प्रथमोऽङ्कः => प्रथमः+अङ्कः यो गाधिपुत्रमखविघ्नकराभिहन्ता => यः+ गाधिपुत्रमखविघ्नकराभिहन्ता स वो => सः+ वः+ वो निशिचरेन्द्रकुलाभिहन्ता => वः+ निशिचरेन्द्रकुलाभिहन्ता एवमार्यमिश्रान् => एवम्+आर्यमिश्रान् (परिक्रम्यावलोक्य, => (परिक्रम्य+अवलोक्य, शब्द इव => शब्दः+ इव इत इतः| => इतः+ इतः| कुतो नु => कुतः+ नु खल्वेष समुत्थितो => खलु+एषः+ समुत्थितः+ समुत्थितो ध्वनिः => समुत्थितः+ ध्वनिः श्रोत्रविदारणो महान्| => श्रोत्रविदारणः+ महान्| बलाहकानामिव => बलाहकानाम्+इव खेऽभिगर्जताम् => खे+अभिगर्जताम् किं नावगच्छसि| => किम्+ न+अवगच्छसि| नावगच्छसि| => न+अवगच्छसि| एष खलु => एषः+ खलु सर्ववानराधिपतिं हेममालिनं => सर्ववानराधिपतिम्+ हेममालिनम्+ हेममालिनं वालिनं => हेममालिनम्+ वालिनम्+ वालिनं हन्तुं => वालिनम्+ हन्तुम्+ हन्तुं समुद्योगः => हन्तुम्+ समुद्योगः तत एतौ => ततः+ एतौ इदानीं राज्यविभ्रष्टं => इदानीम्+ राज्यविभ्रष्टम्+ राज्यविभ्रष्टं सुग्रीवं => राज्यविभ्रष्टम्+ सुग्रीवम्+ सुग्रीवं रामलक्ष्मणौ| => सुग्रीवम्+ रामलक्ष्मणौ| स्थापयितुं प्राप्ताविन्द्रं => स्थापयितुम्+ प्राप्तौ+इन्द्रम्+ प्राप्ताविन्द्रं हरिहराविव => प्राप्तौ+इन्द्रम्+ हरिहरौ+इव हरिहराविव => हरिहरौ+इव रामो, => रामः+, हनुमांश्च|) => हनुमान्+च|) इत इतः| => इतः+ इतः| मत्सायकान्निहतभिन्नविकीर्णदेहं => मत्सायकात्+निहतभिन्नविकीर्णदेहं शत्रुं तवाद्य => शत्रुम्+ तव+अद्य तवाद्य => तव+अद्य भयं त्यज => भयम्+ त्यज ममापि => मम+अपि दृष्टस्त्वया => दृष्टः+त्वया स वाली => सः+ वाली खल्वार्यस्य => खलु+आर्यस्य प्रसादाद् देवानामपि => प्रसादात्+ देवानाम्+अपि देवानामपि => देवानाम्+अपि राज्यमाशङ्के| => राज्यम्+आशङ्के| किं पुनर्वानराणाम्| => किम्+ पुनः+वानराणाम्| पुनर्वानराणाम्| => पुनः+वानराणाम्| मुक्तो देव! => मुक्तः+ देव! तवाद्य => तव+अद्य वालिहृदयं भेत्तुं => वालिहृदयम्+ भेत्तुम्+ भेत्तुं न => भेत्तुम्+ न शृङ्गोपमाञ्छ्रीधर! => शृङ्गोपमान्+श्रीधर! धरणीं गत्वा => धरणीम्+ गत्वा नागालयं => नागालयम्+ पुनरयं सम्प्राप्तवान् => पुनः+अयम्+ सम्प्राप्तवान् मुखनिःसृतैर्वचोभिः => मुखनिःसृतैः+वचोभिः+ विगतभया हि => विगतभयाः+ हि प्रदातुं => प्रदातुम्+ गिरिमभिगच्छ => गिरिम्+अभिगच्छ वनान्तरस्याभितः => वनान्तरस्य+अभितः सुग्रीवः---सम्यगाह => सुग्रीवः---सम्यक्+आह करोम्यहं => करोमि+अहं विसंज्ञं => विसंज्ञम्+ प्रचलमहीधरं नृलोकम् => प्रचलमहीधरम्+ नृलोकम् सुग्रीवः---यदाज्ञापयति => सुग्रीवः---यद्+आज्ञापयति अपराधमनुद्दिश्य => अपराधम्+अनुद्दिश्य परित्यक्तस्त्वया => परित्यक्तः+त्वया त्वत्पादशुश्रूषां सुग्रीवः => त्वत्पादशुश्रूषाम्+ सुग्रीवः कर्तुमिच्छति => कर्तुम्+इच्छति कथं कथं => कथम्+ कथम्+ कथं सुग्रीव => कथम्+ सुग्रीवः+ सुग्रीव इति| => सुग्रीवः+ इति| वाली---कथं कथं => वाली---कथम्+ कथम्+ कथं सुग्रीव => कथम्+ सुग्रीवः+ सुग्रीव इति| => सुग्रीवः+ इति| वस्त्रमनिन्दिताङ्गि! => वस्त्रम्+अनिन्दिताङ्गि! किमसि => किम्+असि सुग्रीवमद्य => सुग्रीवम्+अद्य तं पश्य => तम्+ पश्य नागमिष्यति => न+आगमिष्यति तदमात्यवर्गेण => तद्+अमात्यवर्गेण शक्रो वा => शक्रः+ वा शत्रोर्मे => शत्रोः+मे शिवो वा| => शिवः+ वा| नालं मामभिमुखमेत्य => न+अलम्+ माम्+अभिमुखम्+एत्य मामभिमुखमेत्य => माम्+अभिमुखम्+एत्य सम्प्रहर्तुं => सम्प्रहर्तुम्+ विष्णुर्वा => विष्णुः+वा जनस्यानुग्रहं तावत् => जनस्य+अनुग्रहम्+ तावत् कर्तुमर्हति => कर्तुम्+अर्हति वाली---श्रूयतां मत्पराक्रमः| => वाली---श्रूयताम्+ मत्पराक्रमः| पुरामृतमन्थनेऽपि => पुरा+अमृतमन्थने+अपि उत्फुल्लनेत्रमुरगेन्द्रमुदग्ररूप- => उत्फुल्लनेत्रम्+उरगेन्द्रम्+उदग्ररूपम्+ माकृष्यमाणमवलोक्य => आकृष्यमाणम्+अवलोक्य सुविस्मितास्ते => सुविस्मिताः+ते त्वमभ्यन्तरम्| => त्वम्+अभ्यन्तरम्| यावदहं सुग्रीवं => यावत्+अहम्+ सुग्रीवम्+ सुग्रीवं भग्नग्रीवं => सुग्रीवम्+ भग्नग्रीवम्+ भग्नग्रीवं करोमि| => भग्नग्रीवम्+ करोमि| (द्रुतमुपगम्य) => (द्रुतम्+उपगम्य) इन्द्रो वा => इन्द्रः+ वा शरणं तेऽस्तु => शरणम्+ ते+अस्तु तेऽस्तु => ते+अस्तु प्रभुर्वा => प्रभुः+वा मच्चक्षुष्पथमासाद्य => मच्चक्षुष्पथम्+आसाद्य सजीवो नैव => सजीवः+ न+एव नैव => न+एव इत इतः| => इतः+ इतः| सुग्रीवः---यदाज्ञापयति => सुग्रीवः---यत्+आज्ञापयति रामः---एष एष => रामः---एषः+ एषः+ एष वाली, => एषः+ वाली, सन्दष्टौष्ठश्चण्डसंरक्तनेत्रो => सन्दष्टौष्ठः+चण्डसंरक्तनेत्रः+ मुष्टिं कृत्वा => मुष्टिम्+ कृत्वा गाढमुद्वृत्तदंष्ट्रः| => गाढम्+उद्वृत्तदंष्ट्रः| भीमं वानरो => भीमम्+ वानरः+ वानरो भाति => वानरः+ भाति सन्दिधक्षुर्यथैव => सन्दिधक्षुः+यथा+एव लक्ष्मणः---सुग्रीवमपि => लक्ष्मणः---सुग्रीवम्+अपि पश्यत्वार्यः, => पश्यतु+आर्यः, हरिवरमुपयाति => हरिवरम्+उपयाति वानरत्वाद् => वानरत्वात्+ गुरुमभिभूय => गुरुम्+अभिभूय सतां विहाय => सताम्+ विहाय (ससम्भ्रमं राममुपगम्य) => (ससम्भ्रमम्+ रामम्+उपगम्य) राममुपगम्य) => रामम्+उपगम्य) अस्यैषावस्था| => अस्य+एषा+अवस्था| वानरेन्द्रस्तु => वानरेन्द्रः+तु दुर्बलश्च => दुर्बलः+च पतिर्मम| => पतिः+मम| शपथश्चैव => शपथः+च+एव सर्वमार्येण => सर्वम्+आर्येण अलमलं सम्भ्रमेण| => अलम्+अलम्+ सम्भ्रमेण| एतदनुष्ठीयते| => एतत्+अनुष्ठीयते| (शरं मुक्त्वा) => (शरम्+ मुक्त्वा) लक्ष्मणः---एष एष => लक्ष्मणः---एषः+ एषः+ एष वाली, => एषः+ वाली, काललोकं विविक्षुः| => काललोकम्+ विविक्षुः| कथञ्चिद् धीरमाकर्षमाणः => कथञ्चित्+ धीरम्+आकर्षमाणः धीरमाकर्षमाणः => धीरम्+आकर्षमाणः शरवरपरिवीतं शान्तवेगं => शरवरपरिवीतम्+ शान्तवेगम्+ शान्तवेगं शरीरम् => शान्तवेगम्+ शरीरम् वाली---(मोहमुपगम्य => वाली---(मोहम्+उपगम्य राममुद्दिश्य) => रामम्+उद्दिश्य) युक्तं भो! => युक्तम्+ भो! नरपतिधर्ममास्थितेन => नरपतिधर्मम्+आस्थितेन छलयितुमक्रमेण => छलयितुम्+अक्रमेण लोकानां छलमपनेतुमुद्यतेन => लोकानाम्+ छलम्+अपनेतुम्+उद्यतेन छलमपनेतुमुद्यतेन => छलम्+अपनेतुम्+उद्यतेन यशसो भाजनेन => यशसः+ भाजनेन प्ररूढमयशः => प्ररूढम्+अयशः युद्धव्यग्रस्याधर्म्यः => युद्धव्यग्रस्य+अधर्म्यः प्रच्छन्नो वधः| => प्रच्छन्नः+ वधः| रामः---कथमधर्म्यः => रामः---कथम्+अधर्म्यः प्रच्छन्नो वध => प्रच्छन्नः+ वधः+ वध इति => वधः+ इति खल्वेतत्| => खलु+एतत्| वागुराच्छन्नमाश्रित्य => वागुराच्छन्नम्+आश्रित्य मृगाणामिष्यते => मृगाणाम्+इष्यते वध्यत्वाच्च => वध्यत्वात्+च मृगत्वाच्च => मृगत्वात्+च भवांश्छन्नेन => भवान्+छन्नेन वाली---दण्ड्य इति => वाली---दण्ड्यः+ इति मां भवान् => माम्+ भवान् वाली---अगम्यागमनेनेति| => वाली---अगम्यागमनेन+इति| एषोऽस्माकं धर्मः| => एषः+अस्माकम्+ धर्मः| युक्तं भोः! => युक्तम्+ भोः! आत्मानं मृगमुद्दिश्य => आत्मानम्+ मृगम्+उद्दिश्य मृगमुद्दिश्य => मृगम्+उद्दिश्य तुल्यदोषयोरहमेव => तुल्यदोषयोः+अहम्+एव दण्डितो, => दण्डितः+, रामः---दण्डितस्त्वं हि => रामः---दण्डितः+त्वम्+ हि दण्ड्यत्वाद्, => दण्ड्यत्वात्+, अदण्ड्यो नैव => अदण्ड्यः+ न+एव नैव => न+एव सुग्रीवेणाभिमृष्टाऽभूद् धर्मपत्नी => सुग्रीवेण+अभिमृष्टा+अभूत्+ धर्मपत्नी गुरोर्मम| => गुरोः+मम| दण्ड्योऽस्मि => दण्ड्यः+अस्मि त्वेवं हि => तु+एवम्+ हि कदाचिज्ज्येष्ठस्य => कदाचित्+ज्येष्ठस्य यवीयसो दाराभिमर्शनम्| => यवीयसः+ दाराभिमर्शनम्| अनुत्तरा वयम्| => अनुत्तराः+ वयम्| दण्डितत्वाद् विगतपापोऽहं => दण्डितत्वात्+ विगतपापः+अहम्+ विगतपापोऽहं ननु| => विगतपापः+अहम्+ ननु| रामः---एवमस्तु| => रामः---एवम्+अस्तु| गजेन्द्रगामिंस्तव => गजेन्द्रगामिन्+तव पततीव => पतति+इव मेऽद्य => मे+अद्य अलमलं विषादेन| => अलम्+अलम्+ विषादेन| ईदृशो लोकधर्मः| => ईदृशः+ लोकधर्मः| संवार्यतां संवार्यतां => संवार्यताम्+ संवार्यताम्+ संवार्यतां स्त्रीजनः| => संवार्यताम्+ स्त्रीजनः| एवं गतं => एवम्+ गतम्+ गतं नार्हति => गतम्+ न+अर्हति नार्हति => न+अर्हति मां द्रष्टुम्| => माम्+ द्रष्टुम्| सुग्रीवः---यदाज्ञापयति => सुग्रीवः---यद्+आज्ञापयति एवं क्रियताम्| => एवम्+ क्रियताम्| हनूमान्---यदाज्ञापयति => हनूमान्---यद्+ज्ञापयति प्रविशत्यङ्गदो हनूमांश्च) => प्रविशति+अङ्गदः+ हनूमान्+च) हनूमांश्च) => हनूमान्+च) इत इतः| => इतः+ इतः| यान्तं हरिमृक्षगणेश्वरम्| => यान्तम्+ हरिम्+ऋक्षगणेश्वरम्| हरिमृक्षगणेश्वरम्| => हरिम्+ऋक्षगणेश्वरम्| हनुमान्---एष