नारायणस्त्रिभुवनैकपरायणो वः => नारायणः+त्रिभुवनैकपरायणः+ वः पायादुपायशतयुक्तिकरः => पायात्+उपायशतयुक्तिकरः एवमार्यमिश्रान् => एवम्+आर्यमिश्रान् किं नु => किम्+ नु शब्द इव => शब्दः+ इव निवेद्यतां निवेद्यतां => निवेद्यताम्+ निवेद्यताम्+ निवेद्यतां तावत्| => निवेद्यताम्+ तावत्| एष खलु => एषः+ खलु तदनन्तरमुपगतभीष्मवधामर्षितैर्धार्तराष्ट्रैः => तदनन्तरम्+उपगतभीष्मवधामर्षितैः+धार्तराष्ट्रैः कुमारोऽभिमन्युः| => कुमारः+अभिमन्युः| यान्त्यर्जुनप्रत्यभियानभीता => यान्ति+अर्जुनप्रत्यभियानभीताः+ यतोऽर्जुनस्तां दिशमीक्षमाणाः| => यतः+अर्जुनः+ताम्+ दिशम्+ईक्षमाणाः| दिशमीक्षमाणाः| => दिशम्+ईक्षमाणाः| निवेद्यतां तावत् => निवेद्यताम्+ तावत् एष खलु => एषः+ खलु योधस्यन्दनवाजिवारणवधैर्विक्षोभ्य => योधस्यन्दनवाजिवारणवधैः+विक्षोभ्य राज्ञां बलं => राज्ञाम्+ बलम्+ बलं => बलम्+ बालेनार्जुनकर्म => बालेन+अर्जुनकर्म स रणे => सः+ रणे नराधिपशतैर्वेगागतैः => नराधिपशतैः+वेगागतैः सहसैवोत्सङ्गमारोपितः => सहसा+एव+उत्सङ्गम्+आरोपितः धृतराष्ट्रो गान्धारी => धृतराष्ट्रः+ गान्धारी धृतराष्ट्रः---कथं नु => धृतराष्ट्रः---कथम्+ नु केनैतच्छ्रुतिपथदूषणं कृतं => केन+एतत्+श्रुतिपथदूषणम्+ कृतम्+ कृतं मे => कृतम्+ मे कोऽयं मे => कः+अयम्+ मे प्रियमिति => प्रियम्+इति विप्रियं ब्रवीति| => विप्रियम्+ ब्रवीति| कोऽस्माकं शिशुवधपातकाङ्कितानां => कः+अस्माकम्+ शिशुवधपातकाङ्कितानाम्+ शिशुवधपातकाङ्कितानां => शिशुवधपातकाङ्कितानाम्+ क्षयमवघोषयत्यभीतः => क्षयम्+अवघोषयति+अभीतः पुनर्ज्ञायते => पुनः+ज्ञायते केवलं पुत्रसंक्षयकारकः => केवलम्+ पुत्रसंक्षयकारकः कुलविग्रहो भविष्यतीति|] => कुलविग्रहः+ भविष्यति+इति|] भविष्यतीति|] => भविष्यति+इति|] अद्याभिमन्युनिधनाज्जनितप्रकोपः => अद्य+अभिमन्युनिधनात्+जनितप्रकोपः शान्तिं गमिष्यति => शान्तिम्+ गमिष्यति विनाशमवाप्य => विनाशम्+अवाप्य ईदृशेऽपि => ईदृशे+अपि बालभावनिमज्जनमस्माकं भाग्यक्रमेण => बालभावनिमज्जनम्+अस्माकम्+ भाग्यक्रमेण कुत्रेदानीं पौत्रक! => कुत्र+इदानीम्+ पौत्रक! गतोऽसि|] => गतः+असि|] (येनेदानीं वध्वै => (येन+इदानीम्+ वध्वै वैधव्यं दापितं, => वैधव्यम्+ दापितम्+, दापितं, => दापितम्+, तेनात्मनो युवतिजनाय => तेनात्मनः+ युवतिजनाय वैधव्यमादिष्टम्|) => वैधव्यम्+आदिष्टम्|) केनैष व्यसनार्णवस्य => केन+एषः+ व्यसनार्णवस्य धृतराष्ट्रः---को भवान्| => धृतराष्ट्रः---कः+ भवान्| जयत्रातोऽस्मि| => जयत्रातः+अस्मि| केनाभिमन्युर्निहतः => केन+अभिमन्युः+निहतः जीवितमप्रियम्| => जीवितम्+अप्रियम्| पञ्चानां पाण्डवाग्नीनामात्मा => पञ्चानाम्+ पाण्डवाग्नीनाम्+आत्मा पाण्डवाग्नीनामात्मा => पाण्डवाग्नीनाम्+आत्मा केनेन्धनीकृतः => केन+इन्धनीकृतः समागतैर्निहतः => समागतैः+निहतः कुमारोऽभिमन्युः| => कुमारः+अभिमन्युः| स्यात्तु => स्यात्+तु जयद्रथो निमित्तभूतः| => जयद्रथः+ निमित्तभूतः| जयद्रथो निमित्तभूतः| => जयद्रथः+ निमित्तभूतः| जयद्रथो