प्रथमोऽङ्कः|| => प्रथमः+अङ्कः|| (प्रविश्यावलोक्य) => (प्रविश्य+अवलोक्य) खल्वद्य => खलु+अद्य प्रत्यूष एव => प्रत्यूषे+ एव गेहान्निष्क्रान्तस्य => गेहात्+निष्क्रान्तस्य मेऽक्षिणी| => मे+अक्षिणी| यावद् गेहं => यावत्+ गेहम्+ गेहं गत्वा => गेहम्+ गत्वा वेति| => वा+इति| एतदस्माकं गेहम्| => एतत्+अस्माकम्+ गेहम्| स्नेहोद्भावनसुगन्ध इव => स्नेहोद्भावनसुगन्धः+ इव सुनिमित्तमिव => सुनिमित्तम्+इव बुभुक्षयौदनमयमिव => बुभुक्षया+ओदनमयम्+इव जीवलोकं प्रेक्षे| => जीवलोकम्+ प्रेक्षे| यावदार्यां शब्दापयामि| => यावत्+आर्याम्+ शब्दापयामि| इतस्तावत्|] => इतः+तावत्|] इयमस्मि| => इयम्+अस्मि| खल्वस्यागतः|] => खलु+असि+आगतः|] किमस्त्यस्माकं गेहे => किम्+अस्ति+अस्माकम्+ गेहे कोऽपि => कः+अपि [चिरं जीव| => [चिरम्+ जीव| एवं शोभनानि => एवम्+ शोभनानि त्वामेव => त्वाम्+एव किमस्त्यभ्यर्थितम्|] => किम्+अस्ति+अभ्यर्थितम्|] [एवं देवास्त्वामाश्वासयन्तु| => [एवम्+ देवाः+त्वाम्+आश्वासयन्तु| देवास्त्वामाश्वासयन्तु| => देवाः+त्वाम्+आश्वासयन्तु| किं किम्|] => किम्+ किम्|] [घृतं गुडो => [घृतम्+ गुडः+ गुडो दधि => गुडः+ दधि तण्डुलाश्च => तण्डुलाः+च सर्व्वमस्ति|] => सर्व्वम्+अस्ति|] सर्वमस्माकं गेहेऽस्ति|] => सर्वम्+अस्माकम्+ गेहे+अस्ति|] गेहेऽस्ति|] => गेहे+अस्ति|] एवं ते => एवम्+ ते अभावं च => अभावम्+ च अहं चण्डप्रवातलण्डित => अहम्+ चण्डप्रवातलण्डितः+ चण्डप्रवातलण्डित इव => चण्डप्रवातलण्डितः+ इव पर्वताद् दूरमारोप्य => पर्वतात्+ दूरम्+आरोप्य दूरमारोप्य => दूरम्+आरोप्य पातितोऽस्मि|] => पातितः+अस्मि|] मुहूर्तकं प्रतिपालयत्वार्यः| => मुहूर्तकम्+ प्रतिपालयतु+आर्यः| प्रतिपालयत्वार्यः| => प्रतिपालयतु+आर्यः| सर्वं सज्जं => सर्वम्+ सज्जम्+ सज्जं भविष्यति| => सज्जम्+ भविष्यति| लब्धं नामैतत्| => लब्धम्+ नाम+एतत्| नामैतत्| => नाम+एतत्| ममोपवासस्यार्यः => मम+उपवासस्य+आर्यः सहायो भवतु|] => सहायः+ भवतु|] [किन्नामधेय आर्याया => [किम्+नामधेयः+ आर्यायाः+ आर्याया उपवासः|] => आर्यायाः+ उपवासः|] [अभिरूपपतिर्नाम|] => [अभिरूपपतिः+नाम|] [किमन्यजात्याम्|] => [किम्+अन्यजात्याम्|] [सर्वं तावत् => [सर्वम्+ तावत् को न्विदानीमार्याया => कः+ नु+इदानीम्+आर्यायाः+ न्विदानीमार्याया उपवासस्योपदेशिकः|] => नु+इदानीम्+आर्यायाः+ उपवासस्य+उपदेशिकः|] उपवासस्योपदेशिकः|] => उपवासस्य+उपदेशिकः|] [यद्यार्यस्यानुग्रहः, => [यदि+आर्यस्य+अनुग्रहः, तत इच्छेयमस्मादृशजनयोग्यं => ततः+ इच्छा+इयम्+अस्मादृशजनयोग्यम्+ इच्छेयमस्मादृशजनयोग्यं कञ्चिद् => इच्छा+इयम्+अस्मादृशजनयोग्यम्+ कञ्चित्+ कञ्चिद् ब्राह्मणं => कञ्चित्+ ब्राह्मणम्+ ब्राह्मणं निमन्त्रयितुम्|] => ब्राह्मणम्+ निमन्त्रयितुम्|] प्रातराशोऽपि => प्रातराशः+अपि यद्येवं प्रविशत्वार्या| => यदि+एवम्+ प्रविशतु+आर्या| प्रविशत्वार्या| => प्रविशतु+आर्या| अहमप्यस्मादृशजनयोग्यं कञ्चिद् => अहम्+अपि+अस्मादृशजनयोग्यम्+ कञ्चित्+ कञ्चिद् ब्राह्मणमन्विष्यामि| => कञ्चित्+ ब्राह्मणम्+अन्विष्यामि| ब्राह्मणमन्विष्यामि| => ब्राह्मणम्+अन्विष्यामि| [यदार्य आज्ञापयति|] => [यत्+आर्यः+ आज्ञापयति|] दरिद्रब्राह्मणं लभेय| => दरिद्रब्राह्मणम्+ लभेय| एष आर्यचारुदत्तस्य => एषः+ आर्यचारुदत्तस्य आर्यमैत्रेयो नाम => आर्यमैत्रेयः+ नाम ब्राह्मण इत => ब्राह्मणः+ इतः+ इत एवागच्छति| => इतः+ एव+आगच्छति| एवागच्छति| => एव+आगच्छति| यावदुपनिमन्त्रयामि| => यावत्+उपनिमन्त्रयामि| निमन्त्रितोऽसि| => निमन्त्रितः+असि| दरिद्र इति => दरिद्रः+ इति मामवमन्यस्व| => माम्+अवमन्यस्व| सम्पन्नमशितव्यं भविष्यति| => सम्पन्नम्+अशितव्यम्+ भविष्यति| घृतं गुडो => घृतम्+ गुडः+ गुडो दधि => गुडः+ दधि तण्डुलाश्च => तण्डुलाः+च सर्वमस्ति| => सर्वम्+अस्ति| दक्षिणा माषका => दक्षिणाः+ माषकाः+ माषका भविष्यन्ति|] => माषकाः+ भविष्यन्ति|] [अन्यमन्यं निमन्त्रयतु => [अन्यम्+अन्यम्+ निमन्त्रयतु तावद् भवान्| => तावत्+ भवान्| अरिक्तकस्तावदहम्|] => अरिक्तकः+तावत्+अहम्|] [घृतगुडदधिसुसमृद्धं धूपितसूपोपदंशसम्भिन्नम्| => [घृतगुडदधिसुसमृद्धम्+ धूपितसूपोपदंशसम्भिन्नम्| सत्कारदत्तमिष्टं भुज्यतां => सत्कारदत्तम्+इष्टम्+ भुज्यताम्+ भुज्यतां भक्तमार्येण => भुज्यताम्+ भक्तम्+आर्येण भक्तमार्येण => भक्तम्+आर्येण (परिक्रम्यावलोक्य) => (परिक्रम्या+अवलोक्य) [अन्यमन्यं निमन्त्रयतु => [अन्यम्+अन्यम्+ निमन्त्रयतु तावद् भवान्| => तावत्+ भवान्| अरिक्तकस्तावदहम्| => अरिक्तकः+तावत्+अहम्| भणाम्यहमरिक्तक इति| => भणामि+अहम्+अरिक्तकः+ इति| किं भणसि---सम्पन्नमशनमशितव्यं => किम्+ भणसि---सम्पन्नम्+अशनम्+अशितव्यम्+ भणसि---सम्पन्नमशनमशितव्यं भविष्यतीति| => भणसि---सम्पन्नम्+अशनम्+अशितव्यम्+ भविष्यति+इति| भविष्यतीति| => भविष्यति+इति| अहं पुनर्जानामि| => अहम्+ पुनः+जानामि| पुनर्जानामि| => पुनः+जानामि| भक्ष्यत इति| => भक्ष्यते+ इति| किमिदानीं मामुल्लाल्योल्लाल्य => किम्+इदानीम्+ माम्+उल्लाल्य+उल्लाल्य मामुल्लाल्योल्लाल्य => माम्+उल्लाल्य+उल्लाल्य व्यापृत इति| => व्यापृतः+ इति| किं भणसि---दक्षिणा => किम्+ भणसि---दक्षिणाः+ भणसि---दक्षिणा माषका => भणसि---दक्षिणाः+ माषकाः+ माषका भविष्यन्तीति| => माषकाः+ भविष्यन्ति+इति| भविष्यन्तीति| => भविष्यन्ति+इति| एष वाचा => एषः+ वाचा प्रत्याख्यातो हृदयेनानुबध्यमानो => प्रत्याख्यातः+ हृदयेन+अनुबध्यमानः+ हृदयेनानुबध्यमानो गम्यते| => हृदयेन+अनुबध्यमानः+ गम्यते| अहमपि => अहम्+अपि परस्यामन्त्रणानीति => परस्य+आमन्त्रणानि+इति योऽहं तत्रभवतश्चारुदत्तस्य => यः+अहम्+ तत्रभवतः+चारुदत्तस्य तत्रभवतश्चारुदत्तस्य => तत्रभवतः+चारुदत्तस्य गेहेऽहोरात्रपर्याप्तसिद्धैर्नानाविधैर्हिड्गुविद्धैरुद्गारसुगन्धिभिः => गेहे+अहोरात्रपर्याप्तसिद्धैः+नानाविधैः+हिड्गुविद्धैः+उद्गारसुगन्धिभिः भ्रूक्षेपमात्रप्रतीष्टैरन्तरान्तरपानीयैरशनप्रकारैश्चित्रकर एव => भ्रूक्षेपमात्रप्रतीष्टैः+अन्तरान्तरपानीयैः+अशनप्रकारैः+चित्रकरः+ एव परिवृत आकण्ठमात्रमशित्वा => परिवृतः+ आकण्ठमात्रम्+अशित्वा आकण्ठमात्रमशित्वा => आकण्ठमात्रम्+अशित्वा चत्वरवृषभ इव => चत्वरवृषभः+ इव मोदकखाद्यै रोमन्थायमानो => मोदकखाद्यैः+ रोमन्थायमानः+ रोमन्थायमानो दिवसं => रोमन्थायमानः+ दिवसम्+ दिवसं क्षिपामि, => दिवसम्+ क्षिपामि, स एवेदानीमहं => सः+ एव+इदानीम्+अहम्+ एवेदानीमहं तत्रभवतश्चारुदत्तस्य => एव+इदानीम्+अहम्+ तत्रभवतः+चारुदत्तस्य तत्रभवतश्चारुदत्तस्य => तत्रभवतः+चारुदत्तस्य समं पारावतैः => समम्+ पारावतैः साधारणवृत्तिमुपजीवन् => साधारणवृत्तिम्+उपजीवन् तस्यावासमेव => तस्य+आवासम्+एव अन्यच्चाश्चर्यम्| => अन्यत्+च+आश्चर्यम्| ममोदरमवस्थाविशेषं जानाति| => मम+उदरम्+अवस्थाविशेषम्+ जानाति| अल्पेनापि => अल्पेन+अपि बहुकमप्योदनभरं भरिष्यति => बहुकम्+अपि+ओदनभरम्+ भरिष्यति अदीयमानं, => अदीयमानम्+, खल्वहमीदृशेन => खलु+अहम्+ईदृशेन तत्रभवतश्चारुदत्तस्य => तत्रभवतः+चारुदत्तस्य कारणाद् गृहीतानि => कारणात्+ गृहीतानि सुमनसोऽन्तरीयवासश्च| => सुमनसः+अन्तरीयवासः+च| यावदस्य => यावत्+अस्य एष तत्रभवांश्चारुदत्तः => एषः+ तत्रभवान्+चारुदत्तः तत्रभवांश्चारुदत्तः => तत्रभवान्+चारुदत्तः प्रभातचन्द्र इव => प्रभातचन्द्रः+ इव सकरुणप्रियदर्शनो यथाविभवेन => सकरुणप्रियदर्शनः+ यथाविभवेन गृहदैवतान्यर्चयन् => गृहदैवतानि+अर्चयन् इत एवागच्छति| => इतः+ एव+आगच्छति| एवागच्छति| => एव+आगच्छति| यावदेनमुपसर्पामि|] => यावत्+एनम्+उपसर्पामि|] बलिमुपहरन्नायको विदूषकश्चाङ्गेरिकाहस्ता => बलिम्+उपहरन्+नायकः+ विदूषकः+चाङ्गेरिकाहस्ता विदूषकश्चाङ्गेरिकाहस्ता => विदूषकः+चाङ्गेरिकाहस्ता नायकः--(दीर्घं निःश्वस्य) => नायकः--(दीर्घम्+ निःश्वस्य) दारिद्र्यं खलु => दारिद्र्यम्+ खलु सोच्छ्वासं मरणम्| => सोच्छ्वासम्+ मरणम्| यासां बलिर्भवति => यासाम्+ बलिः+भवति बलिर्भवति => बलिः+भवति मद्गृदेहलीनां => मद्गृदेहलीनाम्+ हंसैश्च => हंसैः+च सारसगणैश्च => सारसगणैः+च तास्वेव => तासु+एव [अलमिदानीं भवानतिमात्रं => [अलम्+इदानीम्+ भवान्+अतिमात्रम्+ भवानतिमात्रं सन्तप्तुम्| => भवान्+अतिमात्रम्+ सन्तप्तुम्| पुरुषयौवनानीव => पुरुषयौवनानि+इव दशाविशेषमनुभवन्ति| => दशाविशेषम्+अनुभवन्ति| ज्योत्स्नापरिक्षय इव => ज्योत्स्नापरिक्षयः+ इव भवत एव => भवतः+ एव रमणीयोऽयं दरिद्रभावः|] => रमणीयः+अयम्+ दरिद्रभावः|] खल्वहं नष्टां => खलु+अहम्+ नष्टाम्+ नष्टां श्रियमनुशोचामि| => नष्टाम्+ श्रियम्+अनुशोचामि| श्रियमनुशोचामि| => श्रियम्+अनुशोचामि| व्यसनं दारुणतरं => व्यसनम्+ दारुणतरम्+ दारुणतरं मां => दारुणतरम्+ माम्+ मां प्रतिभाति| => माम्+ प्रतिभाति| सुखं हि => सुखम्+ हि दुःखान्यनुभूय => दुःखानि+अनुभूय यथान्धकारादिव => यथा+अन्धकारात्+इव सुखात्तु => सुखात्+तु यो याति => यः+ याति दशां दरिद्रतां => दशाम्+ दरिद्रताम्+ दरिद्रतां => दरिद्रताम्+ स जीवति => सः+ जीवति [भो वयस्य! => [भोः+ वयस्य! समुद्रपत्तनसारभूतस्तादृशोऽर्थसञ्चयः => समुद्रपत्तनसारभूतः+तादृशः+अर्थसञ्चयः क्षीणा ममार्थाः => क्षीणाः+ मम+अर्थाः ममार्थाः => मम+अर्थाः विमानितं नैव => विमानितम्+ न+एव नैव => न+एव परं स्मरामि| => परम्+ स्मरामि| एतत्तु => एतत्+तु प्रत्ययदत्तमूल्यं => प्रत्ययदत्तमूल्यम्+ सत्त्वं सखे! => सत्त्वम्+ सखे! क्षयमभ्युपैति => क्षयम्+अभ्युपैति (चिन्तां नाटयति|) => (चिन्ताम्+ नाटयति|) [किं भवानर्थविभवं => [किम्+ भवान्+अर्थविभवम्+ भवानर्थविभवं चिन्तयति|] => भवान्+अर्थविभवम्+ चिन्तयति|] सत्यं न => सत्यम्+ न एतत्तु => एतत्+तु मां दहति => माम्+ दहति नष्टधनश्रियो मे => नष्टधनश्रियः+ मे बान्धवजनो वाक्ये => बान्धवजनः+ वाक्ये सत्यं हास्यमुपैति => सत्यम्+ हास्यम्+उपैति हास्यमुपैति => हास्यम्+उपैति निर्वैरा विमुखीभवन्ति => निर्वैराः+ विमुखीभवन्ति स्फीता भवन्त्यापदः => स्फीताः+ भवन्ति+आपदः भवन्त्यापदः => भवन्ति+आपदः पापं कर्म => पापम्+ कर्म परैरपि => परैः+अपि कृतं तत्तस्य => कृतम्+ तत्+तस्य तत्तस्य => तत्+तस्य [एत इदानीं => [एते+ इदानीम्+ इदानीं दास्याः => इदानीम्+ दास्याः पुत्रा अर्थव्यापारा => पुत्राः+ अर्थव्यापाराः+ अर्थव्यापारा गोपदारका => अर्थव्यापाराः+ गोपदारकाः+ गोपदारका इव => गोपदारकाः+ इव मशकभीता गृहाद् => मशकभीताः+ गृहात्+ गृहाद् निर्गच्छन्ति| => गृहात्+ निर्गच्छन्ति| पुनश्चिन्त्यमानस्य => पुनः+चिन्त्यमानस्य शरस्तम्बस्येवाङ्कुराङ्कुरा उद्भ्रमन्ति| => शरस्तम्बस्य+इव+अङ्कुराङ्कुराः+ उद्भ्रमन्ति| तदलं भवतः => तत्+अलम्+ भवतः किमर्थं सन्तापं => किमर्थम्+ सन्तापम्+ सन्तापं करिष्ये| => सन्तापम्+ करिष्ये| किञ्चाहं दरिद्रः, => किञ्ञ+अहम्+ दरिद्रः, समदुःखसुखो भवान्| => समदुःखसुखः+ भवान्| सत्त्वं च => सत्त्वम्+ च परिभ्रष्टं यद् => परिभ्रष्टम्+ यत्+ यद् दरिद्रेषु => यत्+ दरिद्रेषु चानुगम्यमाना|) => च+अनुगम्यमाना|) किं यासि => किम्+ यासि शरीर- => शरीरम्+ मङ्गारमध्यपतितमिव => अङ्गारमध्यपतितम्+इव किं त्वं => किम्+ त्वम्+ त्वं भयेन => त्वम्+ भयेन उद्विग्नचञ्चलकटाक्षनिविष्टदृष्टि- => उद्विग्नचञ्चलकटाक्षनिविष्टदृष्टिः+ हरिणीव => हरिणी+इव द्वाभ्यामावाभ्यामनुबध्यमाना => द्वाभ्याम्+आवाभ्याम्+अनुबध्यमाना श्रृगालीव => शृगाली+इव सवृन्तं मे => सवृन्तम्+ मे हृदयं हरन्ती => हृदयम्+ हरन्ती किं त्वं => किम्+ त्वम्+ त्वं पदात् => त्वम्+ पदात् नागीव => नागी+इव वेगादहं प्रचलितः => वेगात्+अहम्+ प्रचलितः किं त्वां => किम्+ त्वाम्+ त्वां ग्रहीतुमथवा => त्वाम्+ ग्रहीतुम्+अथवा ग्रहीतुमथवा => ग्रहीतुम्+अथवा मेऽस्ति => मे+अस्ति गणिका---(समन्तादवलोक्य) => गणिका---(समन्तात्+अवलोक्य) नष्टो मे => नष्टः+ मे स्वयमेवात्मा => स्वयम्+एव+आत्मा पल्ववं वा, => पल्ववम्+ वा, परभृतिकां वा, => परभृतिकाम्+ वा, मधुकरं वा, => मधुकरम्+ वा, शारिकां वा, => शारिकाम्+ वा, सर्वं वसन्तमासं => सर्वम्+ वसन्तमासम्+ वसन्तमासं वा| => वसन्तमासम्+ वा| कस्त्वां परित्रास्यते| => कः+त्वाम्+ परित्रास्यते| किं वासुदेवः => किम्+ वासुदेवः कुन्तीसुतो वा => कुन्तीसुतः+ वा जनमेजयो वा| => जनमेजयः+ वा| अहं त्वां => अहम्+ त्वाम्+ त्वां गृहीत्वा => त्वाम्+ गृहीत्वा सीतामिवाहरामि => सीताम्+इव+आहरामि भयानभिज्ञहृदयं मां => भयानभिज्ञहृदयम्+ माम्+ मां कुरु| => माम्+ कुरु| रात्रि- => रात्रिः+ र्बहुलतिमिरकालास्तीर्णपूर्वा विघट्टाः| => बहुलतिमिरकालाः+तीर्णपूर्वाः+ विघट्टाः| युवतिजनसमक्षं काममेतन्न => युवतिजनसमक्षम्+ कामम्+एतत्+न काममेतन्न => कामम्+एतत्+न वाच्यं => वाच्यम्+ हतशेषा रक्षिणः => हतशेषाः+ रक्षिणः साक्षिणो मे => साक्षिणः+ मे [अहमिदानीं संशयिता => [अहम्+इदानीम्+ संशयिता य आत्मगुणान् => यः+ आत्मगुणान् स्वयमेव => स्वयम्+एव कथमेतेऽकार्यं न => कथम्+एते+अकार्यम्+ न क्रियतामस्माकमनुनयपरिग्रहः| => क्रियताम्+अस्माकम्+अनुनयपरिग्रहः| शेषं प्रश्रयो => शेषम्+ प्रश्रयः+ प्रश्रयो भिद्यमानः => प्रश्रयः+ भिद्यमानः किमिव => किम्+इव रुषितानां दुष्करं => रुषितानाम्+ दुष्करम्+ दुष्करं मद्विधानाम्| => दुष्करम्+ मद्विधानाम्| करोऽयं => करः+अयम्+ युवतिवधघृणाया मां => युवतिवधघृणायाः+ माम्+ मां शरीरं => माम्+ शरीरम्+ शरीरं च => शरीरम्+ च [अनुनयोऽपि => [अनुनयः+अपि खल्वस्य => खलु+अस्य भावो भणति| => भावः+ भणति| तावद् बलवज्जनदुर्लभोऽनुनयः| => तावत्+ बलवज्जनदुर्लभः+अनुनयः| बलवज्जनदुर्लभोऽनुनयः| => बलवज्जनदुर्लभः+अनुनयः| शीर्षं तव => शीर्षम्+ तव मारयेऽथवा| => मारये+अथवा| अलं त्वस्मादृशकान् => अलम्+ तु+अस्मादृशकान् त्वस्मादृशकान् => तु+अस्मादृशकान् यो भवति => यः+ भवति खल्वहम्|] => खलु+अहम्|] अस्माज्जनात् => अस्मात्+जनात् किमिष्यते => किम्+इष्यते शरीरं वाथवालङ्कारो => शरीरम्+ वा+अथवा+अलङ्कारः+ वाथवालङ्कारो वा|] => वा+अथवा+अलङ्कारः+ वा|] पुष्पमोक्षपमर्हति => पुष्पमोक्षपम्+अर्हति कृतमलङ्कारेण| => कृतम्+अलङ्कारेण| [अहं खल्विदानीमात्मानं => [अहम्+ खलु+इदानीम्+आत्मानम्+ खल्विदानीमात्मानं न => खलु+इदानीम्+आत्मानम्+ न अहं भर्तृपुत्रः => अहम्+ भर्तृपुत्रः [शान्तोऽसि|] => [शान्तः+असि|] मां श्रान्तोऽसीति => माम्+ श्रान्तः+असि+इति श्रान्तोऽसीति => श्रान्तः+असि+इति आक्रुष्टमात्मानं न => आक्रुष्टम्+आत्मानम्+ न शान्त इत्युक्ते => शान्तः+ इति+उक्ते इत्युक्ते => इति+उक्ते श्रान्त इत्यवगच्छति| => श्रान्तः+ इति+अवगच्छति| इत्यवगच्छति| => इति+अवगच्छति| किमपि => किम्+अपि किमप्यनवेक्षितार्थमाह| => किम्+अपि+अनवेक्षितार्थम्+आह| अनुचितगतिरप्रगल्भवाक्यः => अनुचितगतिः+अप्रगल्भवाक्यः पशोर्नवावतारः => पशोः+नवावतारः किमिदं मत्सन्निधौ => किम्+इदम्+ मत्सन्निधौ वेशवासविरुद्धमभिहितम्| => वेशवासविरुद्धम्+अभिहितम्| तरुणजनसहायश्चिन्त्यतां वेशवासो => तरुणजनसहायः+चिन्त्यताम्+ वेशवासः+ वेशवासो => वेशवासः+ त्वं मार्गजाता => त्वम्+ मार्गजाता लतेव| => लता+इव| धनहार्यं पण्यभूतं => धनहार्यम्+ पण्यभूतम्+ पण्यभूतं शरीरं => पण्यभूतम्+ शरीरम्+ शरीरं => शरीरम्+ समुपचर => समम्+उपचर सुप्रियं चाप्रियं => सुप्रियम्+ च+अप्रियम्+ चाप्रियं च => च+अप्रियम्+ च [एष मेऽभिनिवेशोऽभिजनेन => [एषः+ मे+अभिनिवेशः+अभिजनेन मेऽभिनिवेशोऽभिजनेन => मे+अभिनिवेशः+अभिजनेन एषान्धकारपूरितगम्भीरा => एषा+अन्धकारपूरितगम्भीरा नयनमात्रसंस्तुतं दरिद्रसार्थवाहपुत्रं => नयनमात्रसंस्तुतम्+ दरिद्रसार्थवाहपुत्रम्+ दरिद्रसार्थवाहपुत्रं चारुदत्तवटुकं => दरिद्रसार्थवाहपुत्रम्+ चारुदत्तवटुकम्+ चारुदत्तवटुकं कामयत => चारुदत्तवटुकम्+ कामयते+ कामयत एषा| => कामयते+ एषा| इदं तस्य => इदम्+ तस्य गणिका---(सहर्षमात्मगतम्) => गणिका---(सहर्षम्+आत्मगतम्) दिष्ट्येदानीममित्रजननिरोधेन => दिष्ट्येदानीम्+अमित्रजननिरोधेन प्रियजनसमीपमुपनीतास्मि| => प्रियजनसमीपम्+उपनीता+अस्मि| एवं तावत् => एवम्+ तावत् विटः---कथं नष्टा| => विटः---कथम्+ नष्टा| अन्विष्यतामन्विष्यताम्| => अन्विष्यताम्+अन्विष्यताम्| उपलब्धेदानीमसि| => उपलब्धा+इदानीम्+असि| कामं प्रदोषतिमिरेण => कामम्+ प्रदोषतिमिरेण त्वं => त्वम्+ सौदामनीव => सौदामनी+इव त्वां सूचयिष्यति => त्वाम्+ सूचयिष्यति वातवशोपनीतो => वातवशोपनीतः+ गन्धश्च => गन्धः+च मालामपनीय => मालाम्+अपनीय चोत्सारयति) => च+उत्सारयति) बलवांश्चायमन्धकारः| => बलवान्+च+अयम्+अन्धकारः| लिम्पतीव => लिम्पति+इव तमोऽङ्गानि => तमः+अङ्गानि वर्षतीवाञ्जनं नभः| => वर्षति+इव+अञ्जनम्+ नभः| असत्पुरुषसेवेव => असत्पुरुषसेवा+एव दृष्टिर्विफलतां गता => दृष्टिः+विफलताम्+ गता सुलभशरणमाश्रयो भयानां => सुलभशरणमाश्रयः+ भयानाम्+ भयानां => भयानाम्+ वनगहनं तिमिरं => वनगहनम्+ तिमिरम्+ तिमिरं च => तिमिरम्+ च तुल्यमेव| => तुल्यम्+एव| उभयमपि => उभयम्+अपि रक्षतेऽन्धकारो => रक्षते+अन्धकारः+ यश्च => यः+च यश्च => यः+च उन्मीलितापि => उन्मीलिता+अपि दृष्टिर्निमीलितेवान्धकारेण => दृष्टिः+निमीलिता+इव+अन्धकारेण भित्तिपरिणामसूचितं पक्षद्वारम्| => भित्तिपरिणामसूचितम्+ पक्षद्वारम्| असम्भोगमलिनतयेहाधिकमन्धकारः| => असम्भोगमलिनतया+इह+अधिकम्+अन्धकारः| तद् इहैव => तत्+ इह+एव इहैव => इह+एव बलिमुपहर => बलिम्+उपहर अन्यो गच्छतु|] => अन्यः+ गच्छतु|] बुद्धिरादर्शमण्डलगतेवच्छाया => बुद्धिः+आदर्शमण्डलगता+इव+च्छाया यथाविभवेनार्च्यताम्| => यथाविभवेन+अर्च्यताम्| तद् गम्यताम्| => तत्+ गम्यताम्| [एकाक्यहं कथं => [एकाकि+अहम्+ कथम्+ कथं गमिष्यामि|] => कथम्+ गमिष्यामि|] अनुगच्छात्रभवन्तम्| => अनुगच्छ+अत्रभवन्तम्| [यद् भर्ताज्ञापयति|] => [यत्+ भर्ता+आज्ञापयति|] भर्ताज्ञापयति|] => भर्ता+आज्ञापयति|] दीपमहं नेष्यामि|] => दीपम्+अहम्+ नेष्यामि|] तथास्तु| => तथा+अस्तु| विदूषकः---(दीपं गृहीत्वा) => विदूषकः---(दीपम्+ गृहीत्वा) [भो रदनिके! => [भोः+ रदनिके! द्वारमपावृणोति) => द्वारम्+अपावृणोति) दीपं निर्वापयति|) => दीपम्+ निर्वापयति|) किमेतत्| => किम्+एतत्| निर्गच्छतो मम => निर्गच्छतः+ मम निर्वापितो दीपः|] => निर्वापितः+ दीपः|] [अल्पं खलु => [अल्पम्+ खलु मेऽपराद्धम्| => मे+अपराद्धम्| मां प्रतिपालय| => माम्+ प्रतिपालय| यावदहमप्यभ्यन्तरचतुश्शालातो दीपं => यावत्+अहम्+अपि+अभ्यन्तरचतुश्शालात्+ दीपम्+ दीपं गृहीत्वागच्छामि| => दीपम्+ गृहीत्वा+आगच्छामि| गृहीत्वागच्छामि| => गृहीत्वा+आगच्छामि| (अभ्यन्तरं प्रविश्य => (अभ्यन्तरम्+ प्रविश्य प्रवेशनिमित्तमपावृतं पक्षद्वारम्| => प्रवेशनिमित्तमपावृतम्+ पक्षद्वारम्| अलं चारित्रभयेन| => अलम्+ चारित्रभयेन| विटः---(विलोक्यात्मगतम्) => विटः---(विलोक्य+आत्मगतम्) भवनान्निर्गत्य => भवनात्+निर्गत्य काचिदियमागच्छति| => काचित्+इयम्+आगच्छति| वराकं वञ्चयामि| => वराकम्+ वञ्चयामि| सुरभिस्नानधूपानुविद्ध इव => सुरभिस्नानधूपानुविद्धः+ इव गन्धं श्रवणाभ्याम्| => गन्धम्+ श्रवणाभ्याम्| अन्धकारपूरिताभ्यां नासापुटाभ्यां => अन्धकारपूरिताभ्याम्+ नासापुटाभ्याम्+ नासापुटाभ्यां सुष्ठु => नासापुटाभ्याम्+ सुष्ठु (चेटीं गृह्णाति|) => (चेटीम्+ गृह्णाति|) सभयं भूमौ => सभयम्+ भूमौ वयसो दर्पात् => वयसः+ दर्पात् किं गृहीता|] => किम्+ गृहीता|] शीर्षं तावच्छित्त्वा => शीर्षम्+ तावत्+छित्त्वा तावच्छित्त्वा => तावत्+छित्त्वा पश्चान्मारयिष्यामि|] => पश्चात्+मारयिष्यामि|] विटः---गृह्यतां तावत्| => विटः---गृह्यताम्+ तावत्| शकारः---(चेटीं गृहीत्वा) => शकारः---(चेटीम्+ गृहीत्वा) वासूः => वा+असूः वार्तं महेश्वरं => वा+आर्तम्+ महेश्वरम्+ महेश्वरं शङ्करमीश्वरं => महेश्वरम्+ शङ्करम्+ईश्वरम्+ शङ्करमीश्वरं वा => शङ्करम्+ईश्वरम्+ वा (चेटीं बलादाकर्षति|) => (चेटीम्+ बलात्+आकर्षति|) बलादाकर्षति|) => बलात्+आकर्षति|) [किमार्यमिश्रैर्व्यवसितम्|] => [किम्+आर्यमिश्रैः+व्यवसितम्|] वसन्तसेनैवैषा| => वसन्तसेन+एव+एषा| कलानां चैव => कलानाम्+ च+एव चैव => च+एव व्याहर्तुं तन्न => व्याहर्तुम्+ तत्+न तन्न => तत्+न विदूषकः---(दीपं गृहीत्वा) => विदूषकः---(दीपम्+ गृहीत्वा) विक्षोभ्यमाणजनिततरङ्गतैलपूर्णभाजनं दीपं => विक्षोभ्यमाणजनिततरङ्गतैलपूर्णभाजनम्+ दीपम्+ दीपं कथमपि => दीपम्+ कथम्+अपि कथमपि => कथम्+अपि गृहीत्वागतोऽस्मि|] => गृहीत्वा+आगतः+अस्मि|] चेटी---(शकारं पादेन => चेटी---(शकारम्+ पादेन अयं परिभवोऽथवावलेपः|] => अयम्+ परिभवः+अथवा+अवलेपः|] परिभवोऽथवावलेपः|] => परिभवः+अथवा+अवलेपः|] (सखङ्गं विटं => (सखङ्गम्+ विटम्+ विटं शकारं => विटम्+ शकारम्+ शकारं च => शकारम्+ च शङ्कितस्तिष्ठति|) => शङ्कितः+तिष्ठति|) तावद्, => तावत्+, वयस्यो मैत्रेयः => वयस्यः+ मैत्रेयः खल्वयम्| => खलु+अयम्| नेयमपि => न+इयम्+अपि खल्विदमस्माभिरनुष्ठितं, => खलु+इदम्+अस्माभिः+अनुष्ठितम्+, ह्रियतेऽस्माभिः => ह्रियते+अस्माभिः प्राप्तेयं शीलवञ्चना => प्राप्ता+इयम्+ शीलवञ्चना खल्वियं, => खलु+इयम्+, अन्धकारं कृत्वान्तरा => अन्धकारम्+ कृत्वा+अन्तरा कृत्वान्तरा => कृत्वा+अन्तरा वञ्चितो भावः| => वञ्चितः+ भावः| अहं तावद् => अहम्+ तावत्+ तावद् वञ्चितः => तावत्+ वञ्चितः दुष्करं कृतम्|] => दुष्करम्+ कृतम्|] युक्तमिदम्|] => युक्तम्+इदम्|] विटः---भो महाब्राह्मण! => विटः---भोः+ महाब्राह्मण! अयमनुनयसर्वस्वमञ्जलिः| => अयम्+अनुनयसर्वस्वमञ्जलिः| अनपराद्धो भवान्| => अनपराद्धः+ भवान्| अनुनीतोऽहमेवात्रापराद्धः|] => अनुनीतः+अहम्+एव+अत्र+अपराद्धः|] दृढं खलु => दृढम्+ खलु तस्माद् दरिद्रसार्थवाहपुत्राच्चारुदत्तवटुकात्|] => तस्मात्+ दरिद्रसार्थवाहपुत्रात्+चारुदत्तवटुकात्|] दरिद्रसार्थवाहपुत्राच्चारुदत्तवटुकात्|] => दरिद्रसार्थवाहपुत्रात्+चारुदत्तवटुकात्|] सत्यं भीतोऽस्मि| => सत्यम्+ भीतः+अस्मि| भीतोऽस्मि| => भीतः+अस्मि| [कस्माद् भाव! => [कस्मात्+ भाव! स मद्विधानां => सः+ मद्विधानाम्+ मद्विधानां प्रणयैः => मद्विधानाम्+ प्रणयैः कृशीकृतो => कृशीकृतः+ कश्चिद् विभवैरमण्डितः| => कश्चित्+ विभवैः+अमण्डितः| विभवैरमण्डितः| => विभवैः+अमण्डितः| निदाघसंशुष्क इव => निदाघसंशुष्कः+ इव ह्रदो महान् => ह्रदः+ महान् नृणां तु => नृणाम्+ तु तृष्णामपनीय => तृष्णाम्+अपनीय अयमर्थः => अयम्+अर्थः (निष्क्रान्तो विटः|) => (निष्क्रान्तः+ विटः|) तं दरिद्रसार्थवाहपुत्रं => तम्+ दरिद्रसार्थवाहपुत्रम्+ दरिद्रसार्थवाहपुत्रं चारुदत्तवटुकं => दरिद्रसार्थवाहपुत्रम्+ चारुदत्तवटुकम्+ चारुदत्तवटुकं मम => चारुदत्तवटुकम्+ मम शीर्षेणानुवन्द्य => शीर्षेण+अनुवन्द्य द्वाभ्यामावाभ्यां बलात्कारेण => द्वाभ्याम्+आवाभ्याम्+ बलात्कारेण गेहं प्रविष्टा| => गेहम्+ प्रविष्टा| श्वो निर्यातयितव्या| => श्वः+ निर्यातयितव्या| क्षोभो भवतीति| => क्षोभः+ भवति+इति| भवतीति| => भवति+इति| इदं च => इदम्+ च पारावतगलप्रविष्टमिव => पारावतगलप्रविष्टम्+इव मूलकन्दं शीर्षकपालं => मूलकन्दम्+ शीर्षकपालम्+ शीर्षकपालं मडमडायिष्यामि| => शीर्षकपालम्+ मडमडायिष्यामि| कपाटसम्पुटप्रविष्टमिव => कपाटसम्पुटप्रविष्टम्+इव पक्वकपित्थं शीर्षं => पक्वकपित्थम्+ शीर्षम्+ शीर्षं ते => शीर्षम्+ ते चूर्णचूर्णं मडमडायिष्यामीति|] => चूर्णचूर्णम्+ मडमडायिष्यामि+इति|] मडमडायिष्यामीति|] => मडमडायिष्यामि+इति|] (शकारं दीपेनोद्वेजयति) => (शकारम्+ दीपेन+उद्वेजयति) दीपेनोद्वेजयति) => दीपेन+उद्वेजयति) गतो भावः => गतः+ भावः [कृतं देवकार्यमिति => [कृतम्+ देवकार्यम्+इति देवकार्यमिति => देवकार्यम्+इति अपनीयतां ते => अपनीयताम्+ ते अयं वृत्तान्तोऽभ्यन्तरं => अयम्+ वृत्तान्तः+अभ्यन्तरम्+ वृत्तान्तोऽभ्यन्तरं न => वृत्तान्तः+अभ्यन्तरम्+ न खल्वहम्|] => खलु+अहम्|] कृतं देवकार्यम्| => कृतम्+ देवकार्यम्| [परिजन इति => [परिजनः+ इति मां शब्दापयति| => माम्+ शब्दापयति| रक्षितास्मि|] => रक्षिता+अस्मि|] तद् गृह्यतां => तत्+ गृह्यताम्+ गृह्यतां प्रावारकम्| => गृह्यताम्+ प्रावारकम्| गणिका---(प्रावारकं गृहीत्वा => गणिका---(प्रावारकम्+ गृहीत्वा [अनुदासीनं यौवनमस्य => [अनुदासीनम्+ यौवनम्+अस्य यौवनमस्य => यौवनम्+अस्य प्रवेश्यतामभ्यन्तरचतुःशालम्| => प्रवेश्यताम्+अभ्यन्तरचतुःशालम्| [अभागिन्यहमभ्यन्तरप्रवेशस्य|] => [अभागिनी+अहम्+अभ्यन्तरप्रवेशस्य|] नायकः---किमिदानीं न => नायकः---किम्+इदानीम्+ न भणइस्सं|[इदानीमहं किं => भणइस्सं|[इदानीम्+अहम्+ किम्+ किं भणिष्यामि|] => किम्+ भणिष्यामि|] किं विलम्बसे| => किम्+ विलम्बसे| (रदनिकाविदूषकावुपसृत्य) => (रदनिकाविदूषकौ+उपसृत्य) इयमस्मि|] => इयम्+अस्मि|] नायकः---इयमिदानीं का. => नायकः---इयम्+इदानीम्+ का| चन्द्रलेखेव => चन्द्रलेखा+इव स एवेदानीमेषः, => सः+ एव+इदानीम्+एषः, एवेदानीमेषः, => एव+इदानीम्+एषः, कृतेऽहं निःश्वासमात्ररक्षितं => कृते+अहम्+ निःश्वासमात्ररक्षितम्+ निःश्वासमात्ररक्षितं शरीरमुद्वहामि|] => निःश्वासमात्ररक्षितम्+ शरीरम्+उद्वहामि|] शरीरमुद्वहामि|] => शरीरम्+उद्वहामि|] शीर्षेणानुवन्द्य => शीर्षेण+अनुवन्द्य गणिकादारिकास्माभिर्बलात्कारेण => गणिकादारिका+अस्माभिः+बलात्कारेण युष्माकं गेहं => युष्माकम्+ गेहम्+ गेहं प्रविष्टा| => गेहम्+ प्रविष्टा| श्वो निर्यातयितव्येति|] => श्वः+ निर्यातयितव्या+इति|] निर्यातयितव्येति|] => निर्यातयितव्या+इति|] नीयमानेति => नीयमाना+इति अयं प्राप्तकालः| => अयम्+ प्राप्तकालः| शरणागतास्मि| => शरणागता+अस्मि| भेतव्यं न => भेतव्यम्+ न किं वसन्तसेनैषा| => किम्+ वसन्तसेना+एषा| वसन्तसेनैषा| => वसन्तसेना+एषा| खल्वियं, => खलु+अयम्+, हृदयेनोदुह्यते| => हृदयेन+उदुह्यते| प्रेक्षतामिमाम्|] => प्रेक्षताम्+इमाम्|] पश्याम्येनाम्, => पश्यामि+इनाम्, कुपुरुषस्येव => कुपुरुषस्य+इव स्वाङ्गेष्वेवावसीदति => स्वाङ्गेषु+एव+अवसीदति [अदत्तभूमिप्रवेशप्रधर्षणेनापराद्धाहमार्यं शीर्षेण => [अदत्तभूमिप्रवेशप्रधर्षणेन+अपराद्धा+अहम्+आर्यम्+ शीर्षेण नायकः---यद्येवमहमपि => नायकः---यदि+एवम्+अहम्+अपि तावदविज्ञातप्रयुक्तेन => तावत्+अविज्ञातप्रयुक्तेन सापराधो भवतीं => सापराधः+ भवतीम्+ भवतीं प्रसादयामि| => भवतीम्+ प्रसादयामि| विवदन्ताविव => विवदन्तौ+इव शकटिकां दुर्विनीतबलीवर्दावन्योन्यं => शकटिकाम्+ दुर्विनीतबलीवर्दौ+अन्योन्यम्+ दुर्विनीतबलीवर्दावन्योन्यं संक्लेशयतः| => दुर्विनीतबलीवर्दौ+अन्योन्यम्+ संक्लेशयतः| अहमिदानीं कं => अहम्+इदानीम्+ कम्+ कं प्रसादयामि| => कम्+ प्रसादयामि| इदानीं रदनिकां => इदानीम्+ रदनिकाम्+ रदनिकां प्रसादयामि| => रदनिकाम्+ प्रसादयामि| परवानस्मि| => परवान्+अस्मि| किमनुतिष्ठति => किम्+अनुतिष्ठति [मधुरं खल्वेष्टव्यम्| => [मधुरम्+ खलु+एष्टव्यम्| खल्वेष्टव्यम्| => खलु+एष्टव्यम्| अदक्षिणं खलु => अदक्षिणम्+ खलु यदृच्छागतयेह => यदृच्छागतया+इह तदेवं करिष्यामि| => तत्+एवम्+ करिष्यामि| अयं मेऽलङ्कार => अयम्+ मे+अलङ्कारः+ मेऽलङ्कार इहैव => मे+अलङ्कारः+ इह+एव इहैव => इह+एव अलङ्कारनिमित्तं पापा => अलङ्कारनिमित्तम्+ पापाः+ पापा मामनुसरन्ति => पापाः+ माम्+अनुसरन्ति मामनुसरन्ति => माम्+अनुसरन्ति अहमप्यार्येण => अहम्+अपि+आर्येण गेहं गन्तुमिच्छामि|] => गेहम्+ गन्तुम्+इच्छामि|] गन्तुमिच्छामि|] => गन्तुम्+इच्छामि|] नायकः---अन्वर्थमुपदिशति| => नायकः---अन्वर्थम्+उपदिशति| [यद् भवानाज्ञापयति| => [यत्+ भवान्+आज्ञापयति| भवानाज्ञापयति| => भवान्+आज्ञापयति| विमुच्यालङ्कारं प्रयच्छति|) => विमुच्य+अलङ्कारम्+ प्रयच्छति|) गृहाणैतं सुवर्णालङ्कारं => गृहाण+एतम्+ सुवर्णालङ्कारम्+ सुवर्णालङ्कारं त्वम्| => सुवर्णालङ्कारम्+ त्वम्| षष्ठ्यां सप्तम्यां => षष्ठ्याम्+ सप्तम्याम्+ सप्तम्यां च => सप्तम्याम्+ च अहमष्टम्यामनध्याये => अहम्+अष्टम्याम्+अनध्याये निष्क्रान्ता|)[शास्त्रं व्याचक्षाणस्य => निष्क्रान्ता|)[शास्त्रम्+ व्याचक्षाणस्य तदानीमवसरो भवति| => तत्+इदानीम्+अवसरः+ भवति| आनयत्वार्यः] => आनयतु+आर्यः] नायकः---कोऽत्र => नायकः---कः+अत्र गणिकेव => गणिका+इव नायकः---कृतं दीपिकया|(विलोक्य) => नायकः---कृतम्+ दीपिकया|(विलोक्य) उदितो भगवान् => उदितः+ भगवान् सर्वजनसामान्यप्रदीपश्चन्द्रः => सर्वजनसामान्यप्रदीपः+चन्द्रः क्लिन्नखर्जूरपाण्डु- => क्लिन्नखर्जूरपाण्डुः+ र्युवतिजनसहायो राजमार्गप्रदीपः| => युवतिजनसहायः+ राजमार्गप्रदीपः| रश्मयो यस्य => रश्मयः+ यस्य गौरा => गौराः+ हृतजल इव => हृतजले+ इव अनुगच्छात्रभवतीम्| => अनुगच्छ+अत्रभवतीम्| [यद् भवानाज्ञापयति| => [यत्+ भवान्+आज्ञापयति| भवानाज्ञापयति| => भवान्+आज्ञापयति| एत्वेतु => एतु+एतु प्रथमोऽङ्कः => प्रथमः+अङ्कः द्वितीयोऽङ्कः => द्वितीयः+अङ्कः [ततस्ततः|] => [ततः+ततः|] किञ्चिन्मया => किञ्चित्+मया किं ततस्तत => किम्+ ततः+ततः+ ततस्तत इति| => ततः+ततः+ इति| किं मया => किम्+ मया किं चिन्त्यते|] => किम्+ चिन्त्यते|] त्वं तावत् => त्वम्+ तावत् किमिति => किम्+इति गणिकाभावस्याज्जुका => गणिकाभावस्य+अज्जुका कमपि => कम्+अपि ईदृशवर्णकेव|] => ईदृशवर्णका+इव|] [अनलङ्कृतामप्यज्जुकां मण्डितामिव => [अनलङ्कृताम्+अपि+अज्जुकाम्+ मण्डिताम्+इव मण्डितामिव => मण्डिताम्+इव कामो हि => कामः+ हि भगवाननवगीत उत्सवस्तरुणजनस्य] => भगवान्+अनवगीतः+ उत्सवः+तरुणजनस्य] उत्सवस्तरुणजनस्य] => उत्सवः+तरुणजनस्य] प्रष्टुं बहुमान => प्रष्टुम्+ बहुमानः+ बहुमान इव => बहुमानः+ इव कश्चिद् राजकुमारः|] => कश्चित्+ राजकुमारः|] [रन्तुमिच्छामि, => [रन्तुम्+इच्छामि, कश्चिद् ब्राह्मणदारकः|] => कश्चित्+ ब्राह्मणदारकः|] [अस्त्यतिबहुमतो विस्रम्भः| => [अस्ति+अतिबहुमतः+ विस्रम्भः| स जनः|] => सः+ जनः|] कश्चिदागन्तुकः.] => कश्चित्+आगन्तुकः|] आशाच्छेदमुत्कण्ठमाना => आशाच्छेदम्+उत्कण्ठमाना [किं न => [किम्+ न शक्यं श्रोतुम्| => शक्यम्+ श्रोतुम्| कोऽस्माकं मनोरथावुत्तः|] => कः+अस्माकम्+ मनोरथावुत्तः|] [किं त्वं => [किम्+ त्वम्+ त्वं कामदेवानुयाने => त्वम्+ कामदेवानुयाने नागतासि|] => न+आगता+असि|] [नन्वागतास्मि|] => [ननु+आगता+अस्मि|] [केनोदासीनं मन्त्रयसे|] => [केन+उदासीनम्+ मन्त्रयसे|] भणत्वज्जुका, => भणतु+अज्जुका, सार्थवाहपुत्रश्चारुदत्तो नाम|] => सार्थवाहपुत्रः+चारुदत्तः+ नाम|] त्वं रक्षिता|] => त्वम्+ रक्षिता|] [स एव|] => [सः+ एव|] उद्धूतपुष्पं सहकारं => उद्धूतपुष्पम्+ सहकारम्+ सहकारं मधूकरा => सहकारम्+ मधुकराः+ मधूकरा उपासते|] => मधुकराः+ उपासते|] मधुकरा इति => मधुकराः+ इति [किं, => [किम्+, वेशवासप्रसङ्गकातरो दुःखमिति => वेशवासप्रसङ्गकातरः+ दुःखम्+इति दुःखमिति => दुःखम्+इति नागच्छेत्|] => न+आगच्छेत्|] [नन्वहं तं => [ननु+अहम्+ तम्+ तं कामये|] => तम्+ कामये|] [यद्येतावान् => [यदि+एतावान् किं नाभिस्रियते|] => किम्+ न+अभिस्रियते|] नाभिस्रियते|] => न+अभिस्रियते|] सहसाभिसृतः => सहसा+अभिसृतः पुनर्मे => पुनः+मे दुर्लभो भवेदिति => दुर्लभः+ भवेत्+इति भवेदिति => भवेत्+इति [हं, => [हम्+, किमेतन्निमित्तं तत्रैव => किम्+एतत्+निमित्तम्+ तत्र+एव तत्रैव => तत्र+एव सोऽलङ्कारः => सः+अलङ्कारः [ईदृशमेव|] => [ईदृशम्+एव|] प्रविशत्यपटीक्षेपेण => प्रविशति+अपटीक्षेपेण शरणागतोऽस्मि|] => शरणागतः+अस्मि|] [अलमार्यस्य => [अलम्+आर्यस्य [हं, => [हम्+, क इदानीमेषः] => कः+ इदानीम्+एषः] इदानीमेषः] => इदानीम्+एषः] किं शरणागतः => किम्+ शरणागतः साहसिको भवेत्|] => साहसिकः+ भवेत्|] रक्षितव्यो भवति|] => रक्षितव्यः+ भवति|] भयेनोपचारो विस्मृतः, => भयेन+उपचारः+ विस्मृतः, प्रेक्षतामार्या, => प्रेक्षताम्+आर्या, भीता अथवा => भीताः+ अथवा प्रधर्षिता अथवा => प्रधर्षिताः+ अथवा आपन्ना अथवा => आपन्नाः+ अथवा सुलभचारित्रवञ्चना अपराधयितुं => सुलभचारित्रवञ्चनाः+ अपराधयितुम्+ अपराधयितुं समर्था => अपराधयितुम्+ समर्थाः+ समर्था भवन्ति|] => समर्थाः+ भवन्ति|] विश्वस्तो भवत्वार्यः| => विश्वस्तः+ भवतु+आर्यः| भवत्वार्यः| => भवतु+आर्यः| खल्वहम्|] => खलु+अहम्|] एवमिव|] => एवम्+इव|] आर्यं पृच्छति, => आर्यम्+ पृच्छति, कुत आर्यस्य => कुतः+ आर्यस्य भयमिति|] => भयम्+इति|] [यद्येवम्, => [यदि+एवम्, आसनं ददात्वार्यस्य|] => आसनम्+ ददातु+आर्यस्य|] ददात्वार्यस्य|] => ददातु+आर्यस्य|] (आसनं ददाति|) => (आसनम्+ ददाति|) [उपविशत्वार्यः|] => [उपविशतु+आर्यः|] कार्यमिति|] => कार्यम्+इति|] एवमिव|] => एवम्+इव|] विश्वस्तसम्पातमार्यं कर्तुमिच्छत्यज्जुका| => विश्वस्तसम्पातम्+आर्यम्+ कर्तुम्+इच्छति+अज्जुका| कर्तुमिच्छत्यज्जुका| => कर्तुम्+इच्छति+अज्जुका| किं कर्तव्यम्|] => किम्+ कर्तव्यम्|] [शृणोत्वार्या|] => [शृणोतु+आर्या|] [अवहितास्मि|] => [अवहिता+अस्मि|] [पाटलिपुत्रं मे => [पाटलिपुत्रम्+ मे वणिगहम्| => वणिक्+अहम्| ततो भागधेयपरिवृत्ततया => ततः+ भागधेयपरिवृत्ततया संवाहकवुत्तिमुपजीवामि|] => संवाहकवुत्तिम्+उपजीवामि|] [संवाहक आर्यः| => [संवाहकः+ आर्यः| शिक्षितार्येण|] => शिक्षिता+आर्येण|] [कलेति => [कला+इति आजीवितमिदानीं संवृत्तम्| => आजीवितम्+इदानीम्+ संवृत्तम्| [निर्वेदसूचकमिव => [निर्वेदसूचकम्+इव वचनमार्यस्य| => वचनम्+आर्यस्य| ततस्ततः|] => ततः+ततः|] स इदानीमहमागन्तुकानां => सः+ इदानीम्+अहम्+आगन्तुकानाम्+ इदानीमहमागन्तुकानां श्रुत्वा => इदानीम्+अहम्+आगन्तुकानाम्+ श्रुत्वा पुरुषविशेषकौतूहलेनागतोऽस्मीमामुज्जयनीम्|] => पुरुषविशेषकौतूहलेन+आगतः+अस्मि+इमाम्+उज्जयनीम्|] [ततस्ततः|] => [ततः+ततः|] [तत इहागतमात्र => [ततः+ इह+अगतमात्रः+ इहागतमात्र एव => इह+अगतमात्रः+ एव अनुत्सिक्तो ललितो => अनुत्सिक्तः+ ललितः+ ललितो ललिततया => ललितः+ ललिततया विस्मयश्चतुरो मधुरो => विस्मयः+चतुरः+ मधुरः+ मधुरो दक्षः => मधुरः+ दक्षः सदाक्षिण्योऽभिमत आचितस्तुष्टो => सदाक्षिण्यः+अभिमतः+ आचितः+तुष्टः+ आचितस्तुष्टो भवति| => आचितः+तुष्टः+ भवति| अल्पमपि => अल्पम्+अपि बहुकमप्यपकृतं विस्मरति| => बहुकम्+अपि+अपकृतम्+ विस्मरति| किं बहुना, => किम्+ बहुना, गुणानां चतुर्भागमपि => गुणानाम्+ चतुर्भागम्+अपि चतुर्भागमपि => चतुर्भागम्+अपि सुदीर्घेणापि => सुदीर्घेण+अपि वर्णयितुं न => वर्णयितुम्+ न किं बहुना, => किम्+ बहुना, परकीयमिवात्मनः => परकीयम्+इव+आत्मनः शरीरं धारयति| => शरीरम्+ धारयति| को नु => कः+ नु स आर्यचारुदत्तस्य => सः+ आर्यचारुदत्तस्य गुणाननुकरोति|] => गुणान्+अनुकरोति|] [ममापि => [मम+अपि कौतूहलं श्रोतुम्| => कौतूहलम्+ श्रोतुम्| को नु => कः+ नु खलूज्जयनीमात्मनो गुणैर्मण्डयति|] => खलु+उज्जयनीम्+आत्मनः+ गुणैः+मण्डयति|] गुणैर्मण्डयति|] => गुणैः+मण्डयति|] [ततस्ततः|] => [ततः+ततः|] [ततस्तस्य => [ततः+तस्य गुणविक्रीतशरीरो विस्मृतकलत्र => गुणविक्रीतशरीरः+ विस्मृतकलत्रः+ विस्मृतकलत्र उपजीविको => विस्मृतकलत्रः+ उपजीविकः+ उपजीविको संवृत्त|] => उपजीविकः+ संवृत्त|] [किं स => [किम्+ सः+ स दरिद्रः|] => सः+ दरिद्रः|] [कथमनाख्यात आर्या => [कथम्+अनाख्यातः+ आर्या दुर्लभो गुणविभव => दुर्लभः+ गुणविभवः+ गुणविभव इति| => गुणविभवः+ इति| ततस्ततः|] => ततः+ततः|] [को नाम => [कः+ नाम स आर्यः|] => सः+ आर्यः|] [आर्यचारुदत्तो नाम|] => [आर्यचारुदत्तः+ नाम|] ततस्ततः|] => ततः+ततः|] स विभवमन्दतयास्वाधीनपरिजनो => सः+ विभवमन्दतया+अस्वाधीनपरिजनः+ विभवमन्दतयास्वाधीनपरिजनो विसर्जितकुटुम्बभरणश्चारित्रमात्रावशेषः => विभवमन्दतया+अस्वाधीनपरिजनः+ विसर्जितकुटुम्बभरणः+चारित्रमात्रावशेषः विसर्जितकुटुम्बभरणश्चारित्रमात्रावशेषः => विसर्जितकुटुम्बभरणः+चारित्रमात्रावशेषः अहमपि => अहम्+अपि तेनार्येणाभ्यनुज्ञातोऽन्यमुपतिष्ठतामिति| => तेन+आर्येण+अभ्यनुज्ञातः+अन्यम्+उपतिष्ठताम्+इति| कथमन्यमीदृशं मनुष्यरत्नं => कथम्+अन्यम्+ईदृशम्+ मनुष्यरत्नम्+ मनुष्यरत्नं लभेयेति, => मनुष्यरत्नम्+ लभेय+इति, लभेयेति, => लभेय+इति, कथं च => कथम्+ च कोमलललितमधुरशरीरस्पर्शकृतार्थं मे => कोमलललितमधुरशरीरस्पर्शकृतार्थम्+ मे हस्तं साधारणशरीरसम्मर्देन => हस्तम्+ साधारणशरीरसम्मर्देन शोचनीयं करिष्यामीति => शोचनीयम्+ करिष्यामि+इति करिष्यामीति => करिष्यामि+इति जातनिर्वेदो दग्धशरीररक्षणार्थं => जातनिर्वेदः+ दग्धशरीररक्षणार्थम्+ दग्धशरीररक्षणार्थं द्यूतोपजीवी => दग्धशरीररक्षणार्थम्+ द्यूतोपजीवी सहर्षबाष्पं चेटीमवलोकयति|) => सहर्षबाष्पम्+ चेटीम्+अवलोकयति|) चेटीमवलोकयति|) => चेटीम्+अवलोकयति|) [ततस्ततः|] => [ततः+ततः|] [ततो बहूनि => [ततः+ बहूनि कदाचिदहमपि => कदाचित्+अहम्+अपि पराजितोऽस्मि|] => पराजितः+अस्मि|] [ततस्ततः|] => [ततः+ततः|] [ततोऽद्य => [ततः+अद्य समासादितोऽस्मि| => समासादितः+अस्मि| तस्माद् भयेनेह => तस्मात्+ भयेन+इह भयेनेह => भयेन+इह एवमार्या => एवम्+आर्या एवं खलु => एवम्+ खलु पक्षिण आहिण्डन्त => पक्षिणः+ आहिण्डन्ते+ आहिण्डन्त इति| => आहिण्डन्ते+ इति| एवं गत => एवम्+ गतः+ गत आत्मीय => गतः+ आत्मीयः तं जनं => तम्+ जनम्+ जनं विसर्जय|] => जनम्+ विसर्जय|] खल्वार्येणार्थनिमित्ता => खलु+आर्येण+अर्थनिमित्ता आर्यचारुदत्त एव => आर्यचारुदत्तः+ एव ददातीत्यार्यो जानातु|] => ददाति+इति+आर्यः+ जानातु|] स जनः, => सः+ जनः, परितुष्टो गतश्च|] => परितुष्टः+ गतः+च|] गतश्च|] => गतः+च|] [अनुगृहीतोऽस्मि|] => [अनुगृहीतः+अस्मि|] [गच्छत्वार्यः => [गच्छतु+आर्यः प्रीतिं निर्वर्तयितुम्|] => प्रीतिम्+ निर्वर्तयितुम्|] [अद्यैव => [अद्य+एव कदाचिन्निर्वेदेन => कदाचित्+निर्वेदेन यदीयं परिजने => यदि+इयम्+ परिजने तत आर्ययानुगृहीतो => ततः+ आर्यया+अनुगृहीतः+ आर्ययानुगृहीतो भवेयम्|] => आर्यया+अनुगृहीतः+ भवेयम्|] इयं कला => इयम्+ कला स एवार्येणोपस्थातव्यो => सः+ एव+आर्येण+उपस्थातव्यः+ एवार्येणोपस्थातव्यो भविष्यति|] => एव+आर्येण+उपस्थातव्यः+ भविष्यति|] [निपुणं खलु => [निपुणम्+ खलु प्रत्याख्यातोऽस्मि| => प्रत्याख्यातः+अस्मि| को हि => कः+ हि नामात्मना => नाम+आत्मना कृतं प्रत्युपकारेण => कृतम्+ प्रत्युपकारेण तावदहम्|] => तावत्+अहम्|] [गच्छत्वार्यः => [गच्छतु+आर्यः पुनर्दर्शनाय|] => पुनः+दर्शनाय|] [हं शब्द => [हम्+ शब्दः+ शब्द इव|] => शब्दः+ इव|] कुत्राज्जुका|] => कुत्र+अज्जुका|] किमेतत्|] => किम्+एतत्|] [हं, => [हम्+, विप्रलब्धोऽस्मि, => विप्रलब्धः+अस्मि, वातायननिष्क्रामितपूर्वकाययाऽवनमितपयोधरया => वातायननिष्क्रामितपूर्वकायया+अवनमितपयोधरया परिस्पन्दोऽज्जुकया => परिस्पन्दः+अज्जुकया सुलभो विस्मयः| => सुलभः+ विस्मयः| किं ते => किम्+ ते [शृणोत्वज्जुका => [शृणोतु+अज्जुका एष उग्रवेगेनावगाहननिवर्तितेन => एषः+ उग्रवेगेन+अवगाहननिवर्तितेन उग्रवेगेनावगाहननिवर्तितेन => उग्रवेगेन+अवगाहननिवर्तितेन प्रस्रुतमदगन्धं राजमार्गं => प्रस्रुतमदगन्धम्+ राजमार्गम्+ राजमार्गं कुर्वता => राजमार्गम्+ कुर्वता भद्रकपोतकेनानेकपुरुषसङ्कुलेषु => भद्रकपोतकेन+अनेकपुरुषसङ्कुलेषु राजमार्गेषूत्तरीयपटविरागतयाऽधिकलक्षणीयः => राजमार्गेषु+उत्तरीयपटविरागतया+अधिकलक्षणीयः ततस्ततः|?] => ततः+ततः|?] [ततो मया => [ततः+ मया हस्तिहस्तामर्दताड्यमानो दन्तान्तरपरिवर्तमानो => हस्तिहस्तामर्दताड्यमानः+ दन्तान्तरपरिवर्तमानः+ दन्तान्तरपरिवर्तमानो हस्तिहस्तपतितचरणः => दन्तान्तरपरिवर्तमानः+ हस्तिहस्तपतितचरणः ततो हा => ततः+ हा विपाटितो हा => विपाटितः+ हा हत इति => हतः+ इति ततो दत्तकरप्रहारेण => ततः+ दत्तकरप्रहारेण परिवर्तितं हस्तिनं => परिवर्तितम्+ हस्तिनम्+ हस्तिनं कृत्वा => हस्तिनम्+ कृत्वा स परिव्राट्|] => सः+ परिव्राट्|] [प्रियं मे| => [प्रियम्+ मे| ततस्ततः|] => ततः+ततः|] सर्वो जनो => सर्वः+ जनः+ जनो भणति---अहो => जनः+ भणति---अहो कर्मेति| => कर्म+इति| किमपीच्छति => किम्+अपि+इच्छति ततोऽज्जुके! => ततः+अज्जुके! केनापि => केन+अपि कुलपुत्रेणोचितान्याभरणस्थानानि => कुलपुत्रेण+उचितानि+अभरणस्थानानि विलोक्याङ्गुष्ठेनानीयापि => विलोक्य+अङ्गुष्ठेन+आनीयापि पुनरलब्धं प्रेक्ष्य => पुनः+अलब्धम्+ प्रेक्ष्य दैवमुपालभ्य => दैवम्+उपालभ्य दीर्घं निःश्वस्यैतावान् => दीर्घम्+ निःश्वस्य+एतावान् निःश्वस्यैतावान् => निःश्वस्य+एतावान् विभव इति => विभवः+ इति परिजनहस्तेऽयं प्रावारकः => परिजनहस्ते+अयम्+ प्रावारकः गणिका---(चेटीमवलोक्य) => गणिका---(चेटीम्+अवलोक्य) [को नु => [कः+ नु खल्वार्यचारुदत्तस्य => खलु+आर्यचारुदत्तस्य गुणाननुकरोति|] => गुणान्+अनुकरोति|] ममापि => मम+अपि कौतूहलमस्ति| => कौतूहलम्+अस्ति| को नु => कः+ नु खल्वेषः|) => खलु+एषः|) [केनापि => [केन+अपि पृच्छ्यतां तावत्|] => पृच्छ्यताम्+ तावत्|] त्वं जानासि|] => त्वम्+ जानासि|] [यद्येवम्, => [यदि+एवम्, क इति => कः+ इति [अहमेतावत् => [अहम्+एतावत् भद्रकोऽविस्मय इति|] => भद्रकः+अविस्मयः+ इति|] तं प्रेक्षामहे|] => तम्+ प्रेक्षामहे|] प्रेक्षतामज्जुका| => प्रेक्षताम्+अज्जुका| एष गच्छति| => एषः+ गच्छति| गणिका---(प्रासादाद् विलोक्य)हंजे! => गणिका---(प्रासादात्+ विलोक्य)हंजे! एष हि => एषः+ हि स आर्यचारुदत्त => सः+ आर्यचारुदत्तः+ आर्यचारुदत्त एव => आर्यचारुदत्तः+ एव यज्ञोपवीतमाक्षप्रावारको गच्छति| => यज्ञोपवीतमात्रप्रावारकः+ गच्छति| तद् यावद् => तत्+ यावत्+ यावद् दूरं => यावत्+ दूरम्+ दूरं गतो => दूरम्+ गतः+ गतो न => गतः+ न भविष्यत्येष, => भविष्यति+एषः+, तावदेनम्] => तावत्+एनम्] द्वितीयोऽङ्कः => द्वितीयः+अङ्कः तृतीयोऽङ्कः => तृतीयः+अङ्कः नायको विदूषकश्च|) => नायकः+ विदूषकः+च|) विदूषकश्च|) => विदूषकः+च|) नामासमुद्रोत्थितं रत्नम्| => नामा+असमुद्रोत्थितम्+ रत्नम्| सखीव => सखी+इव स्त्रीणां तु => स्त्रीणाम्+ तु [भो वयस्य! => [भोः+ वयस्य! निःसम्पाता राजमार्गाः => निःसम्पाताः+ राजमार्गाः कुक्कुरा अप्यवसुप्ताः| => कुक्कुराः+ अपि+अवसुप्ताः| अप्यवसुप्ताः| => अपि+अवसुप्ताः| वयं निद्रां => वयम्+ निद्राम्+ निद्रां न => निद्राम्+ न अन्यच्चेदानीमाश्चर्यम्| => अन्यत्+च+इदानीम्+आश्चर्यम्| इमां हतवीणां => इमाम्+ हतवीणाम्+ हतवीणां न => हतवीणाम्+ न खल्वद्य => खलु+अद्य मधुरं गीतम्| => मधुरम्+ गीतम्| [अत एवैतामहं => [अतः+ एव+एताम्+अहम्+ एवैतामहं न => एव+एताम्+अहम्+ न मधुरमपि => मधुरम्+अपि खादितमजीर्णं भवति] => खादितम्+अजीर्णम्+ भवति] सुव्यक्तं गीतम्| => सुव्यक्तम्+ गीतम्| रक्तं च => रक्तम्+ च तारमधुरं च => तारमधुरम्+ च समं स्फुटं => समम्+ स्फुटम्+ स्फुटं च => स्फुटम्+ च भावार्पितं च => भावार्पितम्+ च किं वा => किम्+ वा विविधैर्बहु => विविधैः+बहु तत्तदुक्त्वा => तत्+तत्+उक्त्वा भित्त्यन्तरं यदि => भित्त्यन्तरम्+ यदि भवेद् युवतीति => भवेत्+ युवति+इति युवतीति => युवति+इति [कामं प्रशंसतु => [कामम्+ प्रशंसतु तावद् गायन् => तावत्+ गायन् स्त्र्यपि => स्त्री+अपि पठन्त्युभयमादरं न => पठन्ती+उभयम्+आदरम्+ न गायंस्तावन्मनुष्यो रक्तसुमनोवेष्टित => गायन्+तावत्+मनुष्यः+ रक्तसुमनोवेष्टितः+ रक्तसुमनोवेष्टित इव => रक्तसुमनोवेष्टितः+ इव पुरोहितो दृढं => पुरोहितः+ दृढम्+ दृढं न => दृढम्+ न स्त्र्यपि => स्त्री+अपि छिन्ननासिकेव => छिन्ननासिका+इव धेनुरतिविरूपा => धेनुः+अतिविरूपा उपारूढोऽर्धरात्रः| => उपारूढः+अर्धरात्रः| स्थिरतिमिरा राजमार्गाः| => स्थिरतिमिराः+ राजमार्गाः| प्रसुप्तेवोज्जयनी => प्रसुप्ता+इव+उज्जयनी तिमिरावकाश- => तिमिरावकाशम्+ मस्तं गतो => अस्तम्+ गतः+ गतो ह्यष्टमपक्षचन्द्रः| => गतः+ हि+अष्टमपक्षचन्द्रः| ह्यष्टमपक्षचन्द्रः| => हि+अष्टमपक्षचन्द्रः| विषाणकोटीव => विषाणकोटी+इव अन्तर्दधानचन्द्रलब्धावकाशोऽवतरतीव => अन्तर्दधानचन्द्रलब्धावकाशः+अवतरति+इव प्रासादादन्धकारः|] => प्रासादात्+अन्धकारः|] इदमस्मदीयं गृहम्| => इदम्+अस्मदीयम्+ गृहम्| द्वारमपावृणु|] => द्वारम्+अपावृणु|] पादोदकमानय| => पादोदकम्+आनय| [इदं पादोदकम्|] => [इदम्+ पादोदकम्|] ममापि => मम+अपि पादं प्रक्षालय|] => पादम्+ प्रक्षालय|] पादयोर्भूम्यां प्रलोठितव्यम्| => पादयोः+भूम्याम्+ प्रलोठितव्यम्| उदकं विनाशय| => उदकम्+ विनाशय| अथवानय| => अथवा+आनय| केवलं दास्याः => केवलम्+ दास्याः मुखमपि => मुखम्+अपि इयं हि => इयम्+ हि ललाटदेशादुसर्पतीव => ललाटदेशात्+उपसर्पति+इव जरेव => जरा+इव मनुष्यवीर्यं परिभूय => मनुष्यवीर्यम्+ परिभूय (निष्क्रान्तश्चेटः|) => (निष्क्रान्तः+चेटः|) (प्रविश्याभरणसमुद्गहस्ता) => (प्रविश्य+आभरणसमुद्गहस्ता) किमेतत्| => किम्+एतत्| [इदं सुवर्णभाण्डं => [इदम्+ सुवर्णभाण्डम्+ सुवर्णभाण्डं षष्ठ्यां => सुवर्णभाण्डम्+ षष्ठ्याम्+ षष्ठ्यां सप्तम्यां => षष्ठ्याम्+ सप्तम्याम्+ सप्तम्यां परिवेशयामि| => सप्तम्याम्+ परिवेशयामि| खल्वद्य|] => खलु+अद्य|] नायकः---इदं तद् => नायकः---इदम्+ तत्+ तद् वसन्तसेनायाः => तत्+ वसन्तसेनायाः गृह्णात्विति|] => गृह्णातु+इति|] [किन्निमित्तमयमलङ्कारोऽभ्यन्तरचतुःशालं न => [किम्+निमित्तम्+अयम्+अलङ्कारः+अभ्यन्तरचतुःशालम्+ न बाह्यजनधारितालङ्कारं गृहजनो => बाह्यजनधारितालङ्कारम्+ गृहजनः+ गृहजनो न => गृहजनः+ न चोरैर्गृह्यमाणम्|] => चोरैः+गृह्यमाणम्|] किन्निमित्तं स => किम्+निमित्तम्+ सः+ स प्रावारकस्तस्मै => सः+ प्रावारकः+तस्मै प्रावारकस्तस्मै => प्रावारकः+तस्मै [इहापि => [इह+अपि मैवम्| => मा+एवम्| [अहं भरितागर्दभ => [अहम्+ भरितागर्दभः+ भरितागर्दभ एव => भरितागर्दभः+ एव मां बाधते| => माम्+ बाधते| तूष्णीं भव| => तूष्णीम्+ भव| [शेतां भवान् => [शेताम्+ भवान् यावदहमपि => यावत्+अहम्+अपि (द्वावपि => (द्वौ+अपि सज्जलकः---एष भोः| => सज्जलकः---एषः+ भोः| शरीरपरिणाहसुखप्रवेशं => शरीरपरिणाहसुखप्रवेशम्+ भूमिपरिसर्पणघृष्टपार्श्वो => भूमिपरिसर्पणघृष्टपार्श्वः+ निर्मुच्यमान इव => निर्मुच्यमानः+ इव जीर्णतनुर्भुजङ्गः => जीर्णतनुः+भुजङ्गः सन्धिं छित्त्वा => सन्धिम्+ छित्त्वा प्रविष्टोऽस्मि| => प्रविष्टः+अस्मि| यावदिदानीं चतुःशालमुपसर्पामि| => यावत्+इदानीम्+ चतुःशालम्+उपसर्पामि| चतुःशालमुपसर्पामि| => चतुःशालम्+उपसर्पामि| (सनिर्वेदं विचिन्त्य) => (सनिर्वेदम्+ विचिन्त्य) कामं नीचमिदं => कामम्+ नीचम्+इदम्+ नीचमिदं वदन्तु => नीचम्+इदम्+ वदन्तु यद्वर्तते => यत्+वर्तते शौर्यं न => शौर्यम्+ न वचनीयताऽपि => वचनीयता+अपि वरं बद्धो => वरम्+ बद्धः+ बद्धो न => बद्धः+ न सेवाञ्जलि- => सेवाञ्जलिः+ र्मार्गश्चैष नरेन्द्रसौप्तिकवधे => मार्गः+च+एषः+ नरेन्द्रसौप्तिकवधे पूर्वं कृतो => पूर्वम्+ कृतः+ कृतो द्रौणिना => कृतः+ द्रौणिना लुब्धोऽर्थवान् => लुब्धः+अर्थवान् स्ववृत्तावतिकर्कशश्च| => स्ववृत्तौ+अतिकर्कशः+च| यस्तस्य => यः+तस्य गेहं यदि => गेहम्+ यदि दुःखोपहतो न => दुःखोपहतः+ न यद्वा => यत्+वा तद्वा => तत्+वा किं वा => किम्+ वा यावदारभे => यावत्+आरभे को नु => कः+ नु जलावसेकशिथिलश्छेदादशब्दो भवेत् => जलावसेकशिथिलः+छेदात्+अशब्दः+ भवेत् भित्तीनां क्व => भित्तीनाम्+ क्व करालो भवेत्| => करालः+ भवेत्| चलेष्टककृशं हर्म्यं => चलेष्टककृशम्+ हर्म्यम्+ हर्म्यं क्व => हर्म्यम्+ क्व जीर्णं भवेत् => जीर्णम्+ भवेत् स्त्रीजनदर्शनं च => स्त्रीजनदर्शनम्+ च स्वन्तश्च => स्वन्तः+च यत्नो भवेत् => यत्नः+ भवेत् इयं वास्तुविभागक्रिया| => इयम्+ वास्तुविभागक्रिया| गृहविशिष्ट इवायं => गृहविशिष्टः+ इव+अयम्+ इवायं भवनविन्यासः| => इव+अयम्+ भवनविन्यासः| प्रवेशावकाशं करिष्ये| => प्रवेशावकाशम्+ करिष्ये| कीदृश इदानीं => कीदृशः+ इदानीम्+ इदानीं सन्धिच्छेदः => इदानीम्+ सन्धिच्छेदः सिंहाक्रान्तं पूर्णचन्द्रं => सिंहाक्रान्तम्+ पूर्णचन्द्रम्+ पूर्णचन्द्रं झषास्यं => पूर्णचन्द्रम्+ झषास्यम्+ झषास्यं => झषास्यम्+ चन्द्रार्धं वा => चन्द्रार्धम्+ वा व्याघ्रवक्त्रं त्रिकोणम्| => व्याघ्रवक्त्रम्+ त्रिकोणम्| गजास्य- => गजास्यम्+ मस्मत्पक्ष्या विस्मितास्ते => अस्मत्पक्ष्याः+ विस्मिताः+ते विस्मितास्ते => विस्मिताः+ते कथं स्युः => कथम्+ स्युः सिंहाक्रान्तमेव च्छेदयिष्ये| => सिंहाक्रान्तम्+एव+ छेदयिष्ये| [अहं खलु => [अहम्+ खलु कर्तव्यकरस्त्रीकृतसङ्केत इव => कर्तव्यकरस्त्रीकृतसङ्केतः+ इव शाक्यश्रमणको निद्रां => शाक्यश्रमणकः+ निद्राम्+ निद्रां न => निद्राम्+ न वामं खलु => वामम्+ खलु मेऽक्षि => मे+अक्षि सन्धिं छिनत्तीव => सन्धिम्+ छिनत्ति+इव छिनत्तीव => छिनत्ति+इव यदीदृश्यवस्थार्थानां, => यदि+ईदृशी+अवस्था+अर्थानाम्+, दरिद्र एव => दरिद्रः+ एव दारिद्र्यमभिलषसि| => दारिद्र्यम्+अभिलषसि| केनेदानीं सन्धिच्छेदमार्गः => केन+इदानीम्+ सन्धिच्छेदमार्गः नन्विदं दिवा => ननु+इदम्+ दिवा ब्रह्मसूत्रं रात्रौ => ब्रह्मसूत्रम्+ रात्रौ कर्मसूत्रं भविष्यति| => कर्मसूत्रम्+ भविष्यति| अद्यास्य => अद्य+अस्य काल्यं विषादविमुखः => काल्यम्+ विषादविमुखः प्रतिवेशवर्गो => प्रतिवेशवर्गः+ दोषांश्च => दोषान्+च कौशलं च => कौशलम्+ च नमो रात्रिगोचरेभ्यो => नमः+ रात्रिगोचरेभ्यः+ रात्रिगोचरेभ्यो देवेभ्यः| => रात्रिगोचरेभ्यः+ देवेभ्यः| अवसितं कर्म| => अवसितम्+ कर्म| प्रविशामस्तावत्| => प्रविशामः+तावत्| खल्वहम्| => खलु+अहम्| वृकोऽपसरणे => वृकः+अपसरणे श्येनो गृहालोकने => श्येनः+ गृहालोकने वाग् देशभाषान्तरे => वाक्+ देशभाषान्तरे दीपो रात्रिषु => दीपः+ रात्रिषु तिमिरं वायुं => तिमिरम्+ वायुम्+ वायुं स्थले => वायुम्+ स्थले नौर्जले => नौः+जले (सर्वतो विलोक्य) => (सर्वतः+ विलोक्य) आगन्तुकत्वादविदितसमृद्धिविस्तरः => आगन्तुकत्वात्+अविदितसमृद्धिविस्तरः केवलं भवनप्रत्ययादिह => केवलम्+ भवनप्रत्ययात्+इह भवनप्रत्ययादिह => भवनप्रत्ययात्+इह प्रविष्टेऽस्मि| => प्रविष्टः+अस्मि| चेदानीं कञ्चित् => च+इदानीम्+ कञ्चित् परिच्छदविशेषं पश्यामि| => परिच्छदविशेषम्+ पश्यामि| दरिद्र एवायम्| => दरिद्रः+ एव+अयम्| एवायम्| => एव+अयम्| उताहो => उत+आहो अयं संयमननिरर्थकं => अयम्+ संयमननिरर्थकम्+ संयमननिरर्थकं द्रष्टव्यं => संयमननिरर्थकम्+ द्रष्टव्यम्+ द्रष्टव्यं धारयति| => द्रष्टव्यम्+ धारयति| अभिजातोऽयं भवनविन्यासः| => अभिजातः+अयम्+ भवनविन्यासः| विभवमन्दोऽपि => विभवमन्दः+अपि गृहं विक्रयकालेऽपि => गृहम्+ विक्रयकाले+अपि विक्रयकालेऽपि => विक्रयकाले+अपि पश्यामस्तावत्| => पश्यामः+तावत्| गृहाणैतत् => गृहाण+एतत् सज्जलकः---कथं सुवर्णभाण्डमित्याह => सज्जलकः---कथम्+ सुवर्णभाण्डम्+इति+आह सुवर्णभाण्डमित्याह => सुवर्णभाण्डम्+इति+आह किं मा => किम्+ मा दृष्ट्वाभिभाषते| => दृष्ट्वा+अभिभाषते| पश्यामस्तावत्| => पश्यामः+तावत्| भूतार्थं सुप्त => भूतार्थम्+ सुप्तः+ सुप्त एवायम्| => सुप्तः+ एव+अयम्| एवायम्| => एव+अयम्| निःश्वासोऽस्य => निःश्वासः+अस्य शङ्कितो न => शङ्कितः+ न विषमस्तुल्यान्तरं जायते => विषमः+तुल्यान्तरम्+ जायते गात्रं सन्धिषु => गात्रम्+ सन्धिषु दीर्घतामुपगतं शय्याप्रमाणाधिकम्| => दीर्घताम्+उपगतम्+ शय्याप्रमाणाधिकम्| दृष्टिर्गाढनिमीलिता => दृष्टिः+गाढनिमीलिता चपलं पक्ष्मान्तरं => चपलम्+ पक्ष्मान्तरम्+ पक्ष्मान्तरं जायते => पक्ष्मान्तरम्+ जायते दीपं चैव => दीपम्+ च+एव चैव => च+एव मर्षयेदभिमुखः => मर्षयेत्+अभिमुखः स्याल्लक्षसुप्तो यदि => स्यात्+लक्षसुप्तः+ यदि दीपप्रभाव्यक्तीकृतरूपं दृश्यते| => दीपप्रभाव्यक्तीकृतरूपम्+ दृश्यते| सुपरिगृहीतमनेन| => सुपरिगृहीतम्+अनेन| अयमत्र => अयम्+अत्र दीपनिर्वापणार्थमेकं मुञ्चामि| => दीपनिर्वापणार्थम्+एकम्+ मुञ्चामि| (भ्रमरकरण्डकादेकं मुञ्चति|) => (भ्रमरकरण्डकात्+एकम्+ मुञ्चति|) एष दीपं => एषः+ दीपम्+ दीपं निर्वाप्य => दीपम्+ निर्वाप्य निर्वापितो दीप => निर्वापितः+ दीपः+ दीप इदानीम्| => दीपः+ इदानीम्| मुषितोऽस्मि| => मुषितः+अस्मि| भोश्चारुदत्त! => भोः+चारुदत्त! गृहाणेमं सुवर्णालङ्कारम्| => गृहाणेमम्+ सुवर्णालङ्कारम्| अहं खलु => अहम्+ खलु भीत्योत्पथप्रवृत्त इव => भीत्या+उत्पथप्रवृत्तः+ इव वणिग् निद्रां => वणिक्+ निद्राम्+ निद्रां न => निद्राम्+ न शापितोऽसि, => शापितः+असि, सज्जलकः---किमत्र => सज्जलकः---किम्+अत्र एष प्रतिगृह्णामि| => एषः+ प्रतिगृह्णामि| [अहं विक्रीतभाण्डक => [अहम्+ विक्रीतभाण्डकः+ विक्रीतभाण्डक इव => विक्रीतभाण्डकः+ इव सुखं शयिष्ये|] => सुखम्+ शयिष्ये|] सज्जलकः---सुखं स्वपिहि => सज्जलकः---सुखम्+ स्वपिहि विश्वासाद् दीयमानं => विश्वासात्+ दीयमानम्+ दीयमानं मया => दीयमानम्+ मया हर्तव्यमासीत्| => हर्तव्यम्+आसीत्| धिगस्तु => धिक्+अस्तु दारिद्र्यमनिर्वेदं च => दारिद्र्यम्+अनिर्वेदम्+ च यदिदं दारुणं => यत्+इदम्+ दारुणम्+ दारुणं कर्म => दारुणम्+ कर्म सज्जलकः---(कर्णं दत्त्वा) => सज्जलकः---(कर्णम्+ दत्त्वा) अस्माकं वृक्षवाटिकापक्षद्वारे => अस्माकम्+ वृक्षवाटिकापक्षद्वारे सन्धिं छित्वा => सन्धिम्+ छित्वा विदूषकः---(सहसोत्थाय) => विदूषकः---(सहसा+उत्थाय) [किं भणति => [किम्+ भणति [चोरं छित्वा => [चोरम्+ छित्वा सन्धिं छित्वा => सन्धिम्+ छित्वा प्रियं निवेदयामि| => प्रियम्+ निवेदयामि| भोश्चारुदत्त! => भोः+चारुदत्त! प्रियं ते => प्रियम्+ ते किं मे => किम्+ मे किमेतत्| => किम्+एतत्| अस्माकं वृक्षवाटिकापक्षद्वारे => अस्माकम्+ वृक्षवाटिकापक्षद्वारे सधिं छित्वा => सधिम्+ छित्वा नायकः---किं चोरः => नायकः---किम्+ चोरः [भो वयस्य! => [भोः+ वयस्य! त्वं भणसि, => त्वम्+ भणसि, मूर्खो मैत्रेयोऽपण्डितो => मूर्खः+ मैत्रेयः+अपण्डितः+ मैत्रेयोऽपण्डितो मैत्रेय => मैत्रेयः+अपण्डितः+ मैत्रेयः+ मैत्रेय इति => मैत्रेयः+ इति| शोभनं कृतं => शोभनम्+ कृतम्+ कृतं तत् => कृतम्+ तत् सुवर्णभाण्डकं तव => सुवर्णभाण्डकम्+ तव नायकः---किं भवता => नायकः---किम्+ भवता नायकः---कस्यां वेलायाम्| => नायकः---कस्याम्+ वेलायाम्| नायकः---किमर्धरात्रे| => नायकः---किम्+अर्धरात्रे| बाढं दत्तम्| => बाढम्+ दत्तम्| [भोश्चारुदत्त! => [भोः+चारुदत्त! यस्यां वेलायां => यस्याम्+ वेलायाम्+ वेलायां प्रतिबुद्ध => वेलायाम्+ प्रतिबुद्धः+ प्रतिबुद्ध आसीः, => प्रतिबुद्धः+ आसीः, तस्यां वेलायां => तस्याम्+ वेलायाम्+ वेलायां खलु => वेलायाम्+ खलु हृतं सुवर्णभाण्डकम्| => हृतम्+ सुवर्णभाण्डकम्| [इदानीं मम => [इदानीम्+ मम प्रयच्छत्वत्रभवान्] => प्रयच्छतु+अत्रभवान्] भूतार्थं सर्वो => भूतार्थम्+ सर्वः+ सर्वो मां => सर्वः+ माम्+ मां तूलयिष्यति| => माम्+ तूलयिष्यति| कवाटशब्दं तावत् => कवाटशब्दम्+ तावत् [हं, => [हम्+, कवाटशब्द इव| => कवाटशब्दः+ इव| मां शब्दापयति| => माम्+ शब्दापयति| इयमस्मि|] => इयम्+अस्मि|] परिक्षितो न => परिक्षितः+ न व्यापादित आर्यपुत्र => व्यापादितः+ आर्यपुत्रः+ आर्यपुत्र आर्यमैत्रेयो => आर्यपुत्रः+ आर्यमैत्रेयः+ आर्यमैत्रेयो वा|] => आर्यमैत्रेयः+ वा|] भर्तृदारक आर्यमैत्रेयश्च| => भर्तृदारकः+ आर्यमैत्रेयः+च| आर्यमैत्रेयश्च| => आर्यमैत्रेयः+च| यस्तस्य => यः+तस्य जनस्यालङ्कारश्चोरेण => जनस्य+अलङ्कारः+चोरेण [किं भणसि => [किम्+ भणसि गृहीत इति|] => गृहीतः+ इति|] दातव्यं भविष्यति| => दातव्यम्+ भविष्यति| अथवैतद् दास्यामि| => अथवा+एतत्+ दास्यामि| तालीपत्रं खल्वेतत्| => तालीपत्रम्+ खलु+एतत्| खल्वेतत्| => खलु+एतत्| स इदानीं => सः+ इदानीम्+ इदानीं परिचयो => इदानीम्+ परिचयः+ परिचयो मां => परिचयः+ माम्+ मां विडम्बयति| => माम्+ विडम्बयति| किमिदानीं करिष्यामि| => किम्+इदानीम्+ करिष्यामि| ज्ञातिकुलाद् लब्धा => ज्ञातिकुलात्+ लब्धा तामप्यार्यपुत्रः => ताम्+अपि+आर्यपुत्रः एवं तावत् => एवम्+ तावत् [अस्यान्धकारोत्पादितस्यापराधस्य => [अस्य+अन्धकारोत्पादितस्य+अपराधस्य भवन्तं शीर्षेण => भवन्तम्+ शीर्षेण इदानीं में => इदानीम्+ मे प्रयच्छत्वत्रभवान्|] => प्रयच्छतु+अत्रभवान्|] नायकः---किं भवानिदानीं => नायकः---किम्+ भवान्+इदानीम्+ भवानिदानीं मां => भवान्+इदानीम्+ माम्+ मां बाधते| => माम्+ बाधते| भवांस्तावदविश्वासी => भवान्+तावत्+अविश्वासी शीलज्ञो मम => शीलज्ञः+ मम किं पुनः => किम्+ पुनः स कलाजीवी => सः+ कलाजीवी वञ्चनापण्डितो जनः => वञ्चनापण्डितः+ जनः (विषण्णस्तिष्ठति|) => (विषण्णः+तिष्ठति|) आर्यमैत्रेयं शब्दापय|] => आर्यमैत्रेयम्+ शब्दापय|] किं माम्|] => किम्+ माम्|] [एष आगच्छामि|] => [एषः+ आगच्छामि|] इमं प्रतिग्रहं => इमम्+ प्रतिग्रहम्+ प्रतिग्रहं प्रतिगृहाण| => प्रतिग्रहम्+ प्रतिगृहाण| खल्वयं प्रदानविभवः => खलु+अयम्+ प्रदानविभवः कुत एतस्यागमः|] => कुतः+ एतस्य+आगमः|] एतस्यागमः|] => एतस्य+आगमः|] षष्ठीमुपवसामि| => षष्ठीम्+उपवसामि| वाचयितव्यमित्येषोऽस्यागमः|] => वाचयितव्यम्+इति+एषः+अस्य+आगमः|] खल्वद्य|] => खलु+अद्य|] [प्रमादाद् अतिक्रमः => [प्रमादात्+ अतिक्रमः प्रदानस्यानुक्रोश इव => प्रदानस्य+अनुक्रोशः+ इव किं करिष्यामि|] => किम्+ करिष्यामि|] दातव्यं भविष्यतीत्येतन्निमित्तं => दातव्यम्+ भविष्यति+इति+एतत्+निमित्तम्+ भविष्यतीत्येतन्निमित्तं भर्तृदारकः => भविष्यति+इति+एतत्+निमित्तम्+ भर्तृदारकः सन्तप्यत इति => सन्तप्यतः+ इति दत्त्वार्यपुत्रमनृणं करिष्यामीत्येव => दत्त्वा+आर्यपुत्रम्+अनृणम्+ करिष्यामि+इति+एवम्+ करिष्यामीत्येव करोति| => करिष्यामि+इति+एवम्+ करोति| तद् गृहाणैतत्|] => तत्+ गृहाण+एतत्|] गृहाणैतत्|] => गृहाण+एतत्|] मुक्तावल्यास्तव => मुक्तावल्याः+तव दुर्लभतयोपचारो विस्मृतः| => दुर्लभतया+उपचारः+ विस्मृतः| गृहाणैतत्|] => गृहाण+एतत्|] [सर्वं तावत् => [सर्वम्+ तावत् रोदितीव => रोदिति+इव [शापितासि => [शापिता+असि यद्यलीकं भणसि|] => यदि+अलीकम्+ भणसि|] दुःखं रक्षित्वाऽश्रुभिः => दुःखम्+ रक्षित्वा+अश्रुभिः रक्षित्वाऽश्रुभिः => रक्षित्वा+अश्रुभिः नायकः---किमेतत्| => नायकः---किम्+एतत्| नायकः---किं ब्राह्मणी => नायकः---किम्+ ब्राह्मणी मामनुकम्पते| => माम्+अनुकम्पते| [एवमिव|] => [एवम्+इव|] नायकः--धिगात्मानम्| => नायकः--धिक्+आत्मानम्| हतोऽस्मि| => हतः+अस्मि| स्त्रीद्रव्येणानुकम्पितः| => स्त्रीद्रव्येण+अनुकम्पितः| पुरुषो नारी => पुरुषः+ नारी त्वां याचते| => त्वाम्+ याचते| अहं शीर्षेण => अहम्+ शीर्षेण गृहणैतत्|] => गृहण+एतत्|] इमां मुक्तावलीं => इमाम्+ मुक्तावलीम्+ मुक्तावलीं गृहीत्वा => मुक्तावलीम्+ गृहीत्वा सकाशं गच्छ| => सकाशम्+ गच्छ| काममुपलभ्य => कामम्+उपलभ्य मनोरथो मे => मनोरथः+ मे स्त्रीणां धनेष्वनुचितं => स्त्रीणाम्+ धनेषु+अनुचितम्+ धनेष्वनुचितं प्रणयं => धनेषु+अनुचितम्+ प्रणयम्+ प्रणयं करोति| => प्रणयम्+ करोति| विलम्बमानो => विलम्बमानः+ धिग् भो! => धिक्+ भोः+! भो! => भोः+! कुलं च => कुलम्+ च दरिद्रतां च => दरिद्रताम्+ च मैवम्| => मा+एवम्| यं समालक्ष्य => यम्+ समालक्ष्य विश्वासं न्यासोऽस्मासु => विश्वासम्+ न्यासः+अस्मासु न्यासोऽस्मासु => न्यासः+अस्मासु कृतस्तया| => कृतः+तया| तस्यैतन्महतो मूल्यं => तस्य+एतत्+महतः+ मूल्यम्+ मूल्यं प्रत्ययस्य => मूल्यम्+ प्रत्ययस्य तृतीयोऽङ्कः => तृतीयः+अङ्कः चतुर्थोऽङ्कः => चतुर्थः+अङ्कः सदृशस्तस्य => सदृशः+तस्य दूरतो दृष्टः => दूरतः+ दृष्टः स भर्तृदारक => सः+ भर्तृदारकः+ भर्तृदारक ईदृश => भर्तृदारकः+ ईदृशः+ ईदृश एव|] => ईदृशः+ एव|] [त्वं तावद् => [त्वम्+ तावत्+ तावद् दक्षो => तावत्+ दक्षः+ दक्षो वेशवासजन => दक्षः+ वेशवासजनः+ वेशवासजन इति => वेशवासजनः+ इति जनवादं पूरयन्त्यलीकं => जनवादम्+ पूरयन्ती+अलीकम्+ पूरयन्त्यलीकं भणसि|] => पूरयन्ती+अलीकम्+ भणसि|] [किमेतद् वेशवासजनः => [किम्+एतत्+ वेशवासजनः सर्वो दक्षिणो => सर्वः+ दक्षिणः+ दक्षिणो भवतीति| => दक्षिणः+ भवति+इति| भवतीति| => भवति+इति| प्रेक्षतामज्जुका => प्रेक्षताम्+अज्जुका पिचुमन्दा जायन्ते| => पिचुमन्दाः+ जायन्ते| अतिसदृश इति => अतिसदृशः+ इति हृदयमभिरमते| => हृदयम्_+अभिरमते| परमार्थत एव => परमार्थतः+ एव जनेनापहसनीयत्वमात्मनः => जनेना+अपहसनीयत्वम्+आत्मनः [एतद् युज्जते| => [एतत्+ युज्जते| सखीजनसपत्नीको गणिकाजनो => सखीजनसपत्नीकः+ गणिकाजनः+ गणिकाजनो नाम|] => गणिकाजनः+ नाम|] प्रविशत्याभरणहस्ताऽपरा => प्रविशति+आभरणहस्ता+अपरा [सुखमज्जुकायाः|] => [सुखम्+अज्जुकायाः|] स्वागतं ते|] => स्वागतम्+ ते|] अम्बाज्ञापयति---इदं द्वारं => अम्बा+आज्ञापयति---इदम्+ द्वारम्+ द्वारं प्रविष्टं => द्वारम्+ प्रविष्टम्+ प्रविष्टं पुष्करमुपावर्तितं => प्रविष्टम्+ पुष्करम्+उपावर्तितम्+ पुष्करमुपावर्तितं प्रवहणम्| => पुष्करम्+उपावर्तितम्+ प्रवहणम्| गृहीतावगुण्ठनागच्छत्विति| => गृहीतावगुण्ठना+आगच्छतु+इति| इहालङ्कारमलङ्करोत्वज्जुका|] => इह+अलङ्कारम्+अलङ्करोतु+अज्जुका|] [किमार्यचारुदत्तो मण्डयिष्यति|] => [किम्+आर्यचारुदत्तः+ मण्डयिष्यति|] येनालङ्कारः => येना+अलङ्कारः स राजश्यालः => सः+ राजश्यालः [अपेह्यविनीते|] => [अपेहि+अविनीते|] प्रसीदत्वज्जुका| => प्रसीदतु+अज्जुका| सन्देशं खल्वहं => सन्देशम्+ खलु+अहम्+ खल्वहं मन्त्रयामि|] => खलु+अहम्+ मन्त्रयामि|] [उत्तिष्ठोतिष्ठ| => [उत्तिष्ठ+उतिष्ठ| [किमहमम्बां भणामि|] => [किम्+अहम्+अम्बाम्+ भणामि|] [भणाम्बां- => [भण+अम्बाम्+- यदार्यचारुदत्तोऽभिसारयितव्यस्तदा => यदा+आर्यचारुदत्तः+अभिसारयितव्यः+तदा मण्डयामीति|] => मण्डयामि+इति|] निशायां वचनीयदोषं => निशायाम्+ वचनीयदोषम्+ वचनीयदोषं => वचनीयदोषम्+ निद्रां च => निद्राम्+ च तिमिरं भयं => तिमिरम्+ भयम्+ भयं च| => भयम्+ च| स एव => सः+ एव शनैर्दिवाचन्द्र इवास्मि => शनैः+दिवाचन्द्रः+ इव+अस्मि इवास्मि => इव+अस्मि यावदिदानीं वसन्तसेनायाः => यावत्+इदानीम्+ वसन्तसेनायाः परिचारिकाया मदनिकाया => परिचारिकायाः+ मदनिकायाः+ मदनिकाया निष्क्रयार्थं => मदनिकायाः+ निष्क्रयार्थम्+ निष्क्रयार्थं मयेदं => निष्क्रयार्थम्+ मया+इदम्+ मयेदं कृतम्| => मया+इदम्+ कृतम्| इदं वसन्तसेनाया => इदम्+ वसन्तसेनायाः+ वसन्तसेनाया गृहम्| => वसन्तसेनायाः+ गृहम्| खल्वभ्यन्तरस्था => खलु+अभ्यन्तरस्था गणिकानामभ्यन्तरे => गणिकानाम्+अभ्यन्तरे अतस्तत्रैव => अतः+तत्र+एव यावच्छब्दापयाभि| => यावत्+शब्दापयामि| [सज्जलकस्येव => [सज्जलकस्य+इव व्यापृताज्जुका| => व्यापृता+अज्जुका| तदुपसर्पिष्यामि| => तत्+उपसर्पिष्यामि| इयमस्मि|] => इयम्+अस्मि|] सज्जलकः---इतस्तावत्| => सज्जलकः---इतः+तावत्| [किं त्वं => [किम्+ त्वम्+ त्वं शङ्कितवर्ण => त्वम्+ शङ्कितवर्णः+ शङ्कितवर्ण इव|] => शङ्कितवर्णः+ इव|] (परिक्रम्यावलोक्य) => (परिक्रम्य+अवलोक्य) इदं चित्रफलकं => इदम्+ चित्रफलकम्+ चित्रफलकं शयनीये => चित्रफलकम्+ शयनीये यावदेनां प्रेक्षिष्ये| => यावत्+एनाम्+ प्रेक्षिष्ये| इयं सातिस्निग्धया => इयम्+ सा+अतिस्निग्धया सातिस्निग्धया => सा+अतिस्निग्धया केनापि => केन+अपि पिबन्तीव => पिबन्ति+इव तर्कयाम्येष यः => तर्कयामि+एषः+ यः कोऽपि => कः+अपि मां याचते|] => माम्+ याचते|] सज्जलकः---श्रूयतां रहस्यम्| => सज्जलकः---श्रूयताम्+ रहस्यम्| [अयुक्तं पररहस्यं => [अयुक्तम्+ पररहस्यम्+ पररहस्यं श्रोतुम्, => पररहस्यम्+ श्रोतुम्, अहं गमिष्यामि|] => अहम्+ गमिष्यामि|] (इत्यर्धोक्ते) => (इति+अर्धोक्ते) [अहमधिकृतैतस्यां कथायाम्| => [अहम्+अधिकृता+एतस्याम्+ कथायाम्| तावद् भविष्यति|] => तावत्+ भविष्यति|] सज्जलकः---किं दास्यति => सज्जलकः---किम्+ दास्यति त्वां निष्क्रयेण| => त्वाम्+ निष्क्रयेण| [स एवैषः| => [सः+ एव+एषः| एवैषः| => एव+एषः| प्रदानं प्रथममेवाज्जुकयोक्तम्|] => प्रदानम्+ प्रथमम्+एव+अज्जुकया+उक्तम्|] प्रथममेवाज्जुकयोक्तम्|] => प्रथमम्+एव+अज्जुकया+उक्तम्|] हीममस्यै => हि+इमम्+अस्यै एवं वक्तव्या => एवम्+ वक्तव्या अयं तव => अयम्+ तव प्रमाणादिव => प्रमाणात्+इव अप्रकाश्यो ह्यलङ्कारो => अप्रकाश्यः+ हि+अलङ्कारः+ ह्यलङ्कारो मत्स्नेहाद् => हि+अलङ्कारः+ मत्+स्नेहात्+ मत्स्नेहाद् धार्यतामिति => मत्+स्नेहात्+ धार्यताम्+इति धार्यतामिति => धार्यताम्+इति [दृष्टपूर्व इवायमलङ्गारः|] => [दृष्टपूर्वः+ इव+अयम्+अलङ्कारः|] इवायमलङ्गारः|] => इव+अयम्+अलङ्कारः|] [मदीय इवायमलङ्कारः|] => [मदीयः+ इव+अयम्+अलङ्कारः|] इवायमलङ्कारः|] => इव+अयम्+अलङ्कारः|] कोऽस्यागमः|] => कः+अस्य+आगमः|] साहसं कृतम्| => साहसम्+ कृतम्| [हं, => [हम्+, खल्वस्याकृतिः => खलु+अस्य+आकृतिः कर्मदारुणतयोद्वेजनीया => कर्मदारुणतया+उद्वेजनीया धिग्| => धिक्+| उभयं संशयितं => उभयम्+ संशयितम्+ संशयितं संवृत्तं => संशयितम्+ संवृत्तम्+ संवृत्तं तव => संवृत्तम्+ तव शरीरं चारित्रं => शरीरम्+ चारित्रम्+ चारित्रं च|] => चारित्रम्+ च|] श्रीर्वसति| => श्रीः+वसति| खल्वसि| => खलु+असि| को हि => कः+ हि शरीरं विक्रेष्यति| => शरीरम्+ विक्रेष्यति| इयं विश्वासवञ्चना => इयम्+ विश्वासवञ्चना श्रुतं---श्रेष्ठिचत्वरे => श्रुतम्+---श्रेष्ठिचत्वरे सार्थवाहपुत्रश्चारुदत्तो नाम| => सार्थवाहपुत्रः+चारुदत्तः+ नाम| मृगीव => मृगी+इव चानुकम्पसे => च+अनुकम्पसे [सत्यं भण| => [सत्यम्+ भण| साहसं कुर्वता => साहसम्+ कुर्वता शस्त्रेणास्ति => शस्त्रेण+अस्ति परिक्षतो व्यापादितो => परिक्षतः+ व्यापादितः+ व्यापादितो वा|] => व्यापादितः+ वा|] मयापि => मया+अपि प्रष्टव्यमेतया => प्रष्टव्यम्+एतया किं न => किम्+ न पर्याप्तं, => पर्याप्तम्+, द्वितीयमप्यकार्यं करिष्यामि| => द्वितीयम्+अपि+अकार्यम्+ करिष्यामि| खल्वत्र => खलु+अत्र परिक्षतो व्यापादितो => परिक्षतः+ व्यापादितः+ व्यापादितो वा| => व्यापादितः+ वा| प्रियं मे|] => प्रियम्+ मे|] सज्जलकः---किं किं => सज्जलकः---किम्+ किम्+ किं प्रियमित्याह| => किम्+ प्रियम्+इति+आह| प्रियमित्याह| => प्रियम्+इति+आह| ईदृशं मदनिके! => ईदृशम्+ मदनिके! त्वत्स्नेहबद्धहृदयो हि => त्वत्स्नेहबद्धहृदयः+ हि करोम्यकार्यं => करोमि+अकार्यम्+ सन्तुष्टपूर्वपुरुषेऽपि => सन्तुष्टपूर्वपुरुषे+अपि मन्मथगृहीतमिदं शरीरं => मन्मथगृहीतम्+इदम्+ शरीरम्+ शरीरं => शरीरम्+ मित्रं च => मित्रम्+ च मां व्यपदिशस्यपरं => माम्+ व्यपदिशसि+अपरम्+ व्यपदिशस्यपरं च => व्यपदिशसि+अपरम्+ च अज्जुकाया अयमलङ्कारः| => अज्जुकायाः+ अयम्+अलङ्कारः| अयमलङ्कारः| => अयम्+अलङ्कारः| एवमिव|] => एवम्+इव|] अज्ञानाद् या => अज्ञानात्+ या पूर्वं शाखा => पूर्वम्+ शाखा पत्रैर्वियोजिता| => पत्रैः+वियोजिता| ग्रीष्मसन्तप्तस्तामेव => ग्रीष्मसन्तप्तः+ताम्+एव पुनराश्रितः => पुनः+आश्रितः [सन्तप्यत इति => [सन्तप्यते+ इति एतेनाकार्यं कृतमिति|] => एतेन+अकार्यम्+ कृतम्+इति|] कृतमिति|] => कृतम्+इति|] एवं गते => एवम्+ गते किं कर्तव्यम्| => किम्+ कर्तव्यम्| [तत्रैव => [तत्र+एव मण्डयिष्यत्यज्जुका|] => मण्डयिष्यति+अज्जुका|] सज्जलकः---अथेदानीं सोऽमर्षान्मां => सज्जलकः---अथ+इदानीम्+ सः+अमर्षात्+माम्+ सोऽमर्षान्मां चोर => सः+अमर्षात्+माम्+ चोरः+ चोर इति => चोरः+ इति रक्षिपुरुषैर्ग्राहयिष्यति => रक्षिपुरुषैः+ग्राहयिष्यति चेदत्र => चेत्+अत्र किं करिष्यामि| => किम्+ करिष्यामि| स गुणै => सः+ गुणैः+ गुणै परितुष्यति => गुणैः+ परितुष्यति अवक्तव्यासि, => अवक्तव्या+असि, अलङ्कृतेवैतेन => अलङ्कृता+इव+एतेन शक्ष्याम्यहं तत्र => शक्ष्यामि+अहम्+ तत्र [अयमन्य उपायः|] => [अयम्+अन्यः+ उपायः|] गुणा वेशवासस्य|] => गुणाः+ वेशवासस्य|] सज्जलकः---कोऽन्य उपायः| => सज्जलकः---कः+अन्यः+ उपायः| अज्जुकापि => अज्जुका+अपि सार्थवाहपुत्रश्च|] => सार्थवाहपुत्रः+च|] हीमं तावदलङ्कारं => हिमम्+ तावत्+अलङ्कारम्+ तावदलङ्कारं तस्य => तावत्+अलङ्कारम्+ तस्य वचनादज्जुकायै => वचनात्+अज्जुकायै एवं च => एवम्+ च त्वं रक्षितः, => त्वम्+ रक्षितः, स आर्यश्चानिर्विण्णो => सः+ आर्यः+च+अनिर्विण्णः+ आर्यश्चानिर्विण्णो भविष्यति| => आर्यः+च+अनिर्विण्णः+ भविष्यति| अहं च => अहम्+ च अज्जुकां च => अज्जुकाम्+ च पुनर्वञ्चयित्वा => पुनः+वञ्चयित्वा पुनरेव => पुनः+एव दासभावो भवेत्|] => दासभावः+ भवेत्|] प्रीतोऽस्मि| => प्रीतः+अस्मि| [भवत्वभ्यन्तरं प्रविश्योपविशामि|] => [भवतु+अभ्यन्तरम्+ प्रविश्य+उपविशामि|] प्रविश्योपविशामि|] => प्रविश्य+उपविशामि|] मां प्रतिपालय| => माम्+ प्रतिपालय| अहमवसरं ज्ञात्वाज्जुकायै => अहम्+अवसरम्+ ज्ञात्वा+अज्जुकायै ज्ञात्वाज्जुकायै => ज्ञात्वा+अज्जुकायै प्रविशत्यपरा => प्रविशति+अपरा [सुखमज्जुकायाः| => [सुखम्+अज्जुकायाः| एष सार्थवाहपुत्रस्य => एषः+ सार्थवाहपुत्रस्य कश्चिद् ब्राह्मण => कश्चित्+ ब्राह्मणः+ ब्राह्मण आगतोऽज्जुकां => ब्राह्मणः+ आगतः+अज्जुकाम्+ आगतोऽज्जुकां प्रेक्षितुम्|] => आगतः+अज्जुकाम्+ प्रेक्षितुम्|] शीघ्रं प्रवेशयैनम्|] => शीघ्रम्+ प्रवेशय+एनम्|] प्रवेशयैनम्|] => प्रवेशय+एनम्|] एत्वेत्वार्यः|] => एतु+एतु+आर्यः|] विदूषकः---(सर्वतो विलोक्य) => विदूषकः---(सर्वतः+ विलोक्य) नानापट्टणसमागतैरागमिकैः => नानापट्टणसमागतैः+आगमिकैः चाहारप्रकाराः| => च+आहारप्रकाराः| वीणा वाद्यन्ते| => वीणाः+ वाद्यन्ते| सुवर्णकारा अलङ्कारप्रकारानादरेण => सुवर्णकाराः+ अलङ्कारप्रकारान्+आदरेण अलङ्कारप्रकारानादरेण => अलङ्कारप्रकारान्+आदरेण [एषाज्जुका| => [एषा+अज्जुका| उपसर्पत्वार्यः] => उपसर्पतु+आर्यः] [स्वागतमार्यस्य| => [स्वागतम्+आर्यस्य| आसनमार्यस्य, => आसनम्+आर्यस्य, पादोदकं च|] => पादोदकम्+ च|] [सर्वमानयतु => [सर्वम्+आनयतु (आसनं ददाति => (आसनम्+ ददाति पादोदकं च|) => पादोदकम्+ च|) [यदज्जुकाज्ञापयति| => [यत्+अज्जुका+आज्ञापयति| उपविशत्वार्यः.] => उपविशतु+आर्यः|] [प्रतीच्छत्वासनं भवती| => [प्रतीच्छतु+आसनम्+ भवती| अहं किञ्चिद् => अहम्+ किञ्चित्+ किञ्चिद् भणितुमागतः|] => किञ्चित्+ भणितुम्+आगतः|] भणितुमागतः|] => भणितुम्+आगतः|] [अवहितास्मि|] => [अवहिता+अस्मि|] [कियन्मात्रं खलु => [कियन्मात्रम्+ खलु तस्यालङ्कारस्य => तस्य+अलङ्कारस्य [किन्निमित्तं खल्वार्यः => [किम्+निमित्तम्+ खलु+आर्यः खल्वार्यः => खलु+आर्यः तत्रभवतश्चारुदत्तस्य => तत्रभवतः+चारुदत्तस्य गुणप्रत्यायननिमित्तं खलु => गुणप्रत्यायननिमित्तम्+ खलु त्वयालङ्कारस्तस्मिन् => त्वया+अलङ्कारः+तस्मिन् स तेन => सः+ तेन ततस्ततः|] => ततः+ततः|] [ततस्तस्यालङ्कारस्य => [ततः+तस्य+अलङ्कारस्य मूल्यभूतामिमां मुक्तावलीं => मूल्यभूताम्+इमाम्+ मुक्तावलीम्+ मुक्तावलीं प्रतीच्छतु => मुक्तावलीम्+ प्रतीच्छतु लुब्धेति => लुब्ध+इति मां तुलयति| => माम्+ तुलयति| स एव => सः+ एव दोषो भविष्यति| => दोषः+ भविष्यति| आनयत्वार्यः| => आनयतु+आर्यः| [इदं गृह्णातु => [इदम्+ गृह्णातु [प्रतीष्टं तयेत्यार्यो => [प्रतीष्टम्+ तया+इति+आर्यः+ तयेत्यार्यो निवेदयतु|] => तया+इति+आर्यः+ निवेदयतु|] [कोऽप्युपचारोऽपि => [कः+अपि+उपचारः+अपि नैतया => न+एतया एवं भवतु|] => एवम्+ भवतु|] भागधेयपरिवृत्ततायां दशायां => भागधेयपरिवृत्ततायाम्+ दशायाम्+ दशायां मानावमानं => दशायाम्+ मानावमानम्+ मानावमानं रक्षितम्|] => मानावमानम्+ रक्षितम्|] कश्चिद् मनुष्य => कश्चित्+ मनुष्यः+ मनुष्य आगत => मनुष्यः+ आगतः+ आगत इच्छत्यज्जुकां => आगतः+ इच्छति+अज्जुकाम्+ इच्छत्यज्जुकां द्रष्टुम्|] => इच्छति+अज्जुकाम्+ द्रष्टुम्|] [किं दृष्टपूर्वो => [किम्+ दृष्टपूर्वः+ दृष्टपूर्वो नवदर्शनो => दृष्टपूर्वः+ नवदर्शनः+ नवदर्शनो वा|] => नवदर्शनः+ वा|] तदीय इति => तदीयः+ इति प्रवेशयैनम्|] => प्रवेशय+एनम्|] रमणीयताद्य => रमणीयता+अद्य खल्वात्मशङ्का => खलु+आत्मशङ्का कश्चिच्चकितगतिर्निरीक्षते => कश्चित्+चकितगतिः+निरीक्षते मां => माम्+ सम्भ्रान्तो द्रुतमुपसर्पति => सम्भ्रान्तः+ द्रुतम्+उपसर्पति द्रुतमुपसर्पति => द्रुतम्+उपसर्पति स्थितो वा| => स्थितः+ वा| सर्वांस्तांस्तुलयति => सर्वान्+तान्+तुलयति दोषतो मनो => दोषतः+ मनः+ मनो मे => मनः+ मे स्वैर्दोषैर्भवति => स्वैः+दोषैः+भवति शङ्कितो मनुष्यः => शङ्कितः+ मनुष्यः [एषाज्जुका| => [एषा+अज्जुका| उपसर्पत्वार्यः|] => उपसर्पतु+आर्यः|] सुखं भवत्यै| => सुखम्+ भवत्यै| [स्वागतमार्यस्य| => [स्वागतम्+आर्यस्य| आसनं दीयतामार्याय|] => आसनम्+ दीयताम्+आर्याय|] दीयतामार्याय|] => दीयताम्+आर्याय|] गृहीतमासनम्| => गृहीतम्+आसनम्| त्वरिततरमनुष्ठेयं किञ्चित् => त्वरिततरम्+अनुष्ठेयम्+ किञ्चित् कार्यमस्ति| => कार्यम्+अस्ति| [एवं, => [एवम्+, भणत्वार्यः|] => भणतु+आर्यः|] सज्जलकः---आर्यचारुदत्तेनास्मि => सज्जलकः---आर्यचारुदत्तेन+अस्मि प्रेषितः--यस्तावदलङ्कारो मम => प्रेषितः--यः+तावत्+अलङ्कारः+ मम स त्वसंभोगमलिनतया => सः+ तु+असंभोगमलिनतया त्वसंभोगमलिनतया => तु+असंभोगमलिनतया गृहस्यासान्निध्यात् => गृहस्य+असान्निध्यात् कौटुम्बिकानां दुरारक्षः| => कौटुम्बिकानाम्+ दुरारक्षः| तद् गृह्यताम्- => तत्+ गृह्यताम्+ गृह्यताम्- इति| => गृह्यताम्+ इति| [इमं तस्मै => [इमम्+ तस्मै ददात्वार्यः|] => ददातु+आर्यः|] खल्वहं गच्छामि| => खलु+अहम्+ गच्छामि| [अहं जानामि => [अहम्+ जानामि साहसं कृत्वानीतोऽयमलङ्कारः| => साहसम्+ कृत्वा+आनीतः+अयम्+अलङ्कारः| कृत्वानीतोऽयमलङ्कारः| => कृत्वा+आनीतः+अयम्+अलङ्कारः| गुणाननुकम्पतामार्यः|] => गुणान्+अनुकम्पताम्+आर्यः|] कथं विदितोऽस्म्यनया| => कथम्+ विदितः+अस्मि+अनया| विदितोऽस्म्यनया| => विदितः+अस्मि+अनया| [कोऽत्र, => [कः+अत्र, प्रवहणं तावदार्याय|] => प्रवहणम्+ तावत्+आर्याय|] तावदार्याय|] => तावत्+आर्याय|] [नेमिशब्द इव => [नेमिशब्दः+ इव गणिका---(स्वैराभरणैर्मदनिकामलङ्कृत्य) => गणिका---(स्वैः+अभरणैः+मदनिकाम्+अलङ्कृत्य) [आरोहत्वार्य आर्यया => [आरोहतु+आर्यः+ आर्यया किमेतत्|] => किम्+एतत्|] (मदनिकां गृहीत्वा => (मदनिकाम्+ गृहीत्वा खल्वेवं मन्त्रयित्वा| => खलु+एवम्+ मन्त्रयित्वा| खल्वसीदानीं संवृत्ता| => खलु+असि+इदानीम्+ संवृत्ता| गृह्णात्वार्यः|] => गृह्णातु+आर्यः|] खल्वस्याः => खलु+अस्याः प्रतिकर्तव्यं भविष्यति| => प्रतिकर्तव्यम्+ भविष्यति| शान्तं शान्तं => शान्तम्+ शान्तम्+ शान्तं पापम्| => शान्तम्+ पापम्| द्विषतामेव => द्विषताम्+एव कालोऽस्तु => कालः+अस्तु योऽस्या भवतु => यः+अस्याः+ भवतु इयमस्मि|] => इयम्+अस्मि|] स्वप्नो दृष्ट => स्वप्नः+ दृष्टः+ दृष्ट एवम्|] => दृष्टः+ एवम्|] [प्रियं मे, => [प्रियम्+ मे, अमृताङ्कनाटकं संवृत्तम्|] => अमृताङ्कनाटकम्+ संवृत्तम्|] [एहीममलङ्कारं गृहीत्वार्यचारुदत्तमभिसरिष्यावः|] => [एहि+इमम्+अलङ्कारम्+ गृहीत्वा+आर्यचारुदत्तम्+अभिसरिष्यावः|] गृहीत्वार्यचारुदत्तमभिसरिष्यावः|] => गृहीत्वा+आर्यचारुदत्तम्+अभिसरिष्यावः|] पुनरभिसारिकासहायभूतं दुर्दिनमुन्नमितम्|] => पुनः+अभिसारिकासहायभूतम्+ दुर्दिनम्+उन्नमितम्|] दुर्दिनमुन्नमितम्|] => दुर्दिनम्+उन्नमितम्|] [एत्वेत्वज्जुका|] => [एतु+एतु+अज्जुका|] चतुर्थोऽङ्कः => चतुर्थः+अङ्कः