महाराजः, => हनुमान्---एषः+ महाराजः, शरनिर्भिन्नहृदयो विभाति => शरनिर्भिन्नहृदयः+ विभाति गुहशक्तिसमाक्रान्तो यथा => गुहशक्तिसमाक्रान्तः+ यथा पूर्वमासीर्हरीन्द्रः => पूर्वम्+आसीः+हरीन्द्रः शरवरपरिवीतं व्यक्तमुत्सृज्य => शरवरपरिवीतम्+ व्यक्तम्+उत्सृज्य व्यक्तमुत्सृज्य => व्यक्तम्+उत्सृज्य देहं => देहम्+ किमभिलषसि => किम्+अभिलषसि स्वर्गमद्याभिगन्तुम् => स्वर्गम्+अद्य+अभिगन्तुम् अलमलं विषादेन| => अलम्+अलम्+ विषादेन| दोषमपास्य => दोषम्+अपास्य हरीणामधिपेन => हरीणाम्+अधिपेन रोषं परिगृह्य => रोषम्+ परिगृह्य धर्मं => धर्मम्+ कुलप्रवालं परिगृह्यतां => कुलप्रवालम्+ परिगृह्यताम्+ परिगृह्यतां नः => परिगृह्यताम्+ नः सुग्रीवः---यदाज्ञापयति => सुग्रीवः---यत्+आज्ञापयति वापराधेऽनयोर्वानरचापलं क्षन्तुमर्हसि| => वा+अपराधे+अनयोः+वानरचापलम्+ क्षन्तुम्+अर्हसि| क्षन्तुमर्हसि| => क्षन्तुम्+अर्हसि| प्रतिगृह्यतामस्मत्कुलधनं => प्रतिगृह्यताम्+अस्मत्कुलधनं सुग्रीवः---अनुगृहीतोऽस्मि| => सुग्रीवः---अनुगृहीतः+अस्मि| आपस्तावत्| => आपः+तावत्| हनुमान्---यदाज्ञापयति => हनूमान्---यत्+आज्ञापयति इमा आपः| => इमाः+ आपः| परित्यजन्तीव => परित्यजन्ति+इव मां प्राणाः| => माम्+ प्राणाः| इमा गङ्गाप्रभृतयो => इमाः+ गङ्गाप्रभृतयः+ गङ्गाप्रभृतयो महानद्य => गङ्गाप्रभृतयः+ महानद्यः+ महानद्य एता => महानद्यः+ एताः+ एता उर्वश्यादयोऽप्सरसो => एताः+ उर्वश्यादयः+अप्सरसः+ उर्वश्यादयोऽप्सरसो मामभिगताः| => उर्वश्यादयः+अप्सरसः+ माम्+अभिगताः| मामभिगताः| => माम्+अभिगताः| एष सहस्रहंसप्रयुक्तो => एषः+ सहस्रहंसप्रयुक्तः+ सहस्रहंसप्रयुक्तो वीरवाही => सहस्रहंसप्रयुक्तः+ वीरवाही प्रेषितो मां => प्रेषितः+ माम्+ मां नेतुमागतः| => माम्+ नेतुम्+आगतः| नेतुमागतः| => नेतुम्+आगतः| अयमयमागच्छामि| => अयम्+अयम्+आगच्छामि| (स्वर्यातः|) => (स्वः+यातः|) स्वर्गं गतो => स्वर्गम्+ गतः+ गतो वाली| => गतः+ वाली| क्रियतामस्य => क्रियताम्+अस्य सुग्रीवः---यदाज्ञापयति => सुग्रीवः---यद्+आज्ञापयति सुग्रीवस्याभिषेकः => सुग्रीवस्य+अभिषेकः लक्ष्मणः---यदाज्ञापयत्यार्यः| => लक्ष्मणः---यद्+आज्ञापयति+आर्यः| प्रथमोऽङ्कः => प्रथमः+अङ्कः द्वितीयोऽङ्कः => द्वितीयः+अङ्कः कार्यस्याहारव्यापृताः => कार्यस्य+आहारव्यापृताः तस्मादहमपि => तस्मात्+अहम्+अपि किञ्चिदाहारजातं सम्भावयामि| => किञ्चिद्+आहारजातम्+ सम्भावयामि| (परिक्रम्याग्रतो विलोक्य) => (परिक्रम्य+अग्रतः+ विलोक्य) [प्रेषितोऽस्मि => [प्रेषितः+अस्मि कृतोपकारप्रत्युपकारनिमित्तं सर्वासु => कृतोपकारप्रत्युपकारनिमित्तम्+ सर्वासु वानरा आगताः| => वानराः+ आगताः| तेषां दक्षिणापथमुख्यस्य => तेषाम्+ दक्षिणापथमुख्यस्य कुमारस्याङ्गदस्य => कुमारस्य+अङ्गदस्य प्रवृत्तिं ज्ञात्वा => प्रवृत्तिम्+ ज्ञात्वा शीघ्रमागच्छेति| => शीघ्रम्+आगच्छ+इति| एष आर्यककुभः| => एषः+ आर्यककुभः| यावदेनं पृच्छामि| => यावत्+एनम्+ पृच्छामि| सुखमार्यस्य|] => सुखम्+आर्यस्य|] कुतो भवान्| => कुतः+ भवान्| कुमारमङ्गदं प्रेक्षितुमागतोऽस्मि|] => कुमारम्+अङ्गदम्+ प्रेक्षितुम्+आगतः+अस्मि|] प्रेक्षितुमागतोऽस्मि|] => प्रेक्षितुम्+आगतः+अस्मि|] आर्यरामो महाराजश्च| => आर्यः+रामः+ महाराजः+च| महाराजश्च| => महाराजः+च| ककुभः---कोऽभिप्रायो महाराजस्य| => ककुभः---कः+अभिप्रायः+ महाराजस्य| ककुभः---किं न => ककुभः---किम्+ न निष्ठतमर्धं कार्यस्य| => निष्ठतमर्धम्+ कार्यस्य| [किं किम्] => [किम्+ किम्] वृत्तान्तं रामपत्न्याः => वृत्तान्तम्+ रामपत्न्याः आरुह्यागेन्द्रं सद्विपेन्द्रं => आरुह्य+अगेन्द्रम्+ सद्विपेन्द्रं लङ्कामभ्येतुं वायुपुत्रेण => लङ्काम्+अभ्येतुम्+ वायुपुत्रेण शीघ्रं => शीघ्रम्+ वीर्यप्राबल्याल्लङ्घितः => वीर्यप्राबल्यात्+लङ्घितः सागरोऽद्य => सागरः+अद्य तस्मादागच्छ, => तस्मात्+आगच्छ, कुमारपादमूलमेव => कुमारपादमूलम्+एव धिग् अतिधीरा => धिक्+ अतिधीरा खल्वस्मि => खलु+अस्मि राक्षसराजभवनमानीतानिष्टान्यनर्हाणि => राक्षसराजभवनम्+आनीता+अनिष्टानि+अनर्हाणि कथमप्यात्मानं पर्यवस्थापयामि| => कथम्+अपि+आत्मानम्+ पर्यवस्थापयामि| खल्वद्य => खलु+अद्य उदकप्रसेक इव => उदकप्रसेकः+ इव किञ्चिद् हृदयप्रसादः => किञ्चित्+ हृदयप्रसादः मामन्तरेण => माम्+अन्तरेण प्रसन्नहृदय आर्यपुत्रो => प्रसन्नहृदयः+ आर्यपुत्रः+ आर्यपुत्रो भवेत्| => आर्यपुत्रः+ भवेत्| विमलविकृतसञ्चितैर्विमानैर्वियति => विमलविकृतसञ्चितैः+विमानैः+वियति महेन्द्रपुरीव => महेन्द्रपुरी+इव एतां प्राप्य => एताम्+ प्राप्य दशग्रीवो राजलक्ष्मीमनुत्तमाम्| => दशग्रीवः+ राजलक्ष्मीम्+अनुत्तमाम्| राजलक्ष्मीमनुत्तमाम्| => राजलक्ष्मीम्+अनुत्तमाम्| व्यापादयितुमुद्यतः => व्यापादयितुम्+उद्यतः (सर्वतो गत्वा) => (सर्वतः+ गत्वा) पानागारनिशान्तदेशविवरेष्वाक्रान्तवानस्म्यहं => पानागारनिशान्तदेशविवरेषु+आक्रान्तवान्+अस्मि+अहम्+ सर्वं भोः! => सर्वम्+ भोः! विचितं न => विचितम्+ न चैव => च+एव व्यर्थो मे => व्यर्थः+ मे एतद्धर्म्याग्रमारुह्यावलोकयामि| => एतत्+हर्म्याग्रम्+आरुह्य+अवलोकयामि| इमं प्रविश्य => इमम्+ प्रविश्य (प्रविश्यावलोक्य) => (प्रविश्य+अवलोक्य) कनकरचितविद्रुमेन्द्रनीलैर्विकृतमहाद्रुमपङ्क्तिचित्रदेशा| => कनकरचितविद्रुमेन्द्रनीलैः+विकृतमहाद्रुमपङ्क्तिचित्रदेशा| शैलाश्च => शैलाः+च दृष्टा मया => दृष्टाः+ मया नानावारिचराण्डजैर्विरचिता दृष्टा => नानावारिचराण्डजैः+विरचिताः+ दृष्टाः+ दृष्टा मया => दृष्टाः+ मया नित्यं पुष्पफलाढ्यपादपयुता => नित्यम्+ पुष्पफलाढ्यपादपयुताः+ पुष्पफलाढ्यपादपयुता देशाश्च => पुष्पफलाढ्यपादपयुताः+ देशाः+च देशाश्च => देशाः+च दृष्टा मया => दृष्टाः+ मया सर्वं दृष्टमिदं => सर्वम्+ दृष्टम्+इदम्+ दृष्टमिदं हि => दृष्टम्+इदम्+ हि को नु => कः+ नु खल्वेतस्मिन् => खलु+एतस्मिन् सप्रभ इव => सप्रभः+ इव तावदवलोकयामि| => तावत्+अवलोकयामि| खल्वियम्| => खलु+इयम्| विद्युल्लेखेव => विद्युल्लेख+इव यैषा, => या+एषा, असितभुजगकल्पां धारयन्त्येकवेणीं => असितभुजगकल्पाम्+ धारयन्तीं+एकवेणीम्+ धारयन्त्येकवेणीं => धारयन्तीं+एकवेणीम्+ सरसिजवनमालेवातपे => सरसिजवनमाला+इव+आतपे मणिविरचितमौलिश्चारुताम्रायताक्षी => मणिविरचितमौलिः+चारुताम्रायताक्षी भात्यसौ => भाति+असौ राक्षसेशो => राक्षसेशः+ हरिरिव => हरिः+इव हरिणीनामन्तरे => हरिणीनाम्+अन्तरे किमिदानीं करिष्ये| => किम्+इदानीम्+ करिष्ये| एनमशोकपादपमारुह्य => एनम्+अशोकपादपम्+आरुह्य कोटरान्तरितो भूत्वा => कोटरान्तरितः+ भूत्वा दृढं वृत्तान्तं => दृढम्+ वृत्तान्तम्+ वृत्तान्तं ज्ञास्यामि| => वृत्तान्तम्+ ज्ञास्यामि| सुरदैत्यदानवचमूविद्रावणं रावणं => सुरदैत्यदानवचमूविद्रावणम्+ रावणम्+ रावणं => रावणम्+ मामविवेकिनी => माम्+अविवेकिनी ध्रुवमहो => ध्रुवम्+अहो (ऊर्ध्वमवलोक्य) => (ऊर्ध्वम्+अवलोक्य) एष एष => एषः+ एषः+ एष चन्द्रमाः, => एषः+ चन्द्रमाः, करनिकरैर्हृदयं ममाभिपीड्य| => करनिकरैः+हृदयम्+ मम+अभिपीड्य| ममाभिपीड्य| => मम+अभिपीड्य| पादपमूलमाश्रित्य => पादपमूलम्+आश्रित्य ध्यानसंवीतहृदयानशनक्षामवदना => ध्यानसंवीतहृदया+अनशनक्षामवदना स्वदेहमिव => स्वदेहम्+इव चन्द्रलेखेव => चन्द्रलेख+इव राक्षसीगणपरिवृतोपविष्टा| => राक्षसीगणपरिवृता+उपविष्टा| यैषा, => या+एषा, मां चैव => माम्+ च+एव चैव => च+एव श्रियं च => श्रियम्+ च महतीमिमाम्| => महतीम्+इमाम्| नैव => न+एव वश्यत्वमागता => वश्यत्वम्+आगता इयं सा => इयम्+ सा मृगीव => मृगी+इव त्वं व्रतमुग्रचर्यं => त्वम्+ व्रतम्+उग्रचर्यम्+ व्रतमुग्रचर्यं => व्रतम्+उग्रचर्यम्+ मां भामिनि! => माम्+ भामिनि! तं मानुषमद्य => तम्+ मानुषम्+अद्य मानुषमद्य => मानुषम्+अद्य गतायुषं कामपथान्निवृत्तम् => गतायुषम्+ कामपथात्+निवृत्तम् कामपथान्निवृत्तम् => कामपथात्+निवृत्तम् यो वचनगतसिद्धिमपि => यः+ वचनगतसिद्धिम्+अपि वचनगतसिद्धिमपि => वचनगतसिद्धिम्+अपि रावणस्यावलेपः| => रावणस्य+अवलेपः| तच्चापि => तत्+च+अपि सुमहद् धनुः| => सुमहत्+ धनुः| सायकं चापि => सायकम्+ च+अपि चापि => च+अपि गतायुरिति => गतायुः+इति रोषं धारयितुम्| => रोषम्+ धारयितुम्| अहमेवार्यरामस्य => अहम्+एव+आर्यरामस्य कार्यं साधयामि| => कार्यम्+ साधयामि| यद्यहं रावणं => यदि+अहम्+ रावणम्+ रावणं हन्मि => रावणम्+ हन्मि कार्यसिद्धिर्भविष्यति| => कार्यसिद्धिः+भविष्यति| मां प्रहरेद् => माम्+ प्रहरेत्+ प्रहरेद् रक्षो => प्रहरेत्+ रक्षः+ रक्षो महत् => रक्षः+ महत् कार्यं