देवपूजादौ दृष्टत्वादिति => दृष्टत्वात्+इति निश्चितोपाधेरुदाहरणमभिधाय => निश्चितोपाधेः+उदाहरणम्+अभिधाय शङ्कितोपाधेरुदाहरणमभिधत्ते => शङ्कितोपाधेः+उदाहरणम्+अभिधत्ते मैत्रीतनयत्वस्येति => मैत्रीतनयत्वस्य+इति शाकाद्याहारपरिणतिभेद उपाधिः => शाकाद्याहारपरिणतिभेदः+ उपाधिः पक्षत्वेनाभिमते => पक्षत्वेन+अभिमते शाकाद्याहारपरिणतिभेदाभावेऽपि => शाकाद्याहारपरिणतिभेदाभावे+अपि बाधकाभावान्मैत्रीतनयत्वं => बाधकाभावात्+मैत्रीतनयत्वं व्यापक उपाधिः => व्यापकः+ उपाधिः शाकाद्याहारपरिणतिभेद इति => शाकाद्याहारपरिणतिभेदः+ इति श्यामेऽपि => श्यामे+अपि नीलोत्पलदलादावुक्तोपाधेरसंभवादिति => नीलोत्पलदलादौ+उक्तोपाधेः+असंभवात्+इति तदसमञ्जसम् => तत्+असमञ्जसम् मनुष्यधर्म इति => मनुष्यधर्मः+ इति केचिदूचिरे => केचित्+ऊचिरे श्यामत्वमिति => श्यामत्वम्+इति उक्तोपाधेर्मैत्रीतनयत्वं => उक्तोपाधेः+मैत्रीतनयत्वं प्रत्यव्यापकत्वानिश्चयाच्छङ्कितत्वं => प्रति+अव्यापकत्वानिश्चयात्+शङ्कितत्वं शङ्कितोपाधेरगमकत्वमुदितं => शङ्कितोपाधेः+अगमकत्वम्+उदितं 'यावच्चाव्यतिरेकित्वं => 'यावत्+च+अव्यतिरेकित्वं शतांशेनापि => शतांशेन+अपि कुतस्तावद्धेतोर्गमनिकाबलम् => कुतः+तावत्+हेतोः+गमनिकाबलम् तादृश उपाधिरस्ति => तादृशः+ उपाधिः+अस्ति उपाधिरस्ति => उपाधिः+अस्ति नेत्याह => न+इति+आह चेति => च+इति ननूपाध्यभावः => ननु+उपाध्यभावः प्रमाणेनावसीयते => प्रमाणेन+अवसीयते तत्राह => तत्र+आह यद्यभविष्यदित्यादिना => यदि+अभविष्यत्+इत्यादिना प्रत्यक्षेणैवावधार्यत इति => प्रत्यक्षेण+अवधार्यते+ इति घटाभाववदुपाध्युपलम्भेऽपि => घटाभाववत्+उपाध्युपलम्भे+अपि तदभावो दुरवधारण => तदभावः+ दुरवधारणः+ दुरवधारण इत्याशङ्क्याह => दुरवधारणः+ इति+आशङ्क्य+आह इत्याशङ्क्याह => इति+आशङ्क्य+आह तद्वदनुपलम्भध्रीचीनं => तद्वत्+अनुपलम्भध्रीचीनं प्रत्यक्षमुपाध्यभावमध्यक्षयितुं => प्रत्यक्षम्+उपाध्यभावम्+अध्यक्षयितुं ननूपलम्भसहितमपि => ननु+उपलम्भसहितम्+अपि नोपाध्यभावग्रहणसमर्थं => न+उपाध्यभावग्रहणसमर्थं तथाऽदर्शनादित्याशङ्क्याह => तथा+अदर्शनात्+इति+आशङ्क्य+आह यद्यभविष्यदिति => यदि+अभविष्यत्+इति दहनोऽस्त्येव => दहनः+अस्ति+एव तथोपलब्धुं => तथा+उपलब्धुं भवनमुपलम्भेन => भवनम्+उपलम्भेन व्याप्तमिति => व्याप्तम्+इति ततश्च => ततः+च भवितव्यमिति => भवितव्यम्+इति पर्यवसानमाह => पर्यवसानम्+आह दर्शनाभावादिति => दर्शनाभावात्+इति प्रत्यक्षेणोपाध्यभावस्यावधारणे => प्रत्यक्षेण+उपाध्यभावस्य+अवधारणे भवतीत्यत आह => भवति+इत्यतः+ आह चेति => च+इति धूमसामान्यस्याग्निसामान्येन => धूमसामान्यस्य+अग्निसामान्येन संबन्धोऽवसीयते => संबन्धः+अवसीयते इदमनेन => इदम्+अनेन नियतमिति => नियतम्+इति उपपादितमुपसंहरति => उपपादितम्+उपसंहरति तेनेति => तेन+इति तेनेत्यर्थः => तेन+इत्यर्थः त्वौपाधिक इति => तु+औपाधिकः+ इति निरूपयितुमुपक्रम्य => निरूपयितुम्+उपक्रम्य स्वाभाविकसंबन्धनिरूपणमरमणीयमित्याशङ्क्य => स्वाभाविकसंबन्धनिरूपणम्+अरमणीयम्+इति+आशङ्क्य संज्ञिभेद इति => संज्ञिभेदः+ इति स्वाभाविक इति => स्वाभाविकः+ इति अस्त्येवमविनाभावावधारणप्रकारः => अस्ति+एवम्+अविनाभावावधारणप्रकारः किमुपन्यस्तं => किम्+उपन्यस्तं तत्राह => तत्र+आह तदनेनेति => तत्+अनेन+इति यस्माद् व्याप्तिग्रहणप्रकारः => यस्मात्+ व्याप्तिग्रहणप्रकारः प्रदर्शितस्तस्मादनया => प्रदर्शितः+तस्मात्+अनया गृह्यमाणायामित्यर्थः => गृह्यमाणायाम्+इत्यर्थः प्रथमद्वितीयसापेक्षत्वात्प्रथमं => प्रथमद्वितीयसापेक्षत्वात्+प्रथमं महानस इति => महानसे+ इति तत्राह => तत्र+आह पर्वतादाविति => पर्वतादौ+इति साध्यो धर्मः => साध्यः+ धर्मः सिषाधयिषितस्तस्मिन् => सिषाधयिषितः+तस्मिन् पक्ष इत्यर्थः => पक्षः+ इत्यर्थः पक्षत्वेनाभिमते => पक्षत्वेन+अभिमते पुनर्धूमज्ञानं => पुनः+धूमज्ञानं तृतीयमित्याह => तृतीयम्+इति+आह चेति => च+इति परामृशत्यनुसंधत्त इत्यर्थः => परामृशति+अनुसंधत्ते+ इत्यर्थः अनुसंधानमाविष्करोति => अनुसंधानम्+आविष्करोति अस्त्यत्रेति => अस्ति+अत्र+इति कथमग्निना => कथम्+अग्निना व्याप्तो धूम => व्याप्तः+ धूमः+ धूम इत्यनुसंधानं => धूमः+ इति+अनुसंधानं इत्यनुसंधानं => इति+अनुसंधानं संजाघटीति => संजाघटी+इति प्रतिपत्तावङ्गत्वात्तत्राह => प्रतिपत्तौ+अङ्गत्वात्+तत्र+आह स्मृत्वेति => स्मृत्वा+इति ग्रहणमन्तरेण => ग्रहणम्+अन्तरेण तत्राह => तत्र+आह गृहीतायामिति => गृहीतायाम्+इति चेन्नोपनीपद्यते => चेत्+न+अपनीपद्यते कारणभावादित्यत आह => कारणभावात्+इत्यतः+ आह लिङ्गदर्शनव्याप्त्यनुस्मरणाभ्यामेवानुमेयप्रतीतिरिति => लिङ्गदर्शनव्याप्त्यनुस्मरणाभ्याम्+एव+अनुमेयप्रतीतिः+इति कन्दलीकारो जगाद => कन्दलीकारः+ जगाद तृतीयज्ञानस्याभ्युपेतव्यत्वमुपक्षिपति => तृतीयज्ञानस्य+अभ्युपेतव्यत्वम्+अपक्षिपति एतच्चेति => एतत्+च+इति नन्वभ्युपेतव्यमिति => ननु+अभ्युपेतव्यम्+इति केयं => का+इयं राज्ञामाज्ञा => राज्ञाम्+आज्ञा दण्डसद्भावादभ्युपेतव्यमित्याह => दण्डसद्भावात्+अभ्युपेतव्यम्+इति+आह अन्यथेति => अन्यथा+इति अग्निव्याप्तो धूमोऽस्तीति => अग्निव्याप्तः+ धूमः+अस्ति+इति धूमोऽस्तीति => धूमः+अस्ति+इति धूमस्तत्राग्निरस्त्विह => धूमः+तत्र+अग्निः+अस्तु+इह कथमिति => कथम्+इति कश्चिद् ब्रूयात् => कश्चित्+ ब्रूयात् प्रत्यनङ्गीकारे => प्रति+अयनङ्गीकारे अनुमेयस्यानियतदिग्देशप्रतिपत्तिपरिहारायेहापि => अनुमेयस्य+अनियतदिग्देशप्रतिपत्तिपरिहाराय+इह+अपि धूमोऽस्तीति => धूमः+अस्ति+इति तेनापि => तेन+अपि वक्तव्यमित्यर्थः => वक्तव्यम्+इत्यर्थः ततश्च => ततः+च तृतीयज्ञानमङ्गीकरणीयमित्याह => तृतीयज्ञानम्+अङ्गीकरणीयम्+इति+आह तस्मादिति => तस्मात्+इति यस्मादनङ्गीकारेऽनुमेयप्रतिपत्तेरनियतदिग्देशता => यस्मात्+अनङ्गीकारे+अनुमेयप्रतिपत्तेः+अनियतदिग्देशता स्यात्तस्मादित्यर्थः => स्यात्+तस्मात्+इत्यर्थः अस्त्वेतत्तृतीयं => अस्तु+एतत्+तृतीयं लिङ्गपरामर्शोऽनुमानमित्यत्र => लिङ्गपरामर्शः+अनुमानम्+इत्यत्र किमायातं => किम्+आयातं तत्राह => तत्र+आह अयमेवेति => अयम्+वा+इति तृतीयज्ञानमेव => तृतीयज्ञानम्+एव लिङ्गपरामर्श इत्यर्थः => लिङ्गपरामर्शः+ इत्यर्थः अस्यानुमानत्वं => अस्य+अनुमानत्वं कथमित्याशङ्क्योक्तं => कथम्+इति+आशङ्क्य+उक्तं विस्मार्षीरित्याह => विस्मार्षीः+इति+आह अतिशयश्चाविलम्बेन => अतिशयः+च+अविलम्बेन तत्तृतीयज्ञाने => तत्+तृतीयज्ञाने जागर्तीत्याह => जागर्ति+इति+आह तस्मादिति => तस्मात्+इति तृतीयज्ञानादित्यर्थः => तृतीयज्ञानात्+इत्यर्थः प्रथमद्वितीययोर्ज्ञानयोरनुमितिं => प्रथमद्वितीययोः+ज्ञानयोः+अनुमितिं करणत्वासंभवात्तृतीयज्ञानस्य => करणत्वासंभवात्+तृतीयज्ञानस्य करणत्वमभ्युपगन्तव्यमित्यभिधातुं => करणत्वम्+अभ्युपगन्तव्यम्+इति+अभिधातुं करणत्वशङ्कामुद्भावयति => करणत्वशङ्काम्+उद्भावयति नन्विति => ननु+इति अस्त्येव => अस्ति+एव तत्तु => तत्+तु नाग्न्यनुमितिं => न+अग्न्यनुमितिं जनयेदिति => जनयेत्+इति व्याप्तिग्रहणभावादित्याह => व्याप्तिग्रहणभावात्+इति+आह सत्यमित्यादिना => सत्यम्+इत्यादिना नन्वसत्यपि => ननु+असति+अपि धूमज्ञानादग्न्यनुमितिरुत्पद्यतां => धूमज्ञानात्+अग्न्यनुमितिः+उत्पद्यतां को दोष => कः+ दोषः+ दोष इत्याशङ्क्य => दोषः+ इति+आशङ्क्य इत्याशङ्क्य => इति+आशङ्क्य कारणस्यातिपात एव => कारणस्य+अतिपातः+ एव दोष इत्याह => दोषः+ इति+आह इत्याह => इति+आह गृहीतायामिति => गृहीतायाम्+इति महानस एव => महानसे+ एव धूमज्ञानादग्न्यनुमितिरुदयमासादयत्विति => धूमज्ञानात्+अग्न्यनुमितिः+उदयमासादयतु+इति मैवमिति => मा+एवम्+इति तत्रोपपत्तिं => तत्र+उपपत्तिं अग्नेरिति => अग्नेः+इति हेतुमाह => हेतुम्+आह दृष्टत्वेनेति => दृष्टत्वेन+इति मास्तु => मा+अस्तु संदेहस्तथाप्यनुमीयतामित्यत आह => संदेहः+तथा+अपि+अनुमीयताम्+इत्यतः+ आह संदिग्ध इति => संदिग्धः+ इति तथोक्तमिति => तथा+उक्तम्+इति नरविषाणवदत्यन्ताज्ञाने => नरविषाणवत्+अत्यन्ताज्ञाने करतलामलकवन्निर्णीतेऽर्थे => करतलामलकवत्+निर्णीते+अर्थे न्यायोऽनुमानं => न्यायः+अनुमानं प्रवर्तत इति => प्रवर्तते+ इति प्रवर्तत इति => प्रवर्तते+ इति तर्हीति => तर्हि+इति उत्तरमाह => उत्तरम्+आह संदिग्ध इति => स(सं?)दिग्धः+ इति संदेहाभावान्नाग्न्यनुमितिरित्यत आह => संदेहाभावात्+न+अग्न्यनुमितिः+इत्यतः+ आह चेति => च+इति बाधकमसत्त्वम् => बाधकम्+असत्त्वम् तदुभयाभावात्संदेहो न्याय्य => तदुभयाभावात्+संदेहः+ न्याय्यः+ न्याय्य इत्यर्थः => न्याय्यः+ इत्यर्थः सत्यपि => सति+अपि व्याप्तिस्मरणाभावान्नानुमितेरुदय इत्यत => व्याप्तिस्मरणाभावात्+न+अनुमितेः+उदयः+ इति+अतः+ इत्यत आह => इति+अतः+ आह असत्यमित्यादिना => असत्यम्+इत्यादिना कस्मात्पुनर्व्याप्तिस्मरणं => कस्मात्+पुनः+व्याप्तिस्मरणं जायत इत्यत => जायते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह धूमदर्शनादिति => धूमदर्शनात्+इति व्याप्तिस्मरणप्रकारमाविष्करोति => व्याप्तिस्मरणप्रकारम्+आविष्करोति यो यो => यः+ यः+ यो धूमवानिति => यः+ धूमवान्+इति धूमवानिति => धूमवान्+इति नामैतत्तृतीयं => नाम+एतत्+तृतीयं कदोत्पद्यत इत्यत => कदा+उत्पद्यते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह धूमदर्शन इति => धूमदर्शने+ इति तृतीयज्ञानमभिनीय => तृतीयज्ञानम्+अभिनीय धूमवांश्चायमिति => धूमवान्+च+अयम्+इति अग्निव्याप्तो धूमः => अग्निव्याप्तः+ धूमः पर्वतेऽस्तीति => पर्वते+अस्ति+इति तृतीयमित्यर्थः => तृतीयम्+इत्यर्थः चास्य => च+अस्य विद्यत इत्याह => विद्यते+ इति+आह इत्याह => इति+आह तदेवेति => तत्+एव+इति लिङ्गपरामर्शोऽप्ययमेवेत्याह => लिङ्गपरामर्शः+अपि+अयम्+एव+इति+आह तदेवेति => तत्+एव+इति विस्मरणीयमिति => विस्मरणीयम्+इति सूचयितमिति => सूचयितम्+इति लिङ्गपरामर्शस्यानुमानत्वं => लिङ्गपरामर्शस्य+अनुमानत्वं तेनेति => तेन+इति तेनेत्यर्थः => तेन+इत्यर्थः एतच्छब्दार्थमाह => एतच्छब्दार्थम्+आह तच्चेति => तत्+च+इति स्वार्थमिति => स्वार्थम्+इति स्वयमेवाबुद्ध्य => स्वयम्+एव+अबुद्ध्य पश्चात्परो बोधनीय => पश्चात्+परः+ बोधनीयः+ बोधनीय इति => बोधनीयः+ इति प्रथममुद्देशः => प्रथमम्+उद्देशः स्वस्यानुमेयप्रतिपत्तिलक्षणं => स्वस्य+अनुमेयप्रतिपत्तिलक्षणं यस्माद्भवति => यस्मात्+भवति परस्यानुमेयप्रतिपत्तिलक्षणं => परस्य+अनुमेयप्रतिपत्तिलक्षणं यस्माद्भवति => यस्मात्+भवति तत्परार्थमित्यर्थः => तत्परार्थम्+इत्यर्थः इदमेव => इदम्+एव लक्षणमाह => लक्षणम्+आह स्वार्थमिति => स्वार्थम्+इति तदेतदुपपादयति => तत्+एतत्+उपपादयति तथाहीति => तथाहि+इति लिङ्गपरामर्शोऽनुमानमित्युक्तम् => लिङ्गपरामर्शः+अनुमानम्+इति+उक्तम् लिङ्गपरामर्शश्चाग्निव्याप्तो धूमः => लिङ्गपरामर्शः+च+अग्निव्याप्तः+ धूमः पक्षेस्तीति => पक्षे+अस्ति+इति स च => सः+ च व्याप्तिज्ञानमन्तरेण => व्याप्तिज्ञानम्+अन्तरेण तत्राह => तत्र+आह स्मरतीति => स्मरति+इति एतावन्तमनेहसमजायमानं => एतावन्तम्+अनेहसमजायमानं कथमिदानीं => कथम्+इदानीं जातमित्यत्राह => जातम्+इत्यत्र+आह उद्बुद्धसंस्कार इति => उद्बुद्धसंस्कारः+ इति उद्बोधो नाम => उद्बोधः+ नाम संस्कारस्योद्बोधः => संस्कारस्य+उद्बोधः कुतो जायत => कुतः+ जायते+ जायत इत्यत => जायते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह धूमदर्शनादिति => धूमदर्शनात्+इति प्रशान्तेऽपि => प्रशान्ते+अपि प्रतीयमानधूमज्ञानाज्जायमानं => प्रतीयमानधूमज्ञानात्+जायमानं किमनुमितिरित्याशङ्क्य => किम्+अनुमितिः+इति+आशङ्क्य भवितव्यमित्याह => भवितव्यम्+इति+आह अविच्छिन्नेति => अविच्छिन्ना+इति प्रवर्तत इति => प्रवर्तते+ इति संदेहोऽप्यनुमानाङ्गम् => संदेहः+अपि+अनुमानाङ्गम् सोऽपि => सः+अपि विद्यत इत्याह => विद्यते+ इति+आह इत्याह => इति+आह संदिहान इति => संदिहानः+ इति महानसादावग्नेर्दृष्टत्वेन => महानसादौ+अग्नेः+दृष्टत्वेन संदेहो नोदयमासादयेदित्यत => संदेहः+ न+उदयमासादयेत्+इत्यतः+ नोदयमासादयेदित्यत आह => न+उदयमासादयेत्+इत्यतः+ आह चेति => च+इति पर्वतादर्शनात्तन्निष्ठाग्निसंदेहः => पर्वतादर्शनात्+तन्निष्ठाग्निसंदेहः संबोभवीतीत्यत्राह => संबोभवीति+इत्यत्र+आह दृष्ट्वान्यत्राग्निसंदेहः => दृष्ट्वा+अन्यत्राग्निसंदेहः जायत इति => जायते+ इति शङ्कामपनयति => शङ्काम्+अपनयति पर्वतान्तर्वर्तिनीमिति => पर्वतान्तर्वर्तिनीम्+इति नन्वननुभूतधूमधूमध्वजाविनाभावस्य => ननु+अननुभूतधूमधूमध्वजाविनाभावस्य स्मरणायोगादित्यत आह => स्मरणायोगात्+इत्यतः+ आह धूमाग्न्योरिति => धूमाग्न्योः+इति गृहीतेत्यत आह => गृहीता+इत्यतः+ आह विशिष्टेनेति => विशिष्टेन+इति प्रत्यक्षेणेत्यर्थः => प्रत्यक्षेण+इत्यर्थः कुत्रेत्यत आह => कुत्र+इत्यतः+ आह महानसादाविति => महानसादौ+इति अन्यानुभूतेऽन्यस्मरणं => अन्यानुभूतेः+अन्यस्मरणं संजाघटीति => संजाघटी+इति स्वयमिति => स्वयम्+इति व्याप्तिस्मरणमभिनीय => व्याप्तिस्मरणम्+अभिनीय यत्रेति => यत्र+इति विशेषणज्ञानसद्भावाद्विशिष्टज्ञानमुत्पद्यत इत्याह => विशेषणज्ञानसद्भावात्+विशिष्टज्ञानम्+उत्पद्यते+ इति+आह इत्याह => इति+आह अत्रापीति => अत्र+अपि+इति अग्निव्याप्तो धूमोऽस्तीति => अग्निव्याप्तः+ धूमः+अस्ति+इति धूमोऽस्तीति => धूमः+अस्ति+इति प्रतिपत्तिर्जायत इत्यर्थः => प्रतिपत्तिः+जायते+ इत्यर्थः किमित्यत आह => किम्+इत्यतः+ आह तस्मादिति => तस्मात्+इति लिङ्गपरामर्शादग्न्यनुमितिरुत्पद्यत इत्यर्थः => लिङ्गपरामर्शात्+अग्न्यनुमितिः+उत्पद्यते+ इत्यर्थः उक्तमर्थमुपसंहरति => उक्तम्+अर्थम्+उपसंहरति तदिति => तत्+इति स्वप्रतिपत्तिहेतुत्वात्स्वार्थानुमानमित्यर्थः => स्वप्रतिपत्तिहेतुत्वात्+स्वार्थानुमानम्+इत्यर्थः यत्त्विति => यत्+तु+इति तत्परार्थानुमानमित्यत्र => तत्परार्थानुमानम्+इत्यत्र तच्छब्देनान्वयः => तत्+शब्देन+अन्वयः तदिति => तत्+इति तत्राह => तत्र+आह पञ्चावयवमिति => पञ्चावयवम्+इति अवयवा यस्य => अवयवाः+ यस्य तत्तथोक्तम् => तत्+तथा+उक्तम् अनुमानवाक्यैकदेशत्वादवयवा इवावयवाः => अनुमानवाक्यैकदेशत्वात्+अवयवाः+ इव+अवयवाः इवावयवाः => इव+अवयवाः प्रतिज्ञादय इत्युपचारः => प्रतिज्ञादयः+ इति+उपचारः इत्युपचारः => इति+उपचारः परप्रतिपत्त्यर्थत्वाद्वाक्यप्रयोगस्येत्यत आह => परप्रतिपत्त्यर्थत्वात्+वाक्यप्रयोगस्य+इत्यतः+ आह बोधयितुमिति => बोधयितुम्+इति स्वयमप्रतिपन्नः => स्वयम्+अप्रतिपन्नः शक्नुयादित्यत आह => शक्नुयात्+इत्यतः+ आह धूमादिति => धूमात्+इति तदुदाहरति => तत्+उदाहरति तद्यथेति => तत्+यथा+इति वाक्यस्यानुमानत्वं => वाक्यस्य+अनुमानत्वं तथोच्यत इत्यर्थः => तथा+उच्यते+ इत्यर्थः पर्वतोऽग्निमानिति => पर्वतः+अग्निमान्+इति धूमवत्वादिति => धूमवत्वात्+इति यो यो => यः+ यः+ यो धूमवान् => यः+ धूमवान् सोऽग्निमानिति => सः+अग्निमान्+इति महानस इत्युदाहरणम् => महानसे+ इति+उदाहरणम् इत्युदाहरणम् => इति+उदाहरणम् चायमित्युपनयः => च+अयम्+इति+उपनयः तस्मात्तथेति => तस्मात्+तथा+इति निगमनमिति => निगमनम्+इति लिङ्गपरामर्शोऽनुमानमित्यनुमानसामान्यलक्षणम् => लिङ्गपरामर्शः+अनुमानम्+इति+अनुमानसामान्यलक्षणम् ऽनुगतिरस्ति => +अनुगतिः+अस्ति लिङ्गपरामर्शत्वाभावादित्याशङ्क्य => लिङ्गपरामर्शत्वाभावात्+इति+आशङ्क्य साक्षादनुमितिसाधनत्वाभावेऽपि => साक्षात्+अनुमितिसाधनत्वाभावे+अपि वाक्यमनुमानमित्युपचारादुच्यत इति => वाक्यम्+अनुमानम्+इति+उपचारात्+उच्यते+ इति निधायाह => निधाय+आह हीति => हि+इति संबन्धस्तादर्थ्यमनुपपत्तिस्तु => संबन्धः+तादर्थ्यम्+अनुपपत्तिः+तु दर्शितैवेत्युपचारनिदानं => दर्शिता+एव+इति+उपचारनिदानं प्रसिद्धमिति => प्रसिद्धम्+इति तद्युक्ताल्लिङ्गात्तृतीयज्ञानविषयीकृतात्परस्याप्यग्न्यनुमितिर्जायत