निहतः| => जयद्रथः+ निहतः| (तच्छ्रुत्वा => (तत्+श्रुत्वा धृतराष्ट्रः---कैषा => धृतराष्ट्रः---का+एषा अलमलं रुदितेन| => अलम्+अलम्+ रुदितेन| नूनमत्यन्तमवैधव्यं न => नूनम्+अत्यन्तम्+अवैधव्यम्+ न गाण्डीविबाणानामात्मा => गाण्डीविबाणानाम्+आत्मा ह्यनुजानात् => हि+अनुजानात् मां तातः, => माम्+ तातः, अहमपि => अहम्+अपि किमभिधास्यसि| => किम्+अभिधास्यसि| एवं च => एवम्+ च भणिष्यामि--अद्यकालिकं च => भणिष्यामि--अद्यकालिकम्+ च वेषग्रहणमहमप्युपधारयिष्यामीति|) => वेषग्रहणम्+अहम्+अपि+उपधारयिष्यामि+इति|) खल्वमङ्गलं भण| => खलु+अमङ्गलम्+ भण| कुतो मे => कुतः+ मे धनञ्जयस्य विप्रियं => धनञ्जयस्य+ विप्रियम्+ विप्रियं कृत्वा => विप्रियम्+ कृत्वा को हि => कः+ हि धृतराष्ट्रः---सत्यमाह => धृतराष्ट्रः---सत्यम्+आह कृष्णस्याष्टभुजोपधानरचिते => कृष्णस्य+अष्टभुजोपधानरचिते योऽङ्के => यः+अङ्के विवृद्धश्चिरं => विवृद्धः+चिरम्+ यो मत्तस्य => यः+ मत्तस्य द्वितीयो मदः| => द्वितीयः+ मदः| पार्थानां सुरतुल्यविक्रमवतां => पार्थानाम्+ सुरतुल्यविक्रमवताम्+ सुरतुल्यविक्रमवतां स्नेहस्य => सुरतुल्यविक्रमवताम्+ स्नेहस्य यो भाजनं => यम्+ भाजनम्+ भाजनं => भाजनम्+ तं हत्वा => तम्+ हत्वा क इहोपलप्स्यति => कः+ इह+उपलप्स्यति इहोपलप्स्यति => इह+उपलप्स्यति चिरं स्वैर्दुष्कृतैर्जीवितम् => चिरम्+ स्वैः+दुष्कृतैः+जीवितम् स्वैर्दुष्कृतैर्जीवितम् => स्वैः+दुष्कृतैः+जीवितम् तदवस्थं पुत्रं => तदवस्थम्+ पुत्रम्+ पुत्रं दृष्ट्वा => पुत्रम्+ दृष्ट्वा किं प्रतिपन्नं => किम्+ प्रतिपन्नम्+ प्रतिपन्नं तेन => प्रतिपन्नम्+ तेन किं वार्जुनसमीपे => किम्+ वा+अर्जुनसमीपे वार्जुनसमीपे => वा+अर्जुनसमीपे वृत्तमेतत्| => वृत्तम्+एतत्| धृतराष्ट्रः---कथमर्जुनोऽपि => धृतराष्ट्रः---कथम्+अर्जुनः+अपि तत्रासीत्| => तत्र+आसीत्| धृतराष्ट्रः---कथमिदानीं वृत्तमेतत्| => धृतराष्ट्रः---कथम्+इदानीम्+ वृत्तम्+एतत्| वृत्तमेतत्| => वृत्तम्+एतत्| स बालभावाददृष्टदोषः => सः+ बालभावात्+अदृष्टदोषः बालभावाददृष्टदोषः => बालभावात्+अदृष्टदोषः संग्राममवतीर्णः => संग्रामम्+अमवतीर्णः कुमारोऽभिमन्युः| => कुमारः+अभिमन्युः| युक्तरूपोऽस्य => युक्तरूपः+अस्य को हि => कः+ हि संनिहितशार्दूलां गुहां => संनिहितशार्दूलाम्+ गुहाम्+ गुहां धर्षयितुं => गुहाम्+ धर्षयितुम्+ धर्षयितुं शक्तः| => धर्षयितुम्+ शक्तः| किमनुतिष्ठन्ति| => किम्+अनुतिष्ठन्ति| चितां न => चिताम्+ न तावत् स्वयमस्य => तावत्+ स्वयमस्य देहमारोपयन्त्यर्जुनदर्शनार्थम्| => देहम्+आरोपयन्ति+अर्जुनदर्शनार्थम्| तेषां च => तेषाम्+ च नामान्युपधारयन्ति => नामानि+उपधारयन्ति यैस्तस्य => यैः+तस्य प्रहृतं नरेन्द्रैः => प्रहृतम्+ नरेन्द्रैः तदागम्यताम्| => तत्+आगम्यताम्| गड्गाकूलमेव => गड्गाकूलम्+एव अद्यैव => अद्य+एव जलं हतेभ्यः => जलम्+ हतेभ्यः स्वेनापराधेन => स्वेन+अपराधेन तवात्मजेभ्यः| => तव+आत्मजेभ्यः| त्वस्मि => तु+अस्मि कर्तुं नृपाणां => कर्तुम्+ नृपाणाम्+ नृपाणां शिबिरोपरोधम् => नृपाणाम्+ शिबिरोपरोधम् दुर्योधनो दुश्शासनः => दुर्योधनः+ दुश्शासनः शकुनिश्च|) => शकुनिः+च|) यातोऽभिमन्युनिधनात् => यातः+अभिमन्युनिधनात् स्थिरतां विरोधः => स्थिरताम्+ विरोधः प्राप्तो जयः => प्राप्तः+ जयः रिपवो निरस्ताः| => रिपवः+ निरस्ताः| उन्मूलितोऽस्य => उन्मूलितः+अस्य मदो मधुसूदनस्य => मदः+ मधुसूदनस्य लब्धो मयाद्य => लब्धः+ मया+अद्य मयाद्य => मया+अद्य सममभ्युदयेन => समम्+अभ्युदयेन पाण्डुसुता जयद्रथबलेनाक्रम्य => पाण्डुसुताः+ जयद्रथबलेन+आक्रम्य जयद्रथबलेनाक्रम्य => जयद्रथबलेन+आक्रम्य शत्रोर्बलं => शत्रोः+बलम्+ शरशतक्षेपैर्द्वितीयेऽर्जुने| => शरशतक्षेपैः+द्वितीये+अर्जुने| प्राप्तैश्च => प्राप्तैः+च भीष्मपतनादस्माभिरद्याहवे => भीष्मपतनात्+अस्माभिः+अद्य+आहवे मनस्येषां सुतोत्सादनात् => मनसि+एषाम्+ सुतोत्सादनात् जयद्रथेनाद्य => जयद्रथेन+अद्य महत्कृतं रणे => महत्+कृतम्+ रणे नृपैरसंभावितमात्मपौरुषम्| => नृपैः+असंभावितम्+आत्मपौरुषम्| तेषां यदनेन => तेषाम्+ यत्+अनेन यदनेन => यत्+अनेन समं सुतेनाप्रतिमं => समम्+ सुतेन+अप्रतिमम्+ सुतेनाप्रतिमं हृतं => सुतेन+अप्रतिमम्+ हृतम्+ हृतं यशः => हृतम्+ यशः इतस्तावत्| => इतः+तावत्| इतस्तावत्| => इतः+तावत्| तत्रभवन्तं तातमभिवादयिष्यामः| => तत्रभवन्तम्+ तातम्+अभिवादयिष्यामः| तातमभिवादयिष्यामः| => तातम्+अभिवादयिष्यामः| मैवम्| => मा+एवम्| कामं न => कामम्+ न कुलविग्रहोऽयमस्मांश्च => कुलविग्रहः+अयम्+अस्मान्+च स प्रियपाण्डवत्वात्| => सः+ प्रियपाण्डवत्वात्| युद्धोत्थितैर्जयमवाप्य => युद्धोत्थितैः+जयम्+अवाप्य तुल्यरूपं => तुल्यरूपम्+ एवं प्रहृष्टवदनैरभिगन्तुमेनम् => एवम्+ प्रहृष्टवदनैः+अभिगन्तुम्+एनम् प्रहृष्टवदनैरभिगन्तुमेनम् => प्रहृष्टवदनैः+अभिगन्तुम्+एनम् मैवम्| => मा+एवम्| तत्रभवन्तं तातमभिवादयिष्यामः| => तत्रभवन्तम्+ तातम्+अभिवादयिष्यामः| तातमभिवादयिष्यामः| => तातम्+अभिवादयिष्यामः| दुर्योधनोऽहमभिवादये| => दुर्योधनः+अहम्+अभिवादये| दुश्शासनोऽहमभिवादये| => दुश्शासनः+अहम्+अभिवादये| शकुनिः---शकुनिरहमभिवादये| => शकुनिः---शकुनिः+अहम्+अभिवादये| सर्वेः---कथमाशीर्वचनं न => सर्वेः---कथम्+आशीर्वचनम्+ न कथमाशीर्वचनमिति| => कथम्+आशीर्वचनम्+इति| कथमाशीः => कथम्+आशीः किंकृतोऽयं संभ्रमः| => किंकृतः+अयम्+ संभ्रमः| धृतराष्ट्रः---किंकृतोऽयं संभ्रम => धृतराष्ट्रः---किंकृतः+अयम्+ संभ्रमः+ संभ्रम इति| => संभ्रमः+ इति| कुलेऽस्मिन् => कुले+अस्मिन् पुत्रशताद्विशिष्टा| => पुत्रशतात्+विशिष्टा| बान्धवानां भवतां => बान्धवानाम्+ भवताम्+ भवतां प्रसादाद् => भवताम्+ प्रसादात्+ प्रसादाद् => प्रसादात्+ वैधव्यमश्लाघ्यमवाप्स्यतीति => वैधव्यम्+अश्लाघ्यम्+अवाप्स्यति+इति किं चात्र => किम्+ च+अत्र चात्र => च+अत्र खल्वन्यैः. => खलु+अन्यैः. बहूनां समवेतानामेकस्मिन्निर्घृणात्मनाम् => बहूनाम्+ समवेतानाम्+एकस्मिन्+निर्घृणात्मनाम् समवेतानामेकस्मिन्निर्घृणात्मनाम् => समवेतानाम्+एकस्मिन्+निर्घृणात्मनाम् प्रहरतां => प्रहरताम्+ कथं न => कथम्+ न वृद्धं भीष्मं => वृद्धम्+ भीष्मम्+ भीष्मं छलैर्हत्वा => भीष्मम्+ छलैः+हत्वा छलैर्हत्वा => छलैः+हत्वा तेषां न => तेषाम्+ न पतिता भुजाः| => पतिताः+ भुजाः| हत्वास्माकं पतिष्यन्ति => हत्वा+अस्माकम्+ पतिष्यन्ति तमबालपराक्रमम् => तम्+अबालपराक्रमम् किं भीष्मस्य => किम्+ भीष्मस्य निपातनमभिमन्योश्च => निपातनम्+अभिमन्योः+च कथं न => कथम्+ न स्वच्छन्दमृत्युर्निहतो हि => स्वच्छन्दमृत्युः+निहतः+ हि स्वेनोपदेशेन => स्वेन+उपदेशेन अयं तु => अयम्+ तु कुरुवंशनाथश्छिन्नोऽर्जुनस्य => कुरुवंशनाथः+छिन्नः+अर्जुनस्य बालो न => बालः+ न बाल इति| => बालः+ इति| धृतराष्ट्रः---किं किं => धृतराष्ट्रः---किम्+ किम्+ किं दुश्शासनो => किम्+ दुश्शासनः+ दुश्शासनो व्याहरति| => दुश्शासनः+ व्याहरति| सर्वेषां नः => सर्वेषाम्+ नः पश्यतां युध्यतां => पश्यताम्+ युध्यताम्+ युध्यतां च => युध्यताम्+ च व्यायामोष्णं गृह्य => व्यायामोष्णम्+ गृह्य चापं करेण| => चापम्+ करेण| सूर्येणेवाभ्यागतैरंशुजालैः => सूर्येणे+इव+अभ्यागतैः+अंशुजालैः बाणैरङ्किता भूमिपालाः => बाणैः+अङ्किताः+ भूमिपालाः धृतराष्ट्रः---कष्टं भो! => धृतराष्ट्रः---कष्टम्+ भो! बालेनैकेन => बालेन+एकेन तावद्भोः! => तावत्+भोः! सौभद्रेणेदृशं कृतम्| => सौभद्रेण+ईदृशम्+ कृतम्| पार्थो वः => पार्थः+ वः किं करिष्यति => किम्+ करिष्यति दुर्योधनः---किं करिष्यति| => दुर्योधनः---किम्+ करिष्यति| धृतराष्ट्रः---तत्करिष्यति, => धृतराष्ट्रः---तत्+करिष्यति, यत्सावशेषायुषो द्रक्ष्यथ| => यत्+सावशेषायुषः+ द्रक्ष्यथ| कस्तावदर्जुनो नाम| => कः+तावत्+अर्जुनः+ नाम| अर्जुनमपि => अर्जुनम्+अपि अहमपि => अहम्+अपि किन्तु| => किम्+तु| केऽर्जुनस्य => के+अर्जुनस्य बलवीर्यज्ञा मया => बलवीर्यज्ञाः+ मया शक्रं पृच्छ => शक्रम्+ पृच्छ निवातकवचप्राणोपहारार्चितं => निवातकवचप्राणोपहारार्चितम्+ पृच्छास्त्रैः => पृच्छ+अस्त्रैः परितोषितं बहुविधैः => परितोषितम्+ बहुविधैः कैरातरूपं हरम्| => कैरातरूपम्+ हरम्| पृच्छाग्निं भुजगाहुतिप्रणयिनं => पृच्छ+अग्निम्+ भुजगाहुतिप्रणयिनम्+ भुजगाहुतिप्रणयिनं यस्तर्पितः => भुजगाहुतिप्रणयिनम्+ यः+तर्पितः यस्तर्पितः => यः+तर्पितः विद्यारक्षितमद्य => विद्यारक्षितम्+अद्य जितस्त्वं पृच्छ => जितः+त्वम्+ पृच्छ दुर्योधनः---यद्येतद्वीर्यमर्जुनस्य => दुर्योधनः---यदि+एतत्+वीर्यम्+अर्जुनस्य किमस्माकं बले => किम्+अस्माकम्+ बले प्रतियोद्धारोऽर्जुनस्य| => प्रतियोद्धारः+अर्जुनस्य| कर्ण एव => कर्णः+ एव शक्रापनीतकवचोऽर्धरथः => शक्रापनीतकवचः+अर्धरथः व्याजोपलब्धविफलास्त्रबलो घृणावान्| => व्याजोपलब्धविफलास्त्रबलः+ घृणावान्| कर्णोऽर्जुनस्य => कर्णः+अर्जुनस्य तुल्यभावं => तुल्यभावम्+ यद्यस्त्रदानगुरवो दहनेन्द्ररुद्राः => यदि+अस्त्रदानगुरवः+ दहनेन्द्ररुद्राः भवानस्मानवधीरयितुम्| => भवान्+अस्मान्+अवधीरयितुम्| धृतराष्ट्रः--शकुनिरेष => धृतराष्ट्रः--शकुनिः+एष यत्कृतं कर्म => यत्+कृतम्+ कर्म सततं द्यूतशालिना| => सततम्+ द्यूतशालिना| कुलस्यास्य => कुलस्य+अस्य वैराग्निर्बालेष्वपि => वैराग्निः+बालेषु+अपि सशब्दोऽयं => सशब्दः+अयम्+ कुतो नु => कुतः+ नु सहसोत्थितः| => सहसा+उत्थितः| उल्काभिश्च => उल्काभिः+च प्रज्वालितमिवाम्बरम् => प्रज्वालितम्+इव+अम्बरम् एवं मन्ये, => एवम्+ मन्ये, सुव्यक्तं निहतं => सुव्यक्तम्+ निहतम्+ निहतं दृष्ट्वा => निहतम्+ दृष्ट्वा पौत्रमायस्तचेतसः| => पौत्रम्+आयस्तचेतसः| पतन्त्येते => पतन्ति+एते महेन्द्रस्याश्रुबिन्दवः => महेन्द्रस्य+अश्रुबिन्दवः किंकृतोऽयं शब्द => किंकृतः+अयम्+ शब्दः+ शब्द इति => शब्दः+ इति भटः---यदाज्ञापयति| => भटः---यत्+आज्ञापयति| निहतं पुत्रमङ्कस्थमश्रुभिः => निहतम्+ पुत्रम्+अङ्कस्थम्+अश्रुभिः पुत्रमङ्कस्थमश्रुभिः => पुत्रम्+अङ्कस्थम्+अश्रुभिः प्रतिज्ञातं किलानेन| => प्रतिज्ञातम्+ किल+अनेन| किलानेन| => किल+अनेन| दुर्योधनः---किमिति => दुर्योधनः---किम्+इति किमिति| => किम्+इति| तस्यैव => तस्य+एव व्यवसायतुष्टहृदयैस्तद्विक्रमोत्साहिभिस्तुष्टास्यैर्जितमित्यवेक्ष्य => व्यवसायतुष्टहृदयैः+तद्विक्रमोत्साहिभिः+तुष्टास्यैः+जितम्+इति+अवेक्ष्य प्रहर्षात्कृतः| => प्रहर्षात्+कृतः| आक्रान्ता गुरुभिर्धराधरवरैः => आक्रान्ताः+ गुरुभिः+धराधरवरैः गुरुभिर्धराधरवरैः => गुरुभिः+धराधरवरैः पार्थिवैर्भूमिश्चागतसंभ्रमेव => पार्थिवैः+भूमिः+चागतसंभ्रमा+इव युवतिस्तस्मिन् => युवतिः+तस्मिन् कम्पितेयं वसुन्धरा| => कम्पिता+इयम्+ वसुन्धरा| सुव्यक्तं धनुषि => सुव्यक्तम्+ धनुषि त्रैलोक्यं विचलिष्यति => त्रैलोक्यम्+ विचलिष्यति किमनेन => किम्+अनेन पुत्रस्तुष्टिं ये => पुत्रः+तुष्टिम्+ ये सूर्येऽस्तमसम्प्राप्ते => सूर्ये+अस्तम्+असम्प्राप्ते तानहम् => तान्+अहम् किं प्रायश्चित्तम्| => किम्+ प्रायश्चित्तम्| भटः---चितारोहणं किल => भटः---चितारोहणम्+ किल चितारोहणं चितारोहणम्| => चितारोहणम्+ चितारोहणम्| चितारोहणं चितारोहणम्| => चितारोहणम्+ चितारोहणम्| वयमपि => वयम्+अपि प्रयत्नमनुतिष्ठामः| => प्रयत्नम्+अनुतिष्ठामः| किं करिष्यसि| => किम्+ करिष्यसि| सर्वाक्षौहिणीसन्दोहेन च्छादयिष्ये => सर्वाक्षौहिणीसन्दोहेन+ छादयिष्ये तथाहं => तथा+अहम्+ व्यूहमभेद्यरूपम्| => व्यूहम्+अभेद्यरूपम्| खिन्नाशयास्ते => खिन्नाशयाः+ते सयोधा => सयोधाः+ अप्राप्तकामा ज्वलनं => अप्राप्तकामाः+ ज्वलनम्+ ज्वलनं विशेयुः => ज्वलनम्+ विशेयुः प्रविष्टं धरणीमप्यारूढं => प्रविष्टम्+ धरणीम्+अपि+आरूढम्+ धरणीमप्यारूढं नभस्थलम्| => धरणीम्+अपि+आरूढम्+ नभस्थलम्| सर्वत्रानुगमिष्यन्ति => सर्वत्र+अनुगमिष्यन्ति शरास्ते => शराः+ते क्रूरमेवं नरपतिं => क्रूरम्+एवम्+ नरपतिम्+ नरपतिं => नरपतिम्+ नित्यमुद्यतशासनम्| => नित्यम्+उद्यतशासनम्| कश्चिदपरो ब्रूयान्न => कश्चित्+अपरः+ ब्रूयान्+न ब्रूयान्न => ब्रूयान्+न स तत्क्षणम् => सः+ तत्क्षणम् घटोत्कचः---एष भोः! => घटोत्कचः---एषः+ भोः! दिदृक्षुरद्यारिमनार्यचेतसम्| => दिदृक्षुः+अद्य+अरिम्+अनार्यचेतसम्| विचिन्तयंश्चक्रधरस्य => विचिन्तयन्+चक्रधरस्य शासनं => शासनम्+ गजेन्द्रोऽङ्कुशशङ्कितो बलिम् => गजेन्द्रः+अङ्कुशशङ्कितः+ बलिम् (अधो विलोक्य) => (अधः+ विलोक्य) इदमस्योपस्थानगृहद्वारम्| => इदम्+अस्य+उपस्थानगृहद्वारम्| यावदवतरामि| => यावत्+अवतरामि| आत्मनैवात्मानं निवेदयिष्ये| => आत्मना+एव+आत्मानम्+ निवेदयिष्ये| हैडिम्बोऽस्मि => हैडिम्बः+अस्मि घटोत्कचो यदुपतेर्वाक्यं => घटोत्कचः+ यदुपतेः+वाक्यम्+ यदुपतेर्वाक्यं गृहीत्वागतो => यदुपतेः+वाक्यम्+ गृहीत्वागतः+ गृहीत्वागतो => गृहीत्वागतः+ द्रष्टव्योऽत्र => द्रष्टव्यः+अत्र स्वचरितैर्दोषैर्गतः => स्वचरितैः+दोषैः+गतः एह्येहि => एहि+एहि शत्रुभवनं कौतूहलं => शत्रुभवनम्+ कौतूहलम्+ कौतूहलं मे => कौतूहलम्+ मे धृष्टं श्रावय => धृष्टम्+ श्रावय मां जनार्दनवचो => माम्+ जनार्दनवचः+ जनार्दनवचो दुर्योधनोऽहं => जनार्दनवचः+ दुर्योधनः+अहम्+ दुर्योधनोऽहं स्थितः => दुर्योधनः+अहम्+ स्थितः अयमत्रभवान् => अयम्+अत्रभवान् अनार्यशतस्योत्पादयिता| => अनार्यशतस्य+उत्पादयिता| अयं ननु => अयम्+ ननु आश्चर्यमाश्चर्यम्| => आश्चर्यम्+आश्चर्यम्| वृद्धोऽप्यनाततवलीगुरुसंहतांसः => वृद्धः+अपि+अनाततवलीगुरुसंहतांसः श्रद्धेयरूप इव => श्रद्धेयरूपः+ इव सुरैस्त्रिदिवरक्षणजातशङ्कैस्त्रासान्निमीलितमुखोऽत्रभवान् => सुरैः+त्रिदिवरक्षणजातशङ्कैः+त्रासात्+निमीलितमुखः+अत्रभवान् अयमक्रमः| => अयम्+अक्रमः| युधिष्ठिरादयश्च => युधिष्ठिरादयः+च गुरवो भवन्तमभिवादयन्ति| => गुरवः+ भवन्तम्+अभिवादयन्ति| भवन्तमभिवादयन्ति| => भवन्तम्+अभिवादयन्ति| पश्चाद्धटोत्कचोऽहमभिवादये| => पश्चात्+घटोत्कचः+अहम्+अभिवादये| धृतराष्ट्रः---एह्येहि => धृतराष्ट्रः---एहि+एहि प्रियं दुःखमिदं => प्रियम्+ दुःखम्+इदम्+ दुःखमिदं ममापि => दुःखम्+इदम्+ मम+अपि ममापि => मम+अपि यद् भ्रातृनाशाद् => यत्+ भ्रातृनाशात्+ भ्रातृनाशाद् व्यथितस्तवात्मा| => भ्रातृनाशात्+ व्यथितः+तव+आत्मा| व्यथितस्तवात्मा| => व्यथितः+तव+आत्मा| इत्थं च => इत्थम्+ च नानुगतोऽयमर्थो => न+अनुगतः+अयम्+अर्थः+ मत्पुत्रदोषात्कृपणीकृतोऽस्मि => मत्पुत्रदोषात्+कृपणीकृतः+अस्मि खल्वत्रभवान्| => खलु+अत्रभवान्| कल्याणानां प्रसूतिं => कल्याणानाम्+ प्रसूतिम्+ प्रसूतिं पितामहमाह => प्रसूतिम्+ पितामहम्+आह पितामहमाह => पितामहम्+आह भगवांश्चक्रायुधः| => भगवान्+चक्रायुधः| धृतराष्ट्रः---(आसनादुत्थाय|) => धृतराष्ट्रः---(आसनात्+उत्थाय|) कमाज्ञापयति => कम्+आज्ञापयति भगवांश्चक्रायुधः| => भगवान्+चक्रायुधः| आसनस्थेनैव => आसनस्थेन+एव श्रोतव्यो जनार्दनस्य => श्रोतव्यः+ जनार्दनस्य धृतराष्ट्रः---यदाज्ञापयति => धृतराष्ट्रः---यत्+आज्ञापयति भगवांश्चक्रायुधः| => भगवान्+चक्रायुधः| जननीं मातुलं => जननीम्+ मातुलम्+ मातुलं च => मातुलम्+ च मामपि => माम्+अपि पितामहं द्रष्टुमाशया => पितामहम्+ द्रष्टुम्+आशया द्रष्टुमाशया => द्रष्टुम्+आशया