विपद्यते => कार्यम्+ विपद्यते कुवलयदामनिभां विमुच्य => कुवलयदामनिभाम्+ विमुच्य बहुविधमणिरत्नभूषिताङ्गं => बहुविधमणिरत्नभूषिताङ्गम्+ दशशिरसं मनसा => दशशिरसम्+ मनसा खल्वयं => खलु+अयं इत इतो => इतः+ इतः+ इतो महाराजः| => इतः+ महाराजः| सपरिवारो रावणः|) => सपरिवारः+ रावणः|) निर्गतो रावणः, => निर्गतः+ रावणः, सुप्ताश्च => सुप्ताः+च अयं कालो => अयम्+ कालः+ कालो देवीमुपसर्पितुम्| => कालः+ देवीम्+उपसर्पितुम्| देवीमुपसर्पितुम्| => देवीम्+उपसर्पितुम्| (कोटरादवरुह्य) => (कोटरात्+अवरुह्य) जयत्वविधवा| => जयतु+अविधवा| प्रेषितोऽहं नरेन्द्रेण => प्रेषितः+अहम्+ नरेन्द्रेण [को नु => [कः+ नु खल्वयं, पापराक्षस => खलु+अयम्+ पापराक्षसः+ पापराक्षस आर्यपुत्रसम्बन्धीत्यात्मानं => पापराक्षसः+ आर्यपुत्रसम्बन्धी+इति+आत्मानम्+ आर्यपुत्रसम्बन्धीत्यात्मानं व्यपदिश्य => आर्यपुत्रसम्बन्धी+इति+आत्मानम्+ व्यपदिश्य मां वञ्चयितुकामो => माम्+ वञ्चयितुकामः+ वञ्चयितुकामो भवेत्| => वञ्चयितुकामः+ भवेत्| अलमन्यशङ्कया| => अलम्+अन्यशङ्कया| श्रोतुमर्हति => श्रोतुम्+अर्हति त्वहम्| => तु+अहम्| प्रेषितस्त्वद्विचित्यर्थं हनूमान् => प्रेषितः+त्वत्+विचित्यर्थम्+ हनूमान् [यो वा => [यः+ वा को वा => कः+ वा आर्यपुत्रनामसंकीर्तनेनाहमेनेनाभिभाषिष्ये| => आर्यपुत्रः+नामसंकीर्तनेन+अहम्+एतेन+अभिभाषिष्ये| को वृत्तान्त => कः+ वृत्तान्तः+ वृत्तान्त आर्यपुत्रस्य|] => वृत्तान्तः+ आर्यपुत्रस्य|] अनशनपरितप्तं पाण्डु => अनशनपरितप्तम्+ पाण्डु स क्षामवक्त्रं => सः+ क्षामवक्त्रम्+ क्षामवक्त्रं => क्षामवक्त्रम्+ विगतधैर्यं हीयमानं => विगतधैर्यम्+ हीयमानम्+ हीयमानं शरीरं => हीयमानम्+ शरीरम्+ शरीरं => शरीरम्+ मनसिजशरदग्धं बाष्पपर्याकुलाक्षम् => मनसिजशरदग्धम्+ बाष्पपर्याकुलाक्षम् धिग्व्रीडिता => धिक्+व्रीडिता खल्वस्मि => खलु+अस्मि एवं शोचन्तमार्यपुत्रं => एवम्+ शोचन्तम्+आर्यपुत्रम्+ शोचन्तमार्यपुत्रं श्रुत्वा| => शोचन्तम्+आर्यपुत्रम्+ श्रुत्वा| विरहपरिश्रमोऽपि => विरहपरिश्रमः+अपि संवृत्त इति => संवृत्तः+ इति खल्वयं वानरः => खलु+अयम्+ वानरः आर्यपुत्रस्यास्मिन् => आर्यपुत्रस्य+अस्मिन् जनेऽनुक्रोशं परिश्रमं => जने+अनुक्रोशम्+ परिश्रमम्+ परिश्रमं च => परिश्रमम्+ च चान्तरे => च+अन्तरे दोलायत इव => दोलायते+ इव त्वयार्यपुत्रस्य => त्वया+आर्यपुत्रस्य संगमो जातः|] => संगमः+ जातः|] वालिनमाहवे => वालिनम्+आहवे कपिवरं त्वत्कारणादग्रजं => कपिवरम्+ त्वत्कारणाद्+अग्रजम्+ त्वत्कारणादग्रजं => त्वत्कारणाद्+अग्रजम्+ चापि => च+अपि सर्वा दिशः => सर्वाः+ दिशः प्रेषितास्तेषामस्म्यहमद्य => प्रेषिताः+तेषाम्+अस्मि+अहम्+अद्य त्वां देवि! => त्वाम्+ देवि! ईदृशमिव| => ईदृशम्+इव| अकरुणाः खल्वीश्वरा => अकरुणाः+ खलु+ईश्वराः खल्वीश्वरा => खलु+ईश्वराः एवं शोचन्तमार्यपुत्रं => एवम्+ शोचन्तम्+आर्यपुत्रम्+ शोचन्तमार्यपुत्रं कुर्वन्तः] => शोचन्तम्+आर्यपुत्रम्+ कुर्वन्तः] रामो हि, => रामः+ हि, प्रगृहीतमहाचापो वृतो => प्रगृहीतमहाचापः+ वृतः+ वृतो वानरसेनया| => वृतः+ वानरसेनया| समुद्धर्तुं दशग्रीवं => समुद्धर्तुम्+ दशग्रीवम्+ दशग्रीवं लङ्कामेवाभियास्यति => दशग्रीवम्+ लङ्काम्+एव+अभियास्यति लङ्कामेवाभियास्यति => लङ्काम्+एव+अभियास्यति स्वप्नो मया => स्वप्नः+ मया एवं गाढं => एवम्+ गाढम्+ गाढं परिज्ञाय => गाढम्+ परिज्ञाय भर्तारं भर्तृवत्सला| => भर्तारम्+ भर्तृवत्सला| देहान्तरं गता => देहान्तरम्+ गता अयमिदानीम्, => अयम्+इदानीम्, समुदितवरचापबाणपाणिं => समुदितवरचापबाणपाणिम्+ पतिमिह => पतिम्+इह तवानयामि| => तव+आनयामि| त्वं => त्वम्+ एतां मेऽवस्थां => एताम्+ मे+अवस्थाम्+ मेऽवस्थां श्रुत्वार्यपुत्रो => मे+अवस्थाम्+ श्रुत्वा+आर्यपुत्रः+ श्रुत्वार्यपुत्रो यथा => श्रुत्वा+आर्यपुत्रः+ यथा शोकपरवशो न => शोकपरवशः+ न वृत्तान्तं भण|] => वृत्तान्तम्+ भण|] हनूमान्---यदाज्ञापयति => हनूमान्---यद्+आज्ञापयति कार्यसिद्धिर्भवतु|] => कार्यसिद्धिः+भवतु|] हनूमान्---अनुगृहीतोऽस्मि| => हनूमान्---अनुगृहीतः+अस्मि| कथमिदानीं ममागमनं => कथम्+इदानीम्+ मम+आगमनम्+ ममागमनं रावणाय => मम+आगमनम्+ रावणाय परभृतगणजुष्टं पद्मषण्डाभिरामं => परभृतगणजुष्टम्+ पद्मषण्डाभिरामम्+ पद्मषण्डाभिरामं => पद्मषण्डाभिरामम्+ सुरुचिरतरुषण्डं तोयदाभं => सुरुचिरतरुषण्डम्+ तोयदाभम्+ तोयदाभं त्रिकूटम्| => तोयदाभम्+ त्रिकूटम्| विगतविषयदर्पं राक्षसेशं => विगतविषयदर्पम्+ राक्षसेशम्+ राक्षसेशं करोमि => राक्षसेशम्+ करोमि द्वितीयोऽङ्कः => द्वितीयः+अङ्कः तृतीयोऽङ्कः => तृतीयः+अङ्कः शङ्कुकर्णः---क इह => शङ्कुकर्णः---कः+ इह क इह => कः+ इह काञ्चनतोरणद्वारमशून्यं कुरुते| => काञ्चनतोरणद्वारम्+अशून्यम्+ कुरुते| अहं विजया| => अहम्+ विजया| किं क्रियताम्|] => किम्+ क्रियताम्|] निवेद्यतां निवेद्यतां => निवेद्यताम्+ निवेद्यताम्+ निवेद्यतां महाराजाय => निवेद्यताम्+ महाराजाय लङ्केश्वराय---भग्नप्रायाशोकवनिकेति| => लङ्केश्वराय---भग्नप्राया+अशोकवनिका+इति| यस्यां न => यस्याम्+ न प्रियमण्डनापि => प्रियमण्डन+अपि स्नेहाल्लुम्पति => स्नेहात्+लुम्पति पल्लवान्न => पल्लवान्+न पुनर्वीजन्ति => पुनः+वीजन्ति यस्यां भयात्| => यस्याम्+ भयात्| वीजन्तो मलयानिला => वीजन्तः+ मलयानिलाः+ मलयानिला अपि => मलयानिलाः+ अपि करैरस्पृष्टबालद्रुमाः => करैः+अस्पृष्टबालद्रुमाः सेयं शक्ररिपोरशोकवनिका => सा+इयम्+ शक्ररिपोः+अशोकवनिका शक्ररिपोरशोकवनिका => शक्ररिपोः+अशोकवनिका भग्नेति => भग्ना+इति जनस्यादृष्टपूर्वोऽयं संभ्रमः| => जनस्य+अदृष्टपूर्वः+अयम्+ संभ्रमः| किमेतद्|] => किम्+एतत्|] कार्यमिदम्| => कार्यम्+इदम्| शीघ्रं निवेद्यतां => शीघ्रम्+ निवेद्यताम्+ निवेद्यतां निवेद्यताम्| => निवेद्यताम्+ निवेद्यताम्| इयं निवेदयामि|] => इयम्+ निवेदयामि|] शङ्कुकर्णः---(पुरतो विलोक्य) => शङ्कुकर्णः---(पुरतः+ विलोक्य) अयं महाराजो => अयम्+ महाराजः+ महाराजो लङ्केश्वर => महाराजः+ लङ्केश्वरः+ लङ्केश्वर इत => लङ्केश्वरः+ इतः+ इत एवाभिवर्तते| => इतः+ एव+अभिवर्तते| एवाभिवर्तते| => एव+अभिवर्तते| य एषः, => यः+ एषः, त्वरितमभिपतत्यसौ => त्वरितम्+अभिपतति+असौ सरोषो => सरोषः+ युगपरिणामसमुद्यतो यथार्कः => युगपरिणामसमुद्यतः+ यथा+अर्कः यथार्कः => यथा+अर्कः यथानिर्दिष्टो रावणः|) => यथानिर्दिष्टः+ रावणः|) कथं कथं => कथम्+ कथम्+ कथं भो => कथम्+ भो नववाक्यवादिञ्छृणोमि => नववाक्यवादिन्+शृणोमि शीघ्रं वद => शीघ्रम्+ वद चाद्य| => च+अद्य| धृष्टं => धृष्टम्+ परिधर्षितोऽहम् => परिधर्षितः+अहम् केनचिद् वानरेण => केनचित्+ वानरेण ससंरम्भमभिमृदिताशोकवनिका| => ससंरम्भम्+अभिमृदिताशोकवनिका| कथं वानरेणेति| => कथम्+ वानरेण+इति| वानरेणेति| => वानरेण+इति| शीघ्रं निगृह्यानय| => शीघ्रम्+ निगृह्य+आनय| निगृह्यानय| => निगृह्य+आनय| शङ्कुकर्णः--यदाज्ञापयति => शङ्कुकर्णः--यद्+आज्ञापयति जगत्त्रयभीतिकृतोऽपि => जगत्त्रयभीतिकृतः+अपि कृतं त्रिदशैरिदमप्रियम्| => कृतम्+ त्रिदशैः+इदम्+अप्रियम्| त्रिदशैरिदमप्रियम्| => त्रिदशैः+इदम्+अप्रियम्| अनुभवन्त्वचिरादमृताशिनः => अनुभवन्तु+अचिरात्+अमृताशिनः फलमतो निजशाठ्यसमुद्भवम् => फलम्+अतः+ निजशाठ्यसमुद्भवम् स वानरः| => सः+ वानरः| मृणालवदुत्पाटिताः => मृणालवत्+उत्पाटिताः भग्नो दारुपर्वतकः, => भग्नः+ दारुपर्वतकः, पाणितलाभ्यामभिमृदितानि => पाणितलाभ्याम्+अभिमृदितानि नादेनैव => नादेन+एव ग्रहणसमर्थं बलमाज्ञापयितुमर्हति => ग्रहणसमर्थम्+ बलम्+आज्ञापयितुम्+अर्हति बलमाज्ञापयितुमर्हति => बलम्+आज्ञापयितुम्+अर्हति किङ्कराणां सहस्रं => किङ्कराणाम्+ सहस्रम्+ सहस्रं बलमाज्ञापय => सहस्रम्+ बलम्+आज्ञापय बलमाज्ञापय => बलम्+आज्ञापय शङ्कुकर्णः---यदाज्ञापयति => शङ्कुकर्णः---यद्+आज्ञापयति अस्मदीयैर्महावृक्षैरस्मदीया महबलाः| => अस्मदीयैः+महावृक्षैः+अस्मदीयाः+ महबलाः| क्षिप्रमेव => क्षिप्रम्+एव हतास्तेन => हताः+तेन किङ्करा द्रुमयोधिना => किङ्कराः+ द्रुमयोधिना रावणः---कथं हता => रावणः---कथम्+ हताः+ हता इति| => हताः+ इति| कुमारमक्षमाज्ञापय => कुमारम्+अक्षम्+आज्ञापय शङ्कुकर्णः---यदाज्ञापयति => शङ्कुकर्णः---यद्+आज्ञापयति कुमारो हि => कुमारः+ हि कृतास्त्रश्च => कृतास्त्रः+च शूरश्च => शूरः+च बलवानपि| => बलवान्+अपि| चापि => च+अपि गृह्णीयात्हन्याद् वा => गृह्णीयात्+हन्यात्+ वा तं वनौकसम् => तम्+ वनौकसम् शङ्कुकर्णः---अनन्तरीयं बलमाज्ञापयितुमर्हति => शङ्कुकर्णः---अनन्तरीयम्+ बलम्+आज्ञापयितुम्+अर्हति बलमाज्ञापयितुमर्हति => बलम्+आज्ञापयितुम्+अर्हति रावणः---किमर्थम्| => रावणः---किम्+अर्थम्| शङ्कुकर्णः---श्रोतुमर्हति => शङ्कुकर्णः---श्रोतुम्+अर्हति कुमारं वानरमभिगच्छन्तं => कुमारम्+ वानरम्+अभिगच्छन्तम्+ वानरमभिगच्छन्तं दृष्ट्वा => वानरम्+अभिगच्छन्तम्+ दृष्ट्वा महाराजेनानाज्ञापिता => महाराजेन+अनाज्ञापिता अप्यनुगताः => अपि+अनुगताः रावणः---ततस्ततः| => रावणः---ततः+ततः| शङ्कुकर्णः---ततस्तानभिद्रुतान् => शङ्कुकर्णः---ततः+तान्+अभिद्रुतान् किञ्चिद् भीत => किञ्चित्+ भीतः+ भीत इव => भीतः+ इव तोरणमाश्रित्य => तोरणम्+आश्रित्य काञ्चनपरिघमुद्यम्य => काञ्चनपरिघम्+उद्यम्य निपातितास्तेन => निपातिताः+तेन रावणः---ततस्ततः| => रावणः---ततः+ततः| कुमारमक्षं => कुमारम्+अक्षम् संरक्तनेत्रं त्वरिततरहयं => संरक्तनेत्रम्+ त्वरिततरहयम्+ त्वरिततरहयं स्यन्दनं => त्वरिततरहयम्+ स्यन्दनम्+ स्यन्दनं वाहयन्तं => स्यन्दनम्+ वाहयन्तम्+ वाहयन्तं => वाहयन्तम्+ प्रावृट्कालाभ्रकल्पं परमलघुतरं => प्रावृट्कालाभ्रकल्पम्+ परमलघुतरम्+ परमलघुतरं बाणजालान् => परमलघुतरम्+ बाणजालान् कपिरपि => कपिः+अपि तद्रथं लङ्घयित्वा => तत्+रथम्+ लङ्घयित्वा धृष्टं मुदिततरमुखो => धृष्टम्+ मुदिततरमुखः+ मुदिततरमुखो मुष्टिना => मुदिततरमुखः+ मुष्टिना कथं कथं => कथम्+ कथम्+ कथं निर्जघानेति| => कथम्+ निर्जघान+इति| निर्जघानेति| => निर्जघान+इति| त्वमहमेवैनमासाद्य => त्वम्+अहम्+एव+एनम्+आसाद्य एष भस्मीकरोम्यस्मत् => एषः+ भस्मीकरोमि+अस्मत् भस्मीकरोम्यस्मत् => भस्मीकरोमि+अस्मत् कुमारमक्षं निहतं => कुमारम्+अक्षम्+ निहतम्+ निहतं श्रुत्वा => निहतम्+ श्रुत्वा कुमारेन्द्रजिदभिगतवांस्तं वनौकसम्| => कुमारेन्द्रजित्+अभिगतवान्+तम्+ वनौकसम्| ज्ञायतां वृत्तान्तः| => ज्ञायताम्+ वृत्तान्तः| शङ्कुकर्णः---यदाज्ञापयति => शङ्कुकर्णः---यद्+आज्ञापयति रावणः---कुमारो हि => रावणः---कुमारः+ हि कृतास्त्रश्च, => कृतास्त्रः+च, अवश्यं युधि => अवश्यम्+ युधि वीराणां वधो => वीराणाम्+ वधः+ वधो वा => वधः+ वा विजयोऽथवा| => विजयः+अथवा| तथापि => तथा+अपि क्षुद्रकर्मेदं मह्यमीषन्मनोज्वरः => क्षुद्रकर्म+इदम्+ मह्यम्+ईषत्+मनोज्वरः मह्यमीषन्मनोज्वरः => मह्यम्+ईषत्+मनोज्वरः संवृत्तं तुमुलं => संवृत्तम्+ तुमुलम्+ तुमुलं युद्धं => तुमुलम्+ युद्धम्+ युद्धं कुमारस्य => युद्धम्+ कुमारस्य स वानरः => सः+ वानरः शीघ्रं बद्धः => शीघ्रम्+ बद्धः रावणः---कोऽत्र => रावणः---कः+अत्र शाखामृगो बद्ध => शाखामृगः+ बद्धः+ बद्ध इति| => बद्धः+ इति| कोऽत्र => कः+अत्र विभीषणस्तावदाहूयताम्| => विभीषणः+तावत्+आहूयताम्| राक्षसः---यदाज्ञापयति => राक्षसः---यद्+आज्ञापयति रावणः---त्वमपि => रावणः---त्वम्+अपि तावद् वानरमानय| => तावत्+ वानरम्+आनय| वानरमानय| => वानरम्+आनय| शङ्कुकर्ण---यदाज्ञापयति => शङ्कुकर्ण---यद्+आज्ञापयति त्रैलोक्यमाजौ => त्रैलोक्यम्+आजौ ससुरदनुसुतं यन्मया => ससुरदनुसुतम्+ यत्+मया यन्मया => यत्+मया कैलसमीशं स्वगणपरिवृतं => कैलसम्+ईशम्+ स्वगणपरिवृतम्+ स्वगणपरिवृतं साकमाकम्प्य => स्वगणपरिवृतम्+ साकम्+आकम्प्य साकमाकम्प्य => साकम्+आकम्प्य प्रसादं पुनरगसुतया => प्रसादम्+ पुनः+अगसुतया पुनरगसुतया => पुनः+अगसुतया नन्दिनानादृतत्वाद् => नन्दिना+अनादृतत्वात्+ दत्तं शप्तं => दत्तम्+ शप्तम्+ शप्तं च => शप्तम्+ च ताभ्यां यदि => ताभ्याम्+ यदि तन्मम => तत्+मम मयोक्तो मैथिली => मया+उक्तः+ मैथिली बहुशो दीयतामिति| => बहुशः+ दीयताम्+इति| दीयतामिति| => दीयताम्+इति| वचनं सुहृदां => वचनम्+ सुहृदाम्+ सुहृदां शोककारणात् => सुहृदाम्+ शोककारणात् एह्येहि| => एहि+एहि| विभीषणः---एष एष => विभीषणः---एषः+ एषः+ एष उपविशामि| => एषः+ उपविशामि| निर्विण्णमिव => निर्विण्णम्+इव त्वां लक्षये| => त्वाम्+ लक्षये| विभीषणः---निर्वेद एव => विभीषणः---निर्वेदः+ एव खल्वनुक्तग्राहिणं स्वामिनमुपाश्रितस्य => खलु+अनुक्तग्राहिणम्+ स्वामिनम्+उपाश्रितस्य स्वामिनमुपाश्रितस्य => स्वामिनम्+उपाश्रितस्य रावणः---छिद्यतामेषा => रावणः---छिद्यताम्+एषा त्वमपि => त्वम्+अपि वानरमानय| => वानरम्+आनय| विभीषणः---यदाज्ञापयति => विभीषणः---यद्+आज्ञापयति राक्षसैर्गृहीतो हनूमान्|) => राक्षसैः+गृहीतः+ हनूमान्|) इत इतः| => इतः+ इतः| नैवाहं धर्षितस्तेन => न+एव+अहम्+ धर्षितः+तेन धर्षितस्तेन => धर्षितः+तेन स्वयं ग्रहणमापन्नो => स्वयम्+ ग्रहणम्+आपन्नः+ ग्रहणमापन्नो राक्षसेशदिदृक्षया => ग्रहणम्+आपन्नः+ राक्षसेशदिदृक्षया किमस्य => किम्+अस्य अतोऽप्यधिकम्| => अतः+अपि+अधिकम्| रावणः---कथं त्वमवगच्छसि| => रावणः---कथम्+ त्वम्+अवगच्छसि| त्वमवगच्छसि| => त्वम्+अवगच्छसि| विभीषणः---प्रष्टुमर्हति => विभीषणः---प्रष्टुम्+अर्हति कस्त्वमिति| => कः+त्वम्+इति| कस्त्वम्| => कः+त्वम्| धर्षितोऽस्माकमन्तःपुरं प्रविष्टः| => धर्षितः+अस्माकम्+अन्तःपुरम्+ प्रविष्टः| अञ्जनायां समुत्पन्नो => अञ्जनायाम्+ समुत्पन्नः+ समुत्पन्नो मारुतस्यौरसः => समुत्पन्नः+ मारुतस्य+औरसः मारुतस्यौरसः => मारुतस्य+औरसः प्रेषितो राघवेणाहं => प्रेषितः+ राघवेण+अहम्+ राघवेणाहं हनूमान् => राघवेण+अहम्+ हनूमान् किं श्रुतम्| => किम्+ श्रुतम्| रावणः---किं श्रुतेन| => रावणः---किम्+ श्रुतेन| किमाह => किम्+आह श्रूयतां रामशासनम्| => श्रूयताम्+ रामशासनम्| रावणः--कथं कथं => रावणः--कथम्+ कथम्+ कथं रामशासनमित्याह| => कथम्+ रामशासनम्+इति+आह| रामशासनमित्याह| => रामशासनम्+इति+आह| हन्यतामयं वानरः => हन्यताम्+अयम्+ वानरः सर्वापराधेष्ववध्याः => सर्वापराधेषु+अवध्याः पश्चाद् यथेष्टं => पश्चात्+ यथेष्टम्+ यथेष्टं कर्तुमर्हति => यथेष्टम्+ कर्तुम्+अर्हति कर्तुमर्हति => कर्तुम्+अर्हति किमाह => किम्+आह स मानुषः| => सः+ मानुषः| श्रूयतां, => श्रूयताम्+, वरशरणमुपेहि => वरशरणम्+उपेहि शङ्करं वा => शङ्करम्+ वा दुर्गतमं रसातलं => दुर्गतमम्+ रसातलम्+ रसातलं वा| => रसातलम्+ वा| शरवरपरिभिन्नसर्वगात्रं => शरवरपरिभिन्नसर्वगात्रम्+ यमसदनं प्रतियापयाम्यहं => यमसदनम्+ प्रतियापयामि+अहम्+ प्रतियापयाम्यहं त्वाम् => प्रतियापयामि+अहम्+ त्वाम् दिव्यास्त्रैस्त्रिदशगणा भयाभिभूता => दिव्यास्त्रैः+त्रिदशगणाः+ भया+अभिभूताः+ भयाभिभूता => भया+अभिभूताः+ दैत्येन्द्रा मम => दैत्येन्द्राः+ मम पौलस्त्योऽप्यपहृतपुष्पकोऽवसन्नो => पौलस्त्यः+अपि+अपहृतपुष्पकः+अवसन्नः+ कथमभियाति => कथम्+अभियाति मानुषो माम => मानुषः+ माम् हनूमान्---एवं विधेन => हनूमान्---एवम्+ विधेन प्रच्छन्नं तस्य => प्रच्छन्नम्+ तस्य दारापहरणं कृतम्| => दारापहरणम्+ कृतम्| विभीषणः---सम्यगाह => विभीषणः---सम्यक्+आह रामं त्वया => रामम्+ त्वया भिक्षुवेषं समास्थायच्छलेनापहृता => भिक्षुवेषम्+ समास्थाय+छलेन+अपहृता समास्थायच्छलेनापहृता => समास्थाय+छलेन+अपहृता किं विपक्षपक्षमवलम्बसे| => किम्+ विपक्षपक्षम्+अवलम्बसे| विपक्षपक्षमवलम्बसे| => विपक्षपक्षम्+अवलम्बसे| वचनं हितं => वचनम्+ हितम्+ हितं मे => हितम्+ मे प्रदीयतां राघवधर्मपत्नी| => प्रदीयताम्+ राघवधर्मपत्नी| इदं कुलं => इदम्+ कुलम्+ कुलं राक्षसपुङ्गवेन => कुलम्+ राक्षसपुङ्गवेन नेच्छामि => न+इच्छामि अलमलं भयेन| => अलम्+अलम्+ भयेन| कथं लम्बसटः => कथम्+ लम्बसटः सिंहो मृगेण => सिंहः+ मृगेण गजो वा => गजः+ वा किं युक्तं => किम्+ युक्तम्+ युक्तं राघवमेवं => युक्तम्+ राघवम्+एवम्+ राघवमेवं वक्तुम्| => राघवम्+एवम्+ वक्तुम्| राघवं तं => राघवम्+ तम्+ तं => तम्+ वीराग्रगण्यमतुलं त्रिदशेन्द्रकल्पम्| => वीराग्रगण्यम्+अतुलम्+ त्रिदशेन्द्रकल्पम्| भुवनैकनाथं => भुवनैकनाथम्+ वक्तुं किमेवमुचितं => वक्तुम्+ किम्+एवम्+उचितम्+ किमेवमुचितं गतसार! => किम्+एवम्+उचितम्+ गतसार! रावणः---कथं कथं => रावणः---कथम्+ कथम्+ कथं नामाभिधत्ते| => कथम्+ नाम+अभिधत्ते| नामाभिधत्ते| => नाम+अभिधत्ते| हन्यतामयं वानरः| => हन्यताम्+अयम्+ वानरः| लाङ्गूलमादीप्य => लाङ्गूलम्+आदीप्य विसृज्यतामयं वानरः| => विसृज्यताम्+अयम्+ वानरः| शङ्कुकर्णः---यदाज्ञापयति => शङ्कुकर्णः---यद्+आज्ञापयति इत इतः| => इतः+ इतः| हनूमान्---अयमस्मि| => हनूमान्---अयम्+अस्मि| रावणः---अभिधीयतां मद्वचनात् => रावणः---अभिधीयताम्+ मद्+वचनात् मद्वचनात् => मद्+वचनात् स मानुषः| => सः+ मानुषः| अभिभूतो मया => अभिभूतः+ मया दारापहरणादसि| => दारापहरणाद्+असि| तेऽस्ति => ते+अस्ति दीयतां मे => दीयताम्+ मे रणो महान् => रणः+ महान् हनूमान्---अचिराद् द्रक्ष्यसि, => हनूमान्---अचिरात्+ द्रक्ष्यसि, अभिहतवरवप्रगोपुराट्टां => अभिहतवरवप्रगोपुराट्टाम्+ रघुवरकार्मुकनादनिर्जितस्त्वम्| => रघुवरकार्मुकनादनिर्जितः+त्वम्| प्रमदवनैरभिसंवृतां स्वलङ्काम् => प्रमदवनैः+अभिसंवृताम्+ स्वलङ्काम् निर्वास्यतामयं वानरः| => निर्वास्यताम्+अयम्+ वानरः| राक्षसाः---इत इतः| => राक्षसाः---इतः+ इतः| निष्क्रान्तो हनुमान्|) => निष्क्रान्तः+ हनुमान्|) काचिद् विवक्षा => काचित्+ विवक्षा हितमन्तरेण| => हितम्+अन्तरेण| रावणः---उच्यतां, => रावणः---उच्यताम्+, तच्छ्रेयो वयमपि => तद्+श्रेयः+ वयम्+अपि वयमपि => वयम्+अपि विनाशोऽभ्यागत इति => विनाशः+अभ्यागतः+ इति सीतापहरणमेव| => सीतापहरणम्+एव| को दोषः => कः+ दोषः विभीषणः---अधर्मश्च| => विभीषणः---अधर्मः+च| सावशेषमिव => सावशेषम्+इव तद् ब्रूहि| => तत्+ ब्रूहि| विभीषणः---तदेव => विभीषणः---तद्+एव किं गूहसे| => किम्+ गूहसे| सत्यं न => सत्यम्+ न विभीषणः---अभयं दातुमर्हति => विभीषणः---अभयम्+ दातुम्+अर्हति दातुमर्हति => दातुम्+अर्हति रावणः---दत्तमभयम्| => रावणः---दत्तम्+अभयम्| विभीषणः---बलवद्विग्रहश्च| => विभीषणः---बलवद्विग्रहः+च| कथं कथं => कथम्+ कथम्+ कथं बलवद्विग्रहो => कथम्+ बलवद्विग्रहः+ बलवद्विग्रहो नाम| => बलवद्विग्रहः+ नाम| शत्रुपक्षमुपाश्रित्य => शत्रुपक्षम्+उपाश्रित्य मामयं राक्षसाधमः| => माम्+अयम्+ राक्षसाधमः| क्रोधमाहारयंस्तीव्रमभीरुरभिभाषते => क्रोधम्+आहारयन्+तीव्रम्+अभीरुः+अभिभाषते कोऽत्र| => कः+अत्र| ममानवेक्ष्य => मम+अनवेक्ष्य सौभ्रात्रं शत्रुपक्षमुपाश्रितम्| => सौभ्रात्रम्+ शत्रुपक्षम्+उपाश्रितम्| शत्रुपक्षमुपाश्रितम्| => शत्रुपक्षम्+उपाश्रितम्| नोत्सहे => न+उत्सहे पुरतो द्रष्टुं => पुरतः+ द्रष्टुम्+ द्रष्टुं तस्मादेष => द्रष्टुम्+ तस्मात्+एषः+ तस्मादेष निरस्यताम् => तस्मात्+एषः+ निरस्यताम् अहमेव => अहम्+एव शासितोऽहं त्वया => शासितः+अहम्+ त्वया रोषं च => रोषम्+ च कामं च => कामम्+ च कार्यं तथा => कार्यम्+ तथा अयमिदानीम्--- => अयम्+इदानीम्--- अद्यैव => अद्य+एव तं कमललोचनमुग्रचापं => तम्+ कमललोचनम्+उग्रचापम्+ कमललोचनमुग्रचापं => कमललोचनम्+उग्रचापम्+ रामं हि => रामम्+ हि संश्रितहितप्रथितं नृदेवं => संश्रितहितप्रथितम्+ नृदेवम्+ नृदेवं => नृदेवम्+ नष्टं निशाचरकुलं => नष्टम्+ निशाचरकुलम्+ निशाचरकुलं पुनरुद्धरिष्ये => निशाचरकुलम्+ पुनः+उद्धरिष्ये पुनरुद्धरिष्ये => पुनः+उद्धरिष्ये निर्गतो विभीषणः| => निर्गतः+ विभीषणः| यावदहमपि => यावद्+अहम्+अपि नगररक्षां सम्पादयामि| => नगररक्षाम्+ सम्पादयामि| तृतीयोऽङ्कः => तृतीयः+अङ्कः चतुर्थोऽङ्कः => चतुर्थः+अङ्कः सन्नाहमाज्ञापय => सन्नाहम्+आज्ञापय किंकृतोऽयं समुद्योगः| => किंकृतः+अयम्+ समुद्योगः| हनूमतानीतः => हनूमता+आनीतः खल्वार्यरामस्य => खलु+आर्यरामस्य सीताया वृत्तान्तः| => सीतायाः+ वृत्तान्तः| बलाध्यक्षः---किमिति => बलाध्यक्षः---किम्+इति किमिति| => किम्+इति| काञ्चुकीयः---श्रूयतां, => काञ्चुकीयः---श्रूयताम्+, लङ्कायां किल => लङ्कायाम्+ किल भृशं => भृशम्+ धर्मसमयं संक्लेश्यमाना => धर्मसमयम्+ संक्लेश्यमाना श्रुत्वैतद् भृशशोकतप्तमनसो => श्रुत्वा+एतत्+ भृशशोकतप्तमनसः+ भृशशोकतप्तमनसो रामस्य => भृशशोकतप्तमनसः+ रामस्य सन्नाहमाज्ञापिता => सन्नाहम्+आज्ञापिता यदाज्ञापयति => यद्+आज्ञापयति काञ्चुकीयः---यावदहमपि => काञ्चुकीयः---यावद्+अहम्+अपि वानरवाहिनीति => वानरवाहिनी+इति रामो लक्ष्मणः => रामः+ लक्ष्मणः सुग्रीवो हनुमांश्च|) => सुग्रीवः+ हनुमान्+च|) हनुमांश्च|) => हनुमान्+च|) पृथुसानुकुञ्जगहना मेघोपमाः => पृथुसानुकुञ्जगहनाः+ मेघोपमाः सिंहव्याघ्रगजेन्द्रपीतसलिला नद्यश्च => सिंहव्याघ्रगजेन्द्रपीतसलिलाः+ नद्यः+च नद्यश्च => नद्यः+च तीर्णा मया| => तीर्णाः+ मया| क्रान्तं पुष्पफलाढ्यपादपयुतं => क्रान्तम्+ पुष्पफलाढ्यपादपयुतम्+ पुष्पफलाढ्यपादपयुतं चित्रं => पुष्पफलाढ्यपादपयुतम्+ चित्रम्+ चित्रं महत् => चित्रम्+ महत् काननं => काननम्+ सम्प्राप्तोऽस्मि => सम्प्राप्तः+अस्मि कपीन्द्रसैन्यसहितो वेलातटं => कपीन्द्रसैन्यसहितः+ वेलातटम्+ वेलातटं साम्प्रतम् => वेलातटम्+ साम्प्रतम् लक्ष्मणः---एष एष => लक्ष्मणः---एषः+ एषः+ एष भगवान् => एषः+ भगवान् सजलजलधरेन्द्रनीलनीरो विलुलितफेनतरङ्गचारुहारः| => सजलजलधरेन्द्रनीलनीरः+ विलुलितफेनतरङ्गचारुहारः| समधिगतनदीसहस्रबाहुर्हरिरिव => समधिगतनदीसहस्रबाहुः+हरिः+इव रामः--कथं कथं => रामः--कथम्+ कथम्+ कथं भोः! => कथम्+ भोः! रिपुमुद्धर्तुमुद्यन्तं मामयं => रिपुम्+उद्धर्तुम्+उद्यन्तम्+ माम्+अयम्+ मामयं सक्तसायकम्| => माम्+अयम्+ सक्तसायकम्| सजीवमद्य => सजीवम्+अद्य तं कर्तुं => तम्+ कर्तुम्+ कर्तुं निवारयति => कर्तुम्+ निवारयति कुतो नु => कुतः+ नु राक्षसोऽसौ => राक्षसः+असौ शलभ इवाशु => शलभः+ इव+आशु इवाशु => इव+आशु हुताशनं प्रवेष्टुम् => हुताशनम्+ प्रवेष्टुम् अप्रमत्ता भवन्तु => अप्रमत्ताः+ भवन्तु शैलैर्द्रुमैः => शैलैः+द्रुमैः मुष्टिबन्धैर्दन्तैर्नखैर्जानुभिरुग्रनादैः| => मुष्टिबन्धैः+दन्तैः+नखैः+जानुभिः+उग्रनादैः| रक्षोवधार्थं युधि => रक्षोवधार्थम्+ युधि वानरेन्द्रास्तिष्ठन्तु => वानरेन्द्राः+तिष्ठन्तु नो नरेन्द्रम् => नः+ नरेन्द्रम् रामः---राक्षस इति| => रामः---राक्षसः+ इति| अलमलं सम्भ्रमेण| => अलम्+अलम्+ सम्भ्रमेण| हनूमान्---यदाज्ञापयति => हनूमान्---यद्+आज्ञापयति प्राप्तोऽस्मि => प्राप्तः+अस्मि अकृतदूतसम्प्रेषणमविदितागमनममित्रसम्बन्धिनं कथं => अकृतदूतसम्प्रेषणम्+अविदितागमनम्+अमित्रसम्बन्धिनम्+ कथम्+ कथं नु => कथम्+ नु मामवगच्छेत् => माम्+अवगच्छेत् सहितोऽप्यशक्तः => सहितः+अपि+अशक्तः स्थातुं सुरैः => स्थातुम्+ सुरैः सुररिपोर्युधि => सुररिपोः+युधि तस्यानुजं रघुपतिः => तस्य+आनुजम्+ रघुपतिः शरणागतं मां => शरणागतम्+ माम्+ मां => माम्+ किं वक्ष्यतीति => किम्+ वक्ष्यति+इति वक्ष्यतीति => वक्ष्यति+इति हृदयं परिशङ्कितं => हृदयम्+ परिशङ्कितम्+ परिशङ्कितं मे => परिशङ्कितम्+ मे दृष्टधर्मार्थतत्त्वोऽयं साधुः => दृष्टधर्मार्थतत्त्वः+अयम्+ साधुः कथं रामो => कथम्+ रामः+ रामो विशुद्धमनसा => रामः+ विशुद्धमनसा (अधोऽवलोक्य) => (अधः+अवलोक्य) इदं रघुकुलवृषभस्य => इदम्+ रघुकुलवृषभस्य यावदवतरामि| => यावत्+अवतरामि| ममागमनं देवाय => मम्+आगमनम्+ देवाय हनूमान्---(ऊर्ध्वमवलोक्य) => हनूमान्---(ऊर्ध्वम्+अवलोक्य) कथं तत्रभवान् => कथम्+ तत्रभवान् ममागमनं देवाय => मम+आगमनम्+ देवाय राजंस्त्वत्कारणादेव => राजन्+त्वत्कारणात्+एव विभीषणोऽयं धर्मात्मा => विभीषणः+अयम्+ धर्मात्मा शरणार्थमुपागतः => शरणार्थम्+उपागतः रामः---कथं विभीषणः => रामः---कथम्+ विभीषणः शरणागत इति| => शरणागतः+ इति| प्रवेश्यतां विभीषणः| => प्रवेश्यताम्+ विभीषणः| लक्ष्मणः---यदाज्ञापयत्यार्यः| => लक्ष्मणः---यद्+आज्ञापयति+आर्यः| वक्तुकाममिव => वक्तुकामम्+इव त्वां लक्ष्ये| => त्वाम्+ लक्ष्ये| बहुमायाश्छलयोधिनश्च => बहुमायाः+छलयोधिनः+च प्रवेश्यतां विभीषणः| => प्रवेश्यताम्+ विभीषणः| मैवं, => मा+एवम्, वयं भक्तास्तथा => वयम्+ भक्ताः+तथा भक्तास्तथा => भक्ताः+तथा विवदमानोऽपि => विवदमानः+अपि पूर्वं पुरे => पूर्वम्+ पुरे रामः---यद्येवं गच्छ, => रामः---यदि+एवम्+ गच्छ, प्रवेश्यतां विभीषणः| => प्रवेश्यताम्+ विभीषणः| लक्ष्मणः---यदाज्ञापयत्यार्यः| => लक्ष्मणः---यद्+आज्ञापयति+आर्यः| कुमारो लक्ष्मणः| => कुमारः+ लक्ष्मणः| संवृत्तोऽस्मि| => संवृत्तः+अस्मि| उपसर्पावस्तावदार्यम्| => उपसर्पावः+तावद्+आर्यम्| लक्ष्मणः---जयत्वार्यः| => लक्ष्मणः---जयतु+आर्यः| संवृत्तोऽस्मि| => संवृत्तः+अस्मि| भवन्तं पद्मपत्राक्षं => भवन्तम्+ पद्मपत्राक्षम्+ पद्मपत्राक्षं शरण्यं => पद्मपत्राक्षम्+ शरण्यम्+ शरण्यं शरणागतः| => शरण्यम्+ शरणागतः| अद्यास्मि => अद्य+अस्मि राजंस्त्वद्दर्शनविकल्मषः => राजन्+त्वद्दर्शनविकल्मषः मद्वचनाल्लङ्केश्वरो भव| => मद्वचनात्+लङ्केश्वरः+ भव| विभीषणः---अनुगृहीतोऽस्मि| => विभीषणः---अनुगृहीतः+अस्मि| त्वदागमनादेव => त्वदागमनात्+एव सिद्धमस्मत्कार्यम्| => सिद्धम्+अस्मत्कार्यम्| खलूपायो नाधिगम्यते| => खलु+उपायः+ न+अधिगम्यते| नाधिगम्यते| => न+अधिगम्यते| किमत्रावगन्तव्यम्| => किम्+अत्र+अवगन्तव्यम्| मार्गं न => मार्गम्+ न दिव्यमस्त्रं तावद् => दिव्यम्+अस्त्रम्+ तावत् विस्रष्टुमर्हति => विस्रष्टुम्+अर्हति एवं तावत् => एवम्+ तावत् (सहसोत्तिष्ठन् => (सहसा+उत्तिष्ठन् शरपरिदग्धतोयपङ्कं => शरपरिदग्धतोयपङ्कम्+ मार्गमेनं => मार्गम्+एनम्+ प्रतिहतवीचिरवं करोमि => प्रतिहतवीचिरवम्+ करोमि नररूपमुपाश्रितस्य => नररूपम्+उपाश्रितस्य कार्यार्थमभ्युपगतस्य => कार्यार्थम्+अभ्युपगतस्य प्रतूर्णं => प्रतूर्णम्+ शराच्छरणमेनमुपाश्रयामि => शरात्+शरणम्+एनम्+उपाश्रयामि अयं भगवान्, => अयम्+ भगवान्, मानुषं रूपमास्थाय => मानुषम्+ रूपम्+आस्थाय रूपमास्थाय => रूपम्+आस्थाय स्वयं कारणभूतः => स्वयम्+ कारणभूतः नमो भगवते => नमः+ भगवते को नु => कः+ नु खल्वेषः| => खलु+एषः| मणिविरचितमौलिश्चारुताम्रायताक्षो => मणिविरचितमौलिः+चारुताम्रायताक्षः+ नवकुवलयनीलो मत्तमातङ्गलीलः| => नवकुवलयनीलः+ मत्तमातङ्गलीलः| सलिलनिचयमध्यादुत्थितस्त्वेष शीघ्र- => सलिलनिचयमध्यात्+उत्थितः+तु+एषः+ शीघ्रम्+ शीघ्र- => शीघ्रम्+ मवनतमिव => अवनतम्+इव कुर्वंस्तेजसा => कुर्वंन्+तेजसा अयं खलु => अयम्+ खलु रामः---किं वरुणोऽयम्| => रामः---किम्+ वरुणः+अयम्| वरुणोऽयम्| => वरुणः+अयम्| नमस्कारं कर्तुमर्हति => नमस्कारम्+ कर्तुम्+अर्हति कर्तुमर्हति => कर्तुम्+अर्हति कोपो रोषेण => कोपः+ रोषेण किमलं तव| => किम्+अलम्+ तव| कर्तव्यं तावदस्माभिर्वद => कर्तव्यम्+ तावद्+अस्माभिः+वद तावदस्माभिर्वद => तावद्+अस्माभिः+वद शीघ्रं नरोत्तम! => शीघ्रम्+ नरोत्तम! मार्गं दातुमर्हति => मार्गम्+ दातुम्+अर्हति दातुमर्हति => दातुम्+अर्हति वरुणः---एष मार्गः| => वरुणः---एषः+ मार्गः| रामः---कथमन्तर्हितो भगवान् => रामः---कथम्+अन्तर्हितः+ भगवान् भगवत्प्रसादान्निष्कम्पवीचिमन्तं सलिलाधिपतिम्| => भगवत्प्रसादात्+निष्कम्पवीचिमन्तम्+ सलिलाधिपतिम्| साम्प्रतं द्विधाभूत => साम्प्रतम्+ द्विधाभूतः+ द्विधाभूत इव => द्विधाभूतः+ इव गच्छाग्रतः| => गच्छ+अग्रतः| हनूमान्---यदाज्ञापयति => हनूमान्---यद्+आज्ञापयति क्वचिदपि => क्वचित्+अपि क्वचिच्छङ्खाकीर्णः => क्वचित्+शङ्खाकीर्णः क्वचिदपि => क्वचित्+अपि क्वचिद् वीचीमालः => क्वचित्+ वीचीमालः क्वचिदपि => क्वचित्+अपि क्वचिद् भीमावर्तः => क्वचित्+ भीमावर्तः क्वचिदपि => क्वचित्+अपि भगवत्प्रसादादतीतः => भगवत्प्रसादाद्+अतीतः इयमियं लङ्का| => इयम्+इयम्+ लङ्का| राम---(चिरं विलोक्य) => राम---(चिरम्+ विलोक्य) श्रीरचिराद् विपत्स्यते| => श्रीः+अचिरात्+ विपत्स्यते| उदधिजलगतेव => उदधिजलगता+इव नौर्विपन्ना => नौः+विपन्ना सुग्रीवः---यदाज्ञापयति => सुग्रीवः---यद्+आज्ञापयति एवं क्रियताम्| => एवम्+ क्रियताम्| नीलः---यदाज्ञापयति => नीलः---यद्+आज्ञापयति क्रमान्निवेश्यमानासु => क्रमात्+निवेश्यमानासु कुतश्चिदप्यविज्ञायमानौ => कुतश्चित्+अपि+अविज्ञायमानौ वयं न => वयम्+ न देवस्तस्मात् => देवः+तस्मात् रामः---शीघ्रं प्रवेशयत्वेतौ| => रामः---शीघ्रम्+ प्रवेशयतु+एतौ| प्रवेशयत्वेतौ| => प्रवेशयतु+एतौ| नीलः---यदाज्ञापयति => नीलः---यद्+आज्ञापयति नीलो वानरैर्गृह्यमाणौ => नीलः+ वानरैः+गृह्यमाणौ वानरैर्गृह्यमाणौ => वानरैः+गृह्यमाणौ [अङ्घो भणतं => [अङ्घः+ भणतम्+ भणतं कौ => भणतम्+ कौ युवां भणतम्|] => युवाम्+ भणतम्|] आवामार्यकुमुदस्य => आवाम्+आर्यकुमुदस्य सेवकावित्यात्मानमपदिशतः| => सेवकौ+इति+अत्मानम्+अपदिशतः| विभीषणः---(सावधानं शुकसारणौ => विभीषणः---(सावधानम्+ शुकसारणौ चाप्येतौ => च+अपि+एतौ चाप्येतौ => च+अपि+एतौ रावणेनैतौ => रावणेन+एतौ आवां खलु => आवाम्+ खलु विपद्यमानं राक्षसकुलं => विपद्यमानम्+ राक्षसकुलम्+ राक्षसकुलं दृष्ट्वास्पदमलभमानौ => राक्षसकुलम्+ दृष्ट्वा+आस्पदम्+अलभमानौ दृष्ट्वास्पदमलभमानौ => दृष्ट्वा+आस्पदम्+अलभमानौ आर्यसंश्रयार्थं वानररूपेण => आर्यसंश्रयार्थम्+ वानररूपेण कथमिव => कथम्+इव प्राणान्तिकेऽपि => प्राणान्तिके+अपि नैव => न+एव दण्डमाज्ञापयतु => दण्डम्+आज्ञापयतु मैवम्| => मा+एवम्| शासनादेव => शासनात्+एव वृद्धिर्भविष्यति| => वृद्धिः+भविष्यति| क्षयो वा => क्षयः+ वा तस्मादेतौ => तस्मात्+एतौ सर्वस्कन्धावारं प्रविश्य => सर्वस्कन्धावारम्+ प्रविश्य पुनर्मोक्षमाज्ञापयत्वार्यः| => पुनः+मोक्षम्+आज्ञापयतु+आर्यः| रामः---सम्यगभिहितं लक्ष्मणेन| => रामः---सम्यक्+अभिहितम्+ लक्ष्मणेन| एवं क्रियताम्| => एवम्+ क्रियताम्| नीलः---यदाज्ञापयति => नीलः---यद्+आज्ञापयति रामः---अभिधीयतां मद्वचनात् => रामः---अभिधीयताम्+ मद्वचनात् स राक्षसेन्द्रः| => सः+ राक्षसेन्द्रः| आगतोऽहं न => आगतः+अहम्+ न द्रष्टकामो रणातिथिः => द्रष्टकामः+ रणातिथिः उभौ---यदाज्ञापयति => उभौ---यद्+आज्ञापयति वयमपि => वयम्+अपि तावदानन्तरीयं बलं => तावत्+आनन्तरीयम्+ बलम्+ बलं परीक्षिष्यामहे| => बलम्+ परीक्षिष्यामहे| विभीषणः---यदाज्ञापयति => विभीषणः---यद्+आज्ञापयति अस्तमितो भगवान् => अस्तम्+इतः+ भगवान् पुलको यथैव => पुलकः+ यथा+एव यथैव => यथा+एव चतुर्थोऽङ्कः => चतुर्थः+अङ्कः पञ्चमोऽङ्कः => पञ्चमः+अङ्कः राक्षसकाञ्चुकीयः---क इह => राक्षसकाञ्चुकीयः---कः+ इह (प्रविश्यान्यो राक्षसः) => (प्रविश्यान्यः+ राक्षसः) अयमस्मि| => अयम्+अस्मि| प्राप्तस्येदानीमपि => प्राप्तस्येदानीम्+अपि चलत्तरङ्गाहतभीमवेलमुदीर्णनक्राकुलनीलनीरम्| => चलत्तरङ्गाहतभीमवेलम्+उदीर्णनक्राकुलनीलनीरम्| समुद्रमाक्रान्तमवेक्ष्य => समुद्रम्+आक्रान्तम्+अवेक्ष्य दारप्रदानान्न => दारप्रदानात्+न राघवेणाद्य => राघवेण+अद्य शक्रजिच्चापि => शक्रजित्+च+अपि एवमपि => एवम्+अपि मदनवशगतो महानयार्थं => मदनवशगतः+ महानयार्थं सचिववचोऽप्यनवेक्ष्य => सचिववचः+अपि+अनवेक्ष्य सुखमार्यस्य| => सुखम्+आर्यस्य| काञ्चुकीयः---यावदहमपि => काञ्चुकीयः---यावद्+अहम्+अपि खल्वार्यपुत्रस्यागमनेन => खलु+आर्यपुत्रस्य+आगमनेन हृदयस्याद्यावेग इव => हृदयस्य+अद्य+आवेगः+ इव एवमपीदानीं => एवम्+अपि+इदानीं महानभ्युदयो वर्धते| => महान्+अभ्युदयः+ वर्धते| वशमागता => वशम्+आगता पौलस्त्यमाशु => पौलस्त्यम्+आशु राममुपगच्छामीति| => रामम्+उपगच्छामि+इति| राघवमाहवे => राघवम्+आहवे किमनया| => किम्+अनया| यावदहमपि => यावद्+अहम्+अपि खल्वतुलबलता => खलु+अतुलबलता नयनान्यालोक्य => नयनानि+आलोक्य निर्जितविष्टपत्रयभुजो निर्जीयते => निर्जितविष्टपत्रयभुजः+ निर्जीयते त्वमरविन्दपलाशनेत्रे! => त्वम्+अरविन्दपलाशनेत्रे! मेऽद्य => मे+अद्य खल्वसि => खलु+असि यो मन्दरं => यः+ मन्दरं तयोर्मानुषयोः => तयोः+मानुषयोः तयोर्मानुषयोः => तयोः+मानुषयोः मानुषेऽस्मिन् => मानुषे+अस्मिन् अद्यैव => अद्य+एव श्रियमाप्नुहि => श्रियम्+आप्नुहि खल्वस्मि => खलु+अस्मि गतोऽसि| => गतः+असि| यावन्न => यावत्+न खल्वलीकमेतद् => खलु+अलीकम्+एतद् येनासिनार्यपुत्रस्यासदृशं => येन+आसिना+आर्यपुत्रस्य+असदृशं मामपि => माम्+अपि व्यक्तमिन्द्रजिता => व्यक्तम्+इन्द्रजिता रावणः---कथं कथं => रावणः---कथम्+ कथम्+ कथं रामेणेति| => कथम्+ रामेण+इति| रामेणेति| => रामेण+इति| अतिपातिवृत्तान्तनिवेदनत्वरयावस्थान्तरं नावेक्षितम्| => अतिपातिवृत्तान्तनिवेदनत्वरय+अवस्थान्तरम्+ न+अवेक्षितम्| नावेक्षितम्| => न+अवेक्षितम्| किं कृतं => किम्+ कृतम्+ कृतं मनुजतापसेन| => कृतम्+ मनुजतापसेन| राक्षसः---श्रोतुमर्हति => राक्षसः---श्रोतुम्+अर्हति त्वामभिभूय => त्वाम्+अभिभूय सलक्ष्मणेनाद्य => सलक्ष्मणेन+अद्य सुतस्ते => सुतः+ते सेन्द्रा जिता => सेन्द्राः+ जिताः+ जिता येन => जिताः+ येन दैत्याश्चापि => दैत्याः+च+अपि सोऽपि => सः+अपि कुमारमन्तरेणानृतं नाभिधीयते| => कुमारम्+अन्तरेण+अनृतम्+ न+अभिधीयते| नाभिधीयते| => न+अभिधीयते| सर्वजगतां ज्वरकृत्! => सर्वजगताम्+ ज्वरकृत्! वासवजिदानतवैरिचक्र!| => वासवजित्+आनतवैरिचक्र!