इत्यर्थः => तद्युक्तात्+लिङ्गात्+तृतीयज्ञानविषयीकृतात्+परस्य+अपि+अग्न्यनुमितिः+जायते+ इत्यर्थः उक्तमर्थमुपसंहरति => उक्तम्+अर्थम्+उपसंहरति तेनेति => तेन+इति परप्रतिपत्तिहेतुत्वेनेत्यर्थः => परप्रतिपत्तिहेतुत्वेन+इत्यर्थः तत्रेति => तत्र+इति तस्मिन्ननुमान इत्यर्थः => तस्मिन्+अनुमाने+ इत्यर्थः किमन्वयी => किम्+अन्वयी वेति => वा+इति निर्णयमाह => निर्णयम्+आह स चेति => सः+ च+इति चेति => च+इति हेतुमाह => हेतुम्+आह अन्वयेनेति => अन्वयेन+इति व्याप्यव्यापकभावो विवक्ष्यते => व्याप्यव्यापकभावः+ विवक्ष्यते तदान्वयेन => तदा+अन्वयेन चेति => च+इति तदयमर्थः => तत्+अयम्+अर्थः द्विविधो व्याप्यव्यापकभावः => द्विविधः+ व्याप्यव्यापकभावः अन्वयरूपो व्यतिरेकरूपश्चेति => अन्वयरूपः+ व्यतिरेकरूपः+च+इति व्यतिरेकरूपश्चेति => व्यतिरेकरूपः+च+इति व्यापकमित्ययं => व्यापकम्+इति+अयं व्याप्यव्यापकभावोन्वयः => व्याप्यव्यापकभावः+अन्वयः साध्यसामान्याभावो व्याप्यः => साध्यसामान्याभावः+ व्याप्यः साधनसामान्याभावो व्यापक => साधनसामान्याभावः+ व्यापकः+ व्यापक इत्ययं => व्यापकः+ इति+अयं इत्ययं => इति+अयं व्याप्यव्यापकभावो व्यतिरेकः' => व्याप्यव्यापकभावः+ व्यतिरेकः' इत्युभयरूपव्याप्तेः => इति+उभयरूपव्याप्तेः सद्भावादित्यर्थः => सद्भावात्+इत्यर्थः व्याप्तिशब्देनाविनाभावापरपर्यायः => व्याप्तिशब्देन+अविनाभावापरपर्यायः साहचर्यनियमो विवक्ष्यते => साहचर्यनियमः+ विवक्ष्यते तदान्वयेन => तदा+अन्वयेन चेति => च+इति पश्यतीतिवत्करणार्थे => पश्यति+इतिवत्+करणार्थे चायमर्थः => च+अयम्+अर्थः व्याप्तिनिश्चायकाविति => व्याप्तिनिश्चायकौ+इति न्यायकुसुमाञ्जलावुदयनग्रन्थः- => न्यायकुसुमाञ्जलौ+उदयनग्रन्थः- 'साध्यधर्मेणाविनाभवनमन्वयिन इव => 'साध्यधर्मेण+अविनाभवनम्+अन्वयिनः+ इव व्यतिरेकिणोऽप्यविशिष्टं => व्यतिरेकिणः+अपि+अविशिष्टं तन्निश्चयश्चान्वयव्यतिरेकाभ्यामन्यतरेण => तन्निश्चयः+च+अन्वयव्यतिरेकाभ्याम्+अन्यतरेण व्याप्तेर्निश्चितत्वादित्यर्थः => व्याप्तेः+निश्चितत्वात्+इत्यर्थः अथवान्वयोऽनुगमो व्यतिरेको => अथवा+अन्वयः+अनुगमः+ व्यतिरेकः+ व्यतिरेको व्यावृत्तिः => व्यतिरेकः+ व्यावृत्तिः व्याप्यत्वात्संबन्धत्वादित्यर्थः => व्याप्यत्वात्+संबन्धत्वात्+इत्यर्थः एतदेव => एतत्+एव तथाहीत्यादिना => तथाहि+इत्यादिना व्यतिरेकसद्भावदर्शनादित्यन्तेन => व्यतिरेकसद्भावदर्शनात्+इति+अन्तेन व्याप्तिर्व्याप्यं => व्याप्तिः+व्याप्यं चापेक्षते => च+अपेक्षते तदुभयपरतन्त्रत्वात्तस्याः => तदुभयपरतन्त्रत्वात्+तस्याः तदुभयमित्याकाङ्क्षायां => तत्+उभयम्+इति+आकाङ्क्षायां तदुभयं => तत्+उभयं न्यूनवृत्ति व्याप्यम् => न्यूनवृत्तिः+ व्याप्यम् धूमाभावेऽप्यग्नेः => धूमाभावे+अपि+अग्नेः सत्त्वादग्निर्व्यापको धूमो => सत्त्वात्+अग्निः+व्यापकः+ धूमः+ धूमो व्याप्यः => धूमः+ व्याप्यः तत्रैवाग्न्यभावभावे => तत्र+एव+अग्न्यभावभावे सत्त्वाद्धूमाभावो व्यापकोऽग्न्यभावो => सत्त्वात्+धूमाभावः+ व्यापकः+अग्न्यभावः+ व्यापकोऽग्न्यभावो व्याप्य => व्यापकः+अग्न्यभावः+ व्याप्यः+ व्याप्य इत्यर्थः => व्याप्यः+ इत्यर्थः उक्तेऽर्थेऽभियुक्तोक्तिं => उक्ते+अर्थे+अभियुक्तोक्तिं तदुक्तमिति => तत्+उक्तम्+इति भावयोर्धूमाग्न्योरित्यर्थः => भावयोः+धूमाग्न्योः+इत्यर्थः तयोरभावयोरग्न्यभावधूमाभावयोरित्यर्थः => तयोः+अभावयोः+अग्न्यभावधूमाभावयोः+इत्यर्थः शब्दो गुणः => शब्दः+ गुणः सत्यस्मदादिबाह्यैकेन्द्रियग्राह्यत्वात् => सति+अस्मदादिबाह्यैकेन्द्रियग्राह्यत्वात् यदुक्तसाधनं => यत्+उक्तसाधनं तदुक्तसाध्यम् => तत्+उक्तसाध्यम् चायं => च+अयं तस्मात्तथेति => तस्मात्+तथा+इति इत्यादयो द्रष्टव्या => इत्यादयः+ द्रष्टव्याः+ द्रष्टव्या इति => द्रष्टव्याः+ इति साधितमर्थं => साधितम्+अर्थं तदेवमिति => तत्+एवम्+इति सत्यपि => सति+अपि केवलमन्वयव्याप्तिरेव => केवलमन्वयव्याप्तिः+एव तूभयव्याप्तिरित्याशङ्क्याह => तु+उभयव्याप्तिः+इति+आशङ्क्य+आह यत्त्विति => यत्+तु+इति प्रदर्श्यत इति => प्रदर्श्यते+ इति यत्तत्प्रदर्शनमित्यन्वयः => यत्+तत्+प्रदर्शनम्+इति+अन्वयः युक्तमिति => युक्तम्+इति युक्तिमाह => युक्तिम्+आह एकेनेति => एकेन+इति नन्वेकेन => ननु+एकेन फलसिद्धिर्भविष्यति => फलसिद्धिः+भविष्यति चेत्तर्हि => चेत्+तर्हि किमन्वयव्याप्तौ => किम्+अन्वयव्याप्तौ पक्षपातस्तत्राह => पक्षपातः+तत्र+आह तत्रापीति => तत्र+अपि+इति तयोर्मध्य इत्यर्थः => तयोः+मध्ये+ इत्यर्थः विध्यध्यवसायपूर्वकत्वान्निषेधाध्यवसायस्येत्यर्थः => विध्यध्यवसायपूर्वकत्वात्+निषेधाध्यवसायस्य+इत्यर्थः क्वचिद्व्यतिरेकव्याप्त्यापि => क्वचित्+व्यतिरेकव्याप्त्या+अपि फलसिद्धिर्दरीदृश्यत इत्यत => फलसिद्धिः+दरीदृश्यते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह ॠजुमार्गेणेति => ॠजुमार्गेण+इति यत्रर्जुमार्गेण => यत्र+ऋजुमार्गेण नेष्टसिद्धिस्तत्र => न+इष्टसिद्धिः+तत्र वक्रमार्ग आश्रयणीय => वक्रमार्गः+ आश्रयणीयः+ आश्रयणीय एव => आश्रयणीयः+ एव यत्रर्जुमार्गेणेष्टसिद्धिस्तत्र => यत्र+ऋजुमार्गेण+इष्टसिद्धिः+तत्र वक्रमार्गाश्रयणमयुक्तमित्यर्थः => वक्रमार्गाश्रयणम्+अयुक्तम्+इत्यर्थः प्रतिपादितमर्थं => प्रतिपादितम्+अर्थं तदेवमिति => तत्+एवम्+इति कृतान्वयम् => कृता+अन्वयम् वर्तमानमन्वयव्यतिरेकि => वर्तमानम्+अन्वयव्यतिरेकि इत्यन्वयव्यतिरेकिलक्षणलक्षितत्वादित्यर्थः => इति+अन्वयव्यतिरेकिलक्षणलक्षितत्वात्+इत्यर्थः उक्तन्यायमन्यत्राप्यतिदिशति => उक्तन्यायम्+अन्यत्र+अपि+अतिदिशति एवमिति => एवम्+इति यद्यत्कृतकं => यत्+यत्+कृतकं तत्तदनित्यं => तत्+तत्+अनित्यं चायम् => च+अयम् तस्मात्तथेति => तस्मात्+तथा+इति कश्चिद्धेतुरिति => कश्चिद्धेतुः+इति उक्तमर्थमुदाहरति => उक्तम्+अर्थम्+उदाहरति तद्यथेति => तत्+यथा+इति सात्मकत्व इति => सात्मकत्वे+ इति सुखदुःखेच्छाद्वेषप्रयत्नाश्चात्मनो लिङ्गानीति => सुखदुःखेच्छाद्वेषप्रयत्नाः+च+आत्मनः+ लिङ्गानि+इति लिङ्गानीति => लिङ्गानि+इति प्राणादयो विवक्षिताः => प्राणादयः+ विवक्षिताः यथेत्यादिना => यथा+इत्यादिना देहातिरिक्तमात्मानमङ्गीकुर्वाणं => देहातिरिक्तम्+आत्मानम्+अङ्गीकुर्वाणं देहातिरिक्त आत्मा => देहातिरिक्तः+ आत्मा स्यादत उक्तम् => स्यात्+अतः+ उक्तम् जीवदिति => जीवत्+इति प्रतिज्ञाद्यवयवविभागप्रकारास्तु => प्रतिज्ञाद्यवयवविभागप्रकाराः+तु प्रागेव => प्राक्+एव कथमित्याशङ्क्यान्वयव्याप्तेरभावादित्याह => कथम्+इति+आशङ्क्य+अन्वयव्याप्तेः+अभावात्+इति+आह हीत्यादिना => हि+इत्यादिना तदेतदुपपादयति => तत्+एतत्+उपपादयति तथाहीति => तथाहि+इति महानसवन्निश्चितसाध्यो धर्मी => महानसवत्+निश्चितसाध्यः+ धर्मी नास्ति => न+अस्ति पक्षकुक्षिनिक्षिप्तत्वादित्यर्थः => पक्षकुक्षिनिक्षिप्तत्वात्+इत्यर्थः दृष्टो धर्मस्तद्व्याप्तेन => दृष्टः+ धर्मः+तद्व्याप्तेन धर्मस्तद्व्याप्तेन => धर्मः+तद्व्याप्तेन क्वापि => क्व+अपि प्राणादिमत्त्वनिवृत्तिरिति => प्राणादिमत्त्वनिवृत्तिः+इति श्रूयतामवधानेन => श्रूयताम्+अवधानेन यस्मिन्नर्थे => यस्मिन्+अर्थे स दृष्टान्त => सः+ दृष्टान्तः+ दृष्टान्त इति => दृष्टान्तः+ इति दृष्टान्तलक्षणमभिहितम् => दृष्टान्तलक्षणम्+अभिहितम् चेत्यस्मिन्नर्थे => च+इत्यस्मिन्+अर्थे सर्वसंप्रतिपत्तिरस्ति => सर्वसंप्रतिपत्तिः+अस्ति नायं => न+अयं व्याप्तिनिश्चयश्च => व्याप्तिनिश्चयः+च क्वचिदन्वयव्यतिरेकाभ्यां => क्वचित्+अन्वयव्यतिरेकाभ्यां क्वचिदन्यतरेणेति => क्वचित्+अन्यतरेण+इति प्रागेव => प्राक्+एव ततश्च => ततः+च हेतोर्गमकत्वात् => हेतोः+गमकत्वात् को वारयेदित्यलम् => कः+ वारयेत्+इति+अलम् वारयेदित्यलम् => वारयेत्+इति+अलम् असाधारणधर्मत्वाद्व्यतिरेक्येवं => असाधारणधर्मत्वात्+व्यतिरेकि+एवं लक्षणमिति => लक्षणम्+इति तार्किकरक्षोक्तन्यायाचार्यरीतिमवलम्ब्य => तार्किकरक्षोक्तन्यायाचार्यरीतिम्+अवलम्ब्य किंचिदभिधत्ते => किंचित्+अभिधत्ते लक्षणमिति => लक्षणम्+इति विपक्षेभ्यो व्यावृत्तं => विपक्षेभ्यः+ व्यावृत्तं व्यतिरेकिलक्षणलक्षितत्वाल्लक्षणस्यापि => व्यतिरेकिलक्षणलक्षितत्वात्+लक्षणस्य+अपि व्यतिरेकित्वमुपपद्यत इति => व्यतिरेकित्वम्+उपपद्यते+ इति गन्धवत्त्वमिति => गन्धवत्त्वम्+इति गन्धात्यन्ताभावानधिकरणत्वमित्यर्थः => गन्धात्यन्ताभावानधिकरणत्वम्+इत्यर्थः विवादपदमिति => विवादपदम्+इति वेति => वा+इति पृथिवीति => पृथिवी+इति इतरेभ्यो भिद्यत => इतरेभ्यः+ भिद्यते+ भिद्यत इति => भिद्यते+ इति व्यावृत्तिर्व्यवहारो वा => व्यावृत्तिः+व्यवहारः+ वा लक्षणार्थ इत्यभियुक्तोक्तेरन्यथासाध्या => लक्षणार्थः+ इत्यभियुक्तोक्तेः+अन्यथासाध्या इत्यभियुक्तोक्तेरन्यथासाध्या => इत्यभियुक्तोक्तेः+अन्यथासाध्या दोषप्रसङ्गाच्चेति => दोषप्रसङ्गात्+च+इति त्रीनुदाहरणान्तान् => त्रीन्+उदाहरणान्तान् यद्वोदाहरणादिकानिति => यत्+वा+उदाहरणादिकान्+इति प्रतिज्ञादयस्त्रयोऽवयवा दर्शिताः => प्रतिज्ञादयः+त्रयः+अवयवाः+ दर्शिताः प्रमाणसिद्धत्वान्नाश्रयासिद्धिः => प्रमाणसिद्धत्वात्+न+आश्रयासिद्धिः वस्तुसिद्धिरिति => वस्तुसिद्धिः+इति लक्षणमितरव्यावृत्तिमिति => लक्षणमि+इतरव्यावृत्तिम्+इति प्रसिद्धमप्रसिद्धं => प्रसिद्धम्+अप्रसिद्धं केवलव्यतिरेकित्वभङ्गप्रसङ्गोऽप्रसिद्धावप्रसिद्धविशेषणत्वमिति => केवलव्यतिरेकित्वभङ्गप्रसङ्गः+अप्रसिद्धौ+अप्रसिद्धविशेषणत्वम्+इति मैवम् => मा+एवम् यतोऽप्रसिद्धविशेषणत्वं => यतः+अप्रसिद्धविशेषणत्वं केवलव्यतिरेकिणो भूषणं => केवलव्यतिरेकिणः+ भूषणं दूषणमित्यन्ये => दूषणम्+इति+अन्ये यद्येवं => यदि+एवं भूर्भूत्वान्न => भूर्भूत्वात्+न यदेवं => यत्+एवं तदेवं => तत्+एवं गगनमित्यादेरपि => गगनम्+इत्यादेः+अपि स्यादिति => स्यात्+इति मैवं => मा+एवं साध्यसिद्ध्यसिद्ध्योरुपपत्तेरिति => साध्यसिद्ध्यसिद्ध्योः+उपपत्तेः+इति संदिग्धसिद्धावपि => संदिग्धसिद्धौ+अपि साध्यमानत्वान्नाप्रसिद्धविशेषणत्वं => साध्यमानत्वात्+न+अप्रसिद्धविशेषणत्वं नापि => न+अपि साधनवैयर्थ्यमित्याचक्षते => साधनवैयर्थ्यम्+इति+आचक्षते प्रमाणलक्षणमपीति => प्रमाणलक्षणम्+अपि+इति प्रदर्श्यतामित्यत आह => प्रदर्श्यताम्+इत्यतः+ आह तथाहीत्यादिना => तथाहि+इत्यादिना पक्षादीत्यादिशब्देनानुमानोपमानशब्दानां => पक्षादीत्यादिशब्देन+अनुमानोपमानशब्दानां पर्वतोऽग्निमान् => पर्वतः+अग्निमान् भवितुमर्हतीत्यादिवदत्रापि => भवितुम्+अर्हति+इत्यादिवत्+अत्र+अपि भवितुमर्हतीति => भवितुम्+अर्हति+इति व्यवहारसाध्यत्वेनेत्यत आह => व्यवहारसाध्यत्वेन+इत्यतः+ आह व्यवहार इति => व्यवहारः+ इति युक्तिमाह => युक्तिम्+आह तस्येति => तस्य+इति प्रमाकरणत्वहेतोर्भेदाभावेन => प्रमाकरणत्वहेतोः+भेदाभावेन यत्साधनमर्हति => यत्साधनम्+अर्हति हेतुश्च => हेतुः+च सिद्ध एव => सिद्धः+ एव सिद्धत्वसाध्यत्वयोरेकत्रावस्थानं => सिद्धत्वसाध्यत्वयोः+एकत्र+अवस्थानं दोष इत्यर्थः => दोषः+ इत्यर्थः साधितमर्थं => साधितम्+अर्थं तदेवमिति => तत्+एवम्+इति एवमन्येऽप्येवंविधा हेतवः => एवम्+अन्ये+अपि+एवंविधाः+ हेतवः केवलव्यतिरेकिणो द्रष्टव्या => केवलव्यतिरेकिणः+ द्रष्टव्याः+ द्रष्टव्या इति => द्रष्टव्याः+ इति केषुचिद्वापि => केषुचित्+वा+अपि कश्चिदिति => कश्चित्+इति प्रयोगप्रकारमाविष्करोति => प्रयोगप्रकारम्+आविष्करोति यथेत्यादिना => यथा+इत्यादिना पञ्चमपदार्थत्वेनाभिमतो विशेषो => पञ्चमपदार्थत्वेन+अभिमतः+ विशेषः+ विशेषो यदवलम्बनेन => विशेषः+ यदवलम्बनेन अत्रेति => अत्र+इति कथमस्य => कथम्+अस्य स्तम्भकुम्भादिशब्दानभिधेयानामप्रत्यक्षप्रमेयाणां => स्तम्भकुम्भादिशब्दानभिधेयानाम्+अप्रत्यक्षप्रमेयाणां पर्वतगुहान्तवर्तिनामनेकेषां => पर्वतगुहान्तवर्तिनाम्+अनेकेषां जागरूकत्वादित्याशङ्क्याभिधातृमात्रस्यानभिधेयस्य => जागरूकत्वात्+इति+आशङ्क्य+अभिधातृमात्रस्य+अनभिधेयस्य अप्रमेयस्यार्थस्यासंभवादविद्यमानविपक्षत्वं => अप्रमेयस्य+अर्थस्य+असंभवात्+अविद्यमानविपक्षत्वं युक्तमित्यभिप्रेत्य => युक्तम्+इति+अभिप्रेत्य परिहारमाह => परिहारम्+आह चेति => च+इति नन्वस्तु => ननु+अस्तु पुरुषमात्रस्यानभिधेयोऽप्रमेयश्च => पुरुषमात्रस्य+अनभिधेयः+अप्रमेयः+च स भवतु => सः+ भवतु विपक्ष इत्यत => विपक्षः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह सर्वत्रेति => सर्वत्र+इति निषेधानर्हत्वमुक्तमाचार्यैः => निषेधानर्हत्वम्+उक्तम्+आचार्यैः तादृगेव => तादृक्+एव विधानमन्तरेणातो न => विधानम्+अन्तरेण+अतः+ न नन्वनेन => ननु+अनेन पञ्चरूपोपपन्नाल्लिङ्गात् => पञ्चरूपोपपन्नात्+लिङ्गात् परोऽप्यग्निं => परः+अपि+अग्निं प्रतिपद्यत इति => प्रतिपद्यते+ इति रूपाणीत्याकाङ्क्षायां => रूपाणि+इति+आकाङ्क्षायां चेति => च+इति व्यवच्छेद्यमाह => व्यवच्छेद्यम्+आह त्विति => तु+इति पञ्चेति => पञ्च+इति अनुपदमेव => अनुपदम्+एव प्रथममसिद्धत्वं => प्रथमम्+असिद्धत्वं पक्षधर्मत्वमुद्दिष्टम् => पक्षधर्मत्वम्+उद्दिष्टम् ततो विरुद्धत्वं => ततः+ विरुद्धत्वं अनन्तरमनैकान्तिकतां => अनन्तरम्+अनैकान्तिकतां प्रत्यादेष्टुमबाधितविषयत्वम् => प्रत्यादेष्टुम्+अबाधितविषयत्वम् पश्चात्प्रकरणसमतां => पश्चात्+प्रकरणसमतां प्रतिक्षेप्तुमसत्प्रतिपक्षत्वम् => प्रतिक्षेप्तुम्+असत्प्रतिपक्षत्वम् नन्वेतानि => ननु+एतानि विद्यन्त एवेत्याह => विद्यन्ते+ एव+इति+आह एवेत्याह => एव+इति+आह रूपाणीति => रूपाणि+इति हीति => हि+इति धर्मस्ततो धूमवत्त्वे => धर्मः+ततः+ धूमवत्त्वे विद्यत इत्यर्थः => विद्यते+ इत्यर्थः एवमिति => एवम्+इति पक्षधर्मत्वमस्ति => पक्षधर्मत्वम्+अस्ति सत्त्वमपीत्येवंशब्दार्थः => सत्त्वम्+अपि+इति+एवंशब्दार्थः एवमुत्तरत्राप्येवंशब्दार्थो द्रष्टव्यः => एवम्+उत्तरत्र+अपि+एवंशब्दार्थः+ द्रष्टव्यः सत्त्वादित्यर्थः => सत्त्वात्+इत्यर्थः तृतीयचतुर्थपञ्चमरूपाण्यपि => तृतीयचतुर्थपञ्चमरूपाणि+अपि विपक्षादित्यारभ्य => विपक्षात्+इति+आरभ्य धूमवत्वमित्यन्तेन => धूमवत्वम्+इति+अन्तेन धूमवत्त्वस्यासत्प्रतिपक्षत्वं => धूमवत्त्वस्य+असत्प्रतिपक्षत्वं तथाहीति => तथाहि+इति दुरवगममित्याशङ्क्य => दुरवगमम्+इति+आशङ्क्य लक्षणमाह => लक्षणम्+आह साध्यविरुद्धधर्मप्रतिपादको हेतुः => साध्यविरुद्धधर्मप्रतिपादकः+ हेतुः प्रतिपक्ष इत्यर्थः => प्रतिपक्षः+ इत्यर्थः किमायातं => किम्+आयातं तदाह => तत्+आह चेति => च+इति योग्यानुपलब्धिबाधितत्वात्सत्प्रतिपक्षः => योग्यानुपलब्धिबाधितत्वात्+सत्प्रतिपक्षः नास्तीत्यर्थः => न+अस्ति+इत्यर्थः रूपपञ्चकसंपत्तिमुपसंहरति => रूपपञ्चकसंपत्तिम्+उपसंहरति तदेवमिति => तत्+एवम्+इति तत इत्यर्थः => ततः+ इत्यर्थः फलितमाह => फलितम्+आह तेनेति => तेन+इति गतावित्येतस्माद्धातोर्निष्पन्नत्वाद्गमकशब्दस्य => गतौ+इति+एतस्मात्+धातोः+निष्पन्नत्वात्+गमकशब्दस्य भ्रान्तिर्मा => भ्रान्तिः+मा भूदित्याह => भूत्+इति+आह अग्निमत्त्वस्येति => अग्निमत्त्वस्य+इति हेतुरग्निमत्त्वं => हेतुः+अग्निमत्त्वं ज्ञापयतीत्यर्थः => ज्ञापयति+इत्यर्थः हेतुरग्निमत्त्वं => हेतुः+अग्निमत्त्वं साधयतीत्युक्तं => साधयति+इति+उक्तं तदयुक्तम् => तत्+अयुक्तम् किमत्राग्निसामान्यं => किम्+अत्र+अग्निसामान्यं पर्वतनिष्ठोऽग्निराहोस्वित्तार्णत्वपार्णत्वादिविशिष्टः => पर्वतनिष्ठः+अग्निराहोस्वित्+तार्णत्वपार्णत्वादिविशिष्टः नाद्यः => न+आद्यः अग्निसामान्यस्याविवादास्पदत्वेन => अग्निसामान्यस्य+अविवादास्पदत्वेन पर्वतनिष्ठेनाग्निना => पर्वतनिष्ठेन+अग्निना क्वचिदन्वयादृष्टावविनाभावस्य => क्वचित्+अन्वयादृष्टौ+अविनाभावस्य तार्णपार्णादीनामनन्तत्वेन => तार्णपार्णादीनाम्+अनन्तत्वेन ग्रहणानुपपत्तावुक्तदोषानतिवृत्तेः => ग्रहणानुपपत्तौ+उक्तदोषानतिवृत्तेः