स्वर्गमभिगतोऽसि| => स्वर्गम्+अभिगतः+असि| एकपुत्रविनाशादर्जुनस्य => एकपुत्रविनाशात्+अर्जुनस्य तावदीदृशी => तावत्+ईदृशी खल्ववस्था, => खलु+अवस्था, पुनर्भवतो भविष्यति| => पुनः+भवतः+ भविष्यति| क्षिप्रमिदानीमात्मबलाधानं कुरुष्व| => क्षिप्रम्+इदानीम्+आत्मबलाधानम्+ कुरुष्व| पुत्रशोकसमुत्थितोऽग्निर्न => पुत्रशोकसमुत्थितः+अग्निः+न प्राणमयं हविरिति| => प्राणमयम्+ हविः+इति| हविरिति| => हविः+इति| कृष्णेनैतदुदाहृतम्| => कृष्णेन+एतत्+उदाहृतम्| पश्यामीव => पश्यामि+इव हास्यमभिधानम्| => हास्यम्+अभिधानम्| घटोत्कचः---किमेतद्धास्यते| => घटोत्कचः---किम्+एतत्+हास्यते| दुर्योधनः---एतद्धास्यते| => दुर्योधनः---एतत्+हास्यते| देवैर्मन्त्रयते => देवैः+मन्त्रयते सार्धं => सार्धम्+ स कृष्णो => सः+ कृष्णः+ कृष्णो जातमत्सरः. => कृष्णः+ जातमत्सरः| पार्थेनैकेन => पार्थेन+एकेन यो वेत्ति => यः+ वेत्ति निहतं राजमण्डलम् => निहतम्+ राजमण्डलम् त्वमहं वक्ता => त्वम्+अहम्+ वक्ता प्रेषितश्चक्रपाणिना| => प्रेषितः+चक्रपाणिना| श्रावितं पार्थकर्मेदमहो => श्रावितम्+ पार्थकर्म+इदम्+अहो पार्थकर्मेदमहो => पार्थकर्म+इदम्+अहो युक्तं तवैव => युक्तम्+ तव+एव तवैव => तव+एव भवतापि => भवता+अपि श्रोतव्यो जनार्दनसन्देशः| => श्रोतव्यः+ जनार्दनसन्देशः| पृथिव्यां शासनं => पृथिव्याम्+ शासनम्+ शासनं यस्य => शासनम्+ यस्य श्रोष्यतेऽप्यन्यो => श्रोष्यते+अपि+अन्यः+ राज्ञस्तस्य => राज्ञः+तस्य घटोत्कचः---कथं दुश्शासनो => घटोत्कचः---कथम्+ दुश्शासनः+ दुश्शासनो व्याहरति| => दुश्शासनः+ व्याहरति| भवतां चक्रायुधः| => भवताम्+ चक्रायुधः| मुक्ता येन => मुक्ताः+ येन येनार्घ्यं नृपमण्डलस्य => येन+अर्घ्यम्+ नृपमण्डलस्य मिषतो भीष्माग्रहस्ताद्धृतम्| => मिषतः+ भीष्माग्रहस्तात्+धृतम्| भीष्माग्रहस्ताद्धृतम्| => भीष्माग्रहस्तात्+धृतम्| श्रीर्यस्याभिरता नियोगसुमुखी => श्रीः+यस्य+अभिरताः+ नियोगसुमुखी पार्थिवपार्थिवस्तव => पार्थिवपार्थिवः+तव कथं राजा => कथम्+ राजा अलं विवादेन| => अलम्+ विवादेन| वाऽराजा => वा+अराजा वाऽबली| => वा+अबली| बहुनात्र => बहुना+अत्र किमुक्तेन => किम्+उक्तेन किमाह => किम्+आह भवतां प्रभुः => भवताम्+ प्रभुः किमथ => किम्+अथ प्रभुरेव => प्रभुः+एव त्रैलोक्यनाथो भगवांश्चक्रायुधः| => त्रैलोक्यनाथः+ भगवान्+चक्रायुधः| भगवांश्चक्रायुधः| => भगवान्+चक्रायुधः| विशेषतोऽस्माकं प्रभुः| => विशेषतः+अस्माकम्+ प्रभुः| अवसितमवगच्छ => अवसितम्+अवगच्छ क्षत्रियाणां विनाशं => क्षत्रियाणाम्+ विनाशम्+ विनाशं => विनाशम्+ लाघवं चास्तु => लाघवम्+ च+अस्तु चास्तु => च+अस्तु तनयविनाशादुद्यतोग्रास्त्रमुक्तैः => तनयविनाशात्+उद्यतोग्रास्त्रमुक्तैः कश्चित्फल्गुनस्यातिभारः => कश्चित्+फल्गुनस्य+अतिभारः स्याद्वाक्यमात्रेण => स्यात्+वाक्यमात्रेण निर्जितेयं वसुन्धरा| => निर्जिता+इयम्+ वसुन्धरा| घटोत्कचः---शकुनिरेष व्याहरति| => घटोत्कचः---शकुनिः+एषः+ व्याहरति| बाणयोग्यमष्टापदं समरकर्मणि => बाणयोग्यम्+अष्टापदम्+ समरकर्मणि ह्यत्र => हि+अत्र दारहरणं न => दारहरणम्+ न राज्यतन्त्रं => राज्यतन्त्रम्+ पणोऽत्र => पणः+अत्र रतिरुग्रबलैश्च => रतिः+उग्रबलैः+च प्रकृतिं गतः| => प्रकृतिम्+ गतः| रूक्षं लङ्घयित्वा => रूक्षम्+ लङ्घयित्वा प्रमाणं => प्रमाणम्+ किञ्चिद् व्याहरन् => किञ्चित्+ व्याहरन् दर्पो मातृपक्षोग्ररूपो => दर्पः+ मातृपक्षोग्ररूपः+ मातृपक्षोग्ररूपो => मातृपक्षोग्ररूपः+ वयमपि => वयम्+अपि घटोत्कचः---शान्तं पापम्| => घटोत्कचः---शान्तम्+ पापम्| राक्षसेभ्योऽपि => राक्षसेभ्यः+अपि भवन्त एव => भवन्तः+ एव पत्नीं स्पृशन्ति => पत्नीम्+ स्पृशन्ति सुतवधं सङ्ख्ये => सुतवधम्+ सङ्ख्ये कर्तुं स्मरन्ति => कर्तुम्+ स्मरन्ति विकृतवपुषोऽप्युग्राचारा घृणा => विकृतवपुषः+अपि+उग्राचाराः+ घृणा प्राप्तो => प्राप्तः+ त्वं युद्धार्थमागतः| => त्वम्+ युद्धार्थम्+आगतः| युद्धार्थमागतः| => युद्धार्थम्+आगतः| सन्देशं => सन्देशम्+ वयं दूतघातकाः => वयम्+ दूतघातकाः किं दूत => किम्+ दूतः+ दूत इति => दूतः+ इति मां प्रधर्षयसि| => माम्+ प्रधर्षयसि| तावद् भोः! => तावत्+ भोः! दूतोऽहम्| => दूतः+अहम्| अलं वो => अलम्+ वः+ वो व्यवसायेन => वः+ व्यवसायेन प्रहरध्वं समाहृताः| => प्रहरध्वम्+ समाहृताः| ज्याच्छेदाद् दुर्बलो => ज्याच्छेदात्+ दुर्बलः+ दुर्बलो नाहमभिमन्युरिह => दुर्बलः+ न+अहम्+अभिमन्युः+इह नाहमभिमन्युरिह => न+अहम्+अभिमन्युः+इह महानेष => महान्+एष कैशोरकोऽयं मे => कैशोरकः+अयम्+ मे दष्टोष्ठो मुष्टिमुद्यम्य => दष्टोष्ठः+ मुष्टिम्+उद्यम्य मुष्टिमुद्यम्य => मुष्टिम्+उद्यम्य तिष्ठत्येष => तिष्ठति+एष कश्चिद्गन्तुमिच्छेद्यमालयम् => कश्चित्+गन्तुम्+इच्छेत्+यमालयम् दूतोऽहमस्मि| => दूतः+अहम्+अस्मि| तथापि => तथा+अपि रोषं धारयितुम्| => रोषम्+ धारयितुम्| किमिति => किम्+इति मद्वचनादेवं स => मद्वचनात्+एवम्+ सः+ स वक्तव्यः, => सः+ वक्तव्यः, किं व्यर्थं => किम्+ व्यर्थम्+ व्यर्थं बहु => व्यर्थम्+ बहु पारुष्यसाध्या वयं => पारुष्यसाध्याः+ वयम्+ वयं => वयम्+ कोपान्नार्हसि => कोपात्+न+अर्हसि किञ्चिदेव => किञ्चित्+एव वचनं युद्धं => वचनम्+ युद्धम्+ युद्धं यदा => युद्धम्+ यदा निर्याम्येष निरन्तरं => निर्यामि+एषः+ निरन्तरम्+ निरन्तरं नृपशतच्छत्रावलीभिर्वृतस्तिष्ठ => निरन्तरम्+ नृपशतच्छत्रावलीभिः+वृतः+तिष्ठ नृपशतच्छत्रावलीभिर्वृतस्तिष्ठ => नृपशतच्छत्रावलीभिः+वृतः+तिष्ठ त्वं सह => त्वम्+ सह प्रतिवचो दास्यामि => प्रतिवचः+ दास्यामि एष गच्छामि| => एषः+ गच्छामि| श्रूयतां जनार्दनस्य => श्रूयताम्+ जनार्दनस्य धर्मं समाचर => धर्मम्+ समाचर स्वजनव्यपेक्षां => स्वजनव्यपेक्षाम्+ काङ्क्षितं मनसि => काङ्क्षितम्+ मनसि सर्वमिहानुतिष्ठ| => सर्वम्+इह+अनुतिष्ठ| जात्योपदेश इव => जात्या+उपदेशः+ इव सममुपैष्यति => समम्+उपैष्यति दूतघटोत्कचं नामोत्सृष्टिकाङ्कं => दूतघटोत्कचम्+ नाम+उत्सृष्टिकाङ्कम्+ नामोत्सृष्टिकाङ्कं समाप्तम् => नाम+उत्सृष्टिकाङ्कम्+ समाप्तम्