| मामिह => माम्+इह गतोऽसि => गतः+असि मोहमुपगतः|) => मोहम्+उपगतः|) लङ्केश्वर एतामवस्थां => लङ्केश्वरः+ एताम्+अवस्थाम्+ एतामवस्थां प्रापितो => एताम्+अवस्थाम्+ प्रापितः+ प्रापितो हतकेन => प्रापितः+ हतकेन इदानीमनर्थहेतुभूतया => इदानीम्+अनर्थहेतुभूतया किमनया => किम्+अनया अद्यापि => अद्य+अपि भयविह्वलोऽसि! => भयविह्वलः+असि! इदानीमपि => इदानीम्+अपि निःस्नेहो वत्सेनेन्द्रजिता => निःस्नेहः+ वत्सेन+इन्द्रजिता वत्सेनेन्द्रजिता => वत्सेन+इन्द्रजिता कष्टं कठोरहृदयो => कष्टम्+ कठोरहृदयः+ कठोरहृदयो जीवत्येष => कठोरहृदयः+ जीवति+एषः+ जीवत्येष दशाननः => जीवति+एषः+ दशाननः राजन्यन्तः => राजनि+अन्तः कक्ष्यास्थिता रक्षिणश्चाप्रमत्ता => कक्ष्यास्थिताः+ रक्षिणः+च+अप्रमत्ताः+ रक्षिणश्चाप्रमत्ता भवन्तु => रक्षिणः+च+अप्रमत्ताः+ भवन्तु चपलपलायनमनुचितमविरतममरसमराणि => चपलपलायनम्+अनुचितम्+अविरतम्+अमरसमराणि जितवतां भवताम्, => जितवताम्+ भवताम्, भर्तर्यत्र => भर्तरि+अत्र भूयो ज्ञायतां => भूयः+ ज्ञायताम्+ ज्ञायतां वृत्तान्तः| => ज्ञायताम्+ वृत्तान्तः| राक्षसः---यदाज्ञापयति => राक्षसः---यद्+आज्ञापयति एष हि => एषः+ हि निहितबाणस्त्वामतिक्रम्य => निहितबाणः+त्वाम्+अतिक्रम्य गर्वाद्धरिगणपरिवारो हाससम्फुल्लनेत्रः| => गर्वात्+हरिगणपरिवारः+ हाससम्फुल्लनेत्रः| सुतं ते => सुतम्+ ते राज- => राजन्+ लङ्कां सन्दिधक्षुर्यथैव => लङ्काम्+ सन्दिधक्षुः+यथा+एव सन्दिधक्षुर्यथैव => सन्दिधक्षुः+यथा+एव रावणः---(सहसोत्थाय => रावणः---(सहसा+उत्थाय क्वासौ => क्व+असौ क्वासौ| => क्व+असौ| (असिमुद्यम्य) => (असिम्+उद्यम्य) क्रोधोपहारमसिरेष विधास्यति => क्रोधोपहारम्+असिः+एषः+ विधास्यति सम्प्रत्यवन्त्वनिमिषा इह => सम्प्रति+अवन्तु+अनिमिषाः+ इह अलमतिसाहसेन| => अलम्+अतिसाहसेन| [अनिष्टान्यनर्हाण्यनिमित्तानीदानीं कुर्वतो => [अनिष्टानि+अनर्हाणि+अनिमित्तानि+इदानीम्+ कुर्वतः+ कुर्वतो रावणस्याचिरेण => कुर्वतः+ रावणस्य+अचिरेण रावणस्याचिरेण => रावणस्य+अचिरेण बहवो भ्रातरः => बहवः+ भ्रातरः सुहृदश्च => सुहृदः+च तस्मादमित्रविषयमस्या हृदयं => तस्माद्+अमित्रविषयम्+अस्याः+ हृदयम्+ हृदयं भित्त्वा => हृदयम्+ भित्त्वा स मनुजयुगलं => सः+ मनुजयुगलम्+ मनुजयुगलं सकलवानरकुलं => मनुजयुगलम्+ सकलवानरकुलम्+ सकलवानरकुलं ध्वंसयामि| => सकलवानरकुलम्+ ध्वंसयामि| अलमलमिदानीमरिबलावलेपमन्तरेणानवरतवृथाप्रयासेन| => अलम्+अलम्+इदानीम्+अरिबलावलेपम्+अन्तरेण+अनवरतवृथाप्रयासेन| अवश्यं च => अवश्यम्+ च स्त्रीवधो न => स्त्रीवधः+ न स्यन्दनमानय| => स्यन्दनम्+आनय| राक्षसः---यदाज्ञापयति => राक्षसः---यद्+आज्ञापयति इदं स्यन्दनम्| => इदम्+ स्यन्दनम्| रावणः---(रथमारुह्य) => रावणः---(रथम्+आरुह्य) समावृतं सुरैरद्य => समावृतम्+ सुरैः+अद्य सुरैरद्य => सुरैः+अद्य चापच्युतैस्तीक्ष्णैर्बाणैराक्रान्तचेतसम् => चापच्युतैः+तीक्ष्णैः+बाणैः+आक्रान्तचेतसम् सपरिवारो रावणः|) => सपरिवारः+ रावणः|) यद्यहमनुसराम्यार्यपुत्रम्, => यदि+अहम्+अनुसरामि+आर्यपुत्रम्, विजयो भवतु|] => विजयः+ भवतु|] पञ्चमोऽङ्कः => पञ्चमः+अङ्कः षष्ठोऽङ्कः => षष्ठः+अङ्कः विद्याधरास्त्रयः| => विद्याधराः+त्रयः| स्मो भो! => स्मः+ भो! प्राप्ता वयं => प्राप्ताः+ वयम्+ वयं हिमवतः => वयम्+ हिमवतः देवदेवर्षिसिद्धविद्याधरादयो निरन्तरं => देवदेवर्षिसिद्धविद्याधरादयः+ निरन्तरम्+ निरन्तरं नभः => निरन्तरम्+ नभः तस्माद् वयमप्येतेषामेतान् => तस्मात्+ वयम्+अपि+एतेषाम्+एतान् वयमप्येतेषामेतान् => वयम्+अपि+एतेषाम्+एतान् स्वैरमेकान्ते => स्वैरम्+एकान्ते रामरावणयोर्युद्धविशेषं पश्यामः! => रामरावणयोः+युद्धविशेषम्+ पश्यामः! खल्वियं युद्धभूमिः| => खलु+इयम्+ युद्धभूमिः| उदधिरिव => उदधिः+इव द्वितीयः---एवमेतत्| => द्वितीयः---एवम्+एतत्| पादपशैलभग्नशिरसो मुष्टिप्रहारैर्हताः => पादपशैलभग्नशिरसः+ मुष्टिप्रहारैः+हताः मुष्टिप्रहारैर्हताः => मुष्टिप्रहारैः+हताः क्रुद्धैर्वानरयूथपैरतिबलैरुत्पुच्छकर्णैर्वृताः| => क्रुद्धैः+वानरयूथपैः+अतिबलैः+उत्पुच्छकर्णैः+वृताः| कण्ठग्राहविवृत्ततुङ्गनयनैर्दष्टौष्ठतीव्रैर्मुखैः => कण्ठग्राहविवृत्ततुङ्गनयनैः+दष्टौष्ठतीव्रैः+मुखैः शैला व्रज्रहता => शैलाः+ व्रज्रहताः+ व्रज्रहता इवाशु => व्रज्रहताः+ इव+आशु इवाशु => इव+आशु चापि => च+अपि द्रष्टव्या भवद्भ्यां, => द्रष्टव्याः+ भवद्भ्याम्, क्रोधविस्फारिताक्षा => क्रोधविस्फारिताक्षाः+ विमलविकृतदंष्ट्रा नीलजीमूतकल्पाः| => विमलविकृतदंष्ट्राः+ नीलजीमूतकल्पाः| हरिगणपतिसैन्यं हन्तुकामाः => हरिगणपतिसैन्यम्+ हन्तुकामाः समन्ताद् => समन्तात्+ रभसविवृतवक्त्रा राक्षसाः => रभसविवृतवक्त्राः+ राक्षसाः राक्षसैर्वानरेषु => राक्षसैः+वानरेषु द्वितीयः---शैला क्षिप्यन्ते => द्वितीयः---शैलाः+ क्षिप्यन्ते वानरैर्नैरृतेषु| => वानरैः+नैरृतेषु| तृतीयः---मुष्टिप्रक्षेपैर्जानुसङ्घट्टनैश्च => तृतीयः---मुष्टिप्रक्षेपैः+जानुसङ्घट्टनैः+च सर्वे---भीमश्चित्रं भोः! => सर्वे---भीमः+चित्रम्+ भोः! प्रथमः---रावणमपि => प्रथमः---रावणम्+अपि पश्येतां भवन्तौ, => पश्येताम्+ भवन्तौ, कनकरचितदण्डां शक्तिमुल्लालयन्तं => कनकरचितदण्डाम्+ शक्तिम्+उल्लालयन्तम्+ शक्तिमुल्लालयन्तं => शक्तिम्+उल्लालयन्तम्+ विमलविकृतदंष्ट्रं स्यन्दनं => विमलविकृतदंष्ट्रम्+ स्यन्दनम्+ स्यन्दनं वाहयन्तम्| => स्यन्दनम्+ वाहयन्तम्| पूर्णबिम्बं शशाङ्कं => पूर्णबिम्बम्+ शशाङ्कम्+ शशाङ्कं => शशाङ्कम्+ ग्रहमिव => ग्रहम्+इव भगणेशं राममालोक्य => भगणेशम्+ रामम्+आलोक्य राममालोक्य => रामम्+आलोक्य द्वितीयः---राममपि => द्वितीयः---रामम्+अपि पश्येतां भवन्तौ| => पश्येताम्+ भवन्तौ| चापमवलम्ब्य => चापम्+अवलम्ब्य वीरमन्येन => वीरम्+अन्येन सायकवरं परिवर्तयन्तम्| => सायकवरम्+ परिवर्तयन्तम्| स्थितं रथगतं => स्थितम्+ रथगतम्+ रथगतं रिपुमीक्षमाणं => रथगतम्+ रिपुम्+ईक्षमाणम्+ रिपुमीक्षमाणं => रिपुम्+ईक्षमाणम्+ क्रौञ्चं यथा => क्रौञ्चम्+ यथा गिरिवरं युधि => गिरिवरम्+ युधि विमुक्तेयं शक्तिः => विमुक्ता+इयम्+ शक्तिः शक्तिं निपातितां => शक्तिम्+ निपातिताम्+ निपातितां दृष्ट्वा => निपातिताम्+ दृष्ट्वा रामं प्रत्यैषवं => रामम्+ प्रति+ऐषवम्+ प्रत्यैषवं वर्षमभिवर्षति => प्रति+ऐषवम्+ वर्षम्+अभिवर्षति वर्षमभिवर्षति => वर्षम्+अभिवर्षति एता रावणजीमूताद् => एताः+ रावणजीमूतात्+ रावणजीमूताद् बाणधारा => रावणजीमूतात्+ बाणधाराः+ बाणधारा विनिस्सृताः| => बाणधाराः+ विनिस्सृताः| राममासाद्य => रामम्+आसाद्य वारिधारा वृषं => वारिधाराः+ वृषम्+ वृषं यथा => वृषम्+ यथा तृतीयः---एष एषः => तृतीयः---एषः+ एषः कनकरचितचापं तीक्ष्णमुद्यम्य => कनकरचितचापम्+ तीक्ष्णम्+उद्यम्य तीक्ष्णमुद्यम्य => तीक्ष्णम्+उद्यम्य शीघ्रं => शीघ्रम्+ सुघोरं बाणजालं => सुघोरम्+ बाणजालम्+ बाणजालं विधुन्वन्| => बाणजालम्+ विधुन्वन्| रथगतमभियान्तं रावणं => रथगतम्+अभियान्तम्+ रावणम्+ रावणं याति => रावणम्+ याति पद्भ्यां => पद्भ्याम्+ गजपतिमिव => गजपतिम्+इव मत्तं तीक्ष्णदंष्ट्रो => मत्तम्+ तीक्ष्णदंष्ट्रः+ तीक्ष्णदंष्ट्रो मृगेन्द्रः => तीक्ष्णदंष्ट्रः+ मृगेन्द्रः ज्वलित इव => ज्वलितः+ इव प्रभयायं देशः| => प्रभया+अयम्+ देशः| खल्विदम्| => खलु+इदम्| प्रेषितो मातलिवाहितो => प्रेषितः+ मातलिवाहितः+ मातलिवाहितो रथः| => मातलिवाहितः+ रथः| द्वितीयः---उपस्थितं मातलिं => द्वितीयः---उपस्थितम्+ मातलिम्+ मातलिं दृष्ट्वा => मातलिम्+ दृष्ट्वा वचनाद् रथमारूढवान् => वचनात्+ रथम्+आरूढवान् रथमारूढवान् => रथम्+आरूढवान् तृतीयः---एष हि, => तृतीयः---एषः+ हि, सुरवरजयदर्पदेशिकेऽस्मिन् => सुरवरजयदर्पदेशिके+अस्मिन् सं- => सन्+ प्रवृत्तं युद्धम्| => प्रवृत्तम्+ युद्धम्| शरवरपरिपीततीव्रबाणं => शरवरपरिपीततीव्रबाणम्+ विरतविविधशस्त्रपातमेते => विरतविविधशस्त्रपातम्+एते स्थिताश्च => स्थिताः+च चारिभिरेतौ => चारिभिः+एतौ स्वरश्मिजालैर्धरणिं दहन्तौ => स्वरश्मिजालैः+धरणिम्+ दहन्तौ सूर्याविव => सूर्यौ+इव तृतीयः---रावणमपि => तृतीयः---रावणम्+अपि पश्येतां भवन्तौ| => पश्येताम्+ भवन्तौ| शरैर्भीमवेगैर्हयान् => शरैः+भीमवेगैः+हयान् ध्वजं चापि => ध्वजम्+ च+अपि चापि => च+अपि शीघ्रं बलेनाभिहत्य| => शीघ्रम्+ बलेन+अभिहत्य| बलेनाभिहत्य| => बलेन+अभिहत्य| महद् बाणवर्षं => महत्+ बाणवर्षम्+ बाणवर्षं सृजन्तं => बाणवर्षम्+ सृजन्तम्+ सृजन्तं नदन्तं => सृजन्तम्+ नदन्तम्+ नदन्तं => नदन्तम्+ हसन्तं नृदेवं => हसन्तम्+ नृदेवम्+ नृदेवं भृशं => नृदेवम्+ भृशम्+ भृशं भीषयन्तम् => भृशम्+ भीषयन्तम् प्रथमः---एष हि => प्रथमः---एषः+ हि तीव्रं बाणमवेक्ष्य => तीव्रम्+ बाणम्+अवेक्ष्य बाणमवेक्ष्य => बाणम्+अवेक्ष्य रक्तनयनो मध्याह्नसूर्यप्रभः| => रक्तनयनः+ मध्याह्नसूर्यप्रभः| व्यक्तं मातलिना => व्यक्तम्+ मातलिना स्वयं नरपतिर्दत्तास्पदो => स्वयम्+ नरपतिः+दत्तास्पदः+ नरपतिर्दत्तास्पदो वीर्यवान् => नरपतिः+दत्तास्पदः+ वीर्यवान् वरास्त्रममितं पैतामहं => वरास्त्रम्+अमितम्+ पैतामहम्+ पैतामहं पार्थिवः => पैतामहम्+ पार्थिवः द्वितीयः---एतदस्त्रं, => द्वितीयः---एतद्+अस्त्रम्, रघुवरभुजवेगविप्रमुक्तं => रघुवरभुजवेगविप्रमुक्तम्+ रजनिचरवरं निहत्य => रजनिचरवरम्+ निहत्य पुनरभिगच्छति => पुनः+अभिगच्छति राममेव => रामम्+एव निपातितो रावणः| => निपातितः+ रावणः| रावणं निहतं => रावणम्+ निहतम्+ निहतं दृष्ट्वा => निहतम्+ दृष्ट्वा पुष्पवृष्टिर्निपातिता| => पुष्पवृष्टिः+निपातिता| एता नदन्ति => एताः+ नदन्ति गम्भीरं भेर्यस्त्रिदिवसद्मनाम् => गम्भीरम्+ भेर्यः+त्रिदिवसद्मनाम् भेर्यस्त्रिदिवसद्मनाम् => भेर्यः+त्रिदिवसद्मनाम् सिद्धं देवकार्यम्| => सिद्धम्+ देवकार्यम्| प्रथमः---तदागम्यताम्| => प्रथमः---तद्+आगम्यताम्| वयमपि => वयम्+अपि सर्वहितं रामं => सर्वहितम्+ रामम्+ रामं सम्भावयिष्यामः| => रामम्+ सम्भावयिष्यामः| रावणमाहवेऽद्य => रावणम्+आहवे+अद्य मद्बाणवेगार्दितं => मद्बाणवेगार्दितम्+ चापि => च+अपि विभीषणं शुभमतिं => विभीषणम्+ शुभमतिम्+ शुभमतिं लङ्केश्वरं => शुभमतिम्+ लङ्केश्वरम्+ लङ्केश्वरं साम्प्रतम्| => लङ्केश्वरम्+ साम्प्रतम्| चैवमनल्पसत्त्वचरितं दोर्भ्यां => च+एवम्+अनल्पसत्त्वचरितम्+ दोर्भ्याम्+ दोर्भ्यां प्रतिज्ञार्णवं => दोर्भ्याम्+ प्रतिज्ञार्णवम्+ प्रतिज्ञार्णवं => प्रतिज्ञार्णवम्+ लङ्कामभ्युपयामि => लङ्काम्+अभ्युपयामि सीतां समाश्वासितुम् => सीताम्+ समाश्वासितुम् लक्ष्मणः---जयत्वार्यः| => लक्ष्मणः---जयतु+आर्यः| ह्यार्यार्यस्य => हि+आर्या+आर्यस्य समीपमुपसर्पति| => समीपम्+उपसर्पति| अपायाच्च => अपायात्+च उषिताया रिपुक्षये| => उषितायाः+ रिपुक्षये| साम्प्रतं धैर्यं => साम्प्रतम्+ धैर्यम्+ धैर्यं मन्युर्मे => धैर्यम्+ मन्युः+मे मन्युर्मे => मन्युः+मे लक्ष्मणः---यदाज्ञापयत्यार्यः| => लक्ष्मणः---यद्+आज्ञापयति+आर्यः| राजंस्तव => राजन्+तव दैत्यकुलच्युतेव => दैत्यकुलच्युता+इव तत्रैव => तत्र+एव इक्ष्वाकुकुलस्याङ्कभूता| => इक्ष्वाकुकुलस्य+अङ्कभूता| राजानं दशरथं => राजानम्+ दशरथम्+ दशरथं पितरमुद्दिश्य => दशरथम्+ पितरम्+उद्दिश्य पितरमुद्दिश्य => पितरम्+उद्दिश्य युक्तं भो => युक्तम्+ भो मां द्रष्टुम्| => माम्+ द्रष्टुम्| मज्जमानमकार्येषु => मज्जमानम्+अकार्येषु पुरुषं विषयेषु => पुरुषम्+ विषयेषु यो राजन्! => यः+ राजन्! स मित्रं => सः+ मित्रम्+ मित्रं रिपुरन्यथा => मित्रम्+ रिपुः+अन्यथा रिपुरन्यथा => रिपुः+अन्यथा रामः---नार्हति => रामः---न+अर्हति भवानतः => भवान्+अतः परं पीडयितुम्| => परम्+ पीडयितुम्| लक्ष्मणः---जयत्वार्यः| => लक्ष्मणः---जयतु+आर्यः| आर्यस्याभिप्रायं श्रुत्वैवाग्निप्रवेशाय => आर्यस्य+अभिप्रायम्+ श्रुत्वा+एव+अग्निप्रवेशाय श्रुत्वैवाग्निप्रवेशाय => श्रुत्वा+एव+अग्निप्रवेशाय प्रसादं प्रतिपालयत्यार्या| => प्रसादम्+ प्रतिपालयति+आर्या| प्रतिपालयत्यार्या| => प्रतिपालयति+आर्या| पतिव्रतायाश्छन्दमनुतिष्ठ| => पतिव्रतायाः+छन्दम्+अनुतिष्ठ| लक्ष्मणः---यदाज्ञापयत्यार्यः| => लक्ष्मणः---यद्+आज्ञापयति+आर्यः| शौचं च => शौचम्+ च चार्यस्य => च+आर्यस्य बुद्धिर्दोलायते => बुद्धिः+दोलायते कोऽत्र| => कः+अत्र| शक्तिरस्ति, => शक्तिः+अस्ति, एवमाज्ञापयत्यार्यः| => एवम्+आज्ञापयति+आर्यः| किं तर्कयति => किम्+ तर्कयति लक्ष्मणः---निष्फलो मम => लक्ष्मणः---निष्फलः+ मम वयमार्यस्याभिप्रायमनुवर्तितारः| => वयम्+आर्यस्य+अभिप्रायम्+अनुवर्तितारः| गच्छामस्तावत्| => गच्छामः+तावत्| हनूमान्---यदाज्ञापयति => हनूमान्---यद्+आज्ञापयति लक्ष्मणः---प्रसीदत्वार्यः| => लक्ष्मणः---प्रसीदतु+आर्यः| आश्चर्यमाश्चर्यम्| => आश्चर्यम्+आश्चर्यम्| ह्यार्या, => हि+आर्या, ज्वलनमिहाशु => ज्वलनम्+इह+आशु श्रममिह => श्रमम्+इह निष्फलं च => निष्फलम्+ च पद्मवनं यथैव => पद्मवनम्+ यथा+एव यथैव => यथा+एव रामः---आश्चर्यमाश्चर्यम्| => रामः---आश्चर्यम्+आश्चर्यम्| लक्ष्मणः---यदाज्ञापयत्यार्यः| => लक्ष्मणः---यद्+आज्ञापयति+आर्यः| कनकमालेव => कनकमाला+इव ज्वलनाद् वर्धितप्रभा| => ज्वलनात्+ वर्धितप्रभा| पावकं प्राप्य => पावकम्+ प्राप्य निर्विकारमुपागता => निर्विकारम्+उपागता किमिति => किम्+इति किमिति| => किम्+इति| को नु => कः+ नु खल्वेष जीवन्तीमादाय => खलु+एषः+ जीवन्तीम्+आदाय जीवन्तीमादाय => जीवन्तीम्+आदाय सम्भूतो ज्वलतो => सम्भूतः+ ज्वलतः+ ज्वलतो हव्यवाहनात् => ज्वलतः+ हव्यवाहनात् अयमार्यां => अयम्+आर्यां पुरस्कृत्येत एवाभिवर्तते => पुरस्कृत्य+इतः+ एव+अभिवर्तते एवाभिवर्तते => एव+अभिवर्तते अयं भगवान् => अयम्+ भगवान् उपसर्पामस्तावत्| => उपसर्पामः+तावत्| प्रविशत्यग्निः => प्रविशति+अग्निः सीतां गृहीत्वा|) => सीताम्+ गृहीत्वा|) अग्निः---एष भगवान् => अग्निः---एषः+ भगवान् नमस्कारं कर्तुमर्हति => नमस्कारम्+ कर्तुम्+अर्हति कर्तुमर्हति => कर्तुम्+अर्हति इमां गृह्णीष्व => इमाम्+ गृह्णीष्व अपापामक्षतां शुद्धां => अपापाम्+अक्षताम्+ शुद्धाम्+ शुद्धां जानकीं => शुद्धाम्+ जानकीम्+ जानकीं पुरुषोत्तम! => जानकीम्+ पुरुषोत्तम! इमां भगवतीं => इमाम्+ भगवतीम्+ भगवतीं लक्ष्मीं => भगवतीम्+ लक्ष्मीम्+ लक्ष्मीं जानीहि => लक्ष्मीम्+ जानीहि भवन्तमनुप्राप्ता => भवन्तम्+अनुप्राप्ता मानुषीं तनुमास्थिता => मानुषीम्+ तनुम्+आस्थिता तनुमास्थिता => तनुम्+आस्थिता रामः---अनुगृहीतोऽस्मि| => रामः---अनुगृहीतः+अस्मि| जानतापि => जानता+अपि शुचितां धूमकेतन!| => शुचिताम्+ धूमकेतन!| प्रत्ययार्थं हि => प्रत्ययार्थम्+ हि लोकानामेवमेव => लोकानाम्+एवम्+एव दिव्यगन्धर्वा गायन्ति|) => दिव्यगन्धर्वाः+ गायन्ति|) नमो भगवते => नमः+ भगवते हृदयं जगत्त्रयपते! => हृदयम्+ जगत्त्रयपते! रुद्रश्च => रुद्रः+च कोपस्तव => कोपः+तव सब्रह्मेन्द्रमरुद्गणं त्रिभुवनं => सब्रह्मेन्द्रमरुद्गणम्+ त्रिभुवनम्+ त्रिभुवनं सृष्टं => त्रिभुवनम्+ सृष्टम्+ सृष्टं त्वयेव => सृष्टम्+ त्वया+एव त्वयेव => त्वया+एव सीतेयं जलसम्भवालयरता => सीता+इयम्+ जलसम्भवालयरता विष्णुर्भवान् => विष्णुः+भवान् (पुनर्नेपथ्ये => (पुनः+नेपथ्ये मग्नेयं हि => मग्ना+इयम्+ हि भूमिस्त्वयैवोद्धृता => भूमिः+त्वया+एव+उद्धृता विक्रान्तं भुवनत्रयं => विक्रान्तम्+ भुवनत्रयम्+ भुवनत्रयं सुरपते! => भुवनत्रयम्+ सुरपते! स्वैरं रूपमुपस्थितेन => स्वैरम्+ रूपम्+उपस्थितेन रूपमुपस्थितेन => रूपम्+उपस्थितेन साम्प्रतं => साम्प्रतम्+ रावणमाहवे => रावणम्+आहवे देवदेवर्षिसिद्धविद्याधरगन्धर्वाप्सरोगणाः स्वविभवैर्भवन्तं => देवदेवर्षिसिद्धविद्याधरगन्धर्वाप्सरोगणाः+ स्वविभवैः+भवन्तम्+ स्वविभवैर्भवन्तं वर्धयन्ति| => स्वविभवैः+भवन्तम्+ वर्धयन्ति| रामः---अनुगृहीतोऽस्मि| => रामः---अनुगृहीतः+अस्मि| अभिषेकार्थमित इतो => अभिषेकार्थम्+इतः+ इतः+ इतो भवान्| => इतः+ भवान्| रामः---यदाज्ञापयति => रामः---यद्+आज्ञापयति जयत्वायुष्मान्| => जयतु+आयुष्मान्| विभीषणः---एष एष => विभीषणः---एषः+ एषः+ एष महाराजः, => एषः+ महाराजः, प्रतिज्ञार्णवमाहवेऽद्य => प्रतिज्ञार्णवम्+आहवे+अद्य देवीं च => देवीम्+ च समस्तैश्च => समस्तैः+च कृताभिषेको विभाति => कृताभिषेकः+ विभाति नभसीव => नभसि+इव खल्वार्यस्य => खलु+आर्यस्य वैष्णवं तेजः| => वैष्णवम्+ तेजः| यमवरुणकुबेरवासवाद्यै- => यमवरुणकुबेरवासवाद्यैः+ स्त्रिदशगणैरभिसंवृतो विभाति| => त्रिदशगणैः+अभिसंवृतः+ विभाति| कृताभिषेक- => कृताभिषेकः+ स्त्रिदशपतित्वमवाप्य => त्रिदशपतित्वम्+अवाप्य वृत्रहेव => वृत्रहा+इव कृताभिषेको रामः => कृताभिषेकः+ रामः येनाहं कृतमङ्गलप्रतिसरो => येन+अहम्+ कृतमङ्गलप्रतिसरः+ कृतमङ्गलप्रतिसरो भद्रासनारोपितोऽप्यम्बायाः => कृतमङ्गलप्रतिसरः+ भद्रासनारोपितः+अपि+अम्बायाः भद्रासनारोपितोऽप्यम्बायाः => भद्रासनारोपितः+अपि+अम्बायाः प्रियमिच्छता => प्रियम्+इच्छता व्यक्तं दैवगतिं => व्यक्तम्+ दैवगतिम्+ दैवगतिं गतेन => दैवगतिम्+ गतेन साम्प्रतं => साम्प्रतम्+ तेनैवाद्य => तेन+एव+अद्य एता हि => एताः+ हि महेन्द्रनियोगाद् भरतशत्रुघ्नपुरःसराः => महेन्द्रनियोगात्+ भरतशत्रुघ्नपुरःसराः प्रकृतयो भवन्तमुपस्थिताः| => प्रकृतयः+ भवन्तम्+उपस्थिताः| भवन्तमुपस्थिताः| => भवन्तम्+उपस्थिताः| प्रहृष्टोऽस्मि| => प्रहृष्टः+अस्मि| महेन्द्रादयोऽमृतभुजो भवन्तमभिवर्धयन्ति| => महेन्द्रादयः+अमृतभुजः+ भवन्तम्+अभिवर्धयन्ति| भवन्तमभिवर्धयन्ति| => भवन्तम्+अभिवर्धयन्ति| रामः---अनुगृहीतोऽस्मि| => रामः---अनुगृहीतः+अस्मि| किं ते => किम्+ ते प्रियमुपहरामि| => प्रियम्+उपहरामि| किमतः => किम्+अतः परमहमिच्छामि| => परम्+अहम्+इच्छामि| भवन्त्वरजसो गावः => भवन्तु+अरजसः+ गावः परचक्रं प्रशाम्यतु| => परचक्रम्+ प्रशाम्यतु| इमामपि => इमाम्+अपि महीं कृत्स्नां => महीम्+ कृत्स्नाम्+ कृत्स्नां राजसिंहः => कृत्स्नाम्+ राजसिंहः षष्ठोऽङ्कः => षष्ठः+अङ्कः अभिषेकनाटकं समाप्तम् => अभिषेकनाटकम्+ समाप्तम्