अत उक्तम् => अतः+ उक्तम् 'विशेषेऽनुगमाभावात् => 'विशेषे+अनुगमाभावात् तद्द्वयानुपपन्नत्वादनुमानकथा => तद्द्वयानुपपन्नत्वात्+अनुमानकथा तदेतत्पराकर्तुमाह => तत्+एतत्+पराकर्तुम्+आह पक्षधर्मत्वमिति => पक्षधर्मत्वम्+इति वह्निरपि => वह्निः+अपि पर्वतनिष्ठ एव => पर्वतनिष्ठः+ एव व्याप्तिस्तु => व्याप्तिः+तु अतो नोक्तदोषप्रसङ्ग => अतः+ न+उक्तदोषप्रसङ्गः+ नोक्तदोषप्रसङ्ग इति => न+उक्तदोषप्रसङ्गः+ इति उक्तमर्थमुपपादयितुं => उक्तम्+अर्थम्+उपपादयितुं तथाहीति => तथाहि+इति साध्यमित्युक्तम् => साध्यम्+इति+उक्तम् द्वयमित्यत आह => द्वयम्+इत्यतः+ आह सामान्यमिति => सामान्यम्+इति पर्वतनिष्ठत्वलक्षणो विशेषश्चेत्यर्थः => पर्वतनिष्ठत्वलक्षणः+ विशेषः+च+इत्यर्थः विशेषश्चेत्यर्थः => विशेषः+च+इत्यर्थः सिद्ध्यतीत्यत आह => सिद्ध्यति+इत्यतः+ आह व्याप्त्येति => व्याप्त्या+इति चेति => च+इति व्याप्तिर्नाम => व्याप्तिः+नाम व्याप्त्येति => व्याप्त्या+इति तयोरुपयोग उक्तः => तयोः+उपयोगः+ उक्तः पक्षधर्मताबलाद्विशेषसिद्ध्यनङ्गीकारे => पक्षधर्मताबलात्+विशेषसिद्ध्यनङ्गीकारे बाधकमाह => बाधकम्+आह अन्यथेति => अन्यथा+इति व्याप्तिग्राहकप्रमाणादेव => व्याप्तिग्राहकप्रमाणात्+एव सामान्यसिद्धेरनुमानस्य => सामान्यसिद्धेः+अनुमानस्य अतो व्याप्त्या => अतः+ व्याप्त्या पक्षधर्मताबलादभिमतविशेषसिद्धिरित्यर्थः => पक्षधर्मताबलादभिमतविशेषसिद्धिः+इत्यर्थः अत एवाह => अतः+ एव+आह एवाह => एव+आह बहिर्व्याप्त्यन्तर्व्याप्तिप्रसादादुभयसिद्धिरिति => बहिः+व्याप्त्यन्तर्व्याप्तिप्रसादात्+उभयसिद्धिः+इति महानसादावग्निमात्रेण => महानसादौ+अग्निमात्रेण ततो धूमादग्निः => ततः+ धूमात्+अग्निः धूमादग्निः => धूमात्+अग्निः यतस्तु => यतः+तु धूम उपलभ्यते => धूमः+ उपलभ्यते ततस्तत्संबन्धादग्निविशेष एव => ततः+तत्संबन्धात्+अग्निविशेषः+ एव तार्णादिस्तत्सिद्धौ => तार्णादिः+तत्सिद्धौ यो विवेचयितुं => यः+ विवेचयितुं शक्तस्तस्य => शक्तः+तस्य तद्विदस्तार्णादिविशेषानुमानं => तद्विदः+तार्णादिविशेषानुमानं भवतीति => भवति+इति हेतुरेक एव => हेतुः+एकः+ एव सम्यग्हेतुरिति => सम्यक्+हेतुः+इति धूमवत्त्वहेतुवदन्योऽपि => धूमवत्त्वहेतुवत्+अन्यः+अपि सर्वोऽन्वयव्यतिरेकी => सर्वः+अन्वयव्यतिरेकी पञ्चरूपोपपन्नश्चेति => पञ्चरूपोपपन्नः+च+इति सद्धेतुरित्याह => सद्धेतुः+इति+आह यस्त्वित्यादिना => यः+तु+इत्यादिना पक्षधर्मताहीनश्चेदसिद्धो भवति => पक्षधर्मताहीनः+चेत्+असिद्धः+ भवति पक्षधर्मताहीनस्यासिद्धत्वमुदितमुदयनेन => पक्षधर्मताहीनस्य+असिद्धत्वम्+उदितम्+उदयनेन सिद्धिस्तदभावोऽसिद्धिरिति => सिद्धिः+तदभावः+असिद्धिः+इति पक्षविपक्षयोर्वर्तमानत्वेन => पक्षविपक्षयोः+वर्तमानत्वेन पक्षत्रयवर्तित्वेनानैकान्तिकता => पक्षत्रयवर्तित्वेन+अनैकान्तिकता अत एकेनापि => अतः+ एकेन+अपि एकेनापि => एकेन+अपि हीनो हेत्वाभासो => हीनः+ हेत्वाभासः+ हेत्वाभासो भवति => हेत्वाभासः+ भवति हेतुलक्षणरहितो हेतुवदाभासमानो => हेतुलक्षणरहितः+ हेतुवदाभासमानः+ हेतुवदाभासमानो हेत्वाभासो => हेतुवदाभासमानः+ हेत्वाभासः+ हेत्वाभासो भवतीत्यर्थः => हेत्वाभासः+ भवति+इत्यर्थः भवतीत्यर्थः => भवति+इत्यर्थः किमुक्तं => किम्+उक्तं भवतीत्याशङ्क्यासाधकत्वमुक्तं => भवति+इति+आशङ्क्य+असाधकत्वम्+उक्तं भवतीत्याह => भवति+इति+आह अहेतुरिति => अहेतुः+इति यावदिति => यावत्+इति यावदुक्तं => यावत्+उक्तं तावदुक्तं => तावत्+उक्तं भवतीत्यर्थः => भवति+इत्यर्थः केवलान्वयिनोऽपि => केवलान्वयिनः+अपि नेत्याह => न+इति+आह केवलान्वयीति => केवलान्वयी+इति तत्रोपपत्तिमाह => तत्र+उपपत्तिम्+आह हीति => हि+इति पदार्थस्याभावादिति => पदार्थस्य+अभावात्+इति क्वचिदप्यभावेन => क्वचित्+अपि+अभावेन सत्त्वाभावाच्चतूरूपोपपत्त्या => सत्त्वाभावात्+चतूरूपोपपत्त्या साधकत्वमित्याह => साधकत्वम्+इति+आह केवलव्यतिरेकीति => केवलव्यतिरेकी+इति स्वरूपमजानानस्तज्जिज्ञासुः => स्वरूपम्+अजानानः+तज्जिज्ञासुः पुनरिति => पुनः+इति पुनःशब्दो वाक्यालंकारे => पुनःशब्दः+ वाक्यालंकारे तावन्निरूपयितुमारभते => तावत्+निरूपयितुम्+आरभते उच्यन्त इत्यादिना => उच्यन्ते+ इत्यादिना तत्रैव => तत्र+एव हृद इत्यन्तेन => हृदः+ इति+अन्तेन इत्यन्तेन => इति+अन्तेन पक्ष इत्युक्ते => पक्षः+ इति+उक्ते इत्युक्ते => इति+उक्ते सपक्षेऽतिव्याप्तिः => सपक्षे+अतिव्याप्तिः अत उक्तम् => अतः+ उक्तम् केनचिन्मन्दधिया => केनचित्+मन्दधिया सपक्षस्यापि => सपक्षस्य+अपि धर्मशब्दादनिच् => धर्मशब्दात्+अनिच् हेतुर्हेत्वाभासो वेति => हेतुः+हेत्वाभासः+ वा+इति वेति => वा+इति विभागो न => विभागः+ न स्यादिति => स्यात्+इति साध्यरहितो विपक्ष => साध्यरहितः+ विपक्षः+ विपक्ष इति => विपक्षः+ इति प्रबन्धेनोपपादितमर्थमुपसंहरति => प्रबन्धेन+उपपादितम्+अर्थम्+उपसंहरति तदेवमिति => तत्+एवम्+इति सम्यग्हेतुत्वपरिज्ञप्तावत्यन्तोपयुक्तानां => सम्यक्+हेतुत्वपरिज्ञप्तौ+अत्यन्तोपयुक्तानां निरूपयितुमुपक्रमते => निरूपयितुम्+उपक्रमते ततोऽन्य इति => ततः+अन्यः+ इति उक्तलक्षणेभ्यस्त्रिभ्यो हेतुभ्योऽन्ये => उक्तलक्षणेभ्यः+त्रिभ्यः+ हेतुभ्यः+अन्ये हेतुभ्योऽन्ये => हेतुभ्यः+अन्ये इतरस्वरूपसंपत्तावप्येकेन => इतरस्वरूपसंपत्तौ+अपि+एकेन हेतवो हेत्वाभासाः => हेतवः+ हेत्वाभासाः तदनेन => तत्+अनेन हेत्वाभासव्यावृत्ता हेतवः => हेत्वाभासव्यावृत्ताः+ हेतवः सम्यग्हेतव इति => सम्यक्+हेतवः+ इति व्यतिरेकिणाऽपि => व्यतिरेकिणा+अपि सम्यग्हेतुपरिज्ञप्तिः => सम्यक्+हेतुपरिज्ञप्तिः सुकरेत्यर्थः => सुकरा+इति+अर्थः कतिप्रकारा इत्याकाङ्क्षायामवान्तरभेदविवक्षया => कतिप्रकाराः+ इति+आकाङ्क्षायाम्+एव+अन्तरभेदविवक्षया इत्याकाङ्क्षायामवान्तरभेदविवक्षया => इति+आकाङ्क्षायाम्+एव+अन्तरभेदविवक्षया बहुप्रकारा इत्याह => बहुप्रकाराः+ इति+आह इत्याह => इति+आह चेति => च+इति कियन्तोराशयो भविष्यन्तीत्यत => कियन्तः+राशयः+ भविष्यन्ति+इत्यतः+ भविष्यन्तीत्यत आह => भविष्यन्ति+इत्यतः+ आह हेत्वाभासानामसिद्धावेवान्तर्भावं => हेत्वाभासानाम्+असिद्धौ+एव+अन्तर्भावं मन्वाना एकविधमेव => मन्वानाः+ एकविधम्+एव एकविधमेव => एकविधम्+एव त्रिविधमन्ये => त्रिविधम्+अन्ये षड्विधमिति => षड्विधम्+इति वादिविवादिप्रत्यादेशार्थमयोगान्ययोगव्यवच्छेदकमेवकारं => वादिविवादिप्रत्यादेशार्थम्+अयोगान्ययोगव्यवच्छेदकम्+एवकारं तदुक्तम् => तत्+उक्तम् योगमपरैरत्यन्तायोगमेव => योगम्+अपरैः+अत्यन्तायोगम्+एव निपातो व्यतिरेकि(च)कः' => निपातः+ व्यतिरेकि(च)कः' तावन्न => तावत्+न व्यवहारस्तथैव => व्यवहारः+तथा+एव नान्यथा => न+अन्यथा तदुक्तम् => तत्+उक्तम् अत एव => अतः+ एव नापि => न+अपि षड्विधत्वमनध्यवसितस्य => षड्विधत्वम्+अनध्यवसितस्य सव्यभिचार एवान्तर्भावात् => सव्यभिचारे+ एव+अन्तर्भावात् एवान्तर्भावात् => एव+अन्तर्भावात् अत एवोक्तम् => अतः+ एव+उक्तम् एवोक्तम् => एव+उक्तम् केनापि => केन+अपि कैश्चिदन्विताः => कैश्चित्+अन्विताः पञ्चविधा (धा => पञ्चविधाः+ (धा गौतमोऽप्यसूत्रयत् => गौतमः+अपि+असूत्रयत् 'सव्यभिचारविरुद्धप्रकरणसमसाध्यसमकालातीता हेत्वाभासाः' => 'सव्यभिचारविरुद्धप्रकरणसमसाध्यसमकालातीताः+ हेत्वाभासाः' पञ्चैवेति => पञ्च+एव+इति सुष्ठूक्तम् => सुष्ठु+उक्तम् सिद्धिस्तदभावोऽसिद्धिरिति => सिद्धिः+तदभावः+असिद्धिः+इति संभवतोऽसिद्धस्य => संभवतः+असिद्धस्य पक्षविपक्षवृत्तेर्विरुद्धस्य => पक्षविपक्षवृत्तेः+विरुद्धस्य पक्षत्रयवृत्तिमुपजीवतोऽनैकान्तिकस्य => पक्षत्रयवृत्तिम्+उपजीवतः+अनैकान्तिकस्य समबलत्वेनाभिमतस्य => समबलत्वेन+अभिमतस्य प्रकरणसमस्यानन्तरमवशिष्टस्य => प्रकरणसमस्यानन्तरम्+अवशिष्टस्य कालात्ययापदिष्टस्योद्देश इति => कालात्ययापदिष्टस्य+उद्देशः+ इति विभागेनोद्दिशति => विभागेन+उद्दिशति तत्रेति => तत्र+इति मध्य इत्यर्थः => मध्ये+ इत्यर्थः धर्माश्चिन्त्यन्त इति => धर्माः+चिन्त्यन्ते+ इति न्यायेनाश्रयोपजीवनेन => न्यायेन+आश्रयोपजीवनेन प्रवर्तमानस्याश्रयासिद्धस्य => प्रवर्तमानस्य+आश्रयासिद्धस्य ततो हेतोः => ततः+ हेतोः पश्चात्तद्धर्मव्याप्यत्वोपजीवनेन => पश्चात्+तद्धर्मव्याप्यत्वोपजीवनेन व्याप्यत्वासिद्धस्येति => व्याप्यत्वासिद्धस्य+इति ततश्च => ततः+च स्वरूपासिद्धिरिति => स्वरूपासिद्धिः+इति तिस्रोऽसिद्धयो भवन्तीति => तिस्रः+असिद्धयः+ भवन्ति+इति भवन्तीति => भवन्ति+इति बहुव्रीहावाहितान्यादित्वात् => बहुव्रीहौ+अहितान्यादित्वात् अग्न्याहितवन्निष्ठायाः => अग्न्याहितवत्+निष्ठायाः आश्रयासिद्ध्यादिशब्दा उपपत्स्यन्ते => आश्रयासिद्ध्यादिशब्दाः+ उपपत्स्यन्ते तेषामुपपत्तिः => तेषाम्+उपपत्तिः प्रथमस्योदाहरणमाह => प्रथमस्य+उदाहरणम्+आह आश्रयासिद्धत्वमेव => आश्रयासिद्धत्वम्+एव हीति => हि+इति द्वितीयस्योदाहरणमाह => द्वितीयस्य+उदाहरणम्+आह रूपादावस्ति => रूपादौ+अस्ति पक्षत्वेनाभिमतस्य => पक्षत्वेन+अभिमतस्य श्रोत्रत्वान्नैत्रत्वं => श्रोत्रत्वात्+नैत्रत्वं नास्तीति => न+अस्ति+इति पक्षेऽसिद्धमित्यर्थः => पक्षे+असिद्धम्+इति+अर्थः कुत इत्यत => कुतः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह एक इत्यादिना => एकः+ इत्यादिना प्रथममुदाहरति => प्रथमम्+उदाहरति तत्रेति => तत्र+इति सौगतसमयावलम्बनेनावयवद्वयोपन्यासो युक्तः => सौगतसमयावलम्बनेन+अवयवद्वयोपन्यासः+ युक्तः तदुक्तम् => तत्+उक्तम् सौगतास्तु => सौगताः+तु सोपनीतिमुदाहृतिमिति => सोपनीतिम्+उदाहृतम्+इति सत्त्वहेतोर्व्याप्तिग्राहकप्रमाणाभावाद्व्याप्यत्वासिद्धतेत्युक्तमुपाधिसद्भावाद्व्याप्यत्वासिद्धता => सत्त्वहेतोः+व्याप्तिग्राहकप्रमाणाभावात्+व्याप्यत्वासिद्धता+इति+उक्तम्+उपाधिसद्भावात्+व्याप्यत्वासिद्धता किमिति => किम्+इति नोच्यते => न+उच्यते तत्राह => तत्र+आह सोपाधिकतयेति => सोपाधिकतया+इति यथाऽधर्मवत्त्वं => यथा+अधर्मवत्त्वं निषिद्धत्वप्रयुक्तमितिवत् => निषिद्धत्वप्रयुक्तम्+इतिवत् परप्रयुक्तमित्युच्यमाने => परप्रयुक्तम्+इति+उच्यमाने ब्रह्महननादावधर्मत्वमिव => ब्रह्महननादौ+अधर्मत्वम्+इव क्षणिकत्वमभ्युपगतं => क्षणिकत्वम्+अभ्युपगतं तच्चानिष्टम् => तत्+च+अनिष्टम् निर्हेतुको विनाशो => निर्हेतुकः+ विनाशः+ विनाशो वा => विनाशः+ वा क्षणिकत्वमिति => क्षणिकत्वम्+इति तस्मादेतादृशं => तस्मात्+एतादृशं क्वापि => क्व+अपि नेष्टमिति => न+इष्टम्+इति सत्त्वक्षणिकत्वयोर्व्याप्तिग्राहकप्रमाणाभावादेव => सत्त्वक्षणिकत्वयोः+व्याप्तिग्राहकप्रमाणाभावात्+एव सत्त्वहेतोर्व्याप्यत्वासिद्धत्वमित्यर्थः => सत्त्वहेतोः+व्याप्यत्वासिद्धत्वम्+इत्यर्थः व्याप्यत्वासिद्धस्योदाहरणमाह => व्याप्यत्वासिद्धस्य+उदाहरणम्+आह द्वितीय इति => द्वितीयः+ इति परमो धर्मस्त्वधर्मः => परमः+ धर्मः+तु+अधर्मः धर्मस्त्वधर्मः => धर्मः+तु+अधर्मः पक्षान्तरमजानाना इत्थमनुमानं => पक्षान्तरम्+अजानानः+ इत्थम्+अनुमानं इत्थमनुमानं => इत्थम्+अनुमानं हिंसेति => हिंसा+इति सोपाधिकत्वादिदमनुमानं => सोपाधिकत्वादिदम्+अनुमानं नोदयमासादयेदित्याह => न+उदयम्+आसादयेत्+इति+आह हीति => हि+इति लक्षणमित्याकाङ्क्षायामुपाधिलक्षणमाह => लक्षणम्+इति+आकाङ्क्षायाम्+उपाधिलक्षणम्+आह यावत्साधनदेशमवर्तमानो यावत्साध्यदेशवृत्तिरुपाधिरिति => यावत्साधनदेशम्+अवर्तमानः+ यावत्+साध्यदेशवृत्तिः+उपाधिः+इति यावत्साध्यदेशवृत्तिरुपाधिरिति => यावत्+साध्यदेशवृत्तिः+उपाधिः+इति तत्रोपाधेः => तत्र+उपाधेः तच्चेत्यादिना => तत्+च+इत्यादिना साधनमिति => साधनम्+इति साध्यमधर्मत्वं => साध्यम्+अधर्मत्वं पक्ष एव => पक्षे+ एव सत्यपि => सति+अपि तस्योपाधेरभावात् => तस्य+उपाधेः+अभावात् नन्वग्नीषोमीयहिंसा => ननु+अग्नीषोमीयहिंसा हिंसात्वाद् द्विजहिंसादिवदिति => हिंसात्वात्+ द्विजहिंसादिवत्+इति द्विजहिंसादिवदिति => द्विजहिंसादिवत्+इति साधनव्यापकत्वेनोपाधित्वं => साधनव्यापकत्वेन+उपाधित्वं नोपपद्यत इति => न+उपपद्यते+ इति चेत्तदेतदॄश्चिकभयात्पलायमानस्याशीविषमुखनिपातमनुसरति => चेत्+तत्+एतदॄश्चिकभयात्+पलायमानस्य+आशीविषमुखनिपातम्+अनुसरति प्रयुक्तानुमानस्यौपाधिकभीत्या => प्रयुक्तानुमानस्य+औपाधिकभीत्या साधयतस्तव => साधयतः+तव अतो वैदहिंसायां => अतः+ वैदहिंसायां वर्तमानयोर्हिंसात्वनिषिद्धत्वयोर्ब्रह्महननादावेकेनाधर्मत्वेन => वर्तमानयोः+हिंसात्वनिषिद्धत्वयोः+ब्रह्महननादौ+एकेन+अधर्मत्वेन सत्यपि => सति+अपि निषिद्धत्वाभावस्याधर्मत्वाभावेनेव => निषिद्धत्वाभावस्य+अधर्मत्वाभावेन+इव हिंसात्वाभावस्याधर्मत्वाभावेनाविनाभावाभावान्निषिद्धत्वस्योपाधित्वमुपपद्यते => हिंसात्वाभावस्य+अधर्मत्वाभावेन+अविनाभावाभावात्+निषिद्धत्वस्य+उपाधित्वम्+उपपद्यते अत एवोदितमुदयनाचार्येण- => अतः+ एवोदितम्+उदयनाचार्येण- एवोदितमुदयनाचार्येण- => एवोदितम्+उदयनाचार्येण- स उपाधिर्भवत्ययम् => सः+ उपाधिः+भवति+अयम् उपाधिर्भवत्ययम् => उपाधिः+भवति+अयम् प्रागेवोपाधिलक्षणगतविशेषणव्यावर्त्यानि => प्राक्+एव+उपाधिलक्षणगतविशेषणव्यावर्त्यानि कीर्तितानीति => कीर्तितानि+इति प्रयुक्तो हेतुरुपाधिनिष्ठं => प्रयुक्तः+ हेतुः+उपाधिनिष्ठं हेतुरुपाधिनिष्ठं => हेतुः+उपाधिनिष्ठं व्याप्यत्वमुपजीवतीति => व्याप्यत्वम्+उपजीवति+इति समव्याप्तिरङ्गीकृतैवेति => समव्याप्तिः+अङ्गीकृता+एव+इति तस्मान्निषिद्धत्वस्योपाधित्वाद्व्याप्य- => तस्मात्+निषिद्धत्वस्य+उपाधित्वात्+अव्याप्य- त्वासिद्धं => तु+असिद्धं हिंसात्वमित्युपसंहरति => हिंसात्वम्+इति+उपसंहरति व्याप्तिर्नाम => व्याप्तिः+नाम व्याप्यत्वमित्यर्थः => व्याप्यत्वम्+इति+अर्थः साध्यत्वात्साध्यसम इति => साध्यत्वात्+साध्यसमः+ इति सूत्रलक्षितमसिद्धं => सूत्रलक्षितम्+असिद्धं लक्षणस्यानुगतिं => लक्षणस्य+अनुगतिं स यथेत्यादिना => सः+ यथा+इत्यादिना यथेत्यादिना => यथा+इत्यादिना साध्यविपर्ययव्याप्तत्वाद्विरुद्धं => साध्यविपर्ययव्याप्तत्वात्+विरुद्धं कृतकत्वमिति => कृतकत्वम्+इति अत इति => अतः+ इति सिद्धान्तमभ्युपेत्य => सिद्धान्तम्+अभ्युपेत्य विरुद्ध इति => विरुद्धः+ इति 'अनैकान्तिकत्वलक्षणमनैकान्तिकः => 'अनैकान्तिकत्वलक्षणम्+अनैकान्तिकः सव्यभिचार इति => सव्यभिचारः+ इति विभागेनोद्दिशति => विभागेन+उद्दिशति लक्षणमाह => लक्षणम्+आह तयोर्मध्य इत्यर्थः => तयोः+मध्ये+ इत्यर्थः यथेति => यथा+इति हीति => हि+इति अस्मिन्ननुमान इत्यर्थः => अस्मिन्+अनुमाने+ इत्यर्थः स्वोचितस्थलमतिक्रम्यान्यत्र => स्वोचितस्थलम्+अतिक्रम्य+अन्यत्र व्यभिचार इति => व्यभिचारः+ इति तत्तु => तत्+तु पक्षमात्रवृत्तेस्त्वसाधारणस्य => पक्षमात्रवृत्तेः+तु+असाधारणस्य चेदेतावत्तावदाकर्णय => चेत्+एतावत्+तावदाकर्णय वर्तमानमिवोचितस्थलेऽवर्तमानमपि => वर्तमानम्+इव+उचितस्थले+अवर्तमानम्+अपि व्यभिचार एव => व्यभिचारः+ एव अतो विपक्षवृत्तेः => अतः+ विपक्षवृत्तेः साधारणस्येव => साधारणस्य+एव सपक्षव्यावृत्तस्याप्यसाधारणस्य => सपक्षव्यावृत्तस्य+अपि+असाधारणस्य सव्यभिचारितेति => सव्यभिचारिता+इति तदुक्तं => तत्+उक्तं हेतोरुभयत्र => हेतोः+उभयत्र वृत्तिर्व्यभिचारस्तथोभयतो व्यावृत्तिरपि => वृत्तिः+व्यभिचारः+तथा+उभयतः+ व्यावृत्तिः+अपि व्यावृत्तिरपि => व्यावृत्तिः+अपि लक्षणमाह => लक्षणम्+आह प्रकरणसम इति => प्रकरणसमः+ इति पक्षान्तरव्यावृत्त्यर्थस्तु => पक्षान्तरव्यावृत्त्यर्थः+तु स्वपरपक्षसिद्धावपि => स्वपरपक्षसिद्धौ+अपि त्रिरूपो हेतुः => त्रिरूपः+ हेतुः प्रकरणसम इति => प्रकरणसमः+ इति भूषणकारो बभाषे => भूषणकारः+ बभाषे तदसंभवि => तत्+असंभवि हेतोरुभयत्र => हेतोः+उभयत्र स निर्णयार्थमपदिष्टः => सः+ निर्णयार्थम्+अपदिष्टः निर्णयार्थमपदिष्टः => निर्णयार्थम्+अपदिष्टः अस्यार्थः => अस्य+अर्थः प्रयुक्ताद्धेतोरुपरि => प्रयुक्तात्+हेतोः+उपरि हेतोश्चिन्तासंभवः => हेतोः+चिन्तासंभवः स निर्णयार्थं => सः+ निर्णयार्थं स्वसाध्यनिश्चयायापदिष्टः => स्वसाध्यनिश्चयाय+अपदिष्टः प्रकरणसम इति => प्रकरणसमः+ इति उक्तमर्थमुदाहरणनिष्ठं => उक्तम्+अर्थम्+उदाहरणनिष्ठं यथेति => यथा+इति नित्यधर्मरहितत्वान्नित्यत्वज्ञापकधर्मरहितत्वादनित्यधर्मानुपलब्धेरनित्यत्वज्ञापकधर्मरहितत्वादित्यर्थः => नित्यधर्मरहितत्वात्+नित्यत्वज्ञापकधर्मरहितत्वात्+अनित्यधर्मानुपलब्धेः+अनित्यत्वज्ञापकधर्मरहितत्वात्+इत्यर्थः सत्प्रतिपक्षो नाम => सत्प्रतिपक्षः+ नाम स किमिति => सः+ किम्+इति किमिति => किम्+इति नोच्यते => न+उच्यते तत्राह => तत्र+आह अयमेवेति => अयम्+एव+इति सत्प्रतिपक्षो हेतुः => सत्प्रतिपक्षः+ हेतुः प्रकरणसम इति => प्रकरणसमः+ इति विद्वद्भिर्न्यायाचार्यैरुच्यत इत्यर्थः => विद्वद्भिः+न्यायाचार्यैः+उच्यते+ इत्यर्थः नन्विमौ => ननु+इमौ नाद्यः => न+आद्यः वस्तुनो द्वैरूप्यासंभवेन => वस्तुनः+ द्वैरूप्यासंभवेन प्रकरणसमत्वानुपपत्तेरिति => प्रकरणसमत्वानुपपत्तेः+इति चेन्मैवम् => चेत्+मा+एवम् समानबलत्वाभावेऽप्यगृहीतविशेषत्वेनाभिमानिकं => समानबलत्वाभावे+अपि+अगृहीतविशेषत्वेन+अभिमानिकं समबलत्वमादाय => समबलत्वम्+आदाय प्रकरणसमत्वोपपत्तेरिति => प्रकरणसमत्वोपपत्तेः+इति लक्षणमाह => लक्षणम्+आह पक्ष इति => पक्षः+ इति बाधो नाम => बाधः+ नाम साधनविषयत्वमुपचारादुच्यते => साधनविषयत्वम्+उपचारात्+उच्यते कालातीत इति => कालातीत+ इति कालस्तस्यात्ययेऽतिक्रमे => कालः+तस्य+अत्यये+अतिक्रमे प्रयुज्यत इति => प्रयुज्यते+ इति कालमतीतः => कालम्+अतीतः कालातीत इत्युक्तं => कालातीतः+ इति+उक्तं इत्युक्तं => इति+उक्तं लक्षणमपि => लक्षणम्+अपि भवतीत्यभिप्रेत्याह => भवति+इति+अभिप्रेत्य+आह यथेति => यथा+इति अत्रानुष्ण इत्युष्णस्पर्शप्रतिषेधोऽयम् => अत्र+अनुष्णः+ इति+उष्णस्पर्शप्रतिषेधः+अयम् इत्युष्णस्पर्शप्रतिषेधोऽयम् => इति+उष्णस्पर्शप्रतिषेधः+अयम् नाप्रमितम् => तेन+अप्रमितम् चोष्णत्वस्य => च+उष्णत्वस्य कृष्णवर्त्मनोऽन्यत्रोपलम्भसंभवः => कृष्णवर्त्मनः+अन्यत्र+उपलम्भसंभवः तस्मादुष्णत्वग्राहिणोपजीव्यत्वेन => तस्मात्+उष्णत्वग्राहिणोपजीव्यत्वेन बाधितमनुमानमित्यमुमेवार्थं => बाधितम्+अनुमानम्+इति+अमुम्+एव+अर्थं निधायाह => निधाय+आह हीत्यादिना => हि+इत्यादिना उष्णतोपलम्भादित्यन्तेन => उष्णतोपलम्भात्+इति+अन्तेन त्रिविधमनुमानं => त्रिविधम्+अनुमानं पूर्ववच्छेषवत्सामान्यतो दृष्टं => पूर्ववत्+शेषवत्+सामान्यतः+ दृष्टं चेति => च+इति त्रिप्रकारमनुमानं => त्रिप्रकारम्+अनुमानं निरूपितमित्याह => निरूपितम्+इति+आह व्याख्यातमिति => व्याख्यातम्+इति क्रमप्राप्तमुपमानं => क्रमप्राप्तम्+उपमानं प्रतिपाद्यतेऽनेन => प्रतिपाद्यते+अनेन साधर्म्यादिरित्यतिदेशः => साधर्म्यादिः+इति+अतिदेशः स चासौ => सः+ च+असौ चासौ => च+असौ चेति => च+इति सामानाधिकरण्यमिति => सामानाधिकरण्यम्+इति परोपदेशस्तु => परोपदेशः+तु वाक्यमित्यादिवदुपपत्तेः => वाक्यम्+इत्यादिवत्+उपपत्तेः अत एव => अतः+ एव प्रसिद्धसाधर्म्यात्साध्यस्य => प्रसिद्धसाधर्म्यात्+साध्यस्य साधनमुपमानमित्यामनन्त्याचार्याः => साधनम्+उपमानम्+इति+आमनन्ति+आचार्याः साधर्म्यादनन्तरं => साधर्म्यात्+अनन्तरं सादृश्यविशिष्टपिण्डप्रत्यभिज्ञानमुपमानमिति => सादृश्यविशिष्टपिण्डप्रत्यभिज्ञानम्+उपमानम्+इति तदुक्तम् => तत्+उक्तम् प्रत्यक्षप्रत्यभिज्ञानमुपमानमिहोच्यते => प्रत्यक्षप्रत्यभिज्ञानम्+उपमानम्+इह+उच्यते वैधर्म्यादेरुपलक्षणम् => वैधर्म्यादेः+उपलक्षणम् 'तत्रातिदेशवाक्यार्थस्त्रिविधः => 'तत्र+अतिदेशवाक्यार्थः+त्रिविधः चेति => च+इति अतिदेशवाक्यार्थत्रैविध्योक्तेरित्युदाहरति => अतिदेशवाक्यार्थत्रैविध्योक्तेः+इति+उदाहरति यथेति => यथा+इति लक्ष्येऽनुगमनं => लक्ष्ये+अनुगमनं तथोच्यत इत्यर्थः => तथा+उच्यते+ इत्यर्थः सर्वत्रैवंविधस्य => सर्वत्र+एवंविधस्य यथाशब्दस्यायमेवार्थः => यथाशब्दस्य+अयम्+एव+अर्थः पिण्डज्ञानमुपमानमित्युक्ते => पिण्डज्ञानम्+उपमानम्+इत्युक्ते पिण्डज्ञानमुपमानं => पिण्डज्ञानम्+उपमानं तन्मा => तत्+मा प्रसाङ्क्षीदिति => प्रसाङ्क्षीत्+इति गोसादृश्यविशिष्टेत्युक्तम् => गोसादृश्यविशिष्टा+इति+उक्तम् कश्चिद्वनेचरो नगरे => कश्चित्+वनेचरः+ नगरे गामुपलभ्य => गाम्+उपलभ्य पश्चाद्वनं => पश्चात्+वनं गतो गोसादृश्यविशिष्टं => गतः+ गोसादृश्यविशिष्टं पिण्डमनुभवति => पिण्डम्+अनुभवति तज्ज्ञानस्योपमानतां => तज्ज्ञानस्य+उपमानतां वारयितुमुक्तम् => वारयितुम्+उक्तम् तद्वाक्येति => तत्+वाक्येति तदेत्युक्तं => तदा+इति+उक्तं कदेत्याकाङ्क्षायामाह => कदा+इति+आकाङ्क्षायाम्+आह यदेत्यादिना => यदा+इत्यादिना संबोभवीतीत्यत आह => संबोभवीति+इत्यतः+ आह गत इति => गतः+ इति तत्राह => तत्र+आह पुरुषाच्छ्रुत्वेति => पुरुषात्+श्रुत्वा+इति गवयमजानानस्य => गवयम्+अजानानस्य नातिदेष्टव्यं => न+अतिदेष्टव्यं तेनाह => तेन+आह कुतश्चिदारण्यकादिति => कुतश्चित्+आरण्यकात्+इति गौरिति => गौः+इति जानानस्याकाङ्क्षाया => जानानस्य+आकाङ्क्षाया अभावादतिदेशो व्यर्थ => अभावात्+अतिदेशः+ व्यर्थः+ व्यर्थ इत्यत्राह => व्यर्थः+ इत्यत्र+आह इत्यत्राह => इत्यत्र+आह गवयमिति => गवयम्+इति उक्तज्ञानोपमानस्योपमानत्वे => उक्तज्ञानोपमानस्य+उपमानत्वे युक्तिमाह => युक्तिम्+आह उपमितीति => उपमिति+इति उपमितिस्वरूपमाह => उपमितिस्वरूपम्+आह संज्ञासंज्ञिसंबन्धप्रमितिमभिनयति => संज्ञासंज्ञिसंबन्धप्रमितिम्+अभिनयति अयमसावित्यादिना => अयम्+असौ+इत्यादिना गोसादृश्यस्यातिदेशवाक्यानुभूतस्य => गोसादृश्यस्य+अतिदेशवाक्यानुभूतस्य तदा(द?)यमर्थः => तदा+(द?)अयम्+अर्थः गवयस्योपयोगं => गवयस्य+उपयोगं कीदृशो गवय => कीदृशः+ गवयः+ गवय इति => गवयः+ इति पृष्टो वनेचरः => पृष्टः+ वनेचरः गौस्तथा => गौः+तथा गवय इति => गवयः+ इति अनन्तरमारण्यकादतिदेशवाक्यमाकर्ण्याटव्यामटतो गोस्वामिनः => अनन्तरम्+आरण्यकात्+अतिदेशवाक्यम्+आकर्ण्याटव्याम्+अटतः+ गोस्वामिनः पिण्डमनुभवतः => पिण्डम्+अनुभवतः स्मरतश्च => स्मरतः+च वाक्यार्थमयमसौ => वाक्यार्थम्+अयम्+असौ गवयशब्दवाच्य इति => गवयशब्दवाच्यः+ इति तावदु(द्दु?)रपलापा => तावत्+उ(द्दु?)रपलापा फलमननुभूतपिण्डस्यापि => फलम्+अननुभूतपिण्डस्य+अपि नापि => न+अपि अनाकर्णितातिदेशवाक्यस्यापि => अनाकर्णितातिदेशवाक्यस्य+अपि नापि => न+अपि प्रत्यक्षमिति => प्रत्यक्षम्+इति तयोर्भिन्नकालत्वेन => तयोः+भिन्नकालत्वेन तस्माद्वाच्यवाचकभावज्ञानमुपमानफलम् => तस्मात्+वाच्यवाचकभावज्ञानम्+उपमानफलम् तदुक्तम् => तत्+उक्तम् प्रत्यक्षादेरसाध्यत्वादुपमानफलं => प्रत्यक्षादेः+साध्यत्वात्+उपमानफलं नन्वतिदेशवाक्यादेवावगतो वाच्यवाचकभावः => ननु+अतिदेशवाक्यात्+एव+अवगतः+ वाच्यवाचकभावः केवलमिदानीं => केवलम्+इदानीं अयमसौ => अयम्+असौ गवयशब्दवाच्य इति => गवयशब्दवाच्यः+ इति गवयशब्दो गवयत्वस्य => गवयशब्दः+ गवयत्वस्य वृद्धेस्तत्र => वृद्धेः+तत्र गोशब्दवदित्यनुमानाद्वावसीयते => गोशब्दवत्+इति+अनुमानात्+वा+अवसीयते किमुपमानेनेति => किम्+उपमानेन+इति चेन्मैवम् => चेत्+मा+एवम् 'सादृश्यस्यानिमित्तत्त्वान्निमित्तस्याप्रतीतितः => 'सादृश्यस्य+अनिमित्तत्त्वात्+निमित्तस्य+अप्रतीतितः समयो दुर्ग्रहः => समयः+ दुर्ग्रहः शा(श?)ब्देनानुमयापि => शा(श?)ब्देन+अनुमया+अपि न्यायकुसुमाञ्जलिपरिश्रमशालिनामुपमानस्य => न्यायकुसुमाञ्जलिपरिश्रमशालिनाम्+उपमानस्य सुगममित्युपगम्यते => सुगमम्+इति+उपगम्यते साध्यसाधनमुपमानमित्युपमानलक्षणमभिधाय => साध्यसाधनम्+उपमानमिति+उपमानलक्षणम्+अभिधाय सूत्रकारेणाप्तोपदेशः => सूत्रकारेण+आप्तोपदेशः शब्द इत्यागमलक्षणमभ्यधायि => शब्दः+ इति+आगमलक्षणम्+अभ्यधायि इत्यागमलक्षणमभ्यधायि => इति+आगमलक्षणम्+अभ्यधायि उपदिश्यतेऽनेनेति => उपदिश्यते+अनेन+इति निधायागमप्रमाणस्य => निधाय+आगमप्रमाणस्य लक्षणमाचष्टे => लक्षणम्+आचष्टे आप्तवाक्यमिति => आप्तवाक्यम्+इति भ्रान्तविप्रलम्भकवाक्यस्याप्यागमता => भ्रान्तविप्रलम्भकवाक्यस्य+अपि+आगमता स्यादत उक्तम् => स्यात्+अतः+ उक्तम् कोऽयमाप्तो यस्य => कः+अयम्+आप्तः+ यस्य वाक्यमागमः => वाक्यम्+आगमः स्यात्तत्राह => स्यात्+तत्र+आह आप्तास्त्विति => आप्ताः+तु+इति तुशब्दो भ्रान्तविप्रलम्भकयोराप्तत्वनिराकरणार्थः => तुशब्दः+ भ्रान्तविप्रलम्भकयोः+आप्तत्वनिराकरणार्थः भ्रान्तविप्रलम्भकयोराप्तत्वनिराकरणार्थः => भ्रान्तविप्रलम्भकयोः+आप्तत्वनिराकरणार्थः यथाभूतस्याबाधितस्यार्थस्योपदेष्टा => यथाभूतस्य+अबाधितस्य+अर्थस्य+अपदेष्टा पुरुष आप्तः => पुरुषः+ आप्तः ततश्च => ततः+च बाधितत्वेनाबाधितत्वं => बाधितत्वेन+अबाधितत्वं नास्ति => न+अस्ति विप्रलम्भोक्तवाक्यार्थस्यापि => विप्रलम्भोक्तवाक्यार्थस्य+अपि बाधितत्वेनाबाधितत्वं => बाधितत्वेन+अबाधितत्वं नास्ति => न+अस्ति यथार्थदर्शितत्वेऽपि => यथार्थदर्शितत्वे+अपि यथार्थवादित्वाभावादिति => यथार्थवादित्वाभावात्+इति भ्रान्तविप्रलम्भकयोराप्तत्वं => भ्रान्तविप्रलम्भकयोः+आप्तत्वं पराकृतमित्यर्थः => पराकृतम्+इत्यर्थः नन्वाप्तवाक्यं => ननु+आप्तवाक्यं शब्द इत्युक्तं => शब्दः+ इति+उक्तं इत्युक्तं => इति+उक्तं तत्राप्तस्वरूपमवसितं => तत्र+आप्तस्वरूपम्+अवसितं नावसीयत इत्यत => न+अवसीयते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह त्विति => तु+इति प्रतिपत्तुर्जिज्ञासा => प्रतिपत्तुः+जिज्ञासा संनिधिस्त्वविलम्बेनोच्चार्यमाणत्वम् => संनिधिः+तु+अविलम्बेन+उच्चार्यमाणत्वम् एतत्त्रितयोपेतानां => एतत्+त्रितयोपेतानां समूहो वाक्यमित्यर्थः => समूहः+ वाक्यम्+इत्यर्थः वाक्यमित्यर्थः => वाक्यम्+इत्यर्थः समूहो वाक्यमित्येतावदेवास्तु => समूहः+ वाक्यम्+इति+एतावत्+एव+अस्तु वाक्यमित्येतावदेवास्तु => वाक्यम्+इति+एतावत्+एव+अस्तु किमवशिष्टेनेत्याशङ्क्य => किम्+अवशिष्टेन+इति+आशङ्क्य यस्मादाकाङ्क्षादिग्रहणं => यस्मात्+आकाङ्क्षादिग्रहणं तस्माद्गौरश्व इत्यादिपदसमूहस्य => तस्मात्+गौः+अश्वः+ इत्यादिपदसमूहस्य चेदस्यापि => चेत्+अस्य+अपि तच्चानिष्टमित्यभिप्रेत्याह => तत्+च+अनिष्टम्+इति+अभिप्रेत्य+आह अत इति => अतः+ इति पदसमूहस्यागमप्रमाणत्वाभावे => पदसमूहस्य+आगमप्रमाणत्वाभावे हेतुमाह => हेतुम्+आह तर्ह्याकाङ्क्षावतां => तर्हि+आकाङ्क्षावतां समूहो वाक्यमित्यस्तु => समूहः+ वाक्यम्+इति+अस्तु वाक्यमित्यस्तु => वाक्यम्+इति+अस्तु योग्यताग्रहणेनेत्याशङ्क्य => योग्यताग्रहणेन+इति+आशङ्क्य योग्यताग्रहणस्योपयोगमाह => योग्यताग्रहणस्य+उपयोगम्+आह अग्निनेति => अग्निना+इति अत इत्यनुषज्यते => अतः+ इति+अनुषज्यते इत्यनुषज्यते => इति+अनुषज्यते यस्मादयोग्यताग्रहणं => यस्मात्+अयोग्यताग्रहणं तस्मादित्यर्थः => तस्मात्+इत्यर्थः कथमित्यत आह => कथम्+इत्यतः+ आह हीति => हि+इति तदेवोपपादयति => तत्+एव+उपपादयति तथाहीति => तथाहि+इति 'कर्तृकरणयोस्तृतीया' => 'कर्तृकरणयोः+तृतीया' तृतीयाया विहितत्वात्तया => तृतीयायाः+ विहितत्वात्+तया विहितत्वात्तया => विहितत्वात्+तया चेद्भवतु => चेत्+भवतु को दोष => कः+ दोष इत्यत आह => इत्यतः+ आह चेति => च+इति संभवतीत्यतः => संभवति+इत्यतः फलितमाह => फलितम्+आह तेनेति => तेन+इति सेकं => सा+एकं नास्ति => न+अस्ति तेनेत्यर्थः => तेन+इत्यर्थः प्रयोजनमाह => प्रयोजनम्+आह एवमिति => एवम्+इति गौरश्व इत्यादिपदसमूहस्य => गौः+अश्वः+ इत्यादिपदसमूहस्य विलम्बेनोचार्यमाणस्य => विलम्बेन+उच्चार्यमाणस्य गामानयेत्यादिपदसमूहस्येत्येवंशब्दार्थः => गाम्+आनय+इत्यादिपदसमूहस्य+इति+एवंशब्दार्थः अत्राप्यत इत्यनुषङ्गः => अत्र+अपि+अतः+ इति+अनुषङ्गः इत्यनुषङ्गः => इति+अनुषङ्गः सत्यामिति => सत्याम्+इति एवमाकाङ्क्षादित्रयस्य => एवम्+आकाङ्क्षादित्रयस्य प्रयोजनत्वादेतत्त्रितयविशिष्टानि => प्रयोजनत्वात्+एतत्+त्रितयविशिष्टानि वाक्यमिति => वाक्यम्+इति फलितमाह => फलितम्+आह यानीति => यानि+इति चेति => च+इति परमाप्तप्रणीतत्वेन => परम्+आप्तप्रणीतत्वेन वैदिकवाक्यमुदाहरति => वैदिकवाक्यम्+उदाहरति यथेति => यथा+इति साधनमिति => साधनम्+इति परस्पराकाङ्क्षावदन्वययोग्यार्थप्रतिपादकसंनिहितपदकदम्बकत्वाद्वाक्यमित्यर्थः => परस्पराकाङ्क्षावत्+अन्वययोग्यार्थप्रतिपादकसंनिहितपदकदम्बकत्वात्+वाक्यम्+इत्यर्थः वाक्यमुदाहरति => वाक्यम्+उदाहरति चेति => च+इति सन्तीत्युक्ते => सन्ति+इत्युक्ते कतीत्याकाङ्क्षा => कति+इति+आकाङ्क्षा पञ्चेत्युपदिष्टे => पञ्च+इति+उपदिष्टे कुत्रेत्याकाङ्क्षायां => कुत्र+इति+आकाङ्क्षायां तीर इति => तीरः+ इति कस्या इत्याकाङ्क्षायां => कस्याः+ इति+आकाङ्क्षायां इत्याकाङ्क्षायां => इति+आकाङ्क्षायां नद्या इति => नद्याः+ इति एवमन्योन्याकाङ्क्षावदन्वययोग्यार्थप्रत्यायकसंनिहितपदनिकुरम्बकत्वाद्वाक्यत्वमित्यर्थः => एवम्+अन्योन्याकाङ्क्षावत्+अन्वययोग्यार्थप्रत्यायकसंनिहितपदनिकुरम्बकत्वात्+वाक्यत्वम्+इत्यर्थः गौरश्वः => गौः+अश्वः पुरुषो हस्ती => पुरुषः+ हस्ती सिञ्चेदित्यादिपदवृन्दवद् गामानयेत्यादिपदसमूहोऽपि => सिञ्चेत्+इत्यादिपदवृन्दवत्+ गाम्+आनय+इत्यादिपदसमूहः+अपि गामानयेत्यादिपदसमूहोऽपि => गाम्+आनय+इत्यादिपदसमूहः+अपि कदाचिदपि => कदाचित्+अपि प्रतिपद्यत इत्याशङ्क्याविलम्बेनोच्चार्यमाणानां => प्रतिपद्यते+ इति+आशङ्क्य+अविलम्बेन+उच्चार्यमाणानां इत्याशङ्क्याविलम्बेनोच्चार्यमाणानां => इति+आशङ्क्य+अविलम्बेन+उच्चार्यमाणानां युज्यत इत्याह => युज्यते+ इति+आह इत्याह => इति+आह तानीति => तानि+इति यान्याकाङ्क्षायोग्यतावन्त्यपि => यानि+आकाङ्क्षायोग्यतावन्ति+अपि प्रहर उच्चार्यमाणानि => प्रहरे+ उच्चार्यमाणानि तानीत्यर्थः => तानि+इत्यर्थः नन्वाकाङ्क्षाया इच्छारूपत्वेन => ननु+आकाङ्क्षायाः+ इच्छारूपत्वेन चेतनधर्मत्वादचेतनानां => चेतनधर्मत्वात्+चेतनानां पदानामाकाङ्क्षावत्ता => पदानाम्+आकाङ्क्षावत्ता संगच्छत इत्यनेनाशयेनाशङ्कते => संगच्छते+ इति+अनेन+आशयेन+आशङ्कते इत्यनेनाशयेनाशङ्कते => इति+अनेन+आशयेन+आशङ्कते नन्वत्रेति => ननु+अत्र+इति साकाङ्क्षाण्यचेतनत्वादित्यर्थः => साकाङ्क्षाणि+अचेतनत्वात्+इत्यर्थः साकाङ्क्षाणीति => साकाङ्क्षाणि+इति त्विति => तु+इति उत्तरमाह => उत्तरम्+आह अर्था इति => अर्थाः+ इति युक्तिमाह => युक्तिम्+आह फलादीनामिति => फलादीनाम्+इति फलान्याधारभूतं => फलानि+आधारभूतं तीरमाकाङ्क्षन्ति => तीरम्+आकाङ्क्षन्ति नदीमपेक्षते => नदीम्+अपेक्षते एवमन्योन्यसाकाङ्क्षा अर्था => एवम्+अन्योन्यसाकाङ्क्षाः+ अर्थाः+ अर्था इत्यर्थः => अर्थाः+ इत्यर्थः संभवत्यर्थानामपि => संभवति+अर्थानाम्+अपि तथैव => तथा+एव संभवतीत्याह => संभवति+इति+आह चेति => च+इति विचार्यमाणेऽर्थानामचेतनत्वेन => विचार्यमाणे+अर्थानाम्+अचेतनत्वेन साकाङ्क्षतेत्यर्थः => साकाङ्क्षता+इत्यर्थः साकाङ्क्षत्वाभावेऽप्याकाङ्क्षाजनकत्वेन => साकाङ्क्षत्वाभावे+अपि+आकाङ्क्षाजनकत्वेन संभवतीत्यभिप्रेत्य => संभवति+इति+अभिप्रेत्य सत्यमिति => सत्यम्+इति अस्त्यर्थानां => अस्ति+अर्थानां किमायातमत आह => किम्+आयातम्+अतः+ आह नन्वाकाङ्क्षाजनकत्वेन => ननु+आकाङ्क्षाजनकत्वेन पदानामपि => पदानाम्+अपि किमन्तर्गडुनार्थद्वारेणेत्यपरितोषात् => किमन्तर्गडुना+अर्थद्वारेण+इति+अपरितोषात् यद्वेति => यत्+वा+इति साकाङ्क्षत्वमस्त्वन्वययोग्यता => साकाङ्क्षत्वम्+अस्तु+अन्वययोग्यता स्यादित्याशङ्क्यार्थद्वारा => स्यात्+इति+आशङ्क्य+अर्थद्वारा भविष्यतीत्याह => भविष्यति+इति+आह एवमर्था इति => एवम्+अर्थाः+ इति साकाङ्क्षाणामर्थानामन्योन्यान्वययोग्यता => साकाङ्क्षाणाम्+अर्थानाम्+अन्योन्यान्वययोग्यता तादृगर्थप्रतिपादकत्वेन => तादृक्+अर्थप्रतिपादकत्वेन पदानामपि => पदानाम्+अपि संभवतीति => संभवति+इति संनिधिस्तु => संनिधिः+तु स्वभावत एव => स्वभावतः+ एव सेत्स्यतीति => सेत्स्यति+इति संनिधिशब्दार्थमाह => संनिधिशब्दार्थम्+आह त्विति => तु+इति पूर्वस्माद्वैलक्षण्यं => पूर्वस्मात्+वैलक्षण्यं किमाकाङ्क्षादिवदौपचारिकम् => किम्+आकाङ्क्षादिवत्+औपचारिकम् नेत्याह => न+इति+आह तच्चेति => तत्+च+इति साक्षादव्यवधानेनेत्यर्थः => साक्षात्+अव्यवधानेन+इत्यर्थः साक्षाच्छब्दव्यावर्त्यमाह => साक्षात्+शब्दव्यावर्त्यम्+आह नार्थद्वारेति => न+अर्थद्वारा+इति फलितमाह => फलितम्+आह तेनायमिति => तेन+अयम्+इति पदानामाकाङ्क्षादित्रितयोपेतता => पदानाम्+आकाङ्क्षादित्रितयोपेतता समूहो वाक्यमित्यर्थः => समूहः+ वाक्यम्+इत्यर्थः वाक्यमित्यर्थः => वाक्यम्+इत्यर्थः समूहो वाक्यमित्युक्तं => समूहः+ वाक्यम्+इति+उक्तं वाक्यमित्युक्तं => वाक्यम्+इति+उक्तं तत्राह => तत्र+आह चेति => च+इति पदमित्युक्तं => पदम्+इति+उक्तं तन्न => तत्+न समूहव्यपदेशो यत्र => समूहव्यपदेशः+ यत्र पदार्था एकस्मिन् => पदार्थाः+ एकस्मिन् सहावस्थिता बहवोऽनुभूयन्ते => सहावस्थिताः+ बहवः+अनुभूयन्ते बहवोऽनुभूयन्ते => बहवः+अनुभूयन्ते यथैकस्मिन् => यथा+एकस्मिन् सहावस्थिततयानुभूयमानेषु => सहावस्थिततया+अनुभूयमानेषु समूहव्यपदेशो यथा => समूहव्यपदेशः+ यथा वर्णास्तथानुभूयन्त उत्पन्नप्रध्वस्तत्वात् => वर्णाः+तथानुभूयन्ते+ उत्पन्नप्रध्वस्तत्वात् अतो वर्णानां => अतः+ वर्णानां समूहो न => समूहः+ न संभवतीत्याशङ्क्य => संभवति+इति+आशङ्क्य वास्तवसमूहासंभवेऽपि => वास्तवसमूहासंभवे+अपि संभवतीत्याह => संभवति+इति+आह नन्वेकज्ञानविषयत्वं => ननु+एकज्ञानविषयत्वं नामैको वर्ण => नाम+एकः+ वर्णः+ वर्ण इति => वर्णः+ इति चेत्तन्न => चेत्+तत्+न घटेष्वेको घट => घटेषु+एकः+ घटः+ घट इति => घटः+ इति ज्ञानवदनेकेषु => ज्ञानवत्+अनेकेषु वर्णेष्वेको वर्ण => वर्णेषु+एकः+ वर्णः+ वर्ण इति => वर्णः+ इति ज्ञानस्यानुदयात् => ज्ञानस्य+अनुदयात् अतो वास्तववत् => अतः+ वास्तववत् काल्पनिकोऽपि => काल्पनिकः+अपि समूहो वर्णानां => समूहः+ वर्णानां संभवतीत्याशङ्क्यैकज्ञानविषयत्वं => संभवति+इति+आशङ्क्य+एकज्ञानविषयत्वं नामैकं => नाम+एकं पदमिति => पदम्+इति तत्तु => तत्+तु संभवत्येवेत्यभिप्रेत्य => संभवति+एव+इति+अभिप्रेत्य तत्रेत्यादिना => तत्र+इत्यादिना पदप्रतीतिर्न => पदप्रतीतिः+न जन्यत इत्यन्तेन => जन्यते+ इति+अन्तेन इत्यन्तेन => इति+अन्तेन पदप्रतीतिर्जन्यत इति => पदप्रतीतिः+जन्यते+ इति पदमिति => पदम्+इति पदमिति => पदम्+इति शक्यो मिथ्येति => शक्यः+ मिथ्येति स्फोटोऽभ्युपगन्तव्यः => स्फोटः+अभ्युपगन्तव्यः एवार्थप्रत्ययो जायत => एवार्थप्रत्ययः+ जायत नाद्यः => न+अद्यः एकैकस्माद्वर्णादर्थप्रतीतेरदर्शनाच्च => एकैकस्माद्वर्णादर्थप्रतीतेरदर्शनात्+च नापि => न+अपि वर्णातिरिक्तो वर्णाभिव्यङ्ग्योऽर्थप्रत्यायको => वर्णातिरिक्तः+ वर्णाभिव्यङ्ग्यः+अर्थप्रत्यायकः+ वर्णाभिव्यङ्ग्योऽर्थप्रत्यायको नित्यः => वर्णाभिव्यङ्ग्यः+अर्थप्रत्यायकः+ नित्यः तद्विदो वदन्ति => तद्विदः+ वदन्ति अत एव => अतः+ एव स्फो (स्फु?) => स्फः+ (स्फु?) वर्णैरिति => वर्णैः+इति स्फोटो वर्णाभिव्यङ्ग्यः => स्फोटः+ वर्णाभिव्यङ्ग्यः स्फोटोऽर्थप्रत्यायक => स्फोटः+अर्थप्रत्यायक गौरित्यत्र => गौः+इत्यत्र येनोच्चारितेन => येन+उच्चारितेन संप्रत्ययो भवति => संप्रत्ययः+ भवति स शब्दः => सः+ शब्दः पदार्थको लोके => पदार्थकः+ लोके शब्द इत्युच्यते' => शब्दः+ इति+उच्यते' इत्युच्यते' => इति+उच्यते' तस्मादेकं => तस्मात्+एकं पदमिति => पदम्+इति स्फोटोवलम्बनेनेति => स्फोटोवलम्बनेन+इति वैयाकरणस्याशङ्कामपनयति => वैयाकरणस्य+आशङ्काम्+अपनयति वर्णावगाहिनीति => वर्णावगाहिनी+इति अयमाशयः => अयम्+आशयः प्रत्यक्षमत्र => प्रत्यक्षम्+अत्र गौरित्युक्ते => गौः+इत्युक्ते कस्यचिदप्यनुभवानारोहात् => कस्यचित्+अपि+अनुभवानारोहात् भवानपि => भवान्+अपि गौरित्युक्ते => गौः+इत्युक्ते वर्णा एवानुभूयन्ते => वर्णाः+ एव+अनुभूयन्ते एवानुभूयन्ते => एव+अनुभूयन्ते ततोऽतिरिक्तं => ततः+अतिरिक्तं किंचिन्नेति => किंचित्+न+इति नाप्यर्थापत्तिर्वर्णेभ्य => न+अपि+अर्थापत्तिः+वर्णेभ्य एवार्थप्रतिपत्त्युपपत्तावर्थापत्तेरन्यथैवोपपत्तेः => एव+अर्थप्रतिपत्ति+उपपत्तौ+अर्थापत्तेः+अन्यथा+एव+उपपत्तेः किमभिव्यक्तः => किम्+अभिव्यक्तः स्फोटोऽर्थं => स्फोटः+अर्थं प्रत्याययत्यनभिव्यक्तो वा => प्रत्याययति+अनभिव्यक्तः+ वा अथैतद्दोषपरिजिहीर्षयाभिव्यक्तः => अथ+एतद्दोषपरिजिहीर्षया+अभिव्यक्तः स्फोटोऽर्थं => स्फोटः+अर्थं प्रत्याययतीति => प्रत्याययति+इति चेत्तदाभिव्यञ्जयन्तो वर्णाः => चेत्+तदा+अभिव्यञ्जयन्तः+ वर्णाः प्रत्येकमभिव्यञ्जयन्ति => प्रत्येकम्+अभिव्यञ्जयन्ति पक्षद्वयेऽपि => पक्षद्वये+अपि दोषा भाषितास्त => दोषाः+ भाषिताः+ते+ भाषितास्त एव => भाषिताः+ते+ एव स्फोटाभिव्यञ्जकत्वपक्षेऽपि => स्फोटाभिव्यञ्जकत्वपक्षे+अपि तदुक्तम् => तत्+उक्तम् 'यस्यानवयवः => 'यस्य+अनवयवः स्फोटो व्यज्यते => स्फोटः+ व्यज्यते सोऽपि => सः+अपि नैकेनापि => न+एकेन+अपि 'यत्रोभयोः => 'यत्र+उभयोः समो दोषः => समः+ दोषः परिहारोऽपि => परिहारः+अपि नैकः => न+एकः पर्यनुयोक्तव्यस्तादृगर्थविचारणे => पर्यनुयोक्तव्य+तादृक्+अर्थविचारणे न्यायाद्भवतस्तूष्णींभाव एव => न्यायात्+भवतः+तूष्णींभावः+ एव कल्पनीयस्तस्य => कल्पनीयः+तस्य ततो वरमुभयसिद्धानां => ततः+ वरम्+उभयसिद्धानां वरमुभयसिद्धानां => वरम्+उभयसिद्धानां स्फोटमवगाहत इति => स्फोटम्+अवगाहते+ इति नन्वेकस्मिन् => ननु+एकस्मिन् पदप्रतीतिर्न => पदप्रतीतिः+न तावतैवार्थप्रतिपत्त्युपपत्तावितरवर्णवैयर्थ्यप्रसङ्गात् => तावता+एव+अर्थप्रतिपत्त्युपपत्तौ+इतरवर्णवैयर्थ्यप्रसङ्गात् तत्राह => तत्र+आह कथमनेकवर्णावगाहनमित्यत आह => कथम्+अनेकवर्णावगाहनम्+इत्यतः+ आह प्राञ्चो वर्णा => प्राञ्चः+ वर्णाः+ वर्णा असन्त => वर्णाः+ असन्तः+ असन्त इत्यर्थः => असन्तः+ इत्यर्थः सदसदनेकवर्णावगाहनसत्त्वेऽपि => सदसदनेकवर्णावगाहनसत्त्वे+अपि पदप्रतीतिर्न => पदप्रतीतिः+न जायत इत्यत => जायते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह एकदैवेति => एकदा+एव+इति युगपत्सदसदनेकवर्णावगाहनं => युगपत्+सदसदनेकवर्णावगाहनं पदप्रतीतिर्जायत एवेत्यर्थः => पदप्रतीतिः+जायते+ एव+इत्यर्थः एवेत्यर्थः => एव+इत्यर्थः नन्वेवंविधा => ननु+एवंविधा नासन्तं => न+असन्तं संप्रतिपन्नवदित्याशङ्क्य => संप्रतिपन्नवत्+इति+आशङ्क्य सहकारिसामर्थ्यादसद्ग्रहणमुपपद्यत इत्यभिप्रेत्याह => सहकारिसामर्थ्यात्+असद्ग्रहणम्+उपपद्यते+ इति+अभिप्रेत्य+आह इत्यभिप्रेत्याह => इति+अभिप्रेत्य+आह चक्षुरादावनैकान्तिकत्वमनुमानस्य => चक्षुरादौ+अनैकान्तिकत्वम्+अनुमानस्य दूषणमिति => दूषणम्+इति सदसदनेकवर्णप्रतीतिरुत्पद्यतां => सदसदनेकवर्णप्रतीतिः+उत्पद्यतां कथमुत्पद्यत इत्यत => कथम्+उत्पद्यते+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह वर्णेष्वेव => वर्णेषु+एव पदबुद्धिर्भवतीति => पदबुद्धिः+भवति+इति मेव => म्+एव गृह्णातीत्युक्तं => गृह्णाति+इति+उक्तं तत्कथमित्याशङ्क्याह => तत्+कथम्+इति+आशङ्क्य+आह नन्वन्त्यवर्णस्य => ननु+अन्त्यवर्णस्य प्रागेव => प्राक्+एव तत्राह => तत्र+आह श्रोत्रमनेकवर्णग्रहणं => श्रोत्रम्+अनेकवर्णग्रहणं करोतीति => करोति+इति तन्न => तत्+न तथादर्शनादित्यत आह => तथा+अदर्शनात्+इत्यतः+ आह अनुभूयेत्यनेन => अनुभूय+इत्यनेन पूर्वपूर्ववर्णानुभवान्त्यवर्णश्रवणयोरव्यवहितत्वं => पूर्वपूर्ववर्णानुभवान्त्यवर्णश्रवणयोः+अव्यवहितत्वं विवक्षितमित्यर्थः => विवक्षितम्+इत्यर्थः किमनया => किम्+अनया युगपदनुभूयमानेषु => युगपत्+अनुभूयमानेषु पदप्रतीतिर्जायतामित्यत आह => पदप्रतीतिः+जायताम्+इत्यतः+ आह एकदानेकेति => एकदा+अनेके+इति युगपदनेकवर्णानुभवः => युगपत्+अनेकवर्णानुभवः चानुमानमस्ति => च+अनुमानम्+अस्ति शब्दो नित्योऽद्रव => शब्दः+ नित्यः+अद्रव नित्योऽद्रव => नित्यः+अद्रव व्यत्वादाकाशवदिति => व्यत्वात्+आकाशवत्+इति चेत्तत्राह => चेत्+तत्र+आह आशुतरेति => आशुतरा+इति प्रागेव => प्राक्+एव प्रसाधितत्वाद्धेतुरसिद्ध इत्यर्थः => प्रसाधितत्वात्+हेतुः+असिद्धः+ इत्यर्थः नन्वनेकेषु => ननु+अनेकेषु पदप्रतीतिर्जायत इत्युक्तं => पदप्रतीतिः+जायते+ इत्युक्तं सर इत्येतस्मिन् => सरः+ इत्येतस्मिन् यावन्तो वर्णास्तावन्त => यावन्तः+ वर्णाः+तावन्तः+ वर्णास्तावन्त एव => वर्णाः+तावन्तः+ एव रस इत्यत्रापि => रसः+ इत्यत्र+अपि इत्यत्रापि => इत्यत्र+अपि दीनो मारो => दीनः+ मारः+ मारो रामो => मारः+ रामः+ रामो राजा => रामः+ राजा जारेत्यादिष्वर्थभेदप्रतीतिर्न => जारा+इत्यादिषु+अर्थभेदप्रतीतिः+न स्यात्तत्राह => स्यात्+तत्र+आह क्रमवतामिति => क्रमवताम्+इति तच्चोत्पत्तिमतां => तत्+च+उत्पत्तिमतां संभवतीत्यक्षरार्थः => संभवति+इति+अक्षरार्थः वाचकशक्तिरभ्युपगम्यते => वाचकशक्तिः+अभ्युपगम्यते येनैवमुपालभ्येत => येन+एवम्+उपालभ्येत कार्योन्नेयत्वाच्छक्तेर्यथा => कार्योन्नेयत्वात्+शक्तेः+यथा तदुक्तम् => तत्+उक्तम् 'यावन्तो यादृशा => 'यावन्तः+ यादृशा प्रज्ञानसामर्थ्यास्ते => प्रज्ञानसामर्थ्याः+ते तथैवावरोधकाः' => तथा+एव+अवरोधकाः' स्थितानामुच्चरितप्रध्वंसित्वेन => स्थितानाम्+उच्चरितप्रध्वंसित्वेन युगपदनुभवासंभवादुक्तसहकारिसहकृतेन => युगपत्+अनुभवासंभवात्+उक्तसहकारिसहकृतेन श्रोत्रेणोनेकेषु => श्रोत्रेण+अनेकेषु पदप्रतीतिर्जायत इति => पदप्रतीतिः+जायते+ इति श्रोत्रेन्द्रियस्यैवंविधप्रतीतिजननसामर्थ्यं => श्रोत्रेन्द्रियस्य+एवंविधप्रतीतिजननसामर्थ्यं समायातमित्याशङ्क्य => समायातम्+इति+आशङ्क्य सहकारिबलादायातमित्याह => सहकारिबलात्+आयातम्+इति+आह सहकारिदार्ढ्यादिति => सहकारिदार्ढ्यात्+इति पदप्रतीतिमुत्पादयतीत्युक्तं => पदप्रतीतिम्+उत्पादयति+इति+उक्तं तन्न => तत्+न संस्कारा हि => संस्काराः+ हि यद्विषयानुभवसमुत्पादितास्तद्विषयस्मरणसंपादनसमर्थास्तत्कार्यान्तरं => यद्विषयानुभवसमुत्पादिताः+तद्विषयस्मरणसंपादनसमर्थाः+तत्कार्यान्तरं कर्तुमुत्सहन्ते => कर्तुम्+उत्सहन्ते अत एव => अतः+ एव प्रयतमानो मण्डनमिश्रः => प्रयतमानः+ मण्डनमिश्रः तत्रैव => तत्र+एव जनयन्त्यतोऽर्थे => जनयन्ति+अतः+अर्थे धीर्न => धीः+न तस्मात्संस्कारसनाथस्य => तस्मात्+संस्कारसनाथस्य युक्तमिति => युक्तम्+इति कार्यान्तरेऽपि => कार्यान्तरे+अपि संभाव्यत इत्यभिसंधानमभिधत्ते => संभाव्यते+ इति+अभिसंधानम्+अभिधत्ते इत्यभिसंधानमभिधत्ते => इति+अभिसंधानम्+अभिधत्ते प्रत्यभिज्ञानवदिति => प्रत्यभिज्ञानवत्+इति सोऽयं => सः+अयं देवदत्त इति => देवदत्तः+ इति ग्रहणस्मरणात्मकत्वेनैकज्ञानत्वाभावात् => ग्रहणस्मरणात्मकत्वेन+एकज्ञानत्वाभावात् विषयमवगाहते => विषयम्+अवगाहते नन्वसंनिहितं => ननु+असंनिहितं चावगाहितुं => च+अवगाहितुं अत एवेन्द्रियाज्जायमानायां => अतः+ एव+इन्द्रियात्+जायमानायां एवेन्द्रियाज्जायमानायां => एव+इन्द्रियात्+जायमानायां प्रतीताविदंतैव => प्रतीतौ+इदम्+एव तत्तासंस्कारोऽपि => तत्तासंस्कारः+अपि पूर्वानुभवभाविनस्तद्विषयामेव => पूर्वानुभवभाविनः+तद्विषयाम्+एव नापरदेशकालविषयां => न+अपरदेशकालविषयां अत एव => अतः+ एव तत्तैवावभासते => तत्ता+एव+अवभासते नेदंता => न+इदंता तस्मादिन्द्रियस्य => तस्मात्+इन्द्रियस्य पूर्वानुभूतमात्रविषयत्वात्तत्तेदंतोभयविषयज्ञानजनने => पूर्वानुभूतमात्रविषयत्वात्+तत्तेदंतोभयविषयज्ञानजनने त्वेकं => तु+एकं नायं => न+अयं दृष्टान्त इत्याशङ्क्याह => दृष्टान्तः+ इति+आशङ्क्य+आह इत्याशङ्क्याह => इति+आशङ्क्य+आह अयमाशयः => अयम्+आशयः सोऽयं => सः+अयं देवदत्त इति => देवदत्तः+ इति पूर्वापरकालावच्छिन्नमेकं => पूर्वापरकालावच्छिन्नम्+एकं तावच्चकास्ति => तावत्+चकास्ति चैतदस्य => च+एतत्+अस्य विषयो न => विषयः+ न भवतीति => भवति+इति चानेकविषयमवगाहते => च+अनेकविषयम्+अवगाहते तस्मादेकमेवेदं => तस्मात्+एकम्+एव+इदं विज्ञानमिति => विज्ञानम्+इति प्रतीतिसामर्थ्यादास्थेयमिति => प्रतीतिसामर्थ्यादौ+अस्थेयम्+इति तदुक्तम् => तत्+उक्तम् 'संविदेव => 'संवित्+एव सामर्थ्याभावेऽपि => सामर्थ्याभावे+अपि मिलितयोस्तयोः => मिलितयोः+तयोः तस्मादेकमेव => तस्मात्+एकम्+एव विज्ञानमनुभवात्मकम् => विज्ञानम्+अनुभवात्मकम् विमतमनुभवात्मकं => विमतम्+अनुभवात्मकं संमतवदिति => संमतवत्+इति अनेनाभिप्रायेण => अनेन+अभिप्रायेण प्रत्यक्ष इत्यत्र => प्रत्यक्षः+ इत्यत्र तस्मात्संस्कारसहकृतेन्द्रियजन्यत्वात् => तस्मात्+संस्कारसहकृतेन्द्रियजन्यत्वात् प्रत्यभिज्ञानस्योभयविषयत्वमुपपत्स्यते => प्रत्यभिज्ञानस्य+उभयविषयत्वम्+उपपत्स्यते ततश्च => ततः+च कदाचिदनुपपत्तिरिति => कदाचित्+अनुपपत्तिः+इति प्रत्यक्षज्ञानमसन्तं => प्रत्यक्षज्ञानम्+असन्तं चावगाहते => च+अवगाहते सन्तमेकं => सन्तम्+एकं प्रतीतिरपि => प्रतीतिः+अपि सदसदवगाहिनीति => सदसदवगाहिनी+इति नानापदेष्वेकं => नानापदेषु+एकं वाक्यमिति => वाक्यम्+इति मालाप्रत्ययवत्पदमालायामन्तरेणाभिन्नं => मालाप्रत्ययवत्+पदमालायाम्+अन्तरेण+अभिन्नं निमित्तमेकप्रतीतेरयोगात् => निमित्तम्+एकप्रतीतेः+अयोगात् वाक्यस्फोटोऽङ्गीकरणीय इत्याशङ्क्य => वाक्यस्फोटः+अङ्गीकरणीयः+ इति+आशङ्क्य इत्याशङ्क्य => इति+आशङ्क्य वाक्यस्फोटो विघटित => वाक्यस्फोटः+ विघटिते+ विघटित एवेति => विघटिते+ एव+इति एवेति => एव+इति वाक्यप्रतीत्युत्पादनप्रकारमाह => वाक्यप्रतीत्युत्पादनप्रकारम्+आह तत इति => ततः+ इति पदस्फोटो निराकृतस्ततो => पदस्फोटः+ निराकृतः+ततः+ निराकृतस्ततो वर्णेष्वेव => निराकृतः+ततः+ वर्णेषु+एव वर्णेष्वेव => वर्णेषु+एव पदेष्वेव => पदेषु+एव तत्संस्कारसहकृतेनान्त्यपदसंबन्धे => तत्संस्कारसहकृतेन+अन्त्यपदसंबन्धे क्रियत इत्यर्थः => क्रियते+ इत्यर्थः पदश्रवणेऽपि => पदश्रवणे+अपि वाक्यप्रतीतेरनुदयात् => वाक्यप्रतीतेः+अनुदयात् पदार्थप्रतीतिरङ्गमिति => पदार्थप्रतीत्यङ्गम्+इति प्रबन्धेनोपपादितमर्थमुपसंहरति => प्रबन्धेन+उपपादितम्+अर्थम्+उपसंहरति तदिदमिति => तत्+इदम्+इति यतो वर्णानां => यतः+ वर्णानां पदसमूहो वाक्यमिति => पदसमूहः+ वाक्यम्+इति वाक्यमिति => वाक्यम्+इति तस्मादिदं => तस्मात्+इदं वाक्यमाप्तेन => वाक्यम्+आप्तेन शब्द्यतेऽनेनेति => शब्द्यते+अनेन+इति शब्द इति => शब्दः+ इति यद्येवं => यदि+एवं तत्राह => तत्र+आह त्वस्येति => तु+अस्य+इति पदार्था वाक्यार्थज्ञानं => पदार्थाः+ वाक्यार्थज्ञानं पदार्था एव => पदार्थाः+ एव पदानामुपयोग इत्याचक्षते => पदानाम्+उपयोगः+ इति+आचक्षते इत्याचक्षते => इति+आचक्षते तदपि => तत्+अपि वाक्यार्थज्ञानमिति => वाक्यार्थज्ञानम्+इति प्रत्युक्तम् => प्रति+उक्तम् पदार्थानामवगतादिरूपतया => पदार्थानाम्+अवगतादिरूपतया पदार्थप्रतिपादनमवान्तरव्यापारीकृत्य => पदार्थप्रतिपादनम्+अवान्तरव्यापारीकृत्य व्यवधायकमिति => व्यवधायकम्+इति व्यापारस्याव्यवधायकत्वाच्च => व्यापारस्य+अव्यवधायकत्वात्+च तदुक्तम्- => तत्+उक्तम्- वर्णास्तथापि => वर्णाः+तथापि नैतस्मिन् => न+एतस्मिन् नान्तरीयकम् => न+अन्तरीयकम् ज्वालेव => ज्वाला+इव प्रमाणत्वमास्थाय => प्रमाणत्वम्+आस्थाय लौकिकवाक्यस्यानुमानान्तर्भावमास्थिषत => लौकिकवाक्यस्य+अनुमानान्तर्भावम्+आस्थिषत तन्निराकर्तुकामो वेदवल्लोकेऽप्याकाङ्क्षादिमत्तया => तत्+निराकर्तुकामः+ वेदवल्लोके+अपि+आकाङ्क्षादिमत्तया वेदवल्लोकेऽप्याकाङ्क्षादिमत्तया => वेदवल्लोके+अपि+आकाङ्क्षादिमत्तया निर्णीतशक्तेर्वाक्यादेव => निर्णीतशक्तेः+वाक्यात्+एव य एव => ये+ एव वैदिकास्त एव => वैदिकाः+ते+ एव लौकिका इति => लौकिकाः+ इति नानुमानेऽन्तर्भाव => न+अनुमाने+अन्तर्भावः+ इत्यभिसंधायाभिधत्ते => इति+अभिसंधाय+अभिधत्ते तच्चेति => तत्+च+इति तदाप्तवाक्यं => तत्+आप्तवाक्यं शब्द इत्युक्तम् => शब्दः+ इति+उक्तम् इत्युक्तम् => इति+उक्तम् प्रकारेणोदाहरणनिष्ठतया => प्रकारेण+उदाहरणनिष्ठतया लक्षणमसाधारणो धर्म => लक्षणम्+असाधारणः+ धर्म वेदवल्लोकेऽपि => वेदवत्+लोके+अपि वाक्यत्वेनैव => वाक्यत्वेन+एव नानुमानत्वेनेत्यर्थः => न+अनुमानत्वेन+इत्यर्थः समानमित्याशङ्क्य => समानम्+इति+आशङ्क्य तावदाप्तानाप्तविभागं => तावत्+आप्तानाप्तविभागं त्विति => तु+इति चाप्तो भवति => च+आप्तः+ भवति भ्रान्तो विप्रलम्भकश्चाप्तो => भ्रान्तः+ विप्रलम्भकः+च+आप्तः+ विप्रलम्भकश्चाप्तो न => विप्रलम्भकः+च+आप्तः+ न भवतीति => भवति+इति फलितमाह => फलितम्+आह अत इति => अतः+ इति किंचिदेव => किंचित्+एव सर्वमित्यर्थः => सर्वम्+इत्यर्थः तल्लौकिकं => तत्+लौकिकं तत्राह => तत्र+आह यदिति => यत्+इति लोकवद्वेदेऽपि => लोकवत्+वेदे+अपि किंचिदेव => किंचित्+एव प्रमाणमिति => प्रमाणम्+इति प्रत्याह => प्रति+आह त्विति => तु+इति रागद्वेषसंभावनयाऽयथार्थवाक्यप्रणयनस्य => रागद्वेषसंभावनया+अयथार्थवाक्यप्रणयनस्य तदुक्तम् => तत्+उक्तम् पुरुषेषूपलभ्यते => पुरुषेषु+उपलभ्यते प्रामाण्यशङ्कापि => प्रामाण्यशङ्का+अपि तस्माद्वेदस्य => तस्मात्+वेदस्य नित्यत्वमास्थेयमितीमां => नित्यत्वम्+आस्थेयम्+इति+इमां पराकर्तुमुक्तम् => पराकर्तुम्+उक्तम् परमाप्तेति => परमाप्ता+इति चाप्तत्वं => च+आप्तत्वं सत्युपदेष्टृत्वम् => सति+उपदेष्टृत्वम् तच्च => तत्+च परमपरं => परम्+अपरं सर्वज्ञस्यैव => सर्वज्ञस्य+एव पुनरसर्वविषयमार्यम्लेच्छादेरसर्वविद एवेति => पुनः+असर्वविषयम्+आर्यम्लेच्छादेः+असर्वविदः+ एव+इति एवेति => एव+इति प्रवृत्तो यथार्थमुपदिशतीति => प्रवृत्तः+ यथार्थम्+उपदिशति+इति यथार्थमुपदिशतीति => यथार्थम्+उपदिशति+इति प्रमाणमेवेत्यक्षरार्थः => प्रमाणम्+एव+इति+अक्षरार्थः इदमत्राकूतम् => इदम्+अत्र+आकूतम् प्रामाण्यमास्थेयमिति => प्रामाण्यम्+आस्थेयम्+इति सत्यपि => सति+आपि संशयविपर्ययोत्पादनवेलायामप्रामाण्यदर्शनात् => संशयविपर्ययोत्पादनवेलायाम्+अप्रामाण्यदर्शनात् असत्यपि => असति+अपि दोषास्तु => दोषाः+तु संभावनामर्हन्ति => संभावनाम्+अर्हन्ति यत आहुः => यतः+ आहुः 'क्लेशकर्मविपाकाशयैरपरामृष्टः => 'क्लेशकर्मविपाकाशयैः+अपरामृष्टः पुरुषविशेष ईश्वरः => पुरुषविशेषः+ ईश्वरः चेत्थंभूते => च+इत्थंभूते कुम्भवदित्यादीनामनादीनां => कुम्भवत्+इत्यादीनाम्+अनादीनां नवानामीश्वरसाधकानामनुमानानां => नवानाम्+ईश्वरसाधकानाम्+अनुमानानां तदुदितमुदयनेन => तत्+उदितम्+उदयनेन संख्याविशेषाच्च => संख्याविशेषात्+च साध्यो विश्वविदव्ययः => साध्यः+ विश्ववित्+अव्ययः विश्वविदव्ययः => विश्ववित्+अव्ययः वेदवाक्यानामनादित्वे => वेदवाक्यानाम्+अनादित्वे वेदवाक्यान्यनित्यानि => वेदवाक्यानि+अनित्यानि कालिदासादिवाक्यवदित्यादेः => कालिदासादिवाक्यवत्+इत्यादेः नित्यान्यस्मर्यमाणकर्तृकत्वादाकाशवदिति => नित्यानि+अस्मर्यमाणकर्तृकत्वात्+आकाशवत्+इति नित्यत्वेऽपि => नित्यत्वे+अपि प्रमाणमस्तीति => प्रमाणम्+अस्ति+इति चेन्मैवम् => चेत्+मा+एवम् अननुभूयमानकर्तृकैर्घटादिभिर्व्याभिचारात् => अननुभूयमानकर्तृकैः+घटादिभिः+व्यभिचारात् अथाज्ञायमानकर्तृकत्वं => अथ+अज्ञायमानकर्तृकत्वं तदाऽसिद्धिरेव => तदा+असिद्धिः+एव यथाश्रुतमेवास्तु => यथाश्रुतम्+एव+अस्तु अथैतद्दोषपरिजिहीर्षया => अथ+एतद्दोषपरिजिहीर्षया सतीति => सति+इति एवमपि => एवम्+अपि सुभाषितश्लोकैश्च => सुभाषितश्लोकैः+च व्यभिचारस्तदवस्थ एव => व्यभिचारः+तदवस्थः+ एव संप्रदायो नाम => संप्रदायः+ नाम तस्याविच्छेदो नाम => तस्य+अविच्छेदः+ नाम यथापूर्वमुच्चारणम् => यथापूर्वम्+उच्चारणम् चावर्तमानतया => च+अवर्तमानतया प्रणीतत्वाद्वेदस्य => प्रणीतत्वात्+वेदस्य अत एव => अतः+ एव 'तद्वचनादाप्तप्रामाण्यमिति' => 'तद्वचनात्+आप्तप्रामाण्यम्+इति' प्रमाणानीति => प्रमाणान्+इति व्याख्यातमित्युपसंहरति => व्याख्यातम्+इति+उपसंहरति वर्णितानीति => वर्णितानि+इति एवमिति => एवम्+इति नन्वन्यान्यप्यर्थापत्त्यादीनि => ननु+अन्यानि+अपि+अर्थापत्त्यादीनि प्रमाणानीति => प्रमाणानि+इति कथमित्थं => कथम्+इत्थं कथ्यत इत्याशङ्क्य => कथ्यते+ इत्+आशङ्क्य इत्याशङ्क्य => इत्+आशङ्क्य यथायथमुक्तेष्वेव => यथायथम्+उक्तेषु+एव प्रमाणेष्वन्तर्भावान्न => प्रमाणेषु+अन्तर्भावात्+न कश्चिच्छङ्काशूक इत्याह => कश्चित्+शङ्काशूकः+ इति+आह इत्याह => इति+आह एतेभ्योऽन्यदिति => एतेभ्यः+अन्यत्+इति भवतीत्यर्थः => भवति+इत्यर्थः प्रमाणान्तर्भावो दुर्वच => प्रमाणान्तर्भावः+ दुर्वचः+ दुर्वच इति => दुर्वचः+ इति सत इत्युक्तम् => सतः+ इति+उक्तम् इत्युक्तम् => इति+उक्तम् उक्तमन्तर्भावमुपश्रुत्य => उक्तम्+अन्तर्भावम्+उपश्रुत्य तदमृष्यमाणो मीमांसकः => तत्+अमृष्यमाणः+ मीमांसकः नन्वित्यादिना => ननु+इत्यादिना प्रमाणत्वमुपपादयति => प्रमाणत्वम्+उपपादयति तथाहीति => तथाहि+इति अनुपपद्यमानार्थदर्शनात्तदुपपादकभूतार्थान्तरकल्पनमर्थापत्तिः => अनुपपद्यमानार्थदर्शनात्+तदुपपादकभूतार्थान्तरकल्पनम्+अर्थापत्तिः स च => सः+ च श्रुतो वार्थोऽन्यथा => श्रुतः+ वा+अर्थः+अन्यथा वार्थोऽन्यथा => वा+अर्थः+अन्यथा नोपपद्यत इत्यनुपपद्यमानार्थस्य => न+उपपद्यते+ इति+अनुपपद्यमानार्थस्य इत्यनुपपद्यमानार्थस्य => इति+अनुपपद्यमानार्थस्य श्रुतार्थापत्तिरिति => श्रुतार्थापत्तिः+इति द्विविधेति => द्विविधा+इति एतत्सिद्धिवत् => एतत्+सिद्धिवत् कृत्वोदाहरणनिष्ठं => कृत्वा+उदाहरणनिष्ठं पीनो देवदत्त => पीनः+ देवदत्तः+ देवदत्त इति => देवदत्तः+ इति अभुञ्जानस्येति => अभुञ्जानस्य+इति नावकल्पत इति => न+अवकल्पते+ इति कल्प्यत इत्यर्थः => कल्प्यते+ इत्यर्थः फलितमाह => फलितम्+आह अत इति => अतः+ इति नन्वर्थापत्त्याख्यं => ननु+अर्थापत्त्याख्यं प्रत्यक्षादीनामन्यतमं => प्रत्यक्षादीनाम्+अन्यतमं भवत्वित्याशङ्क्य => भवतु+इति+आशङ्क्य प्रत्यक्षाद्यविषयत्वान्नैवमित्याह => प्रत्यक्षाद्यविषयत्वात्+न+एवम्+इति+आह प्रत्यक्षादिभ्य इति => प्रत्यक्षादिभ्यः+ इति केवलव्यतिरेक्यनुमानविषयत्वेनार्थापत्तेरनुमानानतिरेकान्न => केवलव्यतिरेक्यनुमानविषयत्वेन+अर्थापत्तेः+अनुमानानतिरेकात्+न प्रमाणत्वमिति => प्रमाणत्वम्+इति नैतदिति => न+एतत्+इति तदुपपादयति => तत्+उपपादयति तथाहीति => तथाहि+इति पञ्चावयवमनुमानवाक्यं => पञ्चावयवम्+अनुमानवाक्यं देवदत्त इति => देवदत्तः+ इति दिवाऽभुञ्जानस्य => दिवा+अभुञ्जानस्य रात्रिभोजनमन्तरेणानुपपद्यमानं => रात्रिभोजनम्+अन्तरेण+अनुपपद्यमानं कल्पयतीति => कल्पयति+इति भवतैव => भवता+एव धूमधूमध्वजवन्नियम्यनियामकभावो दर्शितः => धूमधूमध्वजवत्+नियम्यनियामकभावः+ दर्शितः ह्यनियम्यस्य => हि+अनियम्यस्य किंचिदनुपपन्नमतिप्रसङ्गात् => किंचित्+अनुपपन्नम्+अतिप्रसङ्गात् तदुक्तम् => तत्+उक्तम् नायुक्तिर्नानियन्तोपपादकः' => न+अयुक्तिः+न+अनियन्तोपपादकः' नचानयोर्विरोधोस्ति => नचानयोः+विरोधः+अस्ति चाप्यसौ => च+अपि+असौ नन्वन्वयाभावान्नेदमनुमानमिति => ननु+अन्वयाभावात्+न+इदम्+अनुमानम्+इति चेन्न => चेत्+न व्यतिरेकाभावेनान्वयिनोऽप्यननुमानत्वप्रसङ्गात् => व्यतिरेकाभावेन+अन्वयिनः+अपि+अननुमानत्वप्रसङ्गात् तस्माद् व्यतिरेकमुखेन => तस्मात्+ व्यतिरेकमुखेन व्याप्तिमुपजीव्य => व्याप्तिम्+उपजीव्य प्रवर्तमानत्वादर्थापत्तिरनुमानान्नातिरिच्यते => प्रवर्तमानत्वात्+अर्थापत्तिः+अनुमानात्+न+अतिरिच्यते ततश्चार्थापत्तेः => ततः+च+अर्थापत्तेः पृथक्प्रमाणत्वकल्पना => पृथक्+प्रमाणत्वकल्पना नावकल्प्यत इति => न+अवकल्प्यते+ इति नन्वित्यादिना => ननु+इत्यादिना भावग्राहकप्रत्यक्षादिप्रमाणपञ्चकव्यावृत्तिरूपमभावाख्यं => भावग्राहकप्रत्यक्षादिप्रमाणपञ्चकव्यावृत्तिरूपम्+अभावाख्यं प्रमाणान्तरमङ्गीकरणीयम् => प्रमाणान्तरम्+अङ्गीकरणीयम् अभावप्रतीतिरेव => अभावप्रतीतिः+एव नोदयमासादयेदित्याद्यभिप्रेत्याह => न+उदयमासादयेत्+इत्याद्यभिप्रेत्य+आह तच्चाभावेति => तत्+च+अभावेति तदेतदुपपादयति => तत्+एतत्+उपपादयति तथाहीति => तथाहि+इति घटाद्यभावो गृह्यत => घटाद्यभावः+ गृह्यते+ गृह्यत इत्युक्तं => गृह्यते+ इति+उक्तं इत्युक्तं => इति+उक्तं तत्रानुपलब्धिर्नाम => तत्र+अनुपलब्धिः+नाम नास्तीति => न+अस्ति+इति चेत्तदा => चेत्+तदा घटादिनास्तित्वज्ञानेन => घटादिना+अस्तित्वज्ञानेन जातमिति => जातम्+इति तन्न => तत्+न भेदसमानाधिकरणत्वेनैकस्यासंभवादित्याशङ्क्य => भेदसमानाधिकरणत्वेन+एकस्य+असंभवात्+इति+आशङ्क्य विवक्षितमर्थमाह => विवक्षितम्+अर्थम्+आह अनुपलब्धिश्चेति => अनुपलब्धिः+च+इति उपपादितमर्थमुपसंहरति => उपपादितम्+अर्थम्+उपसंहरति इत्यभावप्रमाणेनेति => इति+अभावप्रमाणेन+इति चेह => च+इह घटो नास्तीत्यत्राभावग्रहणमिन्द्रियान्वयव्यतिरेकानुविधायित्वादैन्द्रियकमिति => घटः+ न+अस्ति+इति+अत्र+अभावग्रहणम्+इन्द्रियान्वयव्यतिरेकानुविधायित्वात्+ऐन्द्रियकम्+इति नास्तीत्यत्राभावग्रहणमिन्द्रियान्वयव्यतिरेकानुविधायित्वादैन्द्रियकमिति => न+अस्ति+इति+अत्र+अभावग्रहणम्+इन्द्रियान्वयव्यतिरेकानुविधायित्वात्+ऐन्द्रियकम्+इति अधिकरणग्रहणोपक्षीणत्वादिन्द्रियव्यापारस्य => अधिकरणग्रहणोपक्षीणत्वात्+इन्द्रियव्यापारस्य धूमज्ञानोपक्षीणस्येन्द्रियव्यापारस्य => धूमज्ञानोपक्षीणस्य+इन्द्रियव्यापारस्य पश्चाद्भवदपि => पश्चात्+भवत्+अपि तथाधिकरणग्रहणोपक्षीणस्येन्द्रियव्यापारस्य => तथा+अधिकरणग्रहणोपक्षीणस्य+इन्द्रियव्यापारस्य पश्चाद्भवदप्यभावग्रहणमिति => पश्चात्+भवत्+अपि+अभावग्रहणम्+इति तदुक्तम्- => तत्+उक्तम्- 'अन्वयाधीजन्मत्वमनुमाने => 'अन्वयाधीनजन्मत्वम्+अनुमाने अर्थापत्तेरियं => अर्थापत्तेः+इयं त्वन्या => तु+अन्या भूतलमित्यत्राभावस्य => भूतलम्+इत्यत्र+अभावस्य प्रत्यक्षेणैव => प्रत्यक्षेण+एव गृह्यमाणत्वादुपलम्भाभावस्य => गृह्यमाणत्वात्+उपलम्भाभावस्य नास्थेयमिति => न+आस्थेयम्+इति नैतदित्यादिना => न+एतत्+इत्यादिना अभावग्रहणादित्यन्तेन => अभावग्रहणात्+इति+अन्तेन यद् येनोत्पद्यते => यत्+ येन+उत्पद्यते येनोत्पद्यते => येन+उत्पद्यते तत्सर्वं => तत्+सर्वं यदुत्पादनं => यत्+उत्पादनं स एव => सः+ एव जनयितव्येऽवान्तरव्यापारः => जनयितव्ये+अवान्तरव्यापारः नेष्टे => न+इष्टे धूमोपलम्भमन्तरेण => धूमोपलम्भम्+अन्तरेण त्वधिकरणग्रहणस्य => तु+अधिकरणग्रहणस्य व्यापारलक्षणलक्षितत्वेनावान्तरव्यापारतया => व्यापारलक्षणलक्षितत्वेन+अवान्तरव्यापारतया व्यवधायकत्वमिति => व्यवधायकत्वम्+इति दृष्टान्तदार्ष्टान्तिकयोर्न => दृष्टान्तदार्ष्टान्तिकयोः+न साम्यमिति => साम्यम्+इति कोलाहल इति => कोलाहलः+ इति तेऽधिकरणग्रहणमवर्जनीयसंनिधिकत्वेनाभावप्रतीतावङ्गमिति => ते+अधिकरणग्रहणम्+अवर्जनीयसंनिधिकत्वेन+अभावप्रतीतौ+अङ्गम्+इति नाङ्गीकुर्वते => न+अङ्गीकुर्वते त्वयमङ्गीकारवादोऽनुमानं => तु+अयम्+अङ्गीकारवादः+अनुमानं विमतमभावग्रहणमिन्द्रियजन्यमनन्यत्रोपक्षीणेन्द्रियव्यापारभावभावित्वाद् रूपादिज्ञानवदित्यलम् => विमतम्+अभावग्रहणम्+इन्द्रियजन्यम्+अन्यत्र+उपक्षीणेन्द्रियव्यापारभावभावित्वात्+ रूपादिज्ञानवत्+इति+अलम् रूपादिज्ञानवदित्यलम् => रूपादिज्ञानवत्+इति+अलम् नन्विन्द्रियाभावयोः => ननु+इन्द्रियाभावयोः संबन्धाभावादभावस्येन्द्रियग्राह्यत्वं => संबन्धाभावात्+अभावस्य+इन्द्रियग्राह्यत्वं तस्मादनिच्छतापि => तस्मात्+अनिच्छता+अपि षष्ठप्रमाणगम्यत्वमभावस्याभ्युपगन्तव्यमित्यभिधातुमिन्द्रियाणां => षष्ठप्रमाणगम्यत्वम्+अभावस्य+अभ्युपगन्तव्यम्+इति+अभिधातुम्+इन्द्रियाणां तावदाह => तावत्+आह नन्वित्यादिना => ननु+इत्यादिना तदेतदुपपादयति => तत्+एतत्+उपपादयति तथाहीति => तथाहि+इति इन्द्रियाणीति => इन्द्रियाणि+इति ज्ञानकरणत्वादिति => ज्ञानकरणत्वात्+इति मनस्यनैकान्तिका => मनसि+अनैकान्तिका स्मर्यमाणैरर्थैः => स्मर्यमाणैः+अर्थैः संबन्धाभावादिति => संबन्धाभावात्+इति चेन्मैवम् => चेत्+मा+एवम् मनसोऽपि => मनसः+अपि अत एवाह => अतः+ एव+आह एवाह => एव+आह कुसुमाञ्जलावुदयनः => कुसुमाञ्जलौ+उदयनः 'असाक्षात्कारित्वेऽपि => 'असाक्षात्कारित्वे+अपि स्मृतेर्मन एव => स्मृतेः+मनः+ एव करणमभ्युपागमन् => करणम्+अभ्युपागमन् संस्कारस्त्वर्थविशेषप्रत्यासत्तावुपयुज्यते' => संस्कारः+तु+अर्थविशेषप्रत्यासत्तौ+उपयुज्यते' स्मृतिरित्यभिधीयत इति => स्मृतिः+इति+अभिधीयते+ इति मतमवलम्ब्य => मतम्+अवलम्ब्य नाभ्युपगच्छन्ति => न+अभ्युपगच्छन्ति करणत्वाभावान्न => करणत्वाभावात्+न कोऽपि => कः+अपि कर्तव्य इति => कर्तव्यः+ इति संबध्यतेऽथवार्थश्चक्षुर्देशम् => संबध्यते+अथवा+अर्थः+चक्षुर्देशम् नाद्यः => न+आद्यः शरवदर्थदेशं => शरवत्+अर्थदेशं केनचिदुपलभ्यते => केनचित्+उपलभ्यते नापि => न+अपि चक्षुर्न => चक्षुः+न समसमयमुपलम्भसंभवात् => समसमयम्+उपलम्भसंभवात् काचाभ्रपटलस्फटिकाद्यन्तरितोपलब्धेश्च => काचाभ्रपटलस्फटिकाद्यन्तरितोपलब्धेः+च श्रवणपथमवतीर्णस्य => श्रवणपथम्+अवतीर्णस्य शब्दस्योपलम्भः => शब्दस्य+उपलम्भः संभविष्यतीति => संभविष्यति+इति चेन्मैवम् => चेत्+मा+एवम् प्रतीच्य उदीच्योऽवाच्य => प्रतीच्यः+ उदीच्यः+अवाच्यः+ उदीच्योऽवाच्य इति => उदीच्यः+अवाच्यः+ इति अतश्चक्षुःश्रोत्रयोः => अतः+चक्षुःश्रोत्रयोः सेत्स्यतीति => सेत्स्यति+इति साधयामीत्यभिसंधायाभिधत्ते => साधयामि+इति+अभिसंधायाभिधत्ते यद्वेति => यत्+वा+इति बाह्येन्द्रियत्वादिति => बाह्येन्द्रियत्वात्+इति सर्वार्थस्योपलम्भः => सर्वार्थस्य+उपलम्भः स्यादिति => स्यात्+इति बाधकस्तर्कः => बाधकः+तर्कः चक्षुषस्तावद्रश्मिद्वारार्थसंबन्धोपपत्तेः => चक्षुषः+तावत्+रश्मिद्वारा+अर्थसंबन्धोपपत्तेः समसमयस्योपलम्भस्यासिद्धेरिन्द्रियवृत्तेराशुतरसंचारित्वेनोत्पलपत्रशतव्यतिभेदवद् यौगपद्याभिमानस्य => समसमयस्य+उपलम्भस्य+असिद्धेः+इन्द्रियवृत्तेः+आशुतरसंचारित्वेन+उत्पलपत्रशतव्यतिभेदवत्+ यौगपद्याभिमानस्य तेजोगतिप्रतिघातकत्वासंभवाच्च => तेजोगतिप्रतिघातकत्वासंभवात्+च अनेनाभिप्रायेणाक्षेपसमाधाने => अनेन+अभिप्रायेण+आक्षेपसमाधाने सूत्रकारोऽपि => सूत्रकारः+अपि कुड्यादिव्यवहितानुपलब्धेरप्रतिषेधः => कुड्यादिव्यवहितानुपलब्धेः+प्रतिषेधः यच्चोक्तं => यत्+च+उक्तं दिग्विशेषव्यपदेशानुपपत्तिरिति => दिग्विशेषव्यपदेशानुपपत्तिः+इति तन्न => तत्+न पुंसस्तदुपपत्तेः => पुंसः+तदुपपत्तेः कुतो वायं => कुतः+ वा+अयं वायं => वा+अयं शब्द इति => शब्दः+ इति संदेहदर्शनाच्च => संदेहदर्शनात्+च तस्माच्चक्षुःश्रोत्रयोः => तस्मात्+चक्षुःश्रोत्रयोः सिद्धमिति => सिद्धम्+इति त्वगादीनामिति => त्वगादीनाम्+इति प्राप्यकारित्वमिन्द्रियाणाम् => प्राप्यकारित्वम्+इन्द्रियाणाम् अत एवाभावग्राहकमपीन्द्रियं => अतः+ एव+अभावग्राहकम्+अपि+इन्द्रियं एवाभावग्राहकमपीन्द्रियं => एव+अभावग्राहकम्+अपि+इन्द्रियं संबद्धमेवाभावं => संबद्धम्+एव+अभावं ततश्चाभावस्य => ततः+च+अभावस्य षष्ठप्रमाणगम्यत्वकल्पनयेत्यत आह => षष्ठप्रमाणगम्यत्वकल्पनया+इत्यतः+ आह चेन्द्रियेति => च+इन्द्रियेति द्वावेव => द्वौ+एव संबन्धावित्याह => संबन्धौ+इति+आह नन्वनयोः => ननु+अनयोः संबन्धयोरन्यतरः => संबन्धयोः+अन्यतरः संबन्धो भवत्विन्द्रियाभावयोरित्यत => संबन्धः+ भवतु+इन्द्रियाभावयोः+इत्यत भवत्विन्द्रियाभावयोरित्यत => भवतु+इन्द्रियाभावयोः+इत्यत तावदिति => तावत्+इति तावदिन्द्रियाभावयोः => तावत्+इन्द्रियाभावयोः द्रव्यमात्रनिष्ठत्वेनाभावस्य => द्रव्यमात्रनिष्ठत्वेन+अभावस्य नापि => न+अपि इन्द्रियाभावयोरवयवावयव्यादीनामन्यतमत्वाभावादिति => इन्द्रियाभावयोः+अवयवावयव्यादीनाम्+अन्यतमत्वाभावात्+इति संयोगसमवायाविन्द्रियाभावयोर्न => संयोगसमवायौ+इन्द्रियाभावयोः+न संभवतश्चेन्मा => संभवतः+चेत्+मा विशेषणविशेष्यभावस्तु => विशेषणविशेष्यभावः+तु संभविष्यत्येवेत्याशङ्क्याह => संभविष्यति+एव+इति+आशङ्क्य+आह इन्द्रियाभावयोर्विशेषणविशेष्यभावः => इन्द्रियाभावयोः+विशेषणविशेष्यभावः संबन्धत्वमेव => संबन्धत्वम्+एव संभवतीति => संभवति+इति प्रतिज्ञामात्रेणार्थसिद्धिरित्याशङ्क्य => प्रतिज्ञामात्रेण+अर्थसिद्धिः+इति+आशङ्क्य तत्रोपपत्तिं => तत्र+उपपत्तिं भिन्नेति => भिन्ना+इति स्यादित्याशङ्क्य => स्यात्+इति+आशङ्क्य नास्तीति => न+अस्ति+इति संबन्धो हीत्यादिना => संबन्धः+ हि+इत्यादिना हीत्यादिना => हि+इत्यादिना यथेति => यथा+इति स हीति => सः+ हि+इति हीति => हि+इति विशेषणविशेष्यभावोऽप्येतल्लक्षणलक्षितत्वात् => विशेषणविशेष्यभावः+अपु+एतल्लक्षणलक्षितत्वात् संबन्धो भवत्वित्याशङ्क्य => संबन्धः+ भवतु+इति+आशङ्क्य भवत्वित्याशङ्क्य => भवतु+इति+आशङ्क्य नास्तीत्याह => न+अस्ति+इति+आह चेति => च+इति तदेतदुपपादयति => तत्+एतत्+उपपादयति हीति => हि+इति घटघटत्वयोर्भेदः => घटघटत्वयोः+भेदः स्फुटमुपलभ्यते => स्फुटम्+उपलभ्यते तद्वद्दण्डतद्गतविशेषणत्वयोरित्यत आह => तद्वत्+दण्डतद्गतविशेषणत्वयोः+इत्यतः+ आह हीति => हि+इति दण्डादन्यत्वे => दण्डात्+अन्यत्वे बाधकमस्ति => बाधकम्+अस्ति घटादन्यत्वे => घटात्+अन्यत्वे नास्तीति => न+अस्ति+इति भवतीति => भवति+इति त्विति => तु+इति उत्तरमाह => उत्तरम्+आह स्वरूपमिति => स्वरूपम्+इति स्वरूपमित्यर्थः => स्वरूपम्+इत्यर्थः कुत इत्यत => कुतः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह अभावस्यापीति => अभावस्य+अपि+इति भाववदभावस्यापि => भाववत्+अभावस्य+अपि विशेषणत्वादित्यर्थः => विशेषणत्वात्+इत्यर्थः नन्वभावस्यापि => ननु+अभावस्य+अपि तस्यार्थान्तरत्वं => तस्य+अर्थान्तरत्वं को दोष => कः+ दोषः+ दोष इत्याशङ्क्य => दोषः+ इति+आशङ्क्य इत्याशङ्क्य => इति+आशङ्क्य विशेषणत्वस्यार्थान्तरत्वे => विशेषणत्वस्य+अर्थान्तरत्वे द्रव्यादीनामन्यतमेन => द्रव्यादीनाम्+अन्यतमेन तदन्यतमत्वमभावे => तदन्यतमत्वम्+अभावे संभवत्यभावस्य => संभवति+अभावस्य भावाधिकरणत्वासंभवादित्याह => भावाधिकरणत्वासंभवात्+इति+आह चाभाव इति => च+अभावः+ इति नन्वभावस्य => ननु+अभावस्य कदाचिदपि => कदाचित्+अपि स्यात्स्वरूपस्यानपायादित्याशङ्क्य => स्यात्+स्वरूपस्य+अनपायात्+इति+आशङ्क्य यथैकः => यथा+एकः पुमांस्तेन => पुमान्+तेन तेनोपाधिनोपाधीयमानः => तेन+उपाधिना+उपाधीयमानः चेति => च+इति व्यवहारभाग् भवति => व्यवहारभाक्+ भवति तद्वदेकमेव => तद्वत्+एकम्+एव तेनोपाधिनोपाधीयमानं => तेन+उपाधिना+उपाधीयमानं व्यवहारभाग् भविष्यतीति => व्यवहारभाक्+ भविष्यति+इति भविष्यतीति => भविष्यति+इति परिहरन्नुक्तमर्थमुपसंहरति => परिहरन्+उक्तम्+अर्थम्+उपसंहरति तस्मादिति => तस्मात्+इति यस्मादर्थान्तरत्वं => यस्मात्+अर्थान्तरत्वं तस्मात्स्वोपरक्तबुद्धिजनकत्वं => तस्मात्+स्वोपरक्तबुद्धिजनकत्वं यत्स्वरूपं => यत्+स्वरूपं कलशशून्यमवनितलमित्यत्र => कलशशून्यम्+अवनितलम्+इत्यत्र सैव => सा+एव नार्थान्तरमिति => न+अर्थान्तरम्+इति उक्तन्यायमन्यत्राप्यतिदिशति => उक्तन्यायम्+अन्यत्र+अपि+अतिदिशति एवमिति => एवम्+इति इत्युक्तम् => इति+उक्तम् कथमूह्या => कथम्+ऊह्या इत्यत आह => इत्यतः+ आह स्वप्रतिबद्धेति => स्वप्रतिबद्धा+इति अग्निव्याप्तो धूम => अग्निव्याप्तः+ धूमः+ धूम इत्यत्राग्नेः => धूमः+ इत्यत्र+अग्नेः इत्यत्राग्नेः => इत्यत्र+अग्नेः सैव => सा+एव व्यापकत्वमित्यर्थः => व्यापकत्वम्+इत्यर्थः कारणत्वमपीति => कारणत्वम्+अपि+इति व्यापकत्वादेरर्थान्तरत्वाभावे => व्यापकत्वादेः+अर्थान्तरत्वाभावे युक्तिमाह => युक्तिम्+आह अभावस्यापीति => अभावस्य+अपि+इति सामान्यवाचकत्वमस्त्वित्याशङ्क्याह => सामान्यवाचकत्वम्+अस्तु+इति+आशङ्क्य+आह ह्यभाव इति => हि+अभावः+ इति साधितमर्थान्तरत्वाभावं => साधितम्+अर्थान्तरत्वाभावं तदेवमिति => तत्+एवम्+इति संभवत्येवमुभयाश्रितत्वमपीत्याह => संभवति+एवम्+उभयाश्रितत्वम्+अपि+इति+आह नापीति => न+अपि+इति विशेषण इति => विशेषणे+ इति तद्वद्विशेषणत्वं => तद्वत्+विशेषणत्वं विशेष्यत्वमपीति => विशेष्यत्वम्+अपि+इति एकत्वमपि => एकत्वम्+अपि नास्तीत्याह => न+अस्ति+इति+आह नाप्येक इति => न+अपि+एकः+ इति श्रूयमाणो भावशब्दः => श्रूयमाणः+ भावशब्दः प्रत्येकमभिसंबद्ध्यत इति => प्रत्येकम्+अभिसंबद्ध्यते+ इति भावशब्दस्योभयत्र => भावशब्दस्य+उभयत्र द्वावेतौ => द्वौ+एतौ धर्माविति => धर्मौ+इति संबन्धत्वाभावमुपसंहरति => संबन्धत्वाभावम्+उपसंहरति तस्मादिति => तस्मात्+इति भिन्नोभयाश्रितत्वाभावादिति => भिन्नोभयाश्रितत्वाभावात्+इति न्यायमन्यत्राप्यतिदिशति => न्यायम्+अन्यत्र+अपि+अतिदिशति एवमिति => एवम्+इति गतिरित्याह => गतिः+इति+आह संबन्धस्त्विति => संबन्धः+तु+इति संयोग इत्युक्ते => संयोगः+ इत्युक्ते कयोरित्याकाङ्क्षा => कयोः+इति+आकाङ्क्षा विशेषणविशेष्यभाव इत्युक्ते => विशेषणविशेष्यभावः+ इत्युक्ते कयोरित्याकाङ्क्षा => कयोः+इति+आकाङ्क्षा तस्मादुभाभ्यां => तस्मात्+उभाभ्यां निरूप्यमाणत्वसाधर्म्येणोपचारात् => निरूप्यमाणत्वसाधर्म्येण+उपचारात् संबन्धव्यपदेश इति => संबन्धव्यपदेशः+ इति फलितमाह => फलितम्+आह चेति => च+इति संबन्धासंभवादभावस्यैन्द्रियकत्वाभावाच्छष्ठप्रमाणगम्यत्वमभ्युपगन्तव्यमिति => संबन्धासंभवादभावस्य+एन्द्रियकत्वाभावात्+षष्ठप्रमाणगम्यत्वम्+अभ्युपगन्तव्यम्+इति यद् यदिन्द्रियं => यत्+ यत्+इन्द्रियं यदिन्द्रियं => यत्+इन्द्रियं तत्संबद्धमेव => तत्+संबद्धम्+एव प्रकाशयतीति => प्रकाशयति+इति यदुक्तं => यत्+उक्तं तदङ्गीक्रियत एव => तत्+अङ्गीक्रियते+ एव त्वस्या व्यवस्थाया => तु+अस्याः+ व्यवस्थायाःन भावमात्रविषयत्वादसंबद्धस्याप्यभावस्यैन्द्रियकत्वं => भावमात्रविषयत्वात्+असंबद्धस्य+अपि+अभावस्य+ऐन्द्रियकत्वं हीयत इत्यभिप्रेत्य => हीयते+ इति+अभिप्रेत्य इत्यभिप्रेत्य => इति+अभिप्रेत्य परिहारमाह => परिहारम्+आह सत्यमिति => सत्यम्+इति कुत इत्यत => कुतः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह भावावच्छिन्नत्वाद्व्याप्तेरिति => भावावच्छिन्नत्वात्+व्याप्तेः+इति तस्या व्याप्तेर्भावमात्रविषयतया => तस्याः+ व्याप्तेः+भावमात्रविषयतया व्याप्तेर्भावमात्रविषयतया => व्याप्तेः+भावमात्रविषयतया संकोचनीयमानत्वादित्यर्थः => संकोचनीयमानत्वात्+इत्यर्थः एतदेव => एतत्+एव प्रकाशयदिति => प्रकाशयत्+इति अभावग्रहणव्यावृत्तिमाह => अभावग्रहणव्यावृत्तिम्+आह नन्विति => ननु+इति तर्ह्यभावं => तर्हि+अभावं प्रकाशयदिन्द्रियं => प्रकाशयत्+इन्द्रियं प्रकाशयतीत्यत आह => प्रकाशयति+इत्यतः+ आह अभावमिति => अभावम्+इति प्रवृत्ताया व्याप्तेर्बाधकमन्तरेण => प्रवृत्तायाः+ व्याप्तेः+बाधकम्+अन्तरेण व्याप्तेर्बाधकमन्तरेण => व्याप्तेः+बाधकम्+अन्तरेण संकोचो न => संकोचः+ न प्रसज्येतेति => प्रसज्येत+इति चेन्मैवम् => चेत्+मा+एवम् अभावग्रहणस्यैन्द्रियकत्वानङ्गीकारेऽकारणकार्योत्पादप्रसङ्गस्यैव => अभावग्रहणस्य+इन्द्रियकत्वानङ्गीकारे+अकारणकार्योत्पादप्रसङ्गस्य+एव सत्यामेवाभावग्रहणमिति => सत्याम्+एव+अभावग्रहणम्+इति त्वयाङ्गीकर्तव्यम् => त्वया+अङ्गीकर्तव्यम् सैवानुपलब्धिरभावमुपलम्भयति => सा+एव+अनुपलब्धिः+अभावम्+उपलम्भयति बाधकाभावान्नोत्सर्गस्यापवादो युक्त => बाधकाभावात्+न+उत्सर्गस्य+अपवादः+ युक्तः+ युक्त इति => युक्तः+ इति चेन्न => चेत्+न ह्यनुपलब्धिः => हि+अनुपलब्धिः ज्ञाताभावमुपलम्भयत्यज्ञाता => ज्ञाताभावम्+उपलम्भयति+अज्ञाता नाद्यः => न+आद्यः अनुपलब्धेरप्यभावरूपत्वेनानुपलब्ध्यन्तरापेक्षया => अनुपलब्धेः+अपि+अभावरूपत्वेन+अनुपलब्ध्यन्तरापेक्षया तत्रापि => तत्र+अपि तत्रापि => तत्र+अपि तत्राप्येवमित्यनवस्थाप्रसङ्गात् => तत्र+अपि+एवम्+इति+अनवस्थाप्रसङ्गात् अभावग्रहणस्याज्ञातकरणत्वाङ्गीकरणे => अभावग्रहणस्य+अज्ञातकरणत्वाङ्गीकरणे प्रयोगश्च => प्रयोगः+च विमतमिन्द्रियजन्यमज्ञातकरणत्वात् => विमतम्+इन्द्रियजन्यम्+अज्ञातकरणत्वात् संप्रतिपन्नवदिति => संप्रतिपन्नवत्+इति रूपाद्युपलम्भस्याप्यनुपलम्भकरणत्वप्रसङ्गो विपक्षे => रूपाद्युपलम्भस्य+अपि+अनुपलम्भकरणत्वप्रसङ्गः+ विपक्षे बाधकस्तर्कः => बाधकः+तर्कः भावानुपलम्भवद्भावोपलम्भेऽप्यभावानुपलम्भस्य => भावानुपलम्भवत्+भावोपलम्भे+अपि+अभावानुपलम्भस्य तस्मादनुपलब्धिसहकृतमिन्द्रियमभावं => तस्मात्+अनुपलब्धिसहकृतम्+इन्द्रियम्+अभावं गृह्णातीत्यभ्युपगन्तव्यम् => गृह्णाति+इति+अभ्युपगन्तव्यम् तमर्थं => तम्+अर्थं निधायाभिधत्ते => निधाय+अभिधत्ते सिद्धान्त इति => सिद्धान्तः+ इति प्रमाणवत्तयाऽयमर्थोऽभ्युपगतस्त्वया => प्रमाणवत्तया+अयम्+अर्थः+अभ्युपगतः+त्वया तदुक्तम् => तत्+उक्तम् 'प्रमाणवत्त्वादायातः => 'प्रमाणवत्त्वात्+आयातः नन्विन्द्रियस्यासंबद्धार्थग्राहकत्वाभ्युपगमे => ननु+इन्द्रियस्य+असंबद्धार्थग्राहकत्वाभ्युपगमे कुड्यादिव्यवहितार्थग्रहणप्रसङ्ग इत्याशङ्क्याह => कुड्यादिव्यवहितार्थग्रहणप्रसङ्गः+ इति+आशङ्क्य+आह इत्याशङ्क्याह => इति+आशङ्क्य+आह असंबद्धेति => असंबद्धा+इति कमण्डलुमान्नीलमुत्पलमित्यादौ => कमण्डलुमान्+नीलम्+उत्पलम्+इत्यादौ दण्डादेर्विशेषणत्वं => दण्डादेः+विशेषणत्वं चाभावेनेन्द्रियस्य => च+अभावेन+इन्द्रियस्य समवायो वा => समवायः+ वा तस्मान्मूलसंबन्धाभावाद्विशेषणत्वेनातिप्रसङ्गदोषो दुःपरिहर => तस्मात्+मूलसंबन्धाभावात्+विशेषणत्वेन+अतिप्रसङ्गदोषः+ दुःपरिहरः+ दुःपरिहर इत्याशङ्क्य => दुःपरिहरः+ इति+आशङ्क्य इत्याशङ्क्य => इति+आशङ्क्य षष्ठेनापि => षष्ठेन+अपि प्रमाणेनाभावः => प्रमाणेन+अभावः कस्यचिद्विशेषणत्वेन => कस्यचित्+विशेषणत्वेन ततश्च => ततः+च षष्ठप्रमाणवादिनोऽप्येतत्समानमित्याह => षष्ठप्रमाणवादिनः+अपि+एतत्+समानम्+इति+आह समश्चेति => समः+च+इति अश्ववानित्यादौ => अश्ववान्+इत्यादौ संयोगसमवायाभावेपि => संयोगसमवायाभावे+अपि भवदपि => भवत्+अपि नानुपपन्नं => न+अनुपपन्नं तद्वदत्रापि => तद्वत्+अत्र+अपि मूलसंबन्धाभावेऽपि => मूलसंबन्धाभावे+अपि संयुक्तादेर्विशेषणत्वेन => संयुक्तादेः+विशेषणत्वेन अनुमेयाभावस्त्वनुमानगम्यः => अनुमेयाभावः+तु+अनुमानगम्यः कौरवाद्यभावश्चागमगम्य इति => कौरवाद्यभावः+च+आगमगम्यः+ इति प्रत्यक्षादिष्वेव => प्रत्यक्षादिषु+एव यथासंभवमन्तर्भावान्नानुपलब्धेः => यथासंभवम्+अन्तर्भावात्+न+अनुपलब्धेः प्रमाणत्वमिति => प्रमाणत्वम्+इति पृथक्प्रमाणत्वं => पृथक्+प्रमाणत्वं निराकृतप्रायमेवेत्युपेक्षितम् => निराकृतप्रायमेव+इति+उपेक्षितम् तन्निराकरणप्रकारस्तु => तन्निराकरणप्रकारः+तु संभवो द्विविधः => संभवः+ द्विविधः संभावनारूपो निश्चितरूपश्चेति => संभावनारूपः+ निश्चितरूपः+च+इति निश्चितरूपश्चेति => निश्चितरूपः+च+इति तत्राद्योऽप्रमाणमेव => तत्र+आद्यः+अप्रमाणम्+एव तद्यथा => तत्+यथा संभवतीति => संभवति+इति द्वितीयस्तु => द्वितीयः+तु तदनुमानान्नातिरिच्यते => तदनुमानात्+न+अतिरिच्यते तद् यथा => तत्+ यथा संभवतीति => संभवति+इति शतेनाविनाभूतमित्यविनाभावपूर्वकत्वात् => शतेन+अविनाभूतम्+इति+अविनाभावपूर्वकत्वात् प्रवादपारंपर्यमैतिह्यम् => प्रवादपारंपर्यम्+ऐतिह्यम् वितथमवितथं => वितथम्+अवितथं चेति => च+इति तत्राद्यं => तत्र+आद्यं त्वाप्तोपदेशरूपत्वादागमान्न => तु+आप्तोपदेशरूपत्वात्+आगमात्+न तद् यथा => तत्+ यथा यक्षस्तिष्ठतीति => यक्षः+तिष्ठति+इति चतुष्ट्वमैतिह्यार्थापत्तिसंभवाभावप्रामाण्यात् => चतुष्ट्वम्+ऐतिह्यार्थापत्तिसंभवाभावप्रामाण्यात् 'शब्द ऐतिह्यानर्थान्तरभावादनुमानेऽर्थापत्तिसंभवाभावानर्थान्तरभावाच्चाप्रतिषेधः' => 'शब्दः+ ऐतिह्यानर्थान्तरभावात्+अनुमाने+अर्थापत्तिसंभवाभावानर्थान्तरभावात्+च+अप्रतिषेधः' ऐतिह्यानर्थान्तरभावादनुमानेऽर्थापत्तिसंभवाभावानर्थान्तरभावाच्चाप्रतिषेधः' => ऐतिह्यानर्थान्तरभावात्+अनुमाने+अर्थापत्तिसंभवाभावानर्थान्तरभावात्+च+अप्रतिषेधः' सूत्रकारेणाक्षेपपूर्वकमुक्तेष्वेवान्तर्भावस्याभिहितत्वाच्चतुष्ट्वं => सूत्रकारेण+आक्षेपपूर्वक्+उक्तेषु+एव+अन्तर्भावस्य+अभिहितत्वात्+चतुष्ट्वं स्वतोऽप्रामाण्यं => स्वतः+अप्रामाण्यं परत इति => परतः+ इति उभयमपि => उभयम्+अपि परत इति => परतः+ इति प्रतिपद्यन्त इति => प्रतिपद्यन्ते+ इति युज्यत इत्यभिप्रायेण => युज्यते+ इत्यभिप्रायेण इदमिति => इदम्+इति विचार्यत इत्यर्थः => विचार्यते+ इत्यर्थः द्विविधमुत्पत्तौ => द्विविधम्+उत्पत्तौ चेति => च+इति तत्रोत्पत्तौ => तत्र+उत्पत्तौ तेनैव => तेन+एव प्रमाण सदैव => प्रमाणः+ सदा+एव सदैव => सदा+एव जायत इत्यर्थः => जायते+ इत्यर्थः तेनैव => तेन+एव सदैव => सदा+एव ज्ञायत => ज्ञायते+ परतस्त्वमपि => परतस्त्वम्+अपि द्विविधमुत्पत्तौ => द्विविधम्+उत्पत्तौ तत्रोत्पत्तौ => तत्र+उत्पत्तौ तज्ज्ञानं => तत्+ज्ञानं प्रमाणमप्रमाणं => प्रमाणम्+अप्रमाणं जायत इत्यर्थः => जायते+ इत्यर्थः प्रामाण्यमनुमानेनेत्यर्थः => प्रामाण्यम्+अनुमानेन+इत्यर्थः प्रवृत्तिरुभयथोपलभ्यत इति => प्रवृत्तिः+उभयथा+उपलभ्यते+ इति वस्तुस्थितिमनुवदति- => वस्तुस्थितिम्+अनुवदति- जिज्ञासमानो जलज्ञाने => जिज्ञासमानः+ जलज्ञाने ज्ञानस्याभ्यासदशामापन्नस्यापि => ज्ञानस्य+अभ्यासदशाम्+आपन्नस्य+अपि प्रवर्तत इत्येकः => प्रवर्तते+ इति+एकः इत्येकः => इति+एकः अन्यस्तु => अन्यः+तु कृष्यादाविव => कृष्यादौ+इव ज्ञानस्यानभ्यासदशामापन्नस्य => ज्ञानस्य+अनभ्यासदशाम्+आपन्नस्य निश्चिनोतीत्यपरः => निश्चिनोति+इति+अपरः उभयमपि => उभयम्+अपि वस्तुवृत्तमाबालपण्डितमनुभवसिद्धत्वादिति => वस्तुवृत्तम्+आबालपण्डितम्+अनुभवसिद्धत्वात्+इति स्वमतमप्रतिष्ठितं => स्वमतम्+अप्रतिष्ठितं स्यादिति => स्यात्+इति न्यायमनुसृत्य => न्यायम्+अनुसृत्य प्रतिक्षेप्तुमारभते => प्रतिक्षेप्तुम्+आरभते मतमवतारयति => मतम्+अवतारयति अत्रेति => अत्र+इति कश्चिदित्थमाहेत्यर्थः => कश्चित्+इत्थम्+आह+इत्यर्थः मीमांसकमतमवतारयति => मीमांसकमतम्+अवतारयति प्रागेवेति => प्राक्+एव+इति पूर्वमेव => पूर्वम्+एव प्रवर्तन्त इत्यर्थः => प्रवर्तन्ते+ इत्यर्थः प्रतिज्ञामात्रेणार्थसिद्धिरित्याशङ्क्य => प्रतिज्ञामात्रेण+अर्थसिद्धिः+इति+आशङ्क्य तत्रोपपत्तिमाह => तत्र+उपपत्तिम्+आह स्वत एवेति => स्वतः+ एव+एति एवेति => एव+एति स्वत एवेति => स्वतः+ एव+इति एवेति => एव+इति निश्चितत्वादित्यर्थः => निश्चितत्वात्+इत्यर्थः स्वत एव => स्वतः+ एव प्रामाण्यमिति => प्रामाण्यम्+इति कोऽर्थः => कः+अर्थः ज्ञायत इति => ज्ञायते+ इति उभयथाप्यसंभव एव => उभयथ+अपि+असंभवः+ एव स्वस्मादुत्पत्तेः => स्वस्मात्+उत्पत्तेः प्रतीतेश्च => प्रतीतेः+च प्रमाणपथानारोहादित्याशङ्क्याह => प्रमाणपथानारोहात्+इति+आशङ्क्य+आह अस्यार्थः => अस्य+अर्थः सदैव => सदा+एव जायत इत्यर्थः => जायते+ इत्यर्थः नन्विति => ननु+इति फलितमाह => फलितम्+आह तेनेति => तेन+इति ज्ञानमपि => ज्ञानम्+अपि प्रवृत्तिरिति => प्रवृत्तिः+इति सहग्रहणाभ्युपगमादित्याशङ्क्याह => सहग्रहणाभ्युपगमात्+इति+आशङ्क्य+आह चेति => च+इति बाधकमाह => बाधकम्+आह कथमिति => कथम्+इति धर्मिणो बुद्ध्यनारोहे => धर्मिणः+ बुद्ध्यनारोहे संदेहो नोदयमासादयेत् => संदेहः+ न+उदयम्+आसादयेत् नोदयमासादयेत् => न+उदयम्+आसादयेत् तस्माज्जलज्ञानान्तरं => तस्मात्+जलज्ञानान्तरं प्रामाण्याप्रामाण्यसंदेहादपि => प्रामाण्याप्रामाण्यसंदेहात्+अपि प्रवर्तत इति => प्रवर्तते+ इति भवतापि => भवता+अपि गृहीतमित्यभ्युपगन्तव्यमिति => गृहीतम्+इति+अभ्युपगन्तव्यम्+इति गृह्यत इत्युक्तम् => गृह्यते+ इति+उक्तम् इत्युक्तम् => इति+उक्तम् गृह्यत इत्याकाङ्क्षायां => गृह्यते+ इति+आकाङ्क्षायां इत्याकाङ्क्षायां => इति+आकाङ्क्षायां प्रदर्शयंस्तेनैव => प्रदर्शयन्+तेन+एव प्रागेव => प्राक्+एव गृह्यत इत्युपपादितमर्थमुपसंहरति => गृह्यते+ इति+उपपादितम्+अर्थम्+उपसंहरति इत्युपपादितमर्थमुपसंहरति => इति+उपपादितम्+अर्थम्+उपसंहरति तस्मादिति => तस्मात्+इति इन्द्रियार्थसंप्रयोगसमनन्तरमयं => इन्द्रियार्थसंप्रयोगसमनन्तरम्+अयं घट इति => घटः+ इति कश्चिद्धर्म आधीयते => कश्चित्+धर्मः+ आधीयते ज्ञानमन्तरेणानुपपद्यमाना => ज्ञानम्+अन्तरेण+अनुपपद्यमाना ज्ञानमाक्षिपति => ज्ञानम्+आक्षिपति ज्ञाततान्यथानुपपत्तेरर्थान्तरकल्पनं => ज्ञाततान्यथानुपपत्तेः+अर्थान्तरकल्पनं ज्ञाततान्यथानुपपत्तिप्रसूतयार्थापत्त्या => ज्ञाततान्यथानुपपत्तिप्रसूतया+अर्थापत्त्या सहैव => सह+एव प्रवर्तत इति => प्रवर्तते+ इति सिद्धमित्यर्थः => सिद्धम्+इति+अर्थः त्वित्यादिना => तु+इत्यादिना पश्चादनुमानेन => पश्चात्+अनुमानेन निश्चीयत इत्यभ्युपगम्येत => निश्चीयते+ इति+अभ्युपगम्येत इत्यभ्युपगम्येत => इति+अभ्युपगम्येत निश्चितप्रमाणभावमेवानुमानं => निश्चितप्रमाणभावम्+एव+अनुमानं निश्चाययतीति => निश्चाययति+इति ततश्च => ततः+च तन्निश्चयश्च => तन्निश्चयः+च निश्चितप्रमाणाभावेनान्येनेत्यनवस्था => निश्चितप्रमाणाभावेन+अन्येन+इति+अनवस्था लालगीति => लालक्+इति प्रामाण्यपक्षस्यानवस्थादुरवस्थत्वाद्बोधात्मकत्वेन => प्रामाण्यपक्षस्य+अनवस्थादुरवस्थत्वात्+बोधात्मकत्वेन क्वचित्त्वर्थान्यथात्वज्ञानेन => क्वचित्+तु+अर्थान्यथात्वज्ञानेन यस्मादुक्तम् => यस्मात्+उक्तम् 'तस्माद्बोधात्मकत्वेन => 'तस्मात्+बोधात्मकत्वेन अर्थान्यथात्वहेतुस्थदोषज्ञानादपोद्यते => अर्थान्यथात्वहेतुस्थदोषज्ञानात्+अपोद्यते चानिच्छताप्यच्छमतिना => च+अनिच्छता+अपि+इच्छमतिना कक्षीकर्तव्यमिति => कक्षीकर्तव्यम्+इति परतस्त्वमुररीकर्तव्यमिति => परतस्त्वम्+उररीकर्तव्यम्+इति राद्धान्तमारभते => सिद्धान्तम्+आरभते अत्रोच्यत इति => अत्र+उच्यते+ इति अर्थापत्तेरनुदय एव => अर्थापत्तेः+अनुदयः+ एव दूषणमिति => दूषणम्+इति परोक्तमनुवदति => परोक्तम्+अनुवदति यदार्थापत्त्या => यदा+अर्थापत्त्या तदानया => तदा+अनया दूरोत्सारितमेव => दूरोत्सारितम्+एव जातिग्रहणस्यासंभवात् => जातिग्रहणस्य+असंभवात् व्यक्तिग्रहणसामग्रीनिष्ठत्वाज्जातिग्रहणसामग्र्या => व्यक्तिग्रहणसामग्रीनिष्ठत्वात्+जातिग्रहणसामग्र्या इत्यभिप्रायेणाह => इति+अभिप्रायेण+आह तयेति => तया+इति उक्तमर्थमुपपादयितुं => उक्तम्+अर्थम्+उपपादयितुं तथाहीति => तथाहि+इति प्रतिकर्तुमनुभाषते => प्रतिकर्तुम्+अनुभाषते इदमिति => इदम्+इति इदंशब्दार्थमाह => इदंशब्दार्थम्+आह ज्ञानजन्येत्यनुमीयत इत्युक्तम् => ज्ञानजन्या+इति+अनुमीयते+ इति+उक्तम् इत्युक्तम् => इति+उक्तम् हेतुनानुमीयत इत्याशङ्क्य => हेतुना+अनुमीयते+ इति+आशङ्क्य इत्याशङ्क्य => इति+आशङ्क्य प्रदर्शयंस्तेन => प्रदर्शयन्+तेन साध्यमध्यवसीयत इत्याह => साध्यम्+अध्यवसीयते+ इति+आह इत्याह => इति+आह स चेति => सः+ च+इति चेति => च+इति यद्यन्वयव्यतिरेकानुविधायि => यदि+अन्वयव्यतिरेकानुविधायि तत्तज्जन्यम् => तत्+तत+जन्यम् पटस्तन्तुजन्य इत्यनुमानं => पटः+तन्तुजन्यः+ इति+अनुमानं इत्यनुमानं => इति+अनुमानं फलमाह => फलम्+आह चेति => च+इति नोपपद्यत इत्युक्तम् => न+उपपद्यते+ इति+उक्तम् इत्युक्तम् => इति+उक्तम् कुत इत्याह => कुतः+ इति+आह इत्याह => इति+आह कार्योदयो व्याहन्यते => कार्योदयः+ व्याहन्यते ततश्च => ततः+च शङ्काया व्याघातावधिकत्वादतः => शङ्कायाः+ व्याघातौ+अधिकत्वात्+अतः व्याघातावधिकत्वादतः => व्याघातौ+अधिकत्वात्+अतः नावकाशं => न+अवकाशं लभत इति => लभते+ इति फलितमाह => फलितम्+आह तेनेति => तेन+इति यामर्थापत्तिं => याम्+अर्थापत्तिं स्वतस्त्वसिद्धिरिति => स्वतस्त्वसिद्धिः+इति मतमिति => मतम्+इति प्रमाणाभावान्नेष्टसिद्धिरिति => प्रमाणाभावात्+न+इष्टसिद्धिः+इति परहारमाचष्टे => परिहारम्+आचष्टे चेति => च+इति घटादेर्ज्ञानविषयत्वं => घटादेः+ज्ञानविषयत्वं ममापि => मम्+अपि प्रत्यक्षार्थापत्त्योरुभयोस्ततत्र => प्रत्यक्षार्थापत्त्योः+उभयोः+तत्र सद्भावादित्याशयेनाशङ्कते => सद्भावात्+इति+आशयेन+आशङ्कते नन्वित्यादिना => ननु+इत्यादिना तदेतदुपपादयति => तत्+एतत्+उपपादयति तथाहीति => तथाहि+इति नाभ्युपगच्छसि => न+अभ्युपगच्छसि नाद्यः => न+आद्यः तदसंभवादित्याह => तदसंभवात्+इति+आह तावदिति => तावत्+इति भेदासहिष्णुरभेदस्तादात्म्यम् => भेदासहिष्णुः+अभेदः+तादात्म्यम् समवायमाचक्षते => समवायम्+आचक्षते वैशेषिकास्तेषु => वैशेषिकाः+तेषु तादात्म्यमभिषिच्य => तादात्म्यम्+अभिषिच्य अत एवोक्तम् => अतः+ एव+उक्तम् एवोक्तम् => एव+उक्तम् नाङ्गीचक्रुः => न+अङ्गीचक्रुः तस्माद् घटज्ञानयोरवयवावयविभावाद्यभावान्न => तस्मात्+ घटज्ञानयोः+अवयवावयविभावाद्यभावात्+न घटज्ञानयोरवयवावयविभावाद्यभावान्न => घटज्ञानयोः+अवयवावयविभावाद्यभावात्+न तादात्म्यमिति => तादात्म्यम्+इति द्वितीयस्तत्राह => द्वितीयः+तत्र+आह तदुत्पत्त्येति => तदुत्पत्त्य+इति तस्मादुत्पत्तिस्तदुत्पत्तिस्तया => तस्मात्+उत्पत्तिः+तदुत्पत्तिः+तया विषयत्वेऽङ्गीक्रियमाणे => विषयत्वे+अङ्गीक्रियमाणे कर्मण इव => कर्मणः+ इव कारणादिन्द्रियादेः => कारणात्+इन्द्रियादेः कर्तुश्चात्मनो ज्ञानस्योत्पत्तेस्तत्रापि => कर्तुः+च+आत्मनः+ ज्ञानस्य+उत्पत्तेः+तत्र+अपि ज्ञानस्योत्पत्तेस्तत्रापि => ज्ञानस्य+उत्पत्तेः+तत्र+अपि प्रसज्येतेति => प्रसज्येत+इति विषयत्वासंभवाज्ज्ञानजनितज्ञातताधारत्वेनैव => विषयत्वासंभवात्+ज्ञानजनितज्ञातताधारत्वेन+एव विषयत्वमेषितव्यमित्यभिसंधिमानाह => विषयत्वम्+एषितव्यम्+इति+अभिसंधिमान्+आह तेनेति => तेन+इति निश्चीयत इति => निश्चीयते+ इति इदंशब्दार्थमाह => इदंशब्दार्थम्+आह ज्ञानेनेति => ज्ञानेन+इति घट इति => घटः+ इति धर्म उत्पद्यत => धर्मः+ उत्पद्यते+ उत्पद्यत इत्यर्थः => उत्पद्यते+ इत्यर्थः भवतीत्यत आह => भवति+इत्यतः+ आह येनेति => येन+इति येनोत्पन्नेन => येन+उत्पन्नेन तदाधारो घट => तदाधारः+ घटः+ घट एव => घटः+ एव विषयो नान्यः => विषयः+ न+अन्यः नान्यः => न+अन्यः पटादिरिति => पटादिः+इति सिद्ध्यतीति => सिद्ध्यति+इति ज्ञातो घट => ज्ञातः+ घटः+ घट इति => घटः+ इति प्रत्यक्षमेव => प्रत्यक्षम्+एव विषयत्वादन्यथानुपपत्तिप्रसूतार्थापत्तिरपि => विषयत्वात्+अन्यथा+अनुपपत्तिप्रसूतार्थापत्तिः+अपि ततश्च => ततः+च स्वतःप्रामाण्यसिद्धिरित्यभिप्रायेणोपसंहरति => स्वतःप्रामाण्यसिद्धिः+इति+अभिप्रायेण+उपसंहरति अत इत्यादिना => अतः+ इत्यादिना ज्ञातो घटः => ज्ञातः+ घटः प्रकटो घट => प्रकटः+ घटः+ घट इति => घटः+ इति इष्टो घटो => इष्टः+ घटः+ घटो दृष्टो => घटः+ दृष्टः+ दृष्टो घटो => दृष्टः+ घटः+ घटो नष्टो => घटः+ नष्टः+ नष्टो घट => नष्टः+ घटः+ घट इति => घटः+ इति तत्तत्क्रियाजन्यफलशालित्वाभावेऽपि => तत्तत्क्रियाजन्यफलशालित्वाभावे+अपि तन्निरूपणाधीननिरूपणत्वेनेच्छादिवज्ज्ञानस्यापि => तन्निरूपणाधीननिरूपणत्वेन+इच्छादिवत्+ज्ञानस्य+अपि अर्थापत्तिस्त्वन्यथैवोपपन्ना => अर्थापत्तिः+तु+अन्यथा+एव+उपपन्ना ततश्च => ततः+च नेष्टसिद्धिरित्यभिप्रायेण => न+इष्टसिद्धिः+इति+अभिप्रायेण परिहारमाचष्टे => परिहारम्+आचष्टे मैवमिति => मा+एवम्+इति बाधकमाह => बाधकम्+आह इतरथेति => इतरथा+इति ज्ञानजनितज्ञातताधारस्यैव => ज्ञानजनितज्ञातताधारस्य+एव विषयित्वमिति => विषयित्वम्+इति नियमस्तर्ह्यतीतानागतयोर्विषयत्वं => नियमः+तर्हि+अतीतानागतयोः+विषयत्वं स्यादित्यर्थः => स्यात्+इत्यर्थः हेतुमाह => हेतुम्+आह तत्रेति => तत्र+इति वृष्टिरासीद्वृष्टिर्भविष्यतीत्यतीतानागतविषययोर्ज्ञानयोर्ज्ञातताजनकत्वायोगादित्यर्थः => वृष्टिः+आसीत्+वृष्टिः+भविष्यति+इति+अतीतानागतविषययोः+ज्ञानयोः+ज्ञातताजनकत्वायोगात्+इति+अर्थः कुत इत्यत => कुतः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह असतीति => असति+इति किंचित्कार्यमनाधारं => किंचित्+कार्यम्+अनाधारं दृश्यत इत्यक्षरार्थः => दृश्यते+ इति+अक्षरार्थः इत्यक्षरार्थः => इति+अक्षरार्थः अयमाशयः => अयम्+आशयः स्वभावादेव => स्वभावात्+एव नाङ्गीकरोषि => न+अङ्गीकरोषि ज्ञातताख्यमुपकारं => ज्ञातताख्यम्+उपकारं घट एव => घटः+ एव नान्यत्रेत्ययं => न+अन्यत्र+इति+अयं कथमुपपद्यते => कथम्+उपपद्यते केनचित्पृष्टः => केनचित्+पृष्टः किमुत्तरं => किम्+उत्तरं स्वभावादेवेति => स्वभावात्+एव+इति घटस्यापि => घटस्य+अपि स्वभावादेव => स्वभावात्+एव विषयत्वमङ्गीकुरुष्व => विषयत्वम्+अङ्गीकुरुष्व तदुक्तम् => तत्+उक्तम् 'स्वभावनियमाभावादुपकारोऽपि => 'स्वभावनियमाभावात्+उपकारः+अपि सुघटत्वेऽपि => सुघटत्वे+अपि सत्यर्थेऽसति => सत्यर्थे+असति गतिरन्यथा => गतिः+अन्यथा चेति => च+इति ज्ञानजनितज्ञातताधारत्वेनैव => ज्ञानजनितज्ञातताधारत्वेन+एव ज्ञातताया अपि => ज्ञाततायाः+ अपि भवत्विति => भवतु+इति प्रत्याह => प्रति+आह चेति => च+इति ज्ञाततायामप्यस्मिन्न्याये => ज्ञाततायाम्+अपि+अस्मिन्+न्याये तत्राप्येवमित्यनवस्थादौः => तत्र+अपि+एवम्+इति+अनवस्थादौः स्वास्थ्यमापद्येतेति => स्वास्थ्यम्+आपद्येत+इति समाधिरिति => समाधिः+इति अथेति => अथ+इति यद्येवं => यदि+एवं किमित्येवमाश्रीयते => किम्+इति+एवम्+आश्रीयते घट एव => घटः+ एव स्वभाववाद आश्रीयताम् => स्वभाववादः+ आश्रीयताम् न्यायादित्याह => न्यायात्+इति+आह चेदिति => चेत्+इति तामङ्गीकृत्यापि => ताम्+अङ्गीकृत्य+अपि शक्यत इत्याह => शक्यते+ इति+आह इत्याह => इति+आह अस्त्विति => अस्तु+इति ज्ञातताभ्युपगम्येत => ज्ञातता+अभ्युपगम्येत ममापि => मम+अपि सग्रहणासंभवादित्याशङ्क्याह => सग्रहणासंभवात्+इति+आशङ्क्य+आह तथापीति => तथापि+इति ज्ञातताङ्गीकारेऽपि => ज्ञातताङ्गीकारे+अपि प्रमाणज्ञाननियतेनेति => प्रमाणज्ञाननियतेन+इति सिद्ध्यतीत्यर्थः => सिद्ध्यति+इत्यर्थः अथेति => अथ+इति मास्तु => मा+अस्तु ततश्च => ततः+च क्षतिरिति => क्षतिः+इति यद्येवं => यदि+एवं स्वतस्त्वस्याप्रामाण्यपक्षेऽपि => स्वतस्त्वस्य+अप्रामाण्यपक्षे+अपि को वा => कः+ वा वारयितेत्याह => वारयिता+इति+आह चेदिति => चेत्+इति इदंशब्दार्थमाह => इदंशब्दार्थम्+आह ज्ञातताविशेषेणेति => ज्ञातताविशेषेणा+इति नन्वेवमपि => ननु+एवम्+अपि परत इत्यस्मन्मीमांसागुरुभिरुन्नीतः => परतः+ इति+अस्मन्मीमांसागुरुभिः+उन्नीतः इत्यस्मन्मीमांसागुरुभिरुन्नीतः => इति+अस्मन्मीमांसागुरुभिः+उन्नीतः पक्षो न => पक्षः+ न त्यज्यत इति => त्यज्यते+ इति अथैवमिति => अथ+एवम्+इति यद्येवं => यदि+एवं तर्ह्यप्रामाण्यमिव => तर्हि+अप्रामाण्यम्+इव प्रामाण्यमपि => प्रामाण्यम्+अपि परत एवेत्यभ्युपगच्छ => परतः+ एव+इति+अभ्युपगच्छ एवेत्यभ्युपगच्छ => एव+इति+अभ्युपगच्छ वैसादृश्यतेत्याह => वैसादृश्यता+इति+आह प्रामाण्यमपीति => प्रामाण्यम्+अपि+इति परतःशब्दार्थमाह => परतःशब्दार्थम्+आह मीमांसागुरुभिरभ्युपगतमित्यभ्युपगन्तुं => मीमांसागुरुभि+अभ्युपगतम्+इति+अभ्युपगन्तुं ह्यभ्युपगमेनार्थाः => हि+अभ्युपगमेन+अर्थाः तद् ग्राह्यं => तत्+ ग्राह्यं यदप्रामाणिकं => यत्+अप्रामाणिकं तत्परित्याज्यम् => तत्+परित्याज्यम् तदुक्तम् => तत्+उक्तम् 'बालाग्रशतभागोऽपि => 'बालाग्रशतभागः+अपि कल्प्यो निष्प्रमाणिकः => कल्प्यः+ निष्प्रमाणिकः सुबहून्यपि => सुबहूनि+अपि तस्मादप्रामाणिकत्वेन => तस्मात्+अप्रामाणिकत्वेन स्वतस्त्वपक्षस्त्यक्तव्यः => स्वतस्त्वपक्षः+तु+वक्तव्यः तद्विशेषत्वादप्रमावत् => तद्विशेषत्वात्+अप्रमावत् परतो ज्ञायते => परतः+ ज्ञायते सांशयिकत्वादप्रामाण्यवदिति => सांशयिकत्वात्+अप्रामाण्यवत्+इति उदयनमनुमानद्वयं => उदयनम्+अनुमानद्वयं द्विप्रकारेऽपि => द्विप्रकारे+अपि तेनैव => तेन+एव सहैव => सह+एव अत्रोच्यते => अत्र+उच्यते प्रामाण्यज्ञानहेतुत्वेऽपि => प्रामाण्यज्ञानहेतुत्वे+अपि कदाचित्प्रतिबद्धशक्तिकतया => कदाचित्+प्रतिबद्धशक्तिकतया दोषवशादप्रमाणज्ञानहेतुत्वमुपपद्यतेऽतो नातिप्रसङ्ग => दोषवशात्+अप्रमाणज्ञानहेतुत्वम्+उपपद्यते+अतः+ न+अतिप्रसङ्गः+ नातिप्रसङ्ग इति => न+अतिप्रसङ्गः+ इति तदसारम् => तत्+असारम् तेनैव => तेन+एव तद्गतप्रामाण्यमपि => तद्गतप्रामाण्यम्+अपि ज्ञानोत्पत्तेरनन्तरं => ज्ञानोत्पत्तेः+अनन्तरं ममोत्पन्नं => मम+उत्पन्नं प्रमाणमप्रमाणं => प्रमाणम्+अप्रमाणं चे(वे?)ति => च+इ(वे?)ति कस्यचिदपि => कस्यचित्+अपि संदेहो न => संदेहः+ न मुग्धोऽपि => मुग्धः+अपि स्थाणुर्वा => स्थाणुः+वा पुरुषो वेति => पुरुषः+ वा+इति वेति => वा+इति प्रमाणमप्रमाणं => प्रमाणम्+अप्रमाणं चेति => च+इति संदिहाना बहव => संदिहानाः+ बहवः+ बहव उपलभ्यन्ते => बहवः+ उपलभ्यन्ते यदुक्तं => यत्+उक्तं बोधात्मकत्वेनैव => बोधात्मकत्वेन+एव प्रामाण्यमिति => प्रामाण्यम्+इति तदयुक्तम् => तत्+अयुक्तम् शुक्तिरजतादिज्ञानस्यापि => शुक्तिरजतादिज्ञानस्य+अपि यावद्बोधं => यावत्+बोधं तस्यापि => तस्य+अपि प्रामाण्यमभ्युपगम्यत इति => प्रामाण्यम्+अभ्युपगम्यते+ इति चेत्तदसारम् => चेत्+तत्+असारम् बाधोत्पत्तेरनुपपत्तेः => बाधोत्पत्तेः+अनुपपत्तेः परतःप्रामाण्यपक्षेऽनवस्थापत्तिः => परतःप्रामाण्यपक्षे+अनवस्थापत्तिः स्वतःप्रामाण्यपक्षेऽपि => स्वतःप्रामाण्यपक्षे+अपि त्रिचतुरज्ञानजन्मनो नाधिकामिति => त्रिचतुरज्ञानजन्मनः+ न+अधिकाम्+इति नाधिकामिति => न+अधिकाम्+इति तावदेवैकं => तावत्+एव+एकं स्वतःप्रामाण्यमस्वत इत्याचार्यैरेवानवस्थायाः => स्वतःप्रामाण्यमस्वतः+ इति+आचार्यैः+एव+अनवस्थायाः इत्याचार्यैरेवानवस्थायाः => इति+आचार्यैः+एव+अनवस्थायाः कृत इति => कृतः+ इति तदाप्यनवस्थासमाधानं => तदा+अपि+अनवस्थासमाधानं समानमित्यलमतिप्रसङ्गेन => समानम्+इति+अलम्+अतिप्रसङ्गेन माभून्नाम => मा+भूत्+नाम ज्ञानग्राहकादन्येन => ज्ञानग्राहकात्+अन्येन गृह्यत इत्यपेक्षायामाह => गृह्यते+ इति+अपेक्षायाम्+आह इत्यपेक्षायामाह => इति+अपेक्षायाम्+आह हीति => हि+इति तावद् द्विविधं => तावत्+ द्विविधं व्यवसायरूपमनुव्यवसायरूपं => व्यवसायरूपम्+अनुव्यवसायरूपं चेति => च+इति व्यवसायो विषयविषयं => व्यवसायः+ विषयविषयं ज्ञानमनुव्यवसायः => ज्ञानम्+अनुव्यवसायः चायं => च+अयं घट इति => घटः+ इति ज्ञातोऽयं => ज्ञातः+अयं घट इति => घटः+ इति काचिद्विप्रतिपत्तिरिति => काचित्+विप्रतिपत्तिः+इति ज्ञानगतप्रामाण्यज्ञापकमनुमानं => ज्ञानगतप्रामाण्यज्ञापकम्+अनुमानं तथाहीति => तथाहि+इति द्वैविध्यमेव => द्वैविध्यम्+एव फलवत्यफला => फलवति+अफला चेति => च+इति स्वरूपमाह => स्वरूपम्+आह फलवतीति => फलवती+इति अत एवोक्तं => अतः+ एव+उक्तं एवोक्तं => एव+उक्तं पुनरस्याः => पुनः+अस्याः फलेनाभिसंबन्धः' => फलेन+अभिसंबन्धः' किमित्यत आह => किम्+इत्यतः+ आह तथेति => तथा+इति प्रामाण्यमनुमीयत इत्यर्थः => प्रामाण्यम्+अनुमीयते+ इत्यर्थः उक्तमर्थं => उक्तम्+अर्थं प्रयोगश्चेति => प्रयोगः+च+इति प्रयुज्यत इति => प्रयुज्यते+ इति प्रदर्श्यत इत्यर्थः => प्रदर्श्यते+ इत्यर्थः प्रमाणमप्रमाणं => प्रमाणम्+अप्रमाणं चेति => च+इति विवादेनाधिष्ठितं => विवादेन+अधिष्ठितं भवितुमर्हतीत्यर्थः => भवितुम्+अर्हति+इत्यर्थः कुत इत्यत => कुतः+ इत्यतः+ इत्यत आह => इत्यतः+ आह वैधर्म्यदृष्टान्तमाह => वैधर्म्यदृष्टान्तम्+आह यत्त्वित्यादिना => यत्+तु+इत्यादिना अन्वयव्याप्तेरभावात्केवलव्यतिरेकी => अन्वयव्याप्तेः+अभावात्+केवलव्यतिरेकी हेतुरित्याह => हेतुः+इति+आह केवलव्यतिरेकीति => केवलव्यतिरेकी+इति चेति => च+इति विवक्ष्यत इत्याह => विवक्ष्यते+ इति+आह इत्याह => इति+आह यथार्थत्वमिति => यथार्थत्वम्+इति प्रमाणमित्यादौ => प्रमाणम्+इत्यादौ प्रमाकरणत्वमेवोच्यते => प्रमाकरणत्वम्+एव+उच्यते किमित्यत्र => किम्+इत्यत्र भङ्ग्यन्तरमाश्रीयते => भङ्ग्यन्तरम्+आश्रीयते तत्राह => तत्र+आह त्विति => तु+इति