कुर्वन्‍त्‍येव, => कुर्वन्‍ति+एव, मध्‍येयात्रमपि => मध्‍येयात्रम्+अपि पूर्वार्धोऽयं => पूर्वार्धः+अयम् इत्यहमनुभवामि। => इति+अहम्+अनुभवामि। काऽसीन्‍मे => का+आसीत्+मे किमासीत्‍पाथेयं, => किम्+आसीत्+पाथेयम्, सर्वमिदमद्य => सर्वम्+इदम्+अद्य मामभिभवति। => माम्+अभिभवति। संस्‍कृतभाषयैव। => संस्‍कृतभाषया+एव। स्‍यात्-किमेतेन? => स्‍यात्-किम्+एतेन? कालेऽपि => काले+अपि सन्‍त्‍येव => सन्‍ति+एव पठन्‍त्‍येव => पठन्‍ति+एव पाठयन्‍त्‍येव => पाठयन्‍ति+एव त्‍वयाऽपि => त्‍वया+अपि किमत्रापतितम्? => किम्+अत्र+आपतितम्? नैतावता => न+एतावता नैव-नैव => न+एव-न+एव प्रयुंजानाऽहम् => प्रयुंजाना+अहम् कमर्थम्, => कम्+अर्थम्, कमभिप्रायम् => कम्+अभिप्रायम् प्रकटीकर्तुमिच्‍छामि => प्रकटीकर्तुम्+इच्‍छामि सेयमधीता। => सा+इयम्+अधीता। तदेवाऽऽसीन्‍मे => तदेव+आसीत्+मे आयुर्यदा => आयुः+यदा संस्‍कृताध्‍ययनमारब्‍धम्। => संस्‍कृताध्‍ययनम्+आरब्‍धम्। सेयम् => सा+इयम् कौमार्यादेवाऽधीता। => कौमार्यात्+एव+अधीता। कथमिदम् => कथम्+इदम् इत्‍याशंका => इति+आशंका सत्‍यमिदम्। => सत्‍यम्+इदम्। लघीयानासीत्, => लघीयान्+आसीत्, परिचारकश्‍चाऽस्ति, => परिचारकः+च+अस्ति, सोऽयम् => सः+अयम् प्रकाममाधुनिक: => प्रकामम्+आधुनिक: सुप्रतिष्ठितश्‍चाप्‍यासीत्। => सुप्रतिष्ठितः+च+अपि+आसीत्। एकस्‍यांगलपद्धतेर्महाविद्यालयस्‍याध्‍यक्ष => एकस्‍य+आंगलपद्धतेः+महाविद्यालयस्‍य+अध्‍यक्ष द्राक्‍तरविद्यामपठत्। => द्राक्‍तरविद्याम्+अपठत्। वर्षेऽनुत्तीर्णो => वर्षे+अनुत्तीर्णः परीक्षामुत्तरितुं => परीक्षाम्+उत्तरितुम् बद्धपरिकरोऽभूत्। => बद्धपरिकरः+अभूत्। पठिताऽभूत्, => पठिता+अभूत्, आंग्‍लभाषापि => आंग्‍लभाषा+अपि कौमारादेव => कौमारात्+एव यदाऽहम् => यदा+अहम् पितुरेकाऽभिलाषाऽभूत्। => पितुः+एका+अभिलाषा+अभूत्। अहमिच्‍छामि => अहम्+इच्‍छामि यत्त्‍वम् => यत्+त्वम् परीक्षायामेकम् => परीक्षायाम्+एकम् ‘किमिति?’ => ‘किम्+इति?’ सेयमस्‍माकम् => सा+इयम्+अस्‍माकम् केवलमिदमेव, => केवलम्+इदम्+एव, संस्‍कृतपठनमारब्‍धम्। => संस्‍कृतपठनम्+आरब्‍धम्। त्‍वत्राऽभूत् => तु+अत्र+अभूत् नासीदिदम् => न+आसीत्+इदम् कारणमपि => कारणम्+अपि सेयम् => सा+इयम् प्रतीताऽभूत्। => प्रतीता+अभूत्। पाणिनेराचार्यस्‍य => पाणिनेः+आचार्यस्‍य डमरुरवनिर्गताम् => डमरुः+अवनिर्गताम् दशवर्षदेश्‍याऽभूत्, => दशवर्षदेश्‍या+अभूत्, स्‍वप्‍नेऽपि => स्‍वप्‍ने+अपि त्रिंशदंका => त्रिशंत्+अंकाः नासन् => न+आसन् नात्राश्‍चर्यम् => न+अत्र+आश्‍चर्यम् भवभूतेरुक्तिमधुनाऽहम् => भवभूतेः+उक्तिम्+अधुना+अहम् तयोर्ज्ञाने => तयोः+ज्ञाने करोत्‍यपहन्ति => करोति+अपहन्ति द्वारमेव => द्वारम्+एव नालभत्। => न+अलभत्। अस्‍माकमाम्गलविद्यालये => अस्‍माकम्+आंग्लविद्यालये चाप्‍यासीत्। => च+अपि+आसीत्। नवीनस्‍यैकस्‍य => नवीनस्‍य+एकस्‍य कल्‍पनांऽकुरिता => कल्‍पना+अंकुरिता चित्रितमिव => चित्रितम्+इव अतोऽहम् => अतः+अहम् रुचिपूर्वकमपठम् => रुचिपूर्वकम्+अपठम् विवर्णमिव => विवर्णम्+इव नासीत्‍सुलभा, => न+आसीत्+सुलभा, संस्‍कृतमपाठयन्। => संस्‍कृतम्+अपाठयन्। स्‍वभावस्‍तेषामुग्र => स्‍वभावः+तेषाम्+उग्रः एवाऽसीत् => एव+आसीत् व्‍याख्‍यानमदु:, => व्‍याख्‍यानम्+अदु:, शिष्‍येभ्‍यश्‍चपेटादानस्‍य => शिष्‍येभ्‍यः+चपेटादानस्‍य नाऽकुर्वन्। => न+अकुर्वन्। नाऽलगत्। => न+अलगत्। नाऽस्‍पृशन्। => न+अस्‍पृशन्। त्रिंशदेवांका => त्रिंशत्+एव+अंकाः लब्‍धास्‍तर्हि => लब्‍धाः+तर्हि किमपराद्धम्? => किम्+अपराद्धम्? चिन्‍ताऽभूत्। => चिन्‍ता+अभूत्। कस्‍यचिन्नियुक्‍ते: => कस्‍यचित्+नियुक्‍ते: नासीत्‍सुलभा => न+आसीत्+सुलभा चर्चाऽभूत्। => चर्चा+अभूत्। गव्‍यूति => गो+यूतिः मासमेकम् => मासम्+एकम् यावत्‍प्रस्‍तावो विचारपतितोऽस्‍थात्। => यावत्+प्रस्‍तावः+ विचारपतितः+अस्‍थात्। विचारपतितोऽस्‍थात्। => विचारपतितः+अस्‍थात्। संस्‍कृतविषमादाय => संस्‍कृतविषयम्+आदाय दित्‍सुरेकश्‍छात्रो => दित्‍सुः+एकः+छात्रः नियुक्‍तोऽभूत्। => नियुक्‍तः+अभूत्। सुरुचिरदर्शनस्‍य => सुरुचिः+अदर्शनस्‍य युवकस्‍यास्‍य => युवकस्‍य+अस्‍य स्‍वभावमस्‍मत्पिता => स्‍वभावम्+अस्‍मत्पिता सुभगश्‍चायमभूत्, => सुभगः+च+अयम्++अभूत्, सहातिष्‍ठत्। => सह+अतिष्‍ठत्। सौम्‍याऽभूत्। => सौम्‍या+अभूत्। स्‍यादयम् => स्‍यात्+अयम् कौमुदीमाधारीकृत्‍य => कौमुदीम्+आधारीकृत्‍य नियमानसौ => नियमान्+असौ मामलेखयत्। => माम्+अलेखयत्। अनुवादमहमकरवम्। => अनुवादम्+अहम्+अकरवम्। पाठावलीमपठम्। => पाठावलीम्+अपठम्। वर्षेहम् => वर्षे+अहम् द्विषष्टिप्रतिशतमंकैरुत्तीर्णा। => द्विषष्टिप्रतिशतम्+अंकैः+उत्तीर्णा। रुचिरधुना => रुचिः+अधुना परिवर्तनमियेष। => परिवर्तनम्+इयेष। वर्षेऽहम् => वर्षे+अहम् प्रयत्‍नानारब्‍धवती। => प्रयत्‍नान्+आरब्‍धवती। तान्‍येव => तानि+एव कविर्भूत्‍वा => कविः+भूत्‍वा धिगेव => धिक्+एव चेत्‍कवि: => चेत्+कवि: ’’इत्‍यधुनाऽहम् => इति+अधुना+अहम् स्‍याद्यन्‍मदीयानि => स्‍याद्+यत्+मदीयानि चाऽऽसम् => च+आसम् शृंगारकवीनामाराध्‍यदेवोऽयमासीन्‍मे => शृंगारकवीनाम्+आराध्‍यदेवः+अयम्+आसीत्+मे मण्‍डनमंगयष्‍टेरनासवाख्‍यम् => मण्‍डनमंगयष्‍टेः+अनासवाख्‍यम् मयाऽधीतम्। => मया+अधीतम्। सर्गो भगवत्‍कृपया => सर्गः+ भगवत्कृपया ‘‘तदाननम् => ‘‘तदा+आननम् क्षितीश्‍वरो रहस्‍युपाघ्राय => क्षितीश्‍वरः+ रहसि+उपाघ्राय रहस्‍युपाघ्राय => रहसि+उपाघ्राय तृप्तिमाययौ’’ => तृप्तिम्+आययौ’’ किंचिदीषद्गूढमि‍ङ्गितम् => किंचित्+इषत्+गूढम्+इङ्गितम् विद्यालयीयैरस्‍मद्गुरुभि: => विद्यालयीयैः+अस्‍मद्गुरुभि: स्‍पृष्टमपि => स्‍पृष्टम्+अपि नासीदिदमावश्‍यकम् => न+आसीत्+इदम्+आवश्‍यकम् तदीयमानीलमुखम् => तदीयम्+आनीलमुखम् मतेरगम्‍यान्‍येवासन् => मतेः+अगम्‍यानि+एव+आसन् गुरवो जीवनस्‍य => गुरवः+ जीवनस्‍य विद्वांसोऽभूवन्। => विद्वांसः+अभूवन्। सरलैरनुग्रैश्‍च => सरलैः+अनुग्रैः+च सामान्‍यपर्यायैस्‍ते => सामान्‍यपर्यायैः+ते सर्वमपीदमपाठयन्। => सर्वम्+अपि+इदम्+अपाठयन्। ‘बालेन्‍दुवक्राण्‍यविकासभावाद् => ‘बालेन्‍दुवक्राणि+अविकासभावाद् पलाशान्‍यतिलोहितानि। => पलाशानि+अतिलोहितानि। नखक्षतानीव => नखक्षतानि+इव पाठ्यमानोऽभूत्। => पाठ्यमानः+अभूत्। कतिपयप्रवृत्तीनामभिज्ञा => कतिपयप्रवृत्तीनाम्+अभिज्ञा आसंस्‍तथापि => आसन्+तथापि श्‍लोकस्‍यास्‍य => श्‍लोकस्‍य+अस्‍य कमप्‍यर्थम् => कम्+अपि+अर्थम् प्रयत्‍यापि => प्रयत्‍य+अपि बोद्धुमपारयन्। => बोद्धुम्+अपारयन्। चेदमासीत्। => च+इदम्+आसीत्। अतो नितान्‍तमकपटेन => अतः+ नितान्‍तम्+अकपटेन नितान्‍तमकपटेन => नितान्‍तम्+अकपटेन नावगतम्’’ => न+अवगतम्’’ प्रयत्‍नशतमतिक्रम्‍य => प्रयत्‍नशतम्+अतिक्रम्‍य स्मितमधरपुटाद् => स्मितम्+अधरपुटाद् बहिरभूत्। => बहिः+अभूत्। ततस्‍तैश्‍चातुर्येण => ततः+तैः+चातुर्येण भूयानर्थो => भूयान्+अर्थः अस्‍माभिश्चावबुद्ध:। => अस्‍माभिः+च+अवबुद्ध:। वराकस्‍योपरि => वराकस्‍य+उपरि सेयमभूत्। => सा+इयम्+अभूत्। भगवत्कृपयाऽस्मिन् => भगवत्कृपया+अस्मिन् परित्‍यक्तमासीत्। => परित्‍यक्तम्+आसीत्। किम्भूतकिमाकार => किम्+अभूत्+किम्+आकारः एवाऽभूत्। => एव+अभूत्। ‘नागेन्‍द्रहस्‍तास्‍त्‍वचि => ‘नागेन्‍द्रहस्‍ताः+त्वचि कर्कशत्‍वादेकान्‍त-शैत्‍यात्‍कदलीविशेषा:’ => कर्कशत्‍वात्+एकान्‍त-शैत्‍यात्+कदलीविशेषा:’ पाठयतस्‍तस्‍य => पाठयतः+तस्‍य किम्चिदवगतवत्‍या => किंचित्+अवगतवत्‍या ममापि => मम+अपि मुखमुत्‍थाप्‍य => मुखम्+उत्‍थाप्‍य तन्‍मुखम् => तत्+मुखम् नाभवत्। => न+अभवत्। भगवानेव => भगवान्+एव किमस्‍य => किम्+अस्‍य भवेत्तेषु => भवेत्+तेषु इयदवश्‍यम् => इयत्+अवश्‍यम् यन्‍मम => यत्+मम जागरुकाऽभूत्। => जागरुका+अभूत्। गांभीर्यमहमधुनापि => गांभीर्यम्+अहम्+अधुना+अपि चाकरोत्। => च+अकरोत्। तदिदम् => तत्+इदम् नाद्य => न+अद्य संकोचमनुभवामि => संकोचम्+अनुभवामि यन्‍मदीये => यत्+मदीये सहैवाभवत्। => सह+एव+अभवत्। युवकोऽभूत्। => युवकः+अभूत्। शिक्षकोऽभूत्। => शिक्षकः+अभूत्। कमनीयश्‍चाभूत्। => कमनीयः+च+अभूत्। कस्मिन्‍नपि => कस्मिन्+अपि कस्‍यामपि => कस्‍याम्+अपि कस्मिन्‍नपि => कस्मिन्+अपि नानुरागस्‍य => न+अनुरागस्‍य पुरुषजातेरेवायम् => पुरुषजातेः+एव+अयम् अयमासीत्‍प्रभाव: => अयम्+आसीत्+प्रभाव: साहचर्येऽपि => साहचर्ये+अपि विकृतिवरलोकिता। => विकृतिः+अवलोकिता। अधुनाऽहम् => अधुना+अहम् शृंगारमुग्रम् => शृंगारम्+उग्रम् शुचिरुज्‍ज्‍वल:’ => शुचिः+उज्‍ज्‍वल:’ अहमधुना => अहम्+अधुना यद् यदि => यत्+ यदि साहित्‍यमपाठयिष्‍यत्तर्हि => साहित्‍यम्+अपाठयिष्‍यत्+तर्हि किमहम् => किम्+अहम् तथाविधाऽस्‍थास्‍यम्? => तथाविधा+अस्‍थास्‍यम्? विषयोऽयमेवाऽऽसीत्। => विषयः+अयम्+एव+आसीत्। माषमश्‍नामि’ => माषम्+अश्‍नामि’ वार्तायामपि => वार्तायाम्+अपि कवितापि => कविता+अपि अमररचयितुर्बाणभट्टस्‍यापि => अमररचयितुः+बाणभट्टस्‍य+अपि मेऽभूत्। => मे+अभूत्। सर्वमपि => सर्वम्+अपि मनस्‍यनुभूतम्। => मनसि+अनुभूतम्। उन्‍मादस्‍येव => उन्‍मादस्‍य+एव सर्वदाऽस्‍थात्। => सर्वदा+अस्‍थात्। नाहम् => न+अहम् किमपि। => किम्+अपि। मयावश्‍यम् => मया+अवश्‍यम् साहसमनुष्ठितमासीत्। => साहसम्+अनुष्ठितम्+आसीत्। पाठयन्‍नभूत् => पाठयन्+अभूत् किमित्‍यस्ति?’’ => किमिति+अस्ति?’’ एवोदतरत्- => एव+उदतरत्- स्‍वयमेव => स्‍वयम्+एव यन्‍नेयमश्‍लीलता। => यत्+न+इयम्+अश्‍लीलता। भवतीति => भवति+इति नाद्यापि => न+अद्य+अपि शब्‍दैर्नास्ति, => शब्‍दैः+न+अस्ति, चाऽस्ति। => च+अस्ति। पुनश्‍च => पुनः+च काव्‍यानीमानि => काव्‍यानि+इमानि रसिकैश्‍च => रसिकैः+च रसनीयानीति => रसनीयान्+इति बालपाठ्यत्‍वाबुद्धया। => बालपाठ्यत्व+अबुद्धया। बालपाठ्यान्‍यपि => बालपाठ्यान्+अपि तत्‍तत्‍समयेषु, => तत्+तत्+समयेषु, किन्‍त्‍वधुना => किन्‍तु+अधुना स्‍वयमेव => स्‍वयम्+एव काव्‍यानामाधार: => काव्‍यानाम्+आधार: अनादिनिधना => न+आदिनिधना कदाप्‍यपक्षीयन्‍ते, => कदापि+अपक्षीयन्‍ते, काव्‍यमद्याप्‍यमरम्। => काव्‍यम्+अद्य+अपि+अमरम्। भारस्‍तत्तद्युगीयशिक्षाशास्त्रिणाम् => भारः+तत्तत्युगीयशिक्षाशास्त्रिणाम् स्‍कन्‍धयोरुपरि => स्‍कन्‍धयोः+उपरि सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् समुपयुक्‍ते => सम्+उपयुक्‍ते तदात्‍वेऽहम् => तदात्‍वे+अहम् मनस्‍येव => मनसि+एव गौरवान्विताऽभूवम्। => गौरवान्विता+अभूवम्। कथमप्‍युन्‍नमितम् => कथम्+अपि+उन्‍नमितम् इत्‍यत्राश्‍लीलताया => इत्यत्र+अश्‍लीलतायाः अंशमपि => अंशम्+अपि रसचर्वणायाश्‍च => रसचर्वणायाः+च स्रोतोऽस्ति => स्रोतः+अस्ति अनभ्रो वज्रपात: => अनभ्रः+ वज्रपात: शनरैरहम् => शनैः+अहम् भवति-हृदय-मस्तिष्‍कयोर्विकासेन => भवति-हृदय-मस्तिष्‍कयोः+विकासेन मयाऽपि => मया+अपि संस्‍कृतमादाय => संस्‍कृतम्+आदाय समुत्तीर्णाऽभूत्। => समुत्तीर्णा+अभूत्। द्रव्‍याभावस्‍तु => द्रव्‍याभावः+तु परिभाषैव!!! => परिभाषा+एव!!! तस्‍याऽपि => तस्‍य+अपि तावदल्‍पपरिमाणा => तावत्+अल्‍पपरिमाणा वृत्तिर्नाभूत् => वृत्तिः+न+अभूत् अतस्‍तेन => अतः+तेन भ्रमणायोद्यानम् => भ्रमणाय+उद्यानम् किमिव?’ => किम्+इव?’ सूचनामेव => सूचनाम्+एव तस्‍याभिभावकोऽद्य => तस्‍य+अभिभावकः+अद्य मयाऽप्‍यमिलत्। => मया+अपि+अमिलत्। क्षणेनैव => क्षणेन+एव नासन्‍नेव। => न+आसन्+एव। नगरेऽस्मिन् => नगरे+अस्मिन् स्थितिरेव => स्थितिः+एव कदाऽप्‍यपश्‍यत्, => कदापि+अपश्‍यत्, चाहम् => च+अहम् तमपश्‍यम् => तम्+अपश्‍यम् जीवनस्‍याधार => जीवनस्‍य+आधारः सर्वदाऽस्‍थात्। => सर्वदा+अस्‍थात्। किमपि => किम्+अपि किन्‍त्‍वासीत् => किन्‍तु+आसीत् सकृदुदयते, => सकृत्+उदयते, चेन्‍न => चेत्+न एकमपूर्वम् => एकम्+अपूर्वम् केवलमनुभवगम्‍यम्। => केवलम्+अनुभवगम्‍यम्। कर्कशजटिलान्‍त:करणा:। => कर्कशजटिल+अन्‍त:करणा:। किमिदम् => किम्+इदम् ‘निर्वासनास्‍तु => ‘निर्वासनाः+तु रंगान्‍तर्वेश्‍मकुड्याश्‍मसंनिभा:। => रंगान्‍तः+वेश्‍मकुड्याश्‍मसंनिभा:।’ ’यद्यस्‍यानुभवोऽपेक्ष्‍यते => यदि+अस्‍य+अनुभवः+अपेक्ष्‍यते वैद्याश्‍च => वैद्याः+च कवेर्भावुकम् => कवेः+भावुकम् हृदयमापृच्‍छयताम्, => हृदयम्+आपृच्‍छयताम्, संधिरयं => संधिः+अयम् सर्वासामपि => सर्वासाम्+अपि कन्‍यकास्‍तथाविधान् => कन्‍यकाः+तथाविधान् प्रहितो मदीयोऽग्रहस्‍तश्चित्रार्पितारंभ => प्रहितः+ मदीयः+अग्रहस्‍तः+चित्रार्पितारम्भ मदीयोऽग्रहस्‍तश्चित्रार्पितारंभ => मदीयः+अग्रहस्‍तः+चित्रार्पितारम्भ इवावतस्‍थे। => इव+अवतस्‍थे। ‘मार्गाचलव्‍यतिकराकुलितेव => ‘मार्गाचलव्‍यतिकराकुलिता+एव स्‍मृतिपथमारुढा। => स्‍मृतिपथम्+आरुढा। नाहमगाम् => न+अहम्+अगाम् रात्रिर्मे => रात्रिः+मे नेत्रयोरेव => नेत्रयोः+एव साहित्‍यमधीतम्, => साहित्‍यम्+अधीतम्, निर्मितमासीत्। => निर्मितम्+आसीत्। दर्शनमसंभवम् => दर्शनम्+असंभवम् संवृत्तमासीत्। => संवृत्तम्+आसीत्। सर्वस्‍यापि => सर्वस्‍य+अपि ग्रीष्‍मावकाशस्‍योत्‍साहो => ग्रीष्‍मावकाशस्‍य+उत्‍साहः करैस्‍ताप्‍यमाना => करैः+ताप्‍यमाना पुनर्दिनम्, => पुनः+दिनम्, विरसमिव => विरसम्+इव दिनेऽपि => दिने+अपि स्‍मृतिरत्‍युग्राऽभूत्। => स्‍मृतिः+अत्युग्रा+अभूत्। सोऽभविष्‍यत् => सः+अभविष्‍यत् धैर्यबंधमतिभिद्य => धैर्यबंधम्+अतिभिद्य मुखराऽभविष्‍यत्। => मुखरा+अभविष्‍यत्। मयाध्‍ययनम् => मया+अध्‍ययनम् यस्‍याशंका => यस्‍य+आशंका पूर्वतश्चिरादभूत्। => पूर्वतः+अचिरात्+अभूत्। स्‍वाभाविकमिदम् => स्‍वाभाविकम्+इदम् यदाधुनिककन्‍यका => यदा+आधुनिककन्‍यका यस्‍योद्देश्‍यमपि => यस्‍य+उद्देश्‍यम्+अपि नैव => न+एव साधनमेव => साधनम्+एव वृद्धिरित्‍येव। => वृद्धिः+इति+एव। तदिदमेव => तत्+इदम्+एव बालिकाऽत्‍यन्‍तम् => बालिका+अत्यन्‍तम् तत्रोपायद्वयम्’ => तत्र+उपायद्वयम्’ अत्‍युच्‍चशिक्षयोद्वाह: => अत्युच्‍चशिक्षया+उद्वाह: त्रयमेतत् => त्रयम्+एतत् तावदेव => तावद्+एव सुयोग्‍यो वरस्तासां => सुयोग्‍यः+ वरः+तासाम् वरस्तासां => वरः+तासाम् संतुष्‍याल्‍पेनापि => संतुष्‍य+अल्‍पेन+अपि मन्‍यते-इदमेव => मन्‍यते-इदम्+एव जीवनमपि => जीवनम्+अपि उच्‍चशिक्षामधिगत्‍य => उच्‍चशिक्षाम्+अधिगत्‍य वृत्तिमारभन्‍ते => वृत्तिम्+आरभन्‍ते तास्वपि => तासु+अपि एतद्धि => एतद्+हि नासम् => न+आसम् दृष्ट्वाऽप्‍यद्यावधिः => दृष्ट्वा+अपि+अद्य+अवधिः किमप्‍यमनोहारित्‍वम् => किमपि+अमनोहारित्‍वम् नावलोकितम्। => न+अवलोकितम्। नासीत्-अतोऽहमध्‍ययनम् => न+आसीत्-अतः+अहम्+अध्‍ययनम् त्‍यक्‍तुमपि => त्‍यक्‍तुम्+अपि नाऽसीत् => न+आसीत् मामुद्बोढुमाकृष्ट: => माम्+उद्बोढुम्+आकृष्ट: शिक्षा-धनमेव => शिक्षा-धनम्+एव मद्विवाहाय => मत्+विवाहाय अतो विविधम् => अतः+ विविधम् ममाऽध्‍ययनम् => मम+अध्‍ययनम् सर्वैरनुमतम्। => सर्वैः+अनुमतम्। मयाऽग्रिममध्‍ययनमारब्‍धम्। => मया+अग्निमम्+अध्‍ययनम्+आरब्‍धम्। मदर्थमन्‍वेष्टुम् => मदर्थम्+अन्‍वेष्टुम् निभृतमारब्‍धवानस्‍तीति => निभृतम्+आरब्‍धवान्+अस्‍ति+इति अहमजानाम्। => अहम्+अजानाम्। विध्‍नोऽस्मिन् => विध्‍ने+अस्मिन् नाजगाम्। => न+अजगाम। विश्‍वविद्यालयेऽध्‍ययनमस्मिन् => विश्‍वविद्यालये+अध्‍ययनम्+अस्मिन् सहशिक्षाऽभूत्। => सहशिक्षा+अभूत्। स्‍तरोऽपि => स्‍तरः+अपि कवितासरित् => कविता+असरित् व्‍याकृतिसरणिमहम् => व्‍याकृतिसरणिम्+अहम् मयाऽवगता। => मया+अवगता। सर्वस्‍याप्‍येतस्‍य => सर्वस्‍य+अपि+एतस्‍य कृपाऽभूत्-येन => कृपा+अभूत्-येन प्रदत्तमासीत्। => प्रदत्तम्+आसीत्। ‘नागेन्‍द्रहस्‍तास्‍त्‍वचि => ‘नागेन्‍द्रहस्‍ताः+तु+अचि कर्कशत्‍वादेकान्‍तशैत्‍यात् => कर्कशत्‍वात्+एकान्‍तशैत्‍यात् इत्‍याद्यहमपठम्-तदा => इति+अद्य+अहम्+अपठम्-तदा संस्‍कृतसाहित्‍यस्‍याश्‍लीलताया => संस्‍कृतसाहित्‍यस्‍य+अश्‍लीलताया स्‍मृताववतरन्ति => स्‍मृतौ+अवतरन्ति अधुनाऽहम् => अधुना+अहम् सर्वमपि => सर्वम्+अपि तदिदमजानाम्। => तत्+इदम्+अजानाम्। समागतानाम् => सम+आगतानाम् नखक्षतानीव => नखक्षतानि+इव इत्‍येतस्‍य => इति+एतस्‍य मर्मापि => मर्म+अपि साध्‍ववबुद्धम्। => साधु+अवबुद्धम्। दुष्‍यन्‍तशकुन्‍तलयोर्वार्तालापे => दुष्‍यन्‍तशकुन्‍तलयोः+वार्तालापे तदपि => तद्+अपि अकस्‍मादेव’- => अकस्‍मात्+एव’- तदाननम् => तत्+आननम् रहस्‍युपाघ्राय => रहसि+उपाघ्राय तृप्तिमाययौ।’ => तृप्तिम्+आययौ।’ रहस्‍यमपि => रहस्‍यम्+अपि किंचिन्‍मयाऽबुद्धम्। => किंचित्+मया+अबुद्धम्। कौमार्यसुलभेनाज्ञानेनोत्‍पादिताऽसुविधा => कौमार्यसुलभेन+अज्ञानेन+उत्‍पादिता+असुविधा नापजगाम। => न+अपजगाम। मर्मवेदिनस्‍त्‍वासन्‍नेव, => मर्मवेदिनः+तु+आसन्+एव, आंग्‍ल-फ्रांसीसीसाहित्‍ययोरपि => आंग्‍ल-फ्रांसीसीसाहित्‍ययोः+अपि तेषामासीत्। => तेषाम्+आसीत्। प्राचीनविचारान्‍न => प्राचीनविचारात्+न भारतीयस्‍यैकस्‍य => भारतीयस्‍य+एकस्‍य यावदावश्‍यकम् => यावत्+आवश्‍यकम् तावत्-ततोऽप्‍यधिकम् => तावत्-ततः+अपि+अधिकम् आवश्‍यकमिति => आवश्‍यकम्+इति सिद्धान्‍तोऽभूत्। => सिद्धान्‍तः+अभूत्। अतस्‍ते => अतः+ते बालिकानामध्‍ययने => बालिकानाम्+अध्‍ययने यावताऽवधानेन => यावत्+अवधानेन पाठयतस्‍तावदवधानम् => पाठयतः+तावत्+अवधानम् दिशानिर्देशश्‍च => दिशानिर्देशः+च भवेत्तर्हि => भवेत्+तर्हि नात्र => न+अत्र एकाऽन्‍यापि => एका+अन्‍या+अपि छात्राऽऽसीत्। => छात्रा+आसीत्। विवाहिताऽभूत्। => विवाहिता+अभूत्। एकत्राध्‍यापिका => एकत्र+अध्‍यापिका चाऽऽसीत्। => च+आसीत्। शुभकर्मण्‍येव => शुभकर्मणि+एव स्‍यादित्‍युद्देश्‍यमादाय => स्‍यात्+इति+उद्देश्‍यम्+आदाय निर्वाचितोऽभूत्। => निर्वाचितः+अभूत्। नाऽऽसीत्, => न+आसीत्, पुस्‍तकादीनामानयनाय => पुस्‍तकादीनाम्+आनयनाय कदाचिदहम् => कदाचित्+अहम् गृहमपि => गृहम्+अपि स्‍वभावादेव => स्‍वभावात्+एव नासीत्। => न+आसीत्। कर्कशस्‍तु => कर्कशः+तु नासीत् => न+आसीत् तदनन्‍तरमपि => तदनन्‍तरम्+अपि नाभिरोचयन्ति => न+अभिरोचयन्ति एनमेव => एनम्+एव विषमादाय => विषयम्+आदाय कर्मचारिणोऽभूवन्। => कर्मचारिणः+अभूवन्। तेऽवांछन् => ते+अवांछन् सर्वेऽपि => सर्वे+अपि तेषामेव => तेषाम्+एव नाऽसीत्। => न+आसीत्। तयोर्जीवनम् => तयोः+जीवनम् चाभवत्। => च+अभवत्। ए‍तद्विषये => ए‍तत्+विषये विवादोऽपि => विवादः+अपि तेऽकथयन्, => ते+अकथयन्, ‘त्‍वमधुना => ‘त्‍वम्+अधुना चाऽसि। => च+असि। सर्वमपि => सर्वम्+अपि पतेरिच्‍छाया => पतेः+इच्‍छायाः स्‍वतंत्रमध्‍ययनम्, => स्‍वतंत्रम्+अध्‍ययनम्, सर्वमपि => सर्वम्+अपि स्‍याद्यदहम् => स्‍यात्+अहम् अध्‍ययनमपि।’ => अध्‍ययनम्+अपि।’ सर्वमपीदम् => सर्वम्+अपि+इदम् ममाश्‍चर्यम्, => मम+आश्‍चर्यम्, खेदश्‍च => खेदः+च एकाऽपीयसी => एका+अल्पीयसी आशंकापि => आशंका+अपि दाम्‍पत्‍यमपि => दाम्‍पत्‍यम्+अपि नास्मि => न+अस्मि समानमेव => समानम्+एव द्वयोरेकतरोऽपि => द्वयोः+एकतरः+अपि नानुभवेत्। => न+अनुभवेत्। हृदयेऽभूत् => हृदये+अभूत् तावतैवाऽऽटोपेन => तावत्+एव+आटोपेन यदाऽहम् => यदा+अहम् परावर्तमानाऽभूवम्, => परावर्तमाना+अभूवम्, विवेचयन्‍नासीत्। => विवेचयन्+आसीत्। विषयोऽभून्‍मम => विषयः+अभूत्+मम नाकरोत्। => न+अकरोत्। मद्विवाहयोग्‍यवरस्‍यान्‍वेषणाय => मद्विवाहयोग्‍यवरस्‍य+अन्‍वेषणाय सुहृत्सम्मितोपदेशस्‍य => सुहृत्सम्मित्+उपदेशस्‍य मित्रवर्यैर्यथासंभवम् => मित्रवर्यैः+यथासंभवम् मित्रस्‍याऽऽसीत्। => मित्रस्‍य+आसीत्। अनिच्‍छन्‍त्‍याऽपि => अनिच्‍छन्‍त्‍या+अपि कियानंश: => कियान्+अंश: मातोवाच => माता+उवाच विवाहोऽतिदूरम् => विवाहः+अतिदूरम् नास्मि, => न+अस्मि, इदमेव => इदम+एव तस्‍मादपि => तस्‍मात्+अपि सेयम् => सा+इयम् द्राक्तरोऽपि => द्राक्तरः+अपि पदस्‍थापितोऽस्ति।’ => पदस्‍थापितः+अस्ति।’ तूक्तम्-‘हन्‍ता => तु+उक्तम्-‘हन्‍त स्त्रियोऽपि => स्त्रियः+अपि अस्‍माकमेवास्मिन् => अस्‍माकम्+एव+अस्मिन् अस्मिन्‍नेव => अस्मिन्+एव वरोऽन्विष्‍येत, => वरः+अन्विष्‍येत, विवाहश्‍च => विवाहः+च कस्‍तत्र => कः+तत्र निरुत्तराऽस्‍थात्। => निरुत्तरा+अस्‍थात्। इयोनेवांशो => इयान्+एव+अंशः इदमपि => इदम्+अपि छायाचित्राण्‍यपि => छायाचित्राणि+अपि लब्‍धस्थितीनि => लब्‍धः+स्थितिनि श्रुतचरमासीन्‍मत्‍सख्‍या: => श्रुतचरम्+आसीत्+मत्‍सख्‍या: उषोऽनिरुद्धलीलाया: => उषः+अनिरुद्धलीलाया: तत्रैकतमम् => तत्र+एकतमम् सुगुप्तमेव => सुगुप्तम्+एव स्‍वयमपि => स्‍वयम्+अपि वर्तमानस्‍यायैव => वर्तमानस्‍य+अस्य+एव चित्रगतायाऽस्‍मै => चित्रगताय+अस्‍मै समर्पितमासीत्। => समर्पितम्+आसीत्। विवाहोऽपि => विवाहः+अपि सौभाग्‍यत्तेनैव => सौभाग्‍यात्+तेन+एव निष्‍पत्तिरभूत्। => निष्‍पत्तिः+अभूत्। तदनन्‍तरमपि => तदनन्‍तरम्+अपि सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् पूरितमभूत्। => पूरितम्+अभूत्। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् मिथ्‍याचार:। => मिथ्‍या+आचार:। अहमिदम् => अहम्+इदम् अवांछमेव => अवांछम्+एव चर्चाऽपि => चर्चा+अपि एतद्विपरीतम् => एतत्+विपरीतम् यदेवाऽवांछताम्, => यदेव+अवांछताम्, कर्तुमपि => कर्तुम्+अपि नाहम् => न+अहम् पुरोऽसरम्। => पुरः+असरम्। ‘यद्भविष्‍या’ => ‘यत्+भविष्‍या’ प्रतीक्षामहम् => प्रतीक्षाम्+अहम् अहमजानाम् => अहम्+अजानाम् तदिदमपि, => तत्+इदम्+अपि, यत्‍सम्‍भवतो => यत्+सम्भवतः कश्‍चनाऽपि => कश्‍चन+अपि तद्योग्‍याम् => तत्+योग्‍याम् किंचनान्‍यदेव => किम्+च+अन्‍यत्+एव अवर्णनीयमभूत्। => अवर्णनीयम्+अभूत्। चिन्तितमासीत् => चिन्तितम्+आसीत् यावदहम् => यावत्+अहम् नोत्तरामि => न+उत्तरामि विवाहोऽपि => विवाहः+अपि वोढुमहम् => वोढुम्+अहम् ततश्‍च => ततः+च पूर्वमेव => पूर्वम्+एव पित्राऽहमुक्ता => पित्रा+अहम्+उक्ता यदधुना => यत्+अधुना विषयस्‍त्‍वाम् => विषयः+त्वाम् तदनन्‍तरमेव => तदनन्‍तरम्+एव प्रयत्‍नोऽभूत्। => प्रयत्‍नः+अभूत्। पूर्वमेव => पूर्वम्+एव यदहम् => यत्+अहम् स्थित्‍वाऽहम् => स्थित्‍वा+अहम् स्‍थानात्तस्‍मान्निर्गतवती। => स्‍थानात्+तस्‍मात्+निर्गतवती। पितृचरणैरिदम् => पितृचरणैः+इदम् संमतिलक्षणमवबुद्धम् => संमतिलक्षणम्+अवबुद्धम् नाहमद्यावधि => न+अहम्+अद्य+अवधि भवन्‍तोऽपि => भवन्‍तः+अपि पितुरधोमुखी। => पितुः+अधोमुखी। जानीयुश्‍चेज्‍जानीरन्, => जानीयुः+चेत्+जानीरन्, सेयमुपेक्षैवाऽऽसीत्। => सा+इयम्+उपेक्षा+एव+आसीत्। वाऽऽसीत्। => वा+आसीत्। सर्वमपि => सर्वम्+अपि कोऽभून्निर्धारित:, => कः+अभूत्+निर्धारित:, कस्‍मान्‍नगरात् => कस्‍मात्+नगरात् विद्यामर्जितवान्, => विद्याम्+अर्जितवान्, सर्वमपि => सर्वम्+अपि ममाज्ञातमासीत्। => मम+अज्ञातम्+आसीत्। विवाह-विषयिकाश्‍चर्चा => विवाह-विषयिकाः+चर्चाः भवन्‍तीति => भवन्‍ति+इति श्रुतमासीत्-किन्‍तु => श्रुतम्+आसीत्-किन्‍तु नागच्‍छन्। => न+अगच्‍छन्। ममाध्‍ययनगृहम् => मम+अध्‍ययनगृहम् सर्वोच्‍चकक्ष्‍यायामासीत्। => सर्वोच्‍चकक्ष्‍यायाम्+आसीत्। शयेनमारब्‍धम्। => शयेनम्+आरब्‍धम्। रात्रावध्‍ययनगृहम्, => रात्रौ+अध्‍ययनगृहम्, सर्वेषामेषाम् => सर्वेषाम्+एषाम् निमग्‍नाऽभूत्? => निमग्‍ना+अभूत्? पुष्‍करपलाशवन्निर्लेपा => पुष्‍करपलाशवत्+निर्लेपा भूत्‍वाऽप्‍यहम् => भूत्‍वा+अपि+अहम् तदिदममवश्‍यम् => तत्+इदम्+अवश्‍यम् यत्‍सर्वमिदम् => यत्+सर्वम्+इदम् भविष्‍यदन्‍धकारमयम् => भविष्‍यत्+अन्‍धकारमयम् एवाऽऽसीत्। => एव+आसीत्। दाम्‍पत्‍यात्‍कौमार्यमेव => दाम्‍पत्‍यात्‍कौमार्यम्+एव आसीत्‍कदाचन => आसीत्+कदाचन यदेकदा => यदा+एकदा अहमपि => अहम्+अपि सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् सकृन्‍मयापि => सकृत्+मया+अपि परिकल्पितमासीत्। => परिकल्पितम्+आसीत्। कल्‍पनयाऽनया => कल्‍पनया+अनया सहैव => सह+एव चैकान्‍यापि => च+एकानि+अपि शनैरुद्गता => शनैः+उद्गता स्‍म-संभवतो राकेशस्‍य। => स्‍म-संभवतः+ राकेशस्‍य। तस्‍यैव => तस्‍य+एव मूर्तिरियमासीन्‍मे => मूर्तिः+इयम्+आसीत्+मे सर्वोऽयम् => सर्वः+अयम् सौधोऽन्‍तर्हितोऽभूत्। => सोधः+अन्‍तर्हितः+अभूत्। स्‍मृतेरवलम्‍बनमादाय => स्‍मृतेः+अवलम्बनम्+आदाय मयाऽध्‍ययनम् => मया+अध्ययनम् कृतमभूत् => कृतम्+अभूत् सहैव => सह+एव प्रादुर्भूताऽऽसीत्, => प्रादुर्भूता+आसीत्, हृदयेऽरुणिम्‍न: => हृदये+अरुणिम्‍न: कृतोऽभून्‍मया, => कृतः+अभूत्+मया, विधाय-एकस्मिन्‍नदृश्‍यसंसारे => विधाय-एकस्मिन्+अदृश्‍यसंसारे स्‍थापितमभूत्-तस्‍याद्य => स्‍थापितम्+अभूत्-तस्‍य+अद्य नामापि, => नाम+अपि, विलुप्तमिवासीत्। => विलुप्तम्+इव+आसीत्। जीवनपर्यन्‍तमधुना => जीवनपर्यन्‍तम्+अधुना तदिदमहम् => तत्+इदम्+अहम् वक्‍तुमपारयम् => वक्‍तुम्+अपारयम् यत्तस्‍य => यत्+तस्‍य स्‍मृतिरेव => स्‍मृतिः+एव चलन्‍त्‍यास्तिष्‍ठन्‍त्‍याश्‍च => चलन्‍त्‍याः+तिष्‍ठन्‍त्‍याः+च प्राणानामन्‍त: => प्राणानाम्+अन्‍त: स्‍पन्‍दनात्‍मकसमवायिकारणमभूत्। => स्‍पन्‍दनात्‍मकम्+असमवायिकारणम्+अभूत्। यन्‍ममान्‍त: => यत्+मम+अन्‍त: करणस्‍यान्तिमा => करणस्‍य+अन्तिमा सेयमेवाऽभूत् => सा+इयम्+इव+अभूत् स्‍मृतिरक्षुण्‍णा => स्‍मृतिः+अक्षुण्‍णा दर्शनसमकालमेव => दर्शनसमकालम्+एव चिरन्‍तनमेकम् => चिरन्‍तनम्+एकम् प्रज्‍वलितमभूत्। => प्रज्‍वलितम्+अभूत्। सर्वमपि => सर्वम्+अपि निर्विकल्‍पकमासीत्। => निर्विकल्‍पकम्+आसीत्। विसंज्ञेव, => विसंज्ञा+इव, विचेतनेव, => विचेतना+इव, मूर्छितेव => मूर्छिता+इव सर्वदाऽहमतिष्‍ठम्। => सर्वदा+अहम्+अतिष्‍ठम्। यदाऽवितर्कितमेव => यदा+अवितर्कितम्+एव सुकृन्‍नलिन्‍याऽहमुक्‍ता-कल्‍पने, => सुकृत्+नलिन्‍या+अहम्+उक्‍ता-कल्‍पने, अचिरादेव => अचिरात्+एव मच्‍चरणयोरधस्‍ताद् => मच्‍चरणयोः+अधस्‍ताद् भूमिरपसृता। => भूमिः+अपसृता। विवाहस्‍याऽवशिष्‍टा:? => विवाहस्‍य+अवशिष्‍टा:? दशदिनानन्‍तरमहम् => दशदिनानन्‍तरम्+अहम् नगरमिदम् => नगरम्+इदम् निर्मममवसानम् => निर्ममम्+अवसानम् एकक्षणार्थमहम् => एकक्षणार्थम्+अहम् विचेतनेवाभूवम्। => विचेतन+एव+अभूवम्। अपरस्मिन्‍नेव => अपरस्मिन्+एव महत्‍पातकमासीद्यन्‍मया => महत्+पातकम्+आसीत्+मया जनकाज्‍जनन्‍या => जनकात्+जनन्‍या तदिदमुक्‍तम् => तत्+इदम्+उक्‍तम् यद्विवाहस्‍य => यत्+विवाहस्‍य ममापि => मम+अपि सम्‍मतिरावश्‍यकी। => सम्‍मतिः+आवश्‍यकी। यद्यहम् => यदि+अहम् प्रार्थनामकरिष्‍यम् => प्रार्थनाम्+अकरिष्‍यम् नितान्‍तमसामयिकस्‍तर्हि => नितान्‍तम्+असामयिकः+तर्हि विफलामकरिष्‍यत्। => विफलाम्+अकरिष्‍यत्। यद्यहम् => यदि+अहम् जिज्ञासामकरिष्‍यम्, => जिज्ञासाम्+अकरिष्‍यम्, किंचनावगतम् => किंचन+अवगतम् विषयेऽप्राक्ष्‍यम्, => विषये+अप्राक्ष्‍यम्, पितृचरणैर्बहुकृतमभविष्‍यत्। => पितृचरणैः+बहुकृतम्+अभविष्‍यत्। मौनमाचीर्णम्। => मौनम्+आचीर्णम्। तटस्‍थयैव => तटस्‍थया+एव सम्मितिरपि => सम्मतिः+अपि प्रदत्‍तेव। => प्रदत्ता+एव। अधुनाऽऽत्‍मनैव => अधुना+आत्‍मना+एव कृतेऽपराधे => कृते+अपराधे कमभियुंजे? => कम्+अभियुंजे? यत्‍प्रयागाद्वरयात्रिका: => यत्+प्रयागात्+वरयात्रिका: एतदुपरि => एतत्+उपरि प्रलम्‍बहासमकार्षीत्। => प्रलम्‍बहासम्+अकार्षीत्। प्रश्‍नोऽयम् => प्रश्‍नः+अयम् अपरोऽयम् => अपरः+अयम् गण्‍डस्‍योपरि => गण्‍डस्‍य+उपरि स्‍फोटोऽभूत्। => स्‍फोटः+अभूत्। केवलमध्‍ययनम् => केवलम्+अध्‍ययनम् भवेत्तस्‍याऽवस्‍था? => भवेत्+तस्‍य+अवस्‍था? अनर्थमिमम् => अनर्थम्+इमम् नाहम् => न+अहम् शंकितवत्‍यासम्। => शंकितवती+आसम्। भूत्‍वाऽपि => भूत्‍वा+अपि केवलमध्‍ययनमेवाद्यत्‍वे => केवलम्+अध्‍ययनम्+एव+अद्यत्‍वे अनेनैवास्‍य => अनेन+एव+अस्‍य एककलार्थमहम् => एककलार्थम्+अहम् तूष्‍णीकाऽस्‍थाम्। => तूष्‍णीका+अस्‍थाम्। तस्‍येतिहासविषये => तस्‍य+इतिहासविषये नाऽजानात्। => न+अजानात्। इदमेव => इदम्+एव तयोक्‍तम् => तया+उक्‍तम् यन्‍नाम => यत्+नाम ममापि => मम+अपि लिखितोऽभूत्। => लिखितः+अभूत्। निरन्‍तरमवर्धन्‍त। => निरन्‍तरम्+अवर्धन्‍त। समयोऽपि => समयः+अपि सर्वेषामपि => सर्वेषाम्+अपि परिवारजनानामभूत्। => परिवारजनानाम्+अभूत्। धमनध्‍वनिरपि => धमनध्‍वनिः+अपि लग्‍नशुद्धिर्वेदिकै: => लग्‍नशुद्धिः+वेदिकै: ममाध्‍ययनम् => मम+अध्‍ययनम् स्‍थगितमभूत्। => स्‍थगितम्+अभूत्। समाजरीत्‍यानुसारम् => समाजरीत्या+अनुसारम् नानुमतम्। => न+अनुमतम्। कन्‍यामीक्षन्‍ते-न => कन्‍याम्+ईक्षन्‍ते-न अन्‍त:पटस्‍योद्घाटनानन्‍तरम् => अन्‍त:पटस्‍य+उद्घाटनानन्‍तरम् मनस्‍ता‍त्त्‍विकम् => मनः+ता‍त्त्‍विकम् विज्ञानमस्‍तीति => विज्ञानम्+अस्‍ति+इति द्वावपि => द्वौ+अपि ममायमासीदाक्रोशो => मम+अयम्+आसीत्+आक्रोशः सहैव => सह+एव नामापि => नाम+अपि नाहमजानाम्। => न+अहम्+अजानाम्। सोऽयमभूत् => सः+अयम्+अभूत् पंचषदिवसपूर्वमेव => पंचषदिवसपूर्वम्+एव मदीयमध्‍ययनम् => मदीयम्+अध्‍ययनम् स्‍थगितमभूत्-एतदनन्‍तरम् => स्‍थगितम्+अभूत्-एतदनन्‍तरम् मयाऽऽक्रोशो => मया+आक्रोशः कथमपि => कथम्+अपि गौरिव => गौः+इव अहमानीता। => अहम्+आनीता। श्‍वश्रूर्माम् => श्‍वश्रूः+माम् प्रासीददिति => प्रासीदत्+इति मयाऽनुमितम्। => मया+अनुमितम्। सर्वाश्‍च => सर्वाः+च कतिपयक्षणानन्‍तरहम् => कतिपयक्षणानन्‍तरम्+अहम् मदीयमध्‍ययनकक्षमागतवती। => मदीयम्+अध्‍ययनकक्षम्+आगतवती। प्रतीतमभूत् => प्रतीतम्+अभूत् यद्वरपक्षीया: => यत्+वरपक्षीया: कीदृशोऽस्‍तीति => कीदृशः+अस्‍ति+इति किम्चिज्‍जागृतवती। => किंचित्+जागृतवती। शनैर्लग्‍नदिवस: => शनैः+लग्‍नदिवस: अस्‍मत्‍समाजे => अस्‍मत्+समाजे विहिताऽस्ति। => विहिता+अस्ति। गौरीमावाह्य => गौरीम्+अवाह्य पूजयति-ततश्‍चानुपदमेव => पूजयति-ततः+च+अनुपदम्+एव एतदुपरि => एतत्+उपरि पुरातनमिति। => पुरातनम्+इति। नात्राक्षेप: => न+अत्र+आक्षेप: यतोऽहम् => यतः+अहम् कालिदासीयानामन्‍येषाम् => कालिदासीयानाम्+अन्‍येषाम् चाध्‍ययनम् => च+अध्‍ययनम् जागृताऽभूत्। => जागृता+अभूत्। दाम्‍पत्‍यप्रतीकमस्ति- => दाम्‍पत्‍यप्रतीकम्+अस्ति- सश्रद्धमियम् => सश्रद्धम्+इयम् ‘अहमद्य => ‘अहम्+अद्य अनिच्‍छन्‍त्‍यपि => अनिच्‍छन्‍ति+अपि कल्पितमासीत्- => कल्पितम्+आसीत्- कुत्राद्य => कुत्र+अद्य इयमेव => इयम्+एव यत्‍स => यत्+सः कुत्रापि => कुत्र+अपि कामपि => काम्+अपि अहमपि => अहम्+अपि तमेव => तम्+एव तादृशमपि => तादृशम्+अपि ससुखमतिवाहयेयम् => ससुखम्+अतिवाहयेयम् मह्यमार्शीवादम् => मह्यम्+आर्शीवादम् इयमेवाऽऽसीन्‍मदीया => इयम्+एव+आसीत्+मदीया सहसाऽस्‍पन्‍दत => सहसा+अस्‍पन्‍दत यदस्‍मत्समाजे => यत्+अस्‍मत्+समाजे अयमस्‍माकमाचार:। => अयम्+अस्‍माकम्+आचार:। नमस्‍कृत्‍याहम् => नमस्‍कृत्य+अहम् नितान्‍तमनिच्‍छया, => नितान्‍तम्+अनिच्‍छया, चाहम् => च+अहम् अन्‍त:पटस्‍यैकतरे => अन्‍त:पटस्‍य+एकतरे मन्‍त्राश्‍चोच्‍चारिता:। => मन्‍त्राः+च+उच्‍चारिता:। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् किमासीत्? => किम्+आसीत्? स्‍पर्शोऽयम् => स्‍पर्शः+अयम् मूर्च्‍छयन्निव, => मूर्च्‍छयन्+इव, सर्वासामेव => सर्वासाम्+एव कन्‍यकानामियम् => कन्‍यकानाम्+इयम् ममापि => मम+अपि सेयमेवाभूदिति => सा+इयम्+एव+अभूत्+इति चित्रिताऽभूवम्। => चित्रिता+अभूवम्। गोतगोविन्‍दस्‍यारम्भिकम् => गोतगोविन्‍दस्‍य+आरम्भिकम् पंडितैरुच्‍चार्यमाणम् => पंडितैः+उच्‍चार्यमाणम् (राधामधवयोर्जयन्ति => (राधामाधवयोः+जयन्ति इवोदियाय। => इव+उदियाय। खल्‍वेतादृश => खलु+एतादृश अहमधुना => अहम्+अधुना तादृशेनैव => तादृशेन+एव करिष्‍यामीति => करिष्‍याम्+इति नेत्रयोरुदियाय। => नेत्रयोः+उदियाय। समग्रायामपि => समग्रायाम्+अपि सर्वतोधिकम् => सर्वतः+अधिकम् दृष्टिर्भवति, => दृष्टिः+भवति, परस्‍परमादानप्रदाने => परस्‍परम्+आदानप्रदाने जीवनयात्रायाश्चिरन्‍तनौ => जीवनयात्रायाः+चिरन्‍तनौ परिचयम् => परिचे+अयम् कृतोऽभूत्। => कृतः+अभूत्। लिखितोऽभूत् => लिखितः+अभूत् किन्‍त्‍वधुना => किन्‍तु+अधुना स्‍मृतिमधुनाऽहम् => स्‍मृतिम्+अधुना+अहम् नाऽऽसीदधुना => न+आसीत्+अधुना कोऽपि => कः+अपि सहसैव => सहसा+एव वैदिकैर्घण्‍टाघोष: => वैदिकैः+घण्‍टाघोष: मन्‍त्रध्‍वनिरुदियाय। => मन्‍त्रध्‍वनिः+उदियाय। सहसाऽपसारित:। => सहसा+अपसारित:। अहमाज्ञप्ता => अहम्+आज्ञप्ता यदहम् => यत्+अहम् नेत्रयोरन्‍त: => नेत्रयोः+अन्‍त: समकालमेव => समकालम्+एव समग्रेऽपि => समग्रे+अपि विस्‍मयभराद्रोमहर्ष: => विस्‍मयभरात्+रोमहर्ष: सेयमभूत्। => सा+इयम्+अभूत्। समग्रेऽपि => समग्रे+अपि मुखाच्‍च => मुखात्+च चीत्‍कारोऽपक्रामन् => चीत्‍कारः+अपक्रामन् नेत्रयोरुपरि => नेत्रयोः+उपरि विश्‍वासमेव => विश्‍वासम्+एव नाकरवम्। => न+अकरवम्। एवाऽभूत्!! => एव+अभूत्!! किमिदम् => किम्+इदम् विचेतनेव, => विचेतना+इव, विसंज्ञेव => विसंज्ञा+इव चेतनायामुद्गतायाम् => चेतनायाम्+उद्गतायाम् समग्रमपि => समग्रम्+अपि ममाऽभूत्-अहमजानाम् => मम+अभूत्-अहम्+अजानाम् यन्‍ममाश्‍चर्यम् => यत्+मम+आश्‍चर्यम् भवेत्तर्हि => भवेत्+तर्हि कन्‍यापक्षीयाश्‍च => कन्‍यापक्षीयाः+च सर्वेऽत्र => सर्वे+अत्र सर्वमेतन् => सर्वम्+एतत् समुद्भासितम्-क्षणेनैकेनैव। => समुद्भासितम्-क्षणेन+एकेन+एव। नयनयोरन्‍तर्या => नयनयोः+अन्‍तर्या+दृष्टिः+मया दृष्टिमर्या => क्षिप्ता+अभूत् सा => वज्रलेपनद्धा+इव तत्रैवानुस्‍यूताऽभूत्। => +अनुस्‍यूता+अभूत्। विस्‍मयोऽभविष्‍यत्-किन्‍तु => विस्‍मयः+अभविष्‍यत्-किन्‍तु पुनस्‍तदा => पुनः+तदा ह्री:-सर्वासामपि => ह्री:-सर्वासाम्+अपि सकृद्रोमर्षोऽभूत्, => सकृत्+रोमर्षः+अभूत्, रक्तिमाऽपि => रक्तिमया+अपि एवासीत्। => एव+आसीत्। किमभूत्-नाहम् => किम्+अभूत्-न+अहम् किञ्चिदपि => किञ्चित्+अपि होमोऽप्‍यभूदेव, => होमः+अपि+अभूत्+एव, प्रतिश्रुतयश्‍चापि => प्रतिश्रुतयः+च+अपि नाऽहम् => न+अहम् इवाभूत्। => इव+अभूत्। सततमहम् => सततम्+अहम् रात्रिमत्‍यवाहयम्। => रात्रिम्+इति+अवाहयम्। कोऽधुना => कः+अधुना बोधयेत्-किमिदम् => बोधयेत्-किम्+इदम् कथमिदम् => कथम्+इदम् कथमिदम् => कथम्+इदम् सम्‍पन्‍नमिति => सम्‍पन्‍नम्+इति चापलमिदम् => च+अपलम्+इदम् शिक्षितमासीत्। => शिक्षितम्+आसीत्। ‘पुटपाकप्रतीकाशोऽयम्’ => ‘पुटपाकप्रतीकाशः+अयम्’ मेऽद्भुतरसोऽभूत्। => मे+अद्भुतरसः+अभूत्। यदागते => यत्+आगते राकेशमेव => राकेशम्+एव त्‍वमेव => त्‍वम्+एव मामुपदेष्टा, => माम्+उपदेष्टा, मदीयहृदयस्‍यैकाधिकारी => मदीयहृदयस्‍य+एकाधिकारी सर्वदार्थम् => सर्वदा+अर्थम् संपन्‍नोऽभू:?’’ => संपन्‍नः+अभू:?’’ अस्‍माकमासीन्नियमो यद् => अस्‍माकम्+आसीत्+नियमः+ यद् सर्वेपि => सर्वे+अपि कन्‍यापक्ष-महिलाश्‍च => कन्‍यापक्ष-महिलाः+च भ्राताऽद्यत्‍वे => भ्राता+अद्यत्‍वे ‘तत्तु => ‘तत्+तु अहमपि => अहम्+अपि तदाऽहम् => तदा+अहम् तदिदमपि => तत्+इदम्+अपि नाऽजानाम्) => न+अजानाम्) त्‍वमियती => त्‍वम्+इयती मामेव => माम्+एव तयोक्तम्। => तया+उक्तम्। त्‍वासम्, => तु+आसम्, यन्‍नाहम् => यत्+न+अहम् यदेष => यत्+एष विवृतमेवाऽस्‍थात्। => विवृतम्+एव+अस्‍थात्।’ भगवन्-सर्वमिदम् => भगवन्-सर्वम्+इदम् मह्यमकिञ्चनायै => मह्यम्+अकिञ्चनायै किमिदम् => किम्+इदम् किमिदम् => किम्+इदम् सहसैवायम् => सहसा+एव+अयम् कस्‍मादुदयाद्रेरुदियाय? => कस्‍मात्+उदयाद्रेः+उदियाय? तद्दिनादारभ्‍य => तद्दिनात्+आरभ्‍य आनन्‍दसमाधिमग्‍नेवाऽस्‍थात् => आनन्‍दसमाधिमग्‍ना+इव+अस्‍थात् परीक्षानन्‍तरमेव => परीक्षानन्‍तरम्+एव गृहादस्‍माद् => गृहात्+अस्‍मात् एकैकामनुधावमाना => एक+एकाम्+अनुधावमाना पित्राऽहमाहूता। => पित्रा+अहम्+आहूता। सलज्‍जनयनाऽहम् => सलज्‍जनयना+अहम् तत्‍समीपगमनम्। => तत्समीपम्+अगमनम्। तन्‍नयनयोरेका => तन्नयनयोः+एका विनोदाल्‍हादयोरिव => विनोदाल्‍हादयोः+इव मनस्‍येव => मनसि+एव एवायम् => एव+अयम् परिणेतुमागच्‍छतीति => परिणेतुम्+आगच्‍छति+इति जानानेनापि => जानानेन+अपि किमिदमकरुणम् => किम्+इदम्+अकरुणम् किमित्‍यहम् => किमिति+अहम् नोक्‍ता?’’ => न+उक्‍ता?’’ नाभूत्‍साहसम्। => न+अभूत्+साहसम्। पित्रोक्‍तम्, => पित्रा+उक्‍तम्, ‘‘मन्‍येऽधुना => ‘‘मन्‍ये+अधुना भवेत्ते => भवेत्+ते राकेशेनोक्‍तमस्ति-यद्दशदिनानन्‍तरम् => राकेशेन+उक्‍तम्+अस्ति-यत्+दशदिनानन्‍तरम् परावर्तिष्‍यसेऽत्र। => परावर्तिष्‍यसे+अत्र। राकेशस्‍त्‍वाम् => राकेशः+त्वाम् पतितमात्रेणैव => पतितमात्रेण+एव एवायम् => एव+अयम् पितुर्मुखान्‍मया => पितुः+मुखात्+मया तन्‍नाम्‍न: => तत्+नाम्‍न: जामातृरूपेणोच्‍चारयन्‍नभूत्। => जामातृरूपेण+उच्‍चारयत्+अभूत्। सहनशक्‍तेर्बहिर्भूतमासीत्। => सहनशक्‍तेः+बहिः+भूतम्+आसीत्। तूष्‍णीकैव, => तूष्‍णीक+एव, किम्चिदनुक्‍त्‍वाऽहमारक्‍तकपोला => किंचित्+अनुक्‍त्‍वा+अहम्+आरक्‍तकपोला बहिर्निरगाम्। => बहिः+निरगाम्। राकेशोऽधुना => राकेशः+अधुना सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् तस्‍यैव। => तस्‍य+एव। कालिदासोक्‍तेर्वास्‍तविकम् => कालिदासोक्‍तेः+वास्‍तविकम् रहस्‍यमधुनाहमवबुद्धवती। => रहस्‍यम्+अधुना+अहम्+अवबुद्धवती। कुत्रापि => कुत्र+अपि राकेशस्‍त्‍वाम् => राकेशः+त्वाम् कुत्रापि => कुत्र+अपि ममावचेतनेन => मम+अवचेतनेन तत्‍पद्यम् => तत्+पद्यम् तामद्य => ताम्+अद्य जातोऽस्मि => जातः+अस्मि निक्षेपमिवार्पयित्‍वा। => निक्षेपम्+इव+अर्पयित्‍वा। मत्पित्राऽपि => मत्पित्रा+अपि तमिमम् => तम्+इमम् कृताऽभूत्। => कृता+अभूत्। कोऽस्‍त्‍यधिकारो => कः+अस्‍ति+अधिकारः कथयेन्‍नाहमनेन => कथयेत्+अहम्+अनेन गमिष्‍यामीति? => गमिष्‍यामि+इति? जनन्‍याऽपि => जनन्‍या+अपि प्रसन्‍नाऽस्ति, => प्रसन्‍ना+अस्ति, विषण्‍णाऽस्ति, => विषण्‍णा+अस्ति, चकितास्ति => चकिता+अस्ति भीताऽस्ति?’’ => भीता+अस्ति?’’ राकेशोऽस्‍या => राकेशः+अस्‍याः अध्‍यापकोऽभूत्। => अध्‍यापकः+अभूत्। भीतिरुदिता => भीतिः+उदिता कथमहम् => कथम्+अहम् मद्हृदयस्‍याभिन्‍नमेवाङ्गम् => मद्हृदयस्‍य+अभिन्‍नम्+एव+अङ्गम् संजातोऽभूत्-तस्‍मात्? => संजातः+अभूत्-तस्‍मात्? नलिन्‍योक्तम्- => नलिन्या+उक्तम्- सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् उच्‍चमधिकारमुपेयुषम् => उच्‍चम्+अधिकारम्+उपेयुषम् यथाकथंचित्‍सहमतम् => यथाकथंचित्+सहमतम् असूचितमेव, => असूचितम्+एव, सहसैव, => सहसा+एव, पित्रोरयम् => पित्रोः+अयम् एवाऽभूत्। => एव+अभूत्। कथमिदम् => कथम्+इदम् यद्राकेशाय => यद्+राकेशाय अध्‍ययनसमकालमेव => अध्‍ययनसमकालम्+एव हृदयमर्पितमासीत्। => हृदयम्+अर्पितम्+आसीत्। साहसमेव => साहसम्+एव नाऽभूत्। => न+अभूत्। कोलाहलोऽभूत्‍प्रसृत:। => कोलाहलः+अभूत्+प्रसृत:। इदमेव => इदम्+एव पितुर्दशा => पितुः+दशा विक्‍लवेवाभूत्। => विक्‍लवा+इव+अभूत्। ‘‘यास्‍यत्‍यद्य => ‘‘यास्‍यति+अद्य शकुन्‍तलेति => शकुन्‍तला+इति संस्‍पृष्‍टमुत्‍कण्‍ठया।’’ => संस्‍पृष्‍टम्+उत्‍कण्‍ठया।’’ तनयाविश्‍लेषदु:खैर्नवै:।’’ => तनयाविश्‍लेषदु:खैः+नवै:।’’ सत्‍यमासीत्। => सत्‍यम्+आसीत्। पेटिकायामस्‍थापयत्। => पेटिकायाम्+अस्‍थापयत्। विचेतनमिवाऽऽसीत्। => विचेतनम्+इव+आसीत्। प्रबोधितमपि => प्रबोधितम्+अपि व्‍यस्‍मार्षीत्तदिदम् => व्‍यस्‍मार्षीत्+तदिदम् गृहस्‍यास्‍यैव => गृहस्‍य+अस्‍य+एव सेयम् => सा+इयम् निराकूतमकरोत् => निराकूतम्+अकरोत् संज्ञामपि => संज्ञाम्+अपि असंप्रज्ञातसमाधिरयम् => असंप्रज्ञातसमाधिः+इयम् सहसैव => सहसा+एव पप्रच्‍छ-‘किमहम् => पप्रच्‍छ-‘किम्+अहम् मन्‍त्रणामेकाम् => मन्‍त्रणाम्+एकाम् कर्तुमनुमतो => कर्तुम्+अनुमतः दर्शनसमकालमेव => दर्शनसमकालम्+एव पुलकिताऽभूत्। => पुलकिता+अभूत्। एषोऽभूत्। => एषः+अभूत्। नितान्‍तमावश्‍यकमि => नितान्‍तम्+आवश्‍यकम् मन्‍त्रणमस्ति। => मन्‍त्रणम्+अस्ति। जानात्‍येव => जानाति+एव यदहम् => यत्+अहम् सेवकोऽस्मि।’’ => सेवकः+अस्मि।’’ रहस्‍यमिदमवबुद्धम् => रहस्‍यम्+इदम्+अवबुद्धम् यदाधुनिके => यत्+आधुनिके दशदिवसावकाशमादायागतोऽभवम्। => दशदिवसावकाशम्+आदाय+आगतः+अभवम्। मसूरीनगरमस्‍माभिर्गन्‍तव्‍यमस्ति। => मसूरीनगरम्+अस्माभिः+गन्तव्यम्+अस्ति। किन्‍त्‍वद्य => किन्‍तु+अद्य तडित्‍पत्रेणावगतम् => तडित्पत्रेण+अवगतम् यन्‍मन्‍नगरे => यत्+मन्‍नगरे यत्राहम् => यत्र+अहम् सहसैवोद्बुद्ध:। => सहसा+एव+उद्बुद्ध:। ममोपस्थितिरावश्‍यकी। => मम+उपस्थितिः+आवश्‍यकी। तत्राहमनुपदमेवागच्‍छामि।’ => तत्र+अहम्+अनुपदम्+एव+आगच्‍छामि।’ शब्‍दानामर्थस्‍त्‍वबुद्ध: => शब्‍दानाम्+अर्थः+तु+अवबुद्ध: किमत्र => किम्+अत्र वक्‍तव्‍यमित्‍यहम् => वक्‍तव्‍यम्+इति+अहम् नापारयम्। => न+अपारयम्। केवलमिदमेव => केवलम्+इदम्+एव यद्राकेशो => यद्+राकेशः मामपाठयत्तद्दिनादारभ्‍य => माम्+अपाठयत्+तत्दिनात्+आरभ्‍य युवकेऽस्‍मन्‍नेषदपि => युवके+अस्‍मत्+न+इषत्+अपि सैव => सा+एव मूर्ति:-सैव => मूर्ति:-सा+एव ‘‘सैवोष्‍ठमुद्रा, => ‘‘सा+एव+उष्‍ठमुद्रा, किन्‍त्‍वद्यायम् => किन्‍तु+अद्य+अयम् प्रशासकोऽस्ति। => प्रशासकः+अस्ति। तदाऽहम् => तदा+अहम् शिक्ष्‍याऽऽसम्-अधुना => शिक्ष्‍या+आसम्-अधुना सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् तूष्‍णीकैव => तूष्‍णीका+एव बहिर्यान्‍ती => बहिः+यान्‍ती सहसैवामरुकस्‍य => सहसा+एव+आमरुकस्‍य पद्यमिदम् => पद्यम्+इदम् स्‍मृतिमारुढम् => स्‍मृतिम्+आरुढम् विनैव => विना+एव लक्ष्‍मीमित्‍यमिधायिनि => लक्ष्‍मीम्+इति+अभिधायिन शनकैरलीकवचनोपन्‍यासमालीजन:॥ => शनकैः+अलीकवचनोपन्‍यासमालीजन:॥ स्‍मृतिसमकालमेव => स्‍मृतिसमकालम्+एव मत्‍कपोलावधिकरक्‍तौ => मत्‍कपोलौ+अधिकरक्‍तौ मयोक्‍तम्-‘किमिदम्? => मया+उक्‍तम्-‘किम्+इदम्? संबोधनमाकर्णयन्‍ती => संबोधनम्+आकर्णयन्‍ती यन्‍न्‍नाहमधुना => यत्+न+अहम्+अधुना नास्मि।’’ => न+अस्मि।’’ श्रुत्‍वेदम् => श्रुत्वा+इदम् पुनरकस्‍मादेव => पुनः+अकस्‍मात्+एव हृदयमन्‍तरेव => हृदयम्+अन्‍तरा+इव तदिदमुक्‍तम्- => तत्+इदम्+उक्‍तम्- कुत्रापि => कुत्र+अपि सन्‍नद्धास्मि। => सन्‍नद्धा+अस्मि। ममेच्‍छाया => मम+इच्‍छायाः किमस्ति? => किम्+अस्ति? इवाऽभूत्। => इव+अभूत्। तेनोत्तरितम् => तेन+उत्तरितम् नाभविष्‍यत्तदा => न+अभविष्‍यत्+तदा किमित्‍यहम् => किमिति+अहम् प्रष्टुमत्रागमिष्‍यम्? => प्रष्टुम्+अत्र+अगमिष्‍यम्? देहरादूननगरमेव => देहरादूननगरम्+एव त्‍वरितमेवाऽहम् => त्‍वरितम्+एव+अहम् तत्रागमिष्‍यामि। => तत्र+आगमिष्‍यामि। नेतुमादिष्‍टोऽभूत्। => नेतुम्+आदिष्‍टः+अभूत्। नाहमेकाकिनी => न+अहम्+एकाकिनी अपरिचितकल्‍पेनैकेन => अपरिचितकल्‍पना+एकेन गच्‍छेयमिति => गच्‍छेयम्+इति सर्वमपि => सर्वम्+अपि सन्‍नद्धमासीत्। => सन्‍नद्धम्+आसीत्। तस्मिन्‍नेव => तस्मिन्+एव कर्तव्‍यमभूत्। => कर्तव्‍यम्+अभूत्। नाऽऽसीत्। => न+आसीत्। प्रातरस्‍माभिर्देहरादूननगरम् => प्रातः+अस्‍माभिः+देहरादूननगरम् प्राप्तव्‍यमासीत्। => प्राप्तव्‍यम्+आसीत्। सपद्येव => सपदि+एव समागच्‍छेदिति => समागच्‍छेत्+इति सेयम् => सा+इयम् प्रथास्ति => प्रथा+अस्ति भारतीयानप्‍याक्रान्‍तवती। => भारतीयान्+अपि+आक्रान्‍तवती। प्रथमश्‍चान्‍द्रमास:, => प्रथमः+चान्‍द्रमास:, रोमाञ्चकरश्चित्रविचित्रो => रोमाञ्करः+चित्रविचित्रः दृष्टस्‍तर्हि => दृष्टः+तर्हि तयोर्दाम्‍पत्‍यस्‍य => तयोः+दाम्‍पत्‍यस्‍य नानुमीयते। => न+अनुमीयते। विशेषश्‍चायम् => विशेषः+च+अयम् नान्‍य: => न+अन्‍य: सेयम् => सा+इयम् भारतीयैरपरिचिता => भारतीयैः+अपरिचिता स्‍यादिति => स्‍यात्+इति नास्ति। => न+अस्ति। ‘‘चन्‍द्रचन्‍दन-रोलम्‍बादिभिरुद्दीपनकारणै:’’ => ‘‘चन्‍द्रचन्‍दन-रोलम्‍बादिभिः+उद्दीपनकारणै:’’ स्‍थायिभावस्‍योद्दीपनम् => स्‍थायिभावस्‍य+उद्दीपनम् साहित्‍यमनीषिणोऽनुभूतवन्‍त:। => साहित्‍यमनीषिणः+अनुभूतवन्‍त:। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् प्राप्‍यापि => प्राप्‍य+अपि किमित्‍युत्‍कण्ठिताऽभूत्? => किमिति+उत्‍कण्ठिता+अभूत्? विहराम्‍बुराशेस्‍तीरेषु => विहराम्‍बुराशेः+तीरेषु द्वीपान्‍तरानीतलवङ्गपुष्‍पैरपाकृतस्‍वेदलवा => द्वीपान्‍तरानीतलवङ्गपुष्‍पैः+अपाकृतः+वेदलवा प्रलोभायितुमैच्‍छत्? => प्रलोभायितुम्+एच्‍छत्? तमालपत्रास्‍तरणासु => तमालपत्राः+तरणासु शश्‍वन्‍मलयस्‍थलीषु।’’ => शश्‍वत्+मलयस्‍थलीषु।’’ इत्‍यादिभिर्वाक्‍यैस्‍तामुन्‍मुखीकर्तुमचेष्‍टत? => इत्यादिभिः+वाक्‍यैः+ताम्+उन्‍मुखीकर्तुम्+अचेष्‍टत्? विविधैर्विलासै: => विविधैः+विलासै: किमेतान्‍यखिलानि => किम्+एतानि+अखिलानि नान्‍य: => न+अन्‍य: भवेदिति => भवेत्+इति नास्ति। => न+अस्ति। निश्चितमभूत्। => निश्चितम्+अभूत्। सुतरामभिरोचितम्। => सुतराम्+अभिरोचितम्। पर्वतमालानामुपत्‍यकासु => पर्वतमालानाम्+उपत्‍यकासु सर्वतोऽधिकम् => सर्वतः+अधिकम् ग्रीष्‍मेऽपि => ग्रीष्‍मे+अपि राकेशस्‍यादेशेन => राकेशस्‍य+आदेशेन सहैव => सह+एव वर्षेऽस्मिन्‍नेव => वर्षे+अस्मिन्+एव देयाऽभूत्। => देया+अभूत्। जहास-तयोक्‍तम्- => जहास-तया+उक्‍तम्- किमध्‍ययनम् => किम्+अध्‍ययनम् नात्र => न+अत्र जानानाऽप्‍यज्ञा => जानाना+अपि+अज्ञा कर्तु‍मिष्‍यते- => कर्तु‍म्+इष्‍यते- तन्‍न => तत्+न असंभवमेतत्।’’ => असंभवम्+एतत्।’’ संभवेत्तदा?’’ => संभवेत्+तदा?’’ केवलमध्‍ययनमेव => केवलम्+अध्‍ययनम्+एव मयोत्‍सुकया => मया+उत्‍सुकया क्षयितुमारभते। => क्षयितुम्+आरभते। स्थिरस्तिष्‍ठति। => स्थिरः+तिष्‍ठति। निस्‍पन्‍दस्तिष्‍ठति, => निस्‍पन्‍दः+तिष्‍ठति, अर्थोऽवबुद्ध:। => अर्थः+अवबुद्ध:। पृथग्भूतानि => पृथक्+भूतानि एषामध्‍ययनम् => एषाम्+अध्‍ययनम् नास्ति-मानसी => न+अस्ति-मानसी प्रक्रियाऽस्ति। => प्रक्रिया+अस्ति। एतेषामध्‍ययनम् => एतेषाम्+अध्‍ययनम् इदमध्‍ययनम् => इदम्+अध्‍ययनम् बुद्धिश्‍च, => बुद्धिः+च, सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् त्‍वमेतदनुभूय => त्‍वम्+एतत्+अनुभूय दृष्टिगोचरोऽभूत्, => दृष्टिगोचरः+अभूत्, गतिस्‍तीव्रा => गतिः+तीव्रा राकेशोऽद्य => राकेशः+अद्य अद्यैव => अद्य+एव जीवनमारभ्‍यते। => जीवनम्+आरभ्‍यते। सहसैव => सहसा+एव गतिरकस्‍मात् => गतिः+अकस्‍मात् मुखमदृश्‍यत। => मुखम्+अदृश्‍यत। रतिकान्‍तश्‍च => रतिकान्‍तः+च तस्‍यामेव => तस्‍याःम्+एव अहमपि => अहम्+अपि मन्‍दमचलम्। => मन्‍दम्+अचलम्। एनमेव => एनम्+एव परिचारकमादाय => परिचारकम्+आदाय विवाहेऽपि => विवाहे+अपि समागतोऽभूत्। => समागतः+अभूत्। एनमेव => एनम्+एव सहादायात्रापि => सह+आदाय+अत्र+अपि राकेशोऽवतीर्येव => राकेशः+अवतीर्य+एव सहामिलत्। => सह+अमिलत्। मित्रेभ्‍यश्‍च => मित्रेभ्‍यः+च एवायम् => एव+अयम् श्रुतोऽभूत्। => श्रुतः+अभूत्। चास्‍य => च+अस्‍य सुन्‍दरसुन्‍दराण्‍युत्तराणि => सुन्‍दरसुन्‍दराणि+उत्तराणि सोऽयम् => सः+अयम् तमिमम् => तम्+इमम् मस्तिष्‍कममूर्तमिव, => मस्तिष्‍कम्+मूर्तम्+इव, स्‍तब्‍धेव, => स्‍तब्‍धा+इव, मनोमुग्‍धमिव, => मनः+मुग्‍धम्+इव, बुद्धिर्मूर्च्छितेवानुभूता। => बुद्धिः+मूर्च्छिता+इव+अनुभूता। प्रश्‍नेस्मिन् => प्रश्‍ने+अस्मिन् काचिदननुभूतपूर्वा => काचित्+अननुभूतपूर्वा अननुमितपूर्वमाकूतम् => अननुमितपूर्वम्+आकूतम् चाभविष्‍यत्। => च+अभविष्‍यत्। नाहम् => न+अहम् किमपि => किम+अपि वक्‍तुमपारयम्। => वक्‍तुम्+अपारयम्। किञ्चिदपि => किंचित्+अपि सर्वानादाय => सर्वान्+आदाय तेष्‍वेकोऽपि => तेषु+एकः+अपि नासीदिति => न+आसीत्+इति माधुरीमवोचत्।‘‘ => माधुरीम्+अवोचत्। यद्वयम् => यत्+वयम् भूत्‍वापि => भूत्‍वा+अपि सामिषाहारगृहेष्‍वेव => सामिषाहारगृहेषु+एव आङ्गलाश्‍च => आङ्गलाः+च सामिषाहारगृहेष्‍वेव => सामिषाहारगृहेषु+एव तत्रामिषमभ्‍यवहरन्ति-वयम् => तत्र+आमिषम्+अभ्‍यवहरन्ति-वयम् केवलमुष्‍णजलम् => केवलम्+उष्‍णजलम् भवतीति => भवति+इति गुरुभ्‍यस्‍तेभ्‍य: => गुरुभ्‍यः+तेभ्‍य: तेऽन्‍येषामुपरि => ते+अन्‍येषाम्+उपरि मुक्‍तकण्‍ठमहसाम। => मुक्‍तकण्‍ठाम्+अहसाम। स्थितावास्‍ताम्। => स्थितौ+आस्‍ताम्। निभृतमस्‍मयत। => निभृतम्+अस्‍मयत। अस्‍माभिरुष्‍णपेयस्‍य => अस्‍माभिः+उष्‍णपेयस्‍य समापितमपि => समापितम्+अपि नासीत्, => न+आसीत्, सन्‍नद्धाऽऽस्‍ते। => सन्‍नद्धा+आस्‍ते। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् नाऽस्‍माकमाश्‍चर्यमभूत्। => न+अस्‍माकम्+आश्‍चर्यम्+अभूत्। तयैव => तया+एव पान्‍थावासात्‍स्‍ववस्‍तून्‍यादाय => पान्‍थावासात्+स्ववस्‍तूनि+आदाय मसूरीत्‍याख्‍यम् => मसूरी+इति+आख्‍यम् प्रातितास्‍तत्र => प्रातिताः+तत्र चैकस्मिन् => च+एकस्मिन् नपान्‍थावासस्‍यास्‍मदीय: => न+पान्‍थावासस्‍य+अस्‍मदीय: एवाऽभूदिति => एव+अभूत्+इति तन्‍मुखमुद्रयाऽनुमितम्। => तत्+मुखमुद्रया+अनुमितम्। अपरस्मिन्‍नेव => अपरस्मिन्+एव रतिकान्‍तश्‍च => रतिकान्‍तः+च परिचारकश्‍च => परिचारकः+च केवलमास्‍म। => केवलम्+आस्‍म। पत्‍न्‍यश्‍च => पत्‍न्‍यः+च स्‍मेति => स्‍म+इति पाश्‍चात्‍यपद्धतेर्बहव: => पाश्‍चात्‍यपद्धतेः+बहव: मनोरंजनालयाश्‍च => मनोरंजनालयाः+च चाभूत्। => च+अभूत्। विद्युच्‍चाकचक्‍यम्, => विद्युत्+च+अवचक्‍यम्, चणत्‍काराश्‍च => चणत्‍काराः+च ‘‘सत्‍पुष्‍करद्योतितरङ्गशोभिन्‍यमन्‍दमारब्‍धमृदङ्गवाद्ये। => ‘‘सत्‍पुष्‍करद्योतितरङ्गशोभिन्‍यमन्‍दम्+आरब्‍धमृदङ्गवाद्ये। उद्यानवापीपयसीव => उद्यानवापीपयसी+इव तस्मिन्‍नेव => तस्मिन्+एव अधिकारीति => अधिकारी+इति राकेशस्‍तथाविधेषु => राकेशः+तथाविधेषु स्‍यादित्‍यत्र => स्‍यात्+इत्यत्र नाश्‍चर्यम्। => न+आश्‍चर्यम्। अस्‍मत्‍पान्‍थावासस्‍य => अस्‍मत्+पान्‍थावासस्‍य संमुखमेव => संमुखम्+एव यदाऽऽवाम् => यदा+आवाम् यद्राकेशेन => यत्+राकेशेन एवाऽभूत्। => एव+अभूत्। यदाऽऽवाम् => यदा+आवाम् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् दृश्‍यमवलोकितम्। => दृश्‍यम्+अवलोकितम्। निस्‍पन्‍दाऽस्‍थाम्। => निस्‍पन्‍दा+अस्‍थाम्। प्रबन्‍धकस्‍त्‍वरितमेव => प्रबन्‍धकः+त्वरितम्+एव कर्गदलेखनीरादायास्‍मत्‍सविधमुपातिष्‍ठत्। => कर्गदलेखनीः+आदाय+अस्‍मत्+सविधम्+उपातिष्‍ठत्। राकेशस्‍तेनानुयुक्‍त:, => राकेशः+तेन+अनुपयुक्‍त:, आहोस्विदन्‍यादृशी? => आहोस्वित्+अन्‍यादृशी? नावोचत्। => न+अवोचत्। किमिदम् => किम्+इदम् प्रलपतीति => प्रलपति+इति दृशमेवाऽपातयत्। => दृशम्+एव+अपातयत्। तेनोक्‍तम् => तेन+उक्‍तम् नवविवाहितोऽस्मि। => नवविवाहितः+अस्मि। मधुयामिनीर्यापयितुमागत:।’’ => मधुयामिनीः+यापयितुम्+आगत:।’’ ‘‘सम्‍यक्-अधुनैव => ‘‘सम्‍यक्-अधुना+एव ‘‘अहमत्र => ‘‘अहम्+अत्र भ्रमणायागत: => भ्रमणाय+आगत: परिचयस्‍तु => परिचयः+तु नितरामावश्‍यक:। => नितराम्+आवश्‍यक:। कोऽप्‍यनुभवति => कः+अपि+अनुभवति ‘‘अहमत्र => ‘‘अहम्+अत्र नायात:। => न+आयात:। यद्यत्र => यदि+अत्र काफीत्‍याख्‍यमुष्‍णपेयम् => काफि+इति+आख्‍यम्+उष्‍णपेयम् चेद्विश्राम्‍यामि।’’ => चेत्+विश्राम्‍यामि।’’ त्‍वत्र, => तु+अत्र, समितिकक्षश्‍चैव => समितिकक्षः+च+एव विद्युद्वेगेनाऽऽवाम् => विद्युद्वेगेन+आवाम् बहिरायातौ। => बहिः+आयातौ। विनोदविधयाप्‍येवम् => विनोदविधया+अपि+एवम् निरुत्तरीकृतवति => निः+उत्तरीकृतवति प्रभावोऽभूत्। => प्रभावः+अभूत्। वस्‍त्राण्‍याकण्‍ठम् => वस्‍त्राणि+आकण्‍ठम् परिधायाऽऽवाम् => परिधाय+आवाम् प्रथमायामेव => प्रथमायाम्+एव भ्राम्‍यतोरावयोरानिशीथम् => भ्राम्‍यतोः+आवयोः+अनिशीथम् यद्यप्‍यहम् => यद्यपि+अहम् सलज्‍जा-रुद्धकण्‍ठेवाऽभूवम्-तथापि => सलज्‍जा-रुद्धकण्‍ठा+इव+अभूवम्-तथापि कृतत्‍वराऽहम् => कृतत्‍वरा+अहम् राकेशम्-समग्रमपि => राकेशम्-समग्रम्+अपि पश्‍चात्तप्‍यमान: => पश्‍चात्+तप्‍यमान: निर्गतस्‍तत्रैकम् => निर्गतः+तत्र+एकम् पृष्टवांश्‍च => पृष्टवान्+च ताननन्‍तस्‍य => तान्+अनन्‍तस्‍य विषये.......वृद्धब्राह्मणरूपधारिणाऽनन्‍तेन => विषये.......वृद्धब्राह्मणरूपधारिणा+अनन्‍तेन दर्शितश्‍च => दर्शितः+च भगवन्‍तमेव => भगवन्‍तम्+एव वृषभस्‍तथा?...................... => वृषभः+तथा? तत्‍पुष्‍करिणीद्वयम्? => तत्+पुष्‍करिणीद्वयम्? कीऽसौ => कः+असौ कोऽसौ => कः+असौ भगवांश्‍चोत्तरितवान् => भगवान्+च+उत्तरितवान् धर्मस्‍त्‍वया => धर्मः+त्वया क्रोधस्‍त्‍वया => क्रोधः+त्वया उच्‍यते। => उच्‍यते+अत्र ब्राह्मणोऽसावनन्‍तोऽहम्।’’ => ब्राह्मणः+असौ+अनन्‍तः+अहम्।’’ ‘‘कोऽयम् => ‘‘कः+अयम् वाग्‍दानमभूत्- => वाग्‍दानम्+अभूत्- स्निह्यता-सर्वमपि => स्निह्यता-सर्वम्+अपि सर्वेऽपि => सर्वे+अपि संकेतमिवादु:, => संकेतम्+इव+अदु:, मन्‍दवेगाऽभूत्-(तत्र => मन्‍दवेगा+अभूत्-(तत्र अपरिचितानामपि => अपरिचितानाम्+अपि यथेष्‍टस्‍थानप्रापणस्‍य => यथा+इष्‍टस्‍थानप्रापणस्‍य शिष्‍टाचारोऽप्‍यस्ति => शिष्‍टाचारः+अपि+अस्ति स्‍वल्‍पेष्‍वेव => स्‍वल्‍पेषु+एव यानान्‍यनुमतानि।)-अनन्‍तरम् => यानानि+अनुमतानि।)-अनन्‍तरम् निभृतमेकान्‍तमभूत्-निर्मक्षिकम्। => निभृतम्+एकान्‍तम्+अभूत्-निर्मक्षिकम्। यो रसो => यः+ रसः+ रसो निक्षिप्त:- => रसः+ निक्षिप्त:- चान्‍तरे => च+अन्‍तरे तमिमम् => तम्+इमम् सर्वमिदमनुभवसाक्षिकमेव, => सर्वम्+इदम्+अनुभवसाक्षिकम्+एव, जीवनवृत्तमिदम्-यदद्यत्‍वे => जीवनवृत्तम्+इदम्-यत्+अद्यत्‍वे संजातमस्ति-संक्षिप्‍य => संजातम्+अस्ति-संक्षिप्‍य परीक्षामुत्तीर्य-राकेशेन => परीक्षाम्+उत्तीर्य-राकेशेन वृत्तिर्लब्‍धाऽऽसीत्। => वृत्तिः+लब्‍धा+आसीत्। करणीयमभूत्। => करणीयम्+अभूत्। पठनम्-पत्राणामुत्तराणि-सर्वमिदम् => पठनम्-पत्राणाम्+उत्तराणि-सर्वम्+इदम् श्रुत्‍वाऽपि => श्रुत्‍वा+अपि तदाऽनेन => तदा+अनेन निम्‍नामार्थिकीम् => निम्‍नाम्+आर्थिकीम् जानानेनापि => जानानेन+अपि लिखितम्-यत्किम् => लिखितम्-यत्+किम् पितुरुत्तरम् => पितुः+उत्तरम् निषेधात्‍मकमेवागतम्। => निषेधात्‍मकम्+एव+आगतम्। भृशमखिद्यत। => भृशम्+अखिद्यत। परित्यज्‍यान्‍यत्र => परित्यज्‍य+अन्‍यत्र निश्‍चयमकरोत्। => निश्‍चयम्+अकरोत्। चान्तिमम् => च+अन्तिमम् पत्रमलेखीत्-यदहमद्य => पत्रम्+अलेखीत्-यत्+अहम्+अद्य पुनर्दर्शनम् => पुनः+अदर्शनम् भवेत्तदा => भवेत्+तदा अन्‍यथाऽयम् => अन्‍यथा+अयम् मदीयश्‍चरम: => मदीयः+चरम: सरलाऽभूत्। => सरला+अभूत्। नगरान्‍तरमयासीत्, => नगरान्‍तरम्+अयासीत्, मयाऽपि => मया+अपि पितुर्मुखाल्‍लब्‍धा। => पितुः+मुखात्+लब्‍धा। विद्युद्वेगेनेव, => विद्युत्+वेगेन+एव, दीनो मलिनश्‍च => दीनः+ मलिनः+च मलिनश्‍च => मलिनः+च राकेशो भारत-राजधान्‍या => राकेशः+ भारत-राजधान्‍याः सर्वत्रैव => सर्वत्र+एव अतिसंक्षिप्तमुत्तरम् => अतिसंक्षिप्तम्+उत्तरम् ‘‘नाधुना। => ‘‘न+अधुना।’’ खेदोऽस्ति-भवत: => खेदः+अस्ति-भवत: नास्ति।’’ => न+अस्ति। आवश्‍यकताऽऽसीत्। => आवश्‍यकता+आसीत्। संस्‍कृताध्‍यापकस्‍यावश्‍यकताविज्ञापनम् => संस्‍कृताध्‍यापकस्‍य+आवश्‍यकताविज्ञापनम् साक्षात्‍कारोऽभूत्। => साक्षात्‍कारः+अभूत्। राकेशेनाध्‍यापकपदम् => राकेशेन+अध्‍यापकपदम् एकमासस्‍यैव => एकमासस्‍य+एव श्रमदानमेवाऽभूत्। => श्रमदानम्+एव+अभूत्। शिशुरेवाऽऽसीत्। => शिशुः+एव+आसीत्। सहकर्मणामनुरोधेन => सहकर्मणाम्+अनुरोधेन राकेशोऽपि => राकेशः+अपि वरोऽपि => वरः+अपि शक्‍यते-शापोऽप्‍यनया। => शक्‍यते-शापः+अपि+अनया। संस्‍कृतविषयमादत्ते-स => संस्‍कृतविषयम्+आदत्ते-सः वरमिव => वरम्+इव भूयांसोंऽका => भूयांसः+अंकाः साक्षात्‍कारोऽभूत् => साक्षात्‍कारः+अभूत् नयनयोरश्रुप्रवाह:-मुखात् => नयनयोः+अश्रुप्रवाह:-मुखात् चीत्‍कारश्‍च => चीत्‍कारः+च प्रत्‍याशितमपि => प्रत्‍याशितम्+अपि नाऽभूत्, => न+अभूत्, पठितवान्-आह्लाद-विस्‍मयजडता-ऽऽवेगानाम् => पठितवान्-आह्लाद-विस्‍मयजडता-+आवेगानाम् भावशबलतायामयम् => भावशबलतायाम्+अयम् पित्रा‍ऽधिगतम्- => पित्रा‍+अधिगतम्- ‘‘प्रशासनिकसेवायामहम् => ‘‘प्रशासनिकसेवायाम्+अहम् कर्तुमागच्‍छामि।’’ => कर्तुम्+आगच्‍छामि।’’ विजयमधिगत्‍योपेयुष: => विजयम्+अधिगत्‍य+उपेयुष: शरीरपरीक्षाऽभूत्-तदनन्‍तरमस्मिन्‍नेव => शरीरपरीक्षा+अभूत्-तदनन्‍तरम्+अस्मिन्+एव प्रशिक्षणमभूत् => प्रशिक्षणम्+अभूत् प्रशिक्षणात्‍परावृत्तेन => प्रशिक्षणात्+परावृत्तेन पितुर्मुखाच्‍छ्रुतम् => पितुः+मुखात्+श्रुतम् यत्तव => यत्+तव मदीयाऽन्तिमाऽभिलाषाऽस्ति, => मदीया+अन्तिमा+अभिलाषा+अस्ति, समग्रेपि => समग्रे+अपि सुदीर्घेऽस्मिन् => सुदीर्घे+अस्मिन् सर्वदैव => सर्वदा+एव पावनस्‍यास्‍य => पावनस्‍य+अस्‍य साभूत्-यया => सा+अभूत्-मया ममाऽऽत्‍माऽजस्रम् => मम+आत्‍मा+अजस्रम् किंचिदनिर्वचनीयम् => किंचित्+अनिर्वचनीयम् सूत्रमभूत्-येन => सूत्रम्+अभूत्-येन सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् संकटग्रस्‍तस्‍यापि => संकटग्रस्‍तस्‍य+अपि ममाऽऽसीदिदमनुमानम् => मम+आसीत्+इदम्+अनुमानम् यत्त्‍वाम् => यत्+त्वाम् कश्‍चनाऽन्‍यो => कश्‍चन+अन्‍यः ममैवायमधिकार:।’’ => मम+एव+अयम्+अधिकार:।’’ तदिदमुक्‍तम्, => तदिदम्+उक्‍तम्, समग्रेऽपि => समग्रे+अपि नयनयोरनृत्‍यत्- => नयनयोः+अनृत्‍यत्- दिवापि => दिवा+अपि रात्रिमपि, => रात्रिम्+अपि, बलीयस्‍त्‍वयि => बलीयः+त्वयि दुष्‍यन्‍तश्‍चापि => दुष्‍यन्‍तः+च+अपि तथाविधमेव => तथाविधम्+एव स्‍नेहतापमनुभवन्‍नुत्तरयति- => स्‍नेहतापम्+अनुभवन्+अनुत्तरयति- मदनस्‍त्‍वामनिशम्, => मदनः+त्वाम्+अनिशम्, पुनर्दहत्‍येव। => पुनः+दहति+एव। स्‍वपितुर्मुखाद्विवाहप्रस्‍तावम् => स्‍वपितुः+मुखात्+विवाहप्रस्‍तावम् स्‍पष्टतयोक्‍तम् => स्‍पष्टतया+उक्‍तम् यन्‍मम => यत्+मम पाठिताऽभूत्-इत्‍यादि। => पाठिता+अभूत्-इत्यादि। सहसैव => सहसा+एव यस्मिन्निदम् => यस्मिन्+इदम् पृष्‍टमभूत्, => पृष्‍टम्+अभूत्, यत्किमधुनाऽपि => यत्+किम्+अधुना+अपि कल्‍पनाऽविवाहिताऽस्ति? => कल्‍पना+अविवाहिता+अस्ति? किमधीते?’’ => किम्+अधीते?’’ पत्रव्‍यवहारस्‍यान्‍तरम् => पत्रव्‍यवहारस्‍य+अन्‍तरम् यज्‍जातम् => यत्+जातम् तदद्य => तत्+अद्य चक्षुषोरग्रे। => चक्षुषोः+अग्रे। विवाहमद्य => विवाहम्+अद्य नाभिलषति? => न+अभिलषति? सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् प्रकटितमित्‍याश्‍चर्यमासीत्। => प्रकटिम्+इति+आश्‍चर्यम्+आसीत्। तदिदमपि => तदिदम्+अपि युक्ततरमेव => युक्ततरम्+एव कंचनाऽऽशंकमानया => कंचन+आशंकमानया कस्‍चनापि => कश्चन+अपि चरणयोर्जीवनार्पणस्‍य => चरणयोः+जीवनापर्णस्‍य मदन्‍तस्‍तले => मदन्‍तः+तले यत्‍खलु => यत्+खलु तत्‍सर्वम् => तत्+सर्वम् अन्‍योन्‍यस्‍य => अन्‍यः+अन्‍यस्‍य विदितरहस्‍याभ्‍यामावाभ्‍याम् => विदितरहस्‍याभ्‍याम्+आवाभ्‍याम् परिज्ञातमपि => परिज्ञातम्+अपि यद्रात्रे: => यत्+गात्रे: द्वितीयोऽपि। => द्वितीयः+अपि। राकेशस्‍त्‍वरितमेव => राकेशः+त्वरितम्+एव पादन्‍यासमारभ्‍याप्‍यावाभ्‍याम् => पादन्‍यासम्+आरभ्‍य+अपि+आवाभ्‍याम् समापिताऽभूत्। => समापिता+अभूत्। पान्‍थावासमागत्‍यावाभ्‍याम् => पान्‍थावासम्+आगत्‍य+आवाभ्‍याम् यद्रात्रे: => यत्+गात्रे: केवलमेक => केवलम्+एकः यामोऽवशिष्‍ट:। => यामः+अवशिष्‍ट:। सर्वप्रथमेऽस्मिन् => सर्वप्रथमे+अस्मिन् सहभ्रमणे-अनिर्वचनीयमननुभूतपूर्वम् => सहभ्रमणे-अनिर्वचनीयम्+अननुभूतपूर्वम् यत्तादात्‍म्‍यम्, => यत्+तादात्‍म्‍यम्, याऽऽत्‍मनोस्‍तल्‍लीनता, => या+आत्‍मनः+तल्‍लीनता, हृदययोस्‍तन्‍मयता, => हृदययोः+तन्‍मयता, अचिन्‍त्‍यश्‍च => अचिन्‍त्‍यः+च मधुरिमाऽनुभूतस्‍तमधुनापि => मधुरिमा+अनुभूतः+तम्+अधुना+अपि यदुक्‍तम् => यत्+उक्‍तम् तत्तदा => तत्+तदा स्‍मृतिमारुरोह। => स्‍मृतिम्+आरुरोह। शनकैरवनतमुख्‍या => शनकैः+अवनतमुख्‍या सोऽयम् => सः+अयम् मन्‍दमासक्तियोगा- => मन्‍दम्+आसक्तियोगा- इवाऽजायत। => इव+अजायत। तस्‍यापि => तस्‍य+अपि स्‍मृतिस्‍तीव्राऽऽसीत्। => स्‍मृतिः+तीव्रा+आसीत्। रात्रिरेव => रात्रिः+एव सप्ताहान्‍तेनावासेन => सप्ताहान्‍तेन+आवासेन राकेशश्‍चाहम् => राकेशः+च+अहम् एतावन्निकटमायातौ => एतावत्+निकटम्+आयातौ यन्‍नूनमावाम् => यत्+नूनम्+आवाम् खल्‍वावाम् => खलु+आवाम् स्‍मरन्‍तावावाम् => स्‍मरन्‍तौ+आवाम् सप्ताहमिमम् => सप्ताहम्+इमम् सप्तक्षणानिव => सप्तक्षणान्+इव सोऽभूदावेशो यदहम् => सः+अभूत्+आवेशः+ यत्+अहम् यदहम् => यत्+अहम् यदस्मिन्‍नेव => यत्+अस्मिन्+एव राकेशश्‍च => राकेशः+च व्‍यस्‍मरद्यत्‍सः => व्‍यस्‍मरत्+यत्+सः सेयमात्‍मविस्‍मृतिर्विलीना => सा+इयम्+आत्‍मविस्‍मृतिः+विलीना किमहम् => किम्+अहम् यदिमम् => यत्+इमम् जीवनपर्यन्‍तमावाम् => जीवनपर्यन्‍तम्+आवाम् सहसैव => सहसा+एव स्‍मृतिपथमारुरोह => स्‍मृतिपथम्+आरुरोह किमध्‍ययनम् => किम्+अध्‍ययनम् चोत्तरम् => च+उत्तरम् जीवनान्‍न => जीवनात्+न कियत्‍सत्‍यमासीत्। => कियत्+सत्‍यम्+आसीत्। मयाऽनुभूय => मया+अनुभूय प्राणितम्-तदेवोच्‍छ्वसितम्, => प्राणितम्-तदेव+उच्‍छ्वसितम्, तयोर्न => तयोः+न कोऽपि => कः+अपि भेदोऽभूत्। => भेदः+अभूत्। चर्वणासमकालमेव => चर्वणासमकालम्+एव आवाभ्‍यामिदमनुभूतम्। => आवाभ्‍याम्+इदम्+अनुभूतम्। एवास्‍थात्। => एव+अस्‍थात्। सर्वमिदमावश्‍यकमकरोत्। => सर्वम्+इदम्+आवश्‍यकम्+अकरोत्। कवितानुरागश्‍च => कवितानुरागः+च किंचिदपि => किंचित्+अपि यत्‍सोऽद्यापि => यत्+सः+अद्य+अपि अहमपि => अहम्+अपि इदमेवावयोर्जीवनम्। => इदम्+एव+आवयोः+जीवनम्। इदमेव => इदम्+एव हृदयस्‍यान्‍नम्। => हृदयस्‍य+आन्‍नम्। पत्‍नीति => पत्‍नी+इति चाहमामन्त्रिताऽस्मि। => च+अहम्+आमन्त्रिता+अस्मि। राकेशोऽपि => राकेशः+अपि बहुधाऽध्‍यक्षत्‍वेन। => बहुधा+अध्‍यक्षत्‍वेन। राकेशोऽध्‍यक्षतामवलम्‍बते, => राकेशः+अध्‍यक्षताम्+अवलम्‍बते, तदाऽहम् => तदा+अहम् सेयम् => सा+इयम् परम्‍परेव => परम्‍परा+एव संजाताऽस्ति। => संजाता+अस्ति। संस्‍कृतपद्येनैवाऽऽरभते, => संस्‍कृतपद्येन+एव+आरभते, संस्‍कृत-पद्येनैवोपसंहरति। => संस्‍कृत-पद्येन+एव+उपसंहरति। एतस्‍मादप्‍यधिकमाश्‍चर्यकरमिदमस्ति-यदहमपि => एतस्‍मात्+अपि+अधिकम्+आश्‍चर्यकरम्+इदम्+अस्ति-यत्+अहम्+अपि भाषणमारभे-संस्‍कृतेनैव => भाषणम्+आरभे-संस्‍कृतेन+एव चोपसंहरामि। => च+उपसंहरामि। तदिदमपि => तत्+इदम्+अपि यदावयोर्विवाहो => यदा+आवयोः+विवाहः यदेतस्‍य => यत्+एतस्‍य संस्‍कृतमेवास्ति। => संस्‍कृतम्+एव+अस्ति। एवाऽभूत्॥ => एव+अभूत्॥ वर्षत्रयानन्‍तरम् => वर्षत्रय+अनन्‍तरम् यत्किमपि => यत्+किमपि साऽलक्ष्‍यत => सा+अलक्ष्‍यत शशिनेव => शशिना+इव पद्यमिदम् => पद्यम्+इदम् प्रत्‍यक्षमनुभावितम्। => प्रत्यक्षम्+अनुभावितम्। राकेशो मामन्‍तर्वत्‍नीम् => राकेशः+ माम्+अन्‍तर्वत्‍नीम् मामन्‍तर्वत्‍नीम् => माम्+अन्‍तर्वत्‍नीम् मामुपजहास। => माम्+उपजहास। कोऽपि => कः+अपि दोहदोऽभूत्। => दोहदः+अभूत्। किमिदमासीत्? => किम्+इदम्+आसीत्? पोट्टलिकाऽऽनीता। => पोट्टलिका+आनीता। किमस्‍याम् => किम्+अस्‍याम् भवेदित्‍यहम् => भवेत्+इति+अहम् पोट्टलिकायामस्‍याम् => पोट्टलिकायाम्+अस्‍याम् यत्त्‍वम् => यत्+त्वम् परिचारकमादिशसि?’’ => परिचारकम्+आदिशसि?’’ स्‍वयमेव => स्‍वयम्+एव समवायिकारणमस्ति। => समवायिकारणम्+अस्ति। सर्वेऽस्‍मादेव => सर्वे+अस्‍मात्+एव प्रादुर्भवन्ति-अस्मिन्‍नेव => प्रादुर्भवन्ति-अस्मिन्+एव खण्‍डान्‍यासन। => खण्‍डानि+आसन। पद्यमासीत्- => पद्यम्+आसीत्- ‘‘तदाननम् => ‘‘तदा+आननम् तृप्तिमाययौ’’ => तृप्तिम्+आययौ’’ प्रयत्‍नशतेऽपि => प्रयत्‍नशते+अपि कृतेऽहम् => कृते+अहम् रोद्धुमपारयम्। => रोद्धुम्+अपारयम्। राकेशेनापि => राकेशेन+अपि तस्मिन्‍नट्टहासे => तस्मिन्+अट्टहासे तात्‍पर्यमहम् => तात्‍पर्यम्+अहम् मत्‍सहपाठिन्‍यश्‍च => मत्‍सहपाठिन्‍यः+च नाजानीम, => न+अजानीम, पद्यमधुना => पद्यम्+अधुना अनायासमेव => अनायासम्+एव कृताऽभूत्-न => कृता+अभूत्-न चाद्य => च+अद्य भवेत्तादृशी => भवेत्+तादृशी काचनाभिलाषा => काचन+अभिलाषा मरुत्‍वानिव => मरुत्‍वान्+इव अहमेव => अहम्+एव किमुकाऽपि => किमुका+अपि माताऽद्य => माता+अद्य कुत्राद्य => कुत्र+अद्य कस्मिन्‍नपि => कस्मिन्+अपि नावरुद्धम् => न+अवरुद्धम् भवेदिति => भवेत्+इति बह्वयश्चिन्‍ता:, => बह्वयः+चिन्‍ता:, वर्षमुपेयुषि => वर्षम्+उपेयुषि खल्‍वेका => खलु+एका खल्‍वेका => खलु+एका सेयमभूत् => सा+इयम्+अभूत् स्‍थानान्‍तरणमभूत्। => स्‍थानान्‍तरणम्+अभूत्। समग्रमपि => समग्रम्+अपि स्‍थानान्‍तरणीयमभूत्। => स्‍थानान्‍तरणीयम्+अभूत्। द्वावप्‍यावाम् => द्वौ+अपि+आवाम् नात्र => न+अत्र काठिन्‍यमनुभूतवन्‍तौ => काठिन्‍यम्+अनुभूतवन्‍तौ स्‍थानान्‍तरितेष्‍वधिकारिषु => स्‍थानान्‍तरितेषु+अधिकारिषु प्रदत्ताऽस्ति => प्रदत्ता+अस्ति हानिकरमेव => हानिकरम्+एव सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् भवेत्तर्हि => भवेत्+तर्हि सहाहमपि => सह+अहम्+अपि तस्मिन्‍नेव => तस्मिन्+एव एवाऽन्‍यस्मिन्‍नगरे => एव+अन्‍यस्मिन्+नगरे सोऽयम् => सः+अयम् एवाऽनुभवोऽभूत्। => एव+अनुभवः+अभूत्। ‘‘शापेनास्‍तंगमितमहिमा => ‘‘शापेन+अस्‍तम्+अगमितमहिमा प्रत्‍यक्षमनुभूता। => प्रत्यक्षम्+अनुभूता। सोऽयं => सः+अयम् यक्षपत्‍न्‍याश्‍चेव => यक्षपत्‍न्‍याः+च+इव शापोऽभूत्। => शापः+अभूत्। रामगिर्याश्रमेऽस्‍थात्। => रामगिर्याश्रमे+अस्‍थात्। अहमत्र => अहम्+अत्र भुजगशयनादुत्थिते => भुजगशयनात्+उत्थिते प्रतीक्षमाणाऽभूवम्। => प्रतीक्षमाणा+अभूवम्। भेदस्त्वियानभूत् => भेदः+तु+इयान्+अभूत् यन्‍मेघदूतस्‍य => यत्+मेघदूतस्‍य साधनाऽभावात् => साधना+अभावात् विवशोऽभूत्, => विवशः+अभूत्, यक्षस्‍तु => यक्षः+तु साहाय्यमेव => सहाय्यम्+एव पर्याप्तममन्‍यत। => पर्याप्तम्+अमन्‍यत। यदा-कदाचिदवकाशमादाय => यदा-कदाचित्+अवकाशम्+आदाय सुविधाऽपि => सुविधा+अपि यक्षस्‍याऽभूत्। => यक्षस्‍य+अभूत्। दौर्भाग्यमिदमेवाऽऽसीत् => दौर्भाग्यम्+इदम्+एव+आसीत् सकृदेव => सकृत्+एव शप्तोऽभूत्-सोऽपि => शप्तः+अभूत्-सः+अपि धनेशोऽपि => धनेशः+अपि शापस्‍यान्‍तम् => शापस्‍य+अन्‍तम् संविधायार्द्रचित्त:। => संविधाय+आर्द्रचित्त:। संयोज्‍यैतौ => संयोज्‍य+एतौ भोगानिष्टानविरतसुखान् => भोगान्+इष्टान्+अविरतसुखान् कुबेरायितैरधिकारिभि: => कुबेरायितैः+अधिकारिभि: विविधविभागानामाधिपत्‍यम् => विविधविभागानाम्+आधिपत्‍यम् प्रेषितोऽभवत्। => प्रेषितः+अभवत्। मदीयाऽलकानगरी => मदीया+अलकानगरी चापि => च+अपि परिवर्त्तिताऽभूत्। => परिवर्त्तिता+अभूत्। आधुनिकयुगस्‍यार्वाचीनोऽयम् => आधुनिकयुगस्‍य+अर्वाचीनः+अयम् कुबेरशापादप्‍यधिकतरम् => कुबेरशापात्+अपि+अधिकतरम् मयाऽनुभूत:। => मया+अनुभूत:। दिवसेषु-विप्रयोगसमये-वसन्‍तावतारवेलासु-शरदुज्‍जृम्‍भणकाले => दिवसेषु-विप्रयोगसमये-वसन्‍तौ+तारवेलासु-शरदुज्‍जृम्‍भणकाले सर्वदैव => सर्वदा+एव इत्‍यादयोऽमरकृतयो => इत्यादयः+अमरकृतयः मन:-संतर्पणसाधनान्‍यभूवन्। => मन:-संतर्पणसाधनानि+अभूवन्। राजीवोऽपरस्मिन् => राजीवः+अपरस्मिन् पठन्‍नभूत् => पठन्+अभूत् काव्‍यानाममीषाम् => काव्‍यानाम्+अमीषाम् कर्त्तव्‍योऽभूत्। => कर्त्तव्‍यः+अभूत्। राकेशोप्‍येतानि => राकेशः+अपि+एतानि व्‍यस्‍मरदिति => व्‍यस्‍मरत्+इति हेतुनानेनानुमितम् => हेतुना+अनेन+अनुमितम् यत्तस्‍य => यत्+तस्य तवाङ्गकानामथ => तवाङ्गकानाम्+अथ कथापि => कथा+अपि ‘‘अद्यापि => ‘‘अद्य+अपि दर्पणमीक्षमाणाम् => दर्पणम्+इक्षमाणाम् स्‍मृतिर्वा => स्‍मृतिः+वा उल्लिखिताऽभूत्। => उल्लिखिता+अभूत्। शनैर्मयाऽनुमितम् => शनैः+मया+अनुमितम् यदद्य => यदि+अद्य व्‍यासङ्गोस्ति, => व्‍यासङ्गः+अस्ति, ग्रन्‍थांश्‍च => ग्रन्‍थाः+च नावशिष्‍येत। => न+अवशिष्‍येत। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् सोऽपि => सः+अपि चिन्‍तयन्‍नासीत्। => चिन्‍तयत्+आसीत्। यद्यदि => यत्+यदि अध्‍ययनस्‍याध्‍यापनस्‍य => अध्‍ययनस्‍य+अध्‍यापनस्‍य सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् पूर्णोपयोग:, => पूर्ण+उपयोग:, तत्‍कुत्रापि => तत्+कुत्रापि पुनर्हरिता => पुनः+हरिता अध्‍यापिकाश्‍च => अध्‍यापिकाः+च समुदिताऽभूत-त => समुदिता+अभूत्- परीक्षामुत्तीर्य => परीक्षाम्+उत्तीर्य अहमपि => अहम्+अपि भवेयमिति => भवेयम्+इति महत्त्‍वाकांक्षाऽऽसीत्। => महत्त्‍वाकांक्षा+आसीत्। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् वर्षद्वयानन्‍तरमेव => वर्षद्वयानन्‍तरम्+एव भूयादिति => भूयात्+इति यतस्त्रिंशद् => यतः+त्रिंशद् वर्षाण्‍यतीत्‍य => वर्षाणि+अतीत्‍य कोपि => कः+अपि विज्ञप्तीनामुत्तरे, => विज्ञप्तीनाम्+उत्तरे, वाञ्छासमकालमेव => वाञ्छासमकालम्+एव प्राप्‍नुयात्तर्हि => प्राप्‍नुयात्+तर्हि गतिर्विपरीता => गतिः+विपरीता वर्षमेकम् => वर्षम्+एकम् यावन्‍मया => यावत्+मया किमप्‍यागतम्। => किम्+अपि+आगतम्। किन्‍त्‍वेकदा => किन्‍तु+एकदा तडित्‍पत्रमधिगतम्- => तडित्‍पत्रम्+अधिगत्य अकस्‍मादेव, => अकस्‍मात्+एव, अप्रासंगिकमिदम् => अप्रासंगिकम्+इदम् कीदृशमभिनन्‍दनमस्‍तीति => कीदृशम्+अभिनन्‍दनम्+अस्‍ति+इति नाहम् => न+अहम् ज्ञातुमपारयम्। => ज्ञातुम्+अपारयम्। एकमपरम् => एकम्+अपरम् तडित्‍पत्रम्-‘‘अहमागच्‍छामि।’’ => तडित्पत्रम्-‘‘अहम्+आगच्‍छामि।’’ आगत्‍यैव => आगति+एव सहयोगिनाऽपरेण => सहयोगिना+अपरेण वर्षेणैकेन => वर्षेण+एकेन मासेनैकेनैव => मासेन+एकम्+एव सोयम् => सः+अयम् पंगुतामापन्‍ना, => पंगुताम्+आपन्‍ना, नासावग्रे => न+असौ+अग्रे सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् सम्‍यगनुभूता, => सम्‍यक्+अनुभूता, सम्‍यगालोचिता। => सम्‍यक्+आलोचिता। यदीदमहमज्ञास्‍यम् => यत्+इदम्+अहम्+अज्ञास्‍यम् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् कल्‍पतरुर्मत्‍पार्श्‍वे, => कल्‍पतरुः+मत्‍पार्श्‍वे, किमित्‍येतावन्ति => किमिति+एतावन्ति प्रयत्‍नशतान्‍यकरिष्‍यम्? => प्रयत्‍नशतानि+अकरिष्‍यम्? नेदमहमवाञ्छम्-यदहम् => न+इदम्+अहम्+अवाञ्छम्-यत्+अहम् मदीययोग्‍यताबलस्‍यापेक्षया => मदीययोग्‍यताबलस्‍य+अपेक्षया मत्‍पत्‍युर्योग्‍यताबलेन => मत्‍पत्‍युः+योग्‍यताबलेन यज्‍ज्ञातं => यत्+ज्ञातम् सत्‍यमस्ति। => सत्‍यम्+अस्ति। मद्विद्यालयस्‍यापि => मद्विद्यालयस्‍य+अपि तस्मिन्‍नेव => तस्मिन्+एव कारिताऽस्ति => कारिता+अस्ति यत्राऽऽवाम् => यत्र+आवाम् न्‍यूनान्‍न्यूनम् => न्‍यूनात्+न्यूनम् वरिष्‍ठसेवाशृंखलायामायात => वरिष्‍ठसेवाशृंखलायाम्+आयात सर्वमपि => सर्वम्+अपि जीवनमहमद्यत्‍वे => जीवनम्+अहम्+अद्यत्‍वे गन्‍तुकाममस्ति। => गन्‍तुकामम्+अस्ति। मासद्वयमहम् => मासद्वयम्+अहम् तदद्याविकलम् => तत्+अद्य+अविकलम् सत्‍यायितमिति => सत्‍यायितम्+इति विश्वासमेव => विश्वासम्+एव कीदृशोऽयम् => कीदृशः+अयम् स्‍वप्‍नोभूत्? => स्‍वप्‍नः+अभूत्? कीदृशमिदम् => कीदृशम्+इदम् जीवनमभूत्? => जीवनम्+अभूत्? किमभूत् => किम्+अभूत् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् भवन्‍तोऽवयास्‍यन्‍त्‍येव => भवन्‍तः+अवयास्‍यन्‍ति+एव यदस्‍या => यत्+अस्‍याः भवेत्‍कामम् => भवेत्+कामम् पाथेयमभूत् => पाथेयम्+अभूत् प्रमोदमानन्‍दम् => प्रमोदम्+आनन्‍दम् अनेनैव => अनेन+एव व्‍यतियापिताऽर्धाधिका => व्‍यतियापिता+अर्धाधिका किमग्रे => किम्+अग्रे भावीति => भावी+इति इदमेव => इदम्+एव पाथेयमादाय => पाथेयम्+आदाय उत्तरार्धमपि। => उत्तरार्धम्+अपि। किमग्रे => किम्+अग्रे भावीति => भावि+इति परस्‍तात्‍पठति, => परस्‍तात्+पठति, तदनन्‍तरमेता => तदनन्‍तरम्+एताः अद्याहम् => अद्य+अहम् परिवर्त्तयितुकामाऽस्मि। => परिवर्त्तयितुकामा+अस्मि। यदाहम् => यदा+अहम् सहसैव => सहसा+एव कश्‍चनानुभवमधुरो => कश्‍चन+अनुभवमधुरः औषधालयान्‍महेन्‍द्रो यथैव => औषधालयात्+महेन्‍द्रः+ यथैव संवादमिममश्रौषीद् => संवादम्+इमम्+अश्रौषीद् राकेशस्‍तस्मिन्‍नेव => राकेशः+तस्मिन्+एव सुरेन्‍द्रोऽधीते। => सुरेन्‍द्रः+अधीते। सहसैवासूयाविष्टस्‍य => सहसा+एव+असूया+आविष्टस्‍य भृशमुत्तेजितोऽसौ => भृशम्+उत्तेजितः+असौ समग्रेऽपि => समग्रे+अपि कोणात्‍कोणम् => कोणात्+कोणम् मर्मस्‍पृशो घटना: => मर्मस्‍पृशः+ घटना: प्रास्‍फुरँस्‍तस्‍य => प्रास्‍फुरन्+तस्‍य राकेशस्‍याऽपराध:? => राकेशस्‍य+अपराध:? सोऽपि => सः+अपि भीषणोऽपराध:!! => भीषणः+अपराध:!! तद्दिनम्-यस्मिन् => तत्+दिनम्-यस्मिन् प्रीतिभोजस्‍याऽऽयोजनमासीदस्‍य => प्रीतिभोजस्‍य+आयोजनम्+आसीत्+अस्‍य चाऽगणिता: => च+अगणिता: समभिनन्दितुमस्‍य => समभिनन्दितुम्+अस्‍य नाऽऽसौ => न+असौ स्‍ववदनमप्‍यदर्शयत्। => स्‍ववदनम्+अपि+अदर्शयत्। सोऽपि => सः+अपि प्रतिवेश्‍यासीत्? => प्रतिवेश्‍य+आसीत्? आसीन्‍महेन्‍द्र: => आसीत्+महेन्‍द्र:स्वयम् राकेशस्‍तेन => राकेशः+तेन पृष्टोऽभूत => पृष्टः+अभूत त्‍वमागमिष्‍यसि => त्‍वम्+आगमिष्‍यति प्रीतिभोजेऽद्य?’ => प्रीतिभोजे+अद्य?’ नैवापरस्‍य => नैव+अपरस्‍य पितुश्‍चित्तवृत्तिर्न => पितुः+चित्तवृत्तिः+न किंभूतकिमाकाराऽऽसीत्? => किम्+अभूतम्+एकाकारा+आसीत्? आरम्‍भादेव => आरम्‍भात्+एव परोन्‍नतिमसूयते => पर+उन्‍नतिम्+असूयते नगरादेव => नगरात्+एव बहिर्जगाम। => बहिः+जगाम। किमन्‍यत्, => किम्+अन्‍यत्, पितुरौर्ध्‍वदैहिकेऽपि => पितुः+और्ध्‍वदैहिके+अपि समाजगाम। => सम्+अजगाम। किन्‍त्‍वेतद्विपरीतम्; => किन्‍तु+एतत्+विपरीतम्; विषूचिकाग्रस्‍तोऽभूत्, => विषूचिकाग्रस्‍तः+अभूत्, सर्वानपि => सर्वान्+अपि प्रार्थनोपरि => प्रार्थना+उपरि त्‍वरितमेव => त्‍वरितम्+एव महेन्‍द्रस्‍तत्पितरम् => महेन्‍द्रः+तत्+पितरम् समुपचचार। => सम्+उपचचार। करुणाजनिकाऽऽसीन्‍मुखमुद्रा => करुणाजनिका+आसीत्+मुखममुद्रा पार्श्‍वेऽस्‍थात् => पार्श्‍वे+अस्‍थात् तस्मिन्‍नरकङ्काले => तस्मिन्+नरकङ्काले किमासीत् => किम्+आसीत् काऽप्‍याशा => का+अपि+आशा जीवितस्‍य? => जीवितम्+अस्‍य? समग्रामपि => समग्राम्+अपि जीवन्‍नस्‍थात्, => जीवन्+अस्‍थात्, नासीदि‍दमेव => न+आसीत्+इ‍दम्+एव ईर्ष्‍याकषायितोऽसौ => ईर्ष्‍याकषायितः+असौ पितुर्मृत्‍योरनन्‍तरम् => पितुः+मृत्‍योः+अनन्‍तरम् नासीदाश‍ङ्कितम् => न+आसीत्+आश‍ङ्कितम् कीदृशोऽयम् => कीदृशः+अयम् मर्माघातोऽभूत्! => मर्माघातः+अभूत्! किमेतस्‍यैव => किम्+एतस्‍य+एव कठोरतमेनाऽपि => कठोरतमेन+अपि भवत्पिताऽऽसीज्‍जीवयितुम् => भवत्पिता+आसीत्+जीवयितुम् ‘‘मैवम्, => ‘‘मा+एवम्, सर्वमपि। => सर्वम्+अपि। यन्‍नाऽशकत् => यत्+न+अशकत् भयङ्करमवमाननमिदमासीत्! => भयङ्करम्+अवमानम्+इदम्+आसीत्! महेन्‍द्रस्‍तदैव => महेन्‍द्रः+तदैव एतावानपमान:? => एतावान्+अपमान:? कटकटाशब्‍दमकुर्वन्। => कटकटाशब्‍दम्+अकुर्वन्। इवाऽऽसन्। => इव+आसन्। मृत्‍युशय्यायामासीत्। => मृत्‍युशय्यायाम्+आसीत्। कियदासीद्वराक्‍यास्‍तस्‍या => कियत्+आसीत्+वराक्‍याः+तस्‍याः आयुरेव? => आयुः+एव? शिशुरासीद् => शिशुः+आसीत् सूचीवेधैस्‍तस्‍या: => सुचीवेधैः+तस्‍याः: सर्वमपि => सर्वम्+अपि विवरपूर्णमभूत्। => विवरपूर्णम्+अभूत्। सर्वदार्थम् => सर्वदा+अर्थम् सर्वेऽपि => सर्वे+अपि सर्वेऽपि => सर्वे+अपि किंकर्तव्‍यविमूढोऽभून् => किंकर्तव्‍यविमूढः+अभूवन् राकेशस्‍तस्‍य => राकेशः+तस्‍य प्रमोददिनमिदमासीत्तयो:। => प्रमोददिनम्+इदम्+आसीत्+तयो:। केनचनोक्तमासीदयोर्मध्‍ये- => केचन+उक्तम्+आसीत्+यः+मध्‍ये- पत्‍न्‍योऽप्‍युपचारैर्जीवेयुस्‍तदा => पत्‍न्‍यः+अपि+उपचारैः+जीवेयुः+तदा चक्षुषी रुक्तमिवाऽवर्षताम्। => चक्षुषीः+ रक्तम्+इव+अवर्षताम्। रुक्तमिवाऽवर्षताम्। => रक्तम्+इव+अवर्षताम्। अस्‍मत्‍कक्षामपि => अस्‍मत्+कक्षाम्+अपि सोऽयमध्‍यापयिष्‍यति => सः+अयम्+अध्‍यापयिष्‍यति ‘‘त्‍वत्‍कक्षामप्‍यध्‍यापयिष्‍यति? => ‘‘त्‍वत्‍कक्षाम्+अपि+अध्‍यापयिष्‍यति? क्रोधान्‍धोऽयम् => क्रोधान्‍धः+अयम् समयस्‍त्‍वरितया => समयः+त्वरितया बालातपस्‍यारुणिम्‍ना => बालातपस्‍य+अरुणिम्‍ना प्रभातादेव => प्रभातात्+एव इवाऽदृश्‍यत॥ => इव+अदृश्‍यत॥ नायमजानात् => न+अयम्+अजानात् किमित्‍येतावान् => किमिति+एतावान् श्रमोऽद्य। => श्रमः+अद्य। बहिर्गन्‍तुम् => बहिः+गन्‍तुम् परिधातुमारभत, => परिधातुम्+आरभत, तदाऽप्राक्षीन्‍महेन्‍द्र:- => तदा+अप्राक्षीत्+महेन्‍द्र:- त्‍ववकाशदिनम् => तु+अवकाशदिनम् किमित्‍ययम् => किमिति+अयम् गमनोद्योग: => गमन+उद्योग: प्रातरेव?’’ => प्रातः+एव?’’ सरित्तटेस्‍मत्‍कक्षाया: => सरित्तटेः+मत्‍कक्षाया: सर्वमपि => सर्वम्+अपि तस्‍यामेव => तस्‍याःम्+एव ‘‘नैव, => ‘‘न+एव, तस्‍यैक => तस्‍य+एकः किन्‍त्‍वतीव => किन्‍तु+अतीव कक्षायामस्‍य => कक्षायाम्+अस्‍य यद्येतस्‍याद्य => यदि+एतस्‍य+अद्य माताऽभविष्‍यत्। => माता+अभविष्‍यत्। महेन्‍द्रोऽद्यापि => महेन्‍द्रः+अद्य+अपि दुग्‍धमुखमिमम् => दुग्‍धमुखम्+इमम् एवाऽस्‍य => एव+अस्‍य माताऽस्ति। => माता+अस्ति। मित्रैर्दत्तम् => मित्रैः+दत्तम् द्वितीयविवाहप्रस्‍तावमेतदर्थमेवाऽसौ => द्वितीयविवाहप्रस्‍तावम्+तदर्थम्+एव+असौ काठिन्‍येनाऽसौ => काठिन्‍येन+असौ शिशुरद्य => शिशुः+अद्य सोऽपि => सः+अपि दीर्घमुष्‍णम् => दीर्घम्+उष्‍णम् महेन्‍द्रश्चिकित्‍सायन्‍त्रमुत्‍थाप्‍य => महेन्‍द्रः+चिकित्‍सायन्‍त्रम्+उत्‍थाप्‍य बहिरायात्। => बहिः+आयात्। मरुत्तरयन्‍त्रमादाय => मरुत्तरयन्‍त्रम्+आदाय निरगान्‍महेन्‍द्र:। => निरगात्+महेन्‍द्र:। समग्रमपि => समग्रम्+अपि अद्यैकाकिनाऽनेन => अद्य+एकाकिना+अनेन एकाक्‍येवासौ => एकाकी+एव+असौ अरुणायाश्चित्रम् => अरुणायाः+चित्रम् अद्येदमतिविषण्‍णमिवाऽवालोक्‍यत। => अद्य+इदम्+अतिविषण्‍णम्+इव+अव+आलोक्‍यत। पुनर्निरगान्‍महेन्‍द्र:। => पुनः+निरगात्+महेन्‍द्र:। स्‍वास्‍थ्‍यमद्य => स्‍वास्‍थ्‍यम्+अद्य सुन्‍दरतरमिवाऽऽसीत्। => सुन्‍दरतरम्+इव+आसीत्। मारुढोऽसौ => मारुढः+असौ मरुत्तरशकटिसमीपान्निर्जगाम। => मरुत्तरशकटिसमीपात्+निर्जगाम। फूत्‍कृतिमिव => फूत्‍कृतिम्+इव विसृज्‍याऽयम् => विसृज्‍य+अयम् चीत्‍कारमकरोत्। => चीत्‍कारम्+अकरोत्। क्रोधाविष्‍टोऽसौ => क्रोधाविष्‍टः+असौ गन्‍तुमौषधालयम्। => गन्‍तुम्+औषधालयम्। गृहमयम् => गृहम्+अयम् विसृज्‍याऽयम् => विसृज्‍य+अयम् चिन्‍तयन्‍नस्‍थात्। => चिन्‍तयत्+अस्‍थात्। गृहस्‍यालिन्‍दे => गृहस्‍य+आलिन्‍दे शयानोऽभूत्। => शयानः+अभूत्। साश्‍चर्यमयम् => स+आश्‍चर्यम्+अयम् समपश्‍यत्‍कोपकलुषम् => समपश्‍यत्+कोपकलुषम् महेन्‍द्रस्‍याननम्-गद्गदगिराऽयमपृच्‍छत्- => महेन्‍द्रस्‍य+आननम्-गद्गदगिरा+अयम्+अपृच्‍छत्- भवानौषधालयम्?’’ => भवान्+औषधालयम्?’’ पदन्‍यासैरयम् => पदन्‍यासैः+अयम् बहिर्निरगात्। => बहिः+निरगात्। गृहमपतत्। => गृहम्+अपतत्। गृहकोणाद्राकेशस्‍य => गृहकोणात्+राकेशस्‍य समागच्‍छन्‍नासीत्। => समागच्‍छन्+आसीत्। गृहस्‍यास्‍योपरि => गृहस्‍य+अस्‍य+उपरि दृशमेकामवपात्‍य => दृशम्+एकाम्+अवपात्‍य धूमवर्त्तिकामज्‍वालयत्। => धूमवर्त्तिकाम्+अज्‍वालयत्। भ्रमणेऽप्‍ययम् => भ्रमणे+अपि+अयम् नाऽधिकम् => न+अधिकम् प्रदातुमशकत्। => प्रदातुम्+अशकत्। शीघ्रमेव => शीघ्रम्+एव द्रष्‍टुमारेभे। => द्रष्‍टुम्+आरेभे। परावर्तमानोऽभूत्। => परावर्तमानः+अभूत्। तस्‍याऽऽननोपरि => तस्‍य+आननोपरि मूर्तिमतीव => मूर्तिम्+अतीव परीक्षाभवनान्नि:सारित: => परीक्षाभवनात्+निःसारितः परीक्षार्थीव => परीक्षार्थी+इव शनैर्मन्दया => शनैः+मंदया रिङ्गमाणोऽभूत्। => रिङ्गमाणः+अभूत्। मरीचिमालिनोऽरुणिमेव => मरीचिमालिनः+अरुणिम्+एव मुखमुद्राऽपि => मुखमुद्रा+अपि मालिन्‍यमस्‍पृशत्। => मालिन्‍यम्+अस्‍पृशत्। सेऽयमभूतपूर्वा => सा+इयम्+अभूतपूर्वा कोलाहलमिवाऽश्रौषीत्। => कोलाहलम्+वा+अश्रौषीत्। लोहितमिवाऽऽलोक्‍यत। => लोहितम्+इव+आलोक्‍यत। इतस्‍ततो => इतः+ततः इवाऽदृश्‍यन्‍त। => इव+अदृश्‍यन्‍त। जातेत्‍यनुमानमकरोदसौ। => जाता+इति+अनुमानम्+अकरोत्+असौ। तस्‍यैव => तस्‍य+एव प्रतिवेशात्‍स्‍वल्‍प: => प्रतिवेशात्+स्वल्‍प: इवाश्रूयत। => इव+अश्रूयत। हृदयमात‍ङ्कितम् => हृदयम्+आत‍ङ्कितम् जातेति => जाता+इति तस्‍यान्‍तरम् => तस्‍य+अन्‍तरम् चीत्‍कारमकरोदतर्कितमेव। => चीत्‍कारम्+अकरोत्+अतर्कितम्+एव। पादन्‍यासेनायम् => पादन्‍यासेन+अयम् मुखमावर्जयत्। => मुखम्+आवर्जयत्। एवातिष्‍ठताम्। => एव+अतिष्‍ठताम्। विश्‍वासमपपि => विश्‍वासम्+अपि नाशकत्। => न+अशकत्। तस्‍यैव => तस्‍य+एव प्रज्‍वलदासीत्!! => प्रज्‍वलत्+आसीत्!! दूरादेवाऽऽसौ => दूरात्+एव+असौ गात्रस्‍तम्‍भमन्‍वभवत्। => गात्रस्‍तम्‍भम्+अन्‍वभवत्। सकृत्‍सातङ्कोऽसौ => सकृत्‍सातङ्कः+असौ विहङ्गमदृशम् => विहङ्गम्+अदृशम् भवनोपर्यपातयत्। => भवनोपरि+अपातयत्। वह्निशिखाश्‍चन्‍द्रशालामस्‍पृशन्। => वह्निशिखाः+चन्‍द्रशालाम्+अस्‍पृशन्। धूममुद्वमदासीत्। => धूममुद्वम्+अदासीत्। रवोऽपि => रवः+अपि श्रूयमाणोऽभूत्। => श्रूयमाणः+अभूत्। प्रतिवेशिनो राकेशम् => प्रतिवेशिनः+ राकेशम् हस्‍तावुत्तानीकृत्‍यात्रस्‍पष्‍टया => हस्‍तौ+उत्तानीकृत्‍य+अत्र+स्‍पष्‍टया तेषामस्‍पष्‍ट: => तेषाम्+अस्‍पष्‍ट: नाऽभूत्। => न+अभूत्। सोऽयमद्भुतस्‍यास्‍यानुभवस्‍य => सः+अयम्+अद्भुतस्‍य+अस्‍य+अनुभवस्‍य कुर्वन्‍नासीत्। => कुर्वन्+आसीत्। तत्‍समक्षमेव => तत्समक्षम्+एव दह्यमानमासीत्। => दह्यमानम्+आसीत्। अद्य-यावत्‍सः => अद्य-यावत्+सः नाद्राक्षीत्‍कस्‍याऽपि => न+अद्राक्षीत्+कस्‍य+अपि कर्त्तव्‍यमिति => कर्त्तव्‍यम्+इति नाऽपारयदयम् => न+अपारयत्+अयम् श्‍वासोच्‍छवासौ => श्‍वास+उच्‍छवासौ इवाऽसौ => इव+असौ स्थितोऽभूत्। => स्थितः+अभूत्। तीव्रविषस्‍येव => तीव्रविषस्‍य+इव प्रभावोऽभूत्। => प्रभावः+अभूत्। किङ्कर्तव्‍यविमूढोऽसौ => किङ्कर्तव्‍यविमूढः+असौ स्थितो वातायनात्‍सरभसं => स्थितः+ वातायनात्+सरभसम् वातायनात्‍सरभसं => वातायनात्+सरभसम् वीक्षमाणोऽभूत्। => वीक्षमाणः+अभूत्। सहसाऽस्‍य => सहसा+अस्‍य स्‍मृतिपथमुपारोहत्-यद् => स्‍मृतिपथम्+उपारोहत्-यद् वातायनस्‍याध => वातायनस्‍य+अधः सर्वाण्‍यस्‍य => सर्वाणि+अस्‍य सवेगमसौ => सवेगम्+असौ संरक्षयितुमधावत्। => संरक्षयितुम्+अधावत्। प्राचलत्‍स:। => प्राचलत्+स:। पादावकम्‍पताम्। => पादौ+अकम्‍पताम्। पुनरस्‍थादसौ => पुनः+अस्‍थात्+असौ बहिर्द्वारस्‍य => बहिः+द्वारस्‍य भूमावपतत्। => भूमौ+अपतत्। सर्वमपि => सर्वम्+अपि द्वारमाच्‍छाद्यत। => द्वारम्+आच्‍छाद्यत। स्‍वभवनस्‍योपरि => स्‍वभवनस्‍य+उपरि सवेगमारुह्य => सवेगम्+आरुह्य किञ्चिदव्‍यक्तमक्रन्‍दत्। => किञ्चित्+अव्‍यक्तम्+अक्रन्‍दत्। श्रुत्‍वाऽपि => श्रुत्‍वा+अपि नाशृणोत्। => न+अशृणोत्। सहसैव => सहसा+एव सहसाऽस्‍य => सहसा+अस्‍य वदनात्तीव्रश्‍चीत्‍कारो => वदनात्+तीव्रः+चीत्‍कारः क्रन्दितुमैच्‍छत्- => क्रन्दितुम्+एच्‍छत्- नाऽपारयद्यत् => न+अपारयत्+यत् समुच्‍चारयेत्‍सः => समुच्‍चारयेत्+सः सोऽयमन्‍वभवद्यन्‍नाधुनाऽहम् => सः+अयम्+अन्वभवत्+अधुना+अहम् व्‍यतिकरग्रस्‍तोऽसौ => व्‍यतिकरग्रस्‍तः+असौ निर्भरमुपाऽविशत्तत्रैव => निर्भरम्+अपाविशत्+तत्रैव संमुखमेव => संमुखम्+एव धरणावपतत्। => धरणौ+अपतत्। तमिममुत्‍थापयितुमवाञ्छदसौ। => तम्+इमम्+उत्‍थापयितुम्+अवाञ्छत्+असौ। अयमपश्‍यद्यत् => अयम्+अपश्‍यत्+यत् संभूतास्‍तारस्‍वरेण => संभूताः+तारस्‍वरेण किंचिदुदीरयन्ति। => किंचित्+उदीरयन्ति। किमप्‍याकर्णयत्। => किमपि+आकर्णयत्। श्रवणशक्तिरेव => श्रवणशक्तिः+एव जनसम्‍मर्देऽस्मिन् => जनसम्‍मर्दे+अस्मिन् सातङ्कमेकम् => सातङ्कम्+एकम् मुखमयमपश्‍यत्। => मुखम्+अयम्+अपश्‍यत्। विदारितनेत्रेणाऽनेन => विदारितनेत्रेण+अनेन बहुकालाऽनन्‍तरम् => बहुकाल+अनन्‍तरम् यन्‍महेन्‍द्रस्‍यासीदिदम् => यत्+महेन्‍द्रस्‍य+आसीत्+इदम् गृहादवधानम् => गृहात्+अवधानम् वार्त्तालापमारभन्‍त। => वार्त्तालापम्+आरभन्‍त। मरुत्तर-शकटमेकमयमपश्‍यत्तत्र। => मरुत्तर-शकटम्+एकम्+अपश्‍यत्+तत्र। कर्णयोर्नेत्रयोश्‍च => कर्णयोः+नेत्रयोः+च गृहोपर्यारोहणाय => गृहोपरि+आरोहणाय प्रयतमानानपश्‍यदयम्। => प्रयतमानान्+अपश्‍यत्+अयम्। करमुत्‍थाप्‍य => करम्+उत्‍थाप्‍य प्रावोचदसौ => प्रावोचत्+असौ मनस्‍येव- => मनसि+एव- शयानाऽस्ति। => शयाना+अस्ति। सोऽनुबभूव => सः+अनुबभूव यत्‍कोऽपि => यत्+कः+अपि नाऽशृणोत्तस्‍य => न+अशृणोत्+तस्‍य सम्‍प्रत्‍यपरस्मिन् => सम्‍प्रति+अपरस्मिन् व्‍यस्‍मरदात्‍मनो => व्‍यस्‍मरत्+आत्‍मनो स्‍मृतिपथमुपारोहन्ति => स्‍मृतिपथम्+उपारोहन्ति विवाहमसावस्‍मरत्, => विवाहम्+असौ+अस्‍मरत्, व्‍यतीतमासीत्। => व्‍यतीतम्+आसीत्। एकदाऽस्‍य => एकदा+अस्‍य उक्तमभूत्- => उक्तम्+अभूत्- अन्विष्‍टम् => अनु+इष्‍टम् यद्ययम् => यदि+अयम् बालकस्‍तर्हि => बालकः+तर्हि प्रहृतवानयम्। => प्रहृतवान्+अयम्। नासौ => न+असौ निर्णेतुमपारयत् => निर्णेतुम्+अपारयत् दीर्घमेकस्‍य => दीर्घम्+एकस्‍य आसीत्‍कश्चित् => आसीत्+कश्चित् दुर्भाग्‍यपूर्णमिदम् => दुर्भाग्‍यपूर्णम्+इदम् प्रत्‍यावर्त्तयत् => प्रति+आवर्त्तयत् स्थितोऽभूत्, => स्थितः+अभूत्, सर्वेऽपि => सर्वे+अपि वाचमयशृणोत्- => वाचयम्+अशृणोत्- बहवश्‍छात्रा:- => बहवः+छात्रा:- नाऽजानात्-कश्‍चन => न+अजानात्-कश्‍चन सुरेन्‍द्रस्‍याऽऽकृतिस्‍तस्‍य => सुरेन्‍द्रस्‍य+आकृतिः+तस्‍य चक्षुषोरनृत्‍यत्। => चक्षुषोः+अनृत्‍यत्। पुनरस्‍मरदयम्। => पुनः+अस्मरत्। अतीवोत्‍पाती => अतीव+उत्‍पाती नयनाभ्‍यामयम् => नयनाभ्‍याम्+अयम् तस्‍याज्ञाम् => तस्‍य+आज्ञाम् सर्वदाऽवहेलयति। => सर्वदा+अवहेलयति। भवनस्‍योपरि-प्रकोष्‍ठात्तत्‍पत्‍नीमानयन्‍त: => भवनस्‍य+उपरि-प्रकोष्‍ठात्+तत्‍पत्‍नीम्+आनयन्‍त: मृतेव => मृता+इव किमियम् => किम्+इयम् अयमपृच्‍छत्। => अयम्+अपृच्‍छत्। जनास्‍ताम् => जनाः+ताम् कोऽपि => कः+अपि पदध्‍वनिरुत्तिष्‍ठति। => पदध्‍वनिः+उत्तिष्‍ठति। “कोऽयम्? => “कः+अयम्? शनैरुपसृज्‍य => शनैः+उपसृज्‍य द्वयोरेव => द्वयोः+एव कृशानुरधुना => कृशानुः+अधुना “सुरेन्‍द्रोऽस्‍यामेव => “सुरेन्‍द्रः+अस्‍याम्+एव “सर्वमपि => “सर्वम्+अपि वह्निसादभूत्। => वह्निसात्+अभूत्। तस्मिन्‍नेव => तस्मिन्+एव तामहम् => ताम्+अहम् नाऽपारयम्। => न+अपारयम्। शिशुरपि => शिशुः+अपि जन्‍मापि => जन्‍म+अपि लब्धवानासीत्। => लब्धवान्+आसीत्। किंचिद्विचारयति। => किंचित्+विचारयति। मयैव => मया+एव दग्‍धमासीत् => दग्‍धम्+आसीत् आसीत्‍सः => आसीत्+सः फूत्‍कृतमासीत्। => फूत्‍कृतम्+आसीत्। तदाऽहमौषधालयमपि => तदा+अहम्+औषधालयम्+अपि नाऽपारयम्। => न+अपारयम्। नाऽऽसीत्तत्र => न+आसीत्+तत्र सहैव => सह+एव तेष्‍वप्‍यग्निसंयोजनमकारि।” => तेषु+अपि+अग्निसंयोजनम्+अकारि।” धूर्त्तौऽवलिप्तश्‍चाऽभूत्। => धूत्तौ+अवलिप्तः+च+अवभूत्। उद्धतस्‍त्‍वेतावान्........।” => उद्धतः+तु+एतावान्।” सुरेन्‍द्रस्‍ततकक्षायाम् => सुरेन्‍द्रः+तत्+कक्षायाम् प्रतिदिनमौद्धत्‍यमनुष्ठितवान्। => प्रतिदिनम्+ओद्धत्‍यम्+अनुष्ठितवान्। सर्वेऽपि => सर्वे+अपि स्‍मृतिपत्रमध्‍यक्षाय => स्‍मृतिपत्रम्+अध्‍यक्षाय सकटाक्षमुदीरितम्- => सकटाक्षम्+उदीरितम्- दृष्‍टृवैव => दृष्‍ट्वा+एव शान्तिर्भवेत्।” => शान्तिः+भवेत्।” एकश्‍छात्रोऽपि => एकः+छात्रः+अपि तस्‍यामेव => तस्‍याःम्+एव कक्षायामधीयानोऽभूत्। => कक्षायाम्+अधीयानः+अभूत्। तमेव => तम्+एव स्‍वयमपि => स्‍वयम्+अपि संभ्रमविमूढ: => संभ्रम्+अविमूढ: निममज्‍जैव। => निममज्‍जा+एव। नास्ति => न+अस्ति भविष्‍यत्-उज्‍जवलमासीत्,राकेश।” => भविष्‍यत्-उज्‍जवलम्+आसीत्,राकेश।” “अहमपि => “अहम्+अपि आसीन्मे => आसीत्+मे क्रूरो व्यामोहः। => क्रुरः+ व्यामोहः। दण्‍डोऽत्रैव => दण्‍डः+अत्र+एव अवश्‍यमेव => अवश्‍यम्+एव विस्‍मृतमासीत्।” => विस्‍मृतम्+आसीत्।” द्वावपि => द्वौ+अपि मित्रत्‍वमापन्‍नौ => मित्रत्‍वम्+आपन्‍नौ स्‍थापितमस्ति। => स्‍थापितम्+अस्ति। दु:खगाथामन्‍योन्‍यम् => दु:खगाथाम्+अन्‍यः+अन्‍यम् शान्तिमनुभवति। => शान्तिम्+अनुभवति। सर्वथैवाऽऽवाम् => सर्वथा+एव+आवाम् किन्‍त्‍वनृणौ => किन्तु+नृणौ द्वावपि।” => द्वौ+अपि।” हास्‍येऽस्मिन् => हास्‍ये+अस्मिन् करुणक्रन्‍दनमिव => करुणक्रन्‍दनम्+इव द्वावपि => द्वौ+अपि ध्‍वनिरुत्तिष्‍ठति। => ध्‍वनिः+उत्तिष्‍ठति। साम्‍प्रतमपि => साम्‍प्रतम्+अपि प्रज्‍वलितमस्ति। => प्रज्‍वलितम्+अस्ति। सरित्तथैव => सरित्+तथैव समधिकमासीत्। => समधिकम्+आसीत्। दृष्टिगोचराभवत्। => दृष्टिगोचरा+अभवत्। समयोस्ति, => समयः+अस्ति, चेदम् => च+इदम् स्‍यादत्र? => स्‍यात्+अत्र? तेनाऽनुमितम् => तेन+अनुमितम् धूमशकटेरागमने => धूमशकटेः+आगमने न्‍यूनान्‍न्‍यूनम् => न्‍यूनात्+न्यूनम् त्‍ववशिष्‍यत => तु+अवशिष्‍यत निर्मक्षिकमिव => निर्मक्षिकम्+इव सहैव => सह+एव सहैव => सह+एव सर्वोऽपि => सर्वः+अपि तान्‍येव => तानि+एव नितरामाधुनिकाः, => नितराम्+आधुनिकाः, छात्राध्‍यापकादीनामाचार-विचारेषु => छात्राध्‍यापकादीनाम्+आचार-विचारेषु कक्षास्‍वपि => कक्षासु+अपि युवकाश्‍च => युवकाः+च युवत्‍यश्‍च => युवत्‍यः+च नात्र => न+अत्र पृथगस्ति, => पृथक्+अस्ति, विदेशेष्विव => विदेशेषु+इव संमिश्राश्‍छात्रावासा => संमिश्राः+छात्रावासा अत्राभविष्‍यंस्‍तर्हि => अत्र+अभविष्‍यन्+तर्हि मनोज-नवनीतसदृशास्‍तस्‍य => मनोज-नवनीतसदृशाः+तस्‍य सहपाठिनस्‍तु => सहपाठिनः+तु सर्वमपि => सर्वम्+अपि कक्षेष्‍वेव => कक्षेषु+एव व्‍यतियापयितुमचेष्टिष्‍यन्‍त। => व्‍यतियापयितुम्+अचेष्टिष्‍यन्‍त। नाऽयम् => न+अयम् प्रयत्‍यापि => प्रयत्‍य+अपि बोद्धुमपारयद् => बोद्धुम्+अपारयद् मनोजो नवनीतश्‍च => मनोजः+ नवनीतः+च नवनीतश्‍च => नवनीतः+च कन्‍याछात्रावासस्‍याधो भ्रमणे => कन्‍याछात्रावासस्‍य+अधः+ भ्रमणे ताववकाशदिवसेषु => तौ+अवकाशदिवसेषु स्‍वीकायाभ्‍यासपुस्तिकानामादानप्रदानमिषेण => स्‍वीकायाभ्‍यासपुस्तिकानाम्+आदानप्रदानमिषेण कदाचिदनिताया:, => कदाचित्+अनिताया:, कदाचिच्‍च => कदाचित्+च सख्‍यमापादयत:? => सख्‍यम्+अपादयत:? समुदिताऽऽकांक्षा। => समुदिता+आकांक्षा। सोऽयम् => सः+अयम् सुरुचिरदर्शनो, => सुरुचिः+अदर्शनः+, प्राप्तप्रशंसोऽप्‍यस्ति, => प्राप्तप्रशंसः+अपि+अस्ति, सर्वदैवोत्तीर्णो भवतीति => सर्वदा+एव+उत्तीर्णः+ भवति+इति भवतीति => भवति+इति स्निह्यन्‍त्‍यपि, => स्निह्यन्‍ति+अपि, कदाप्‍यभीष्‍टम् => कदापि+अभीष्‍टम् यदेवंविधेषु => यत्+एवम्+विधेषु व्‍यतियापयेदि‍ति। => व्‍यतियापयेत्+इति। कुतो न => कुतः+ न स्‍यादेवम्? => स्‍यात्+एवम्? लब्‍धप्रतिष्‍ठश्‍च। => लब्‍धप्रतिष्‍ठः+च। परिवारो न => परिवारः+ न सुशिक्षितो न => सुशिक्षितः+ न स्‍थानमधितिष्‍ठ‍ति? => स्‍थानम्+अधितिष्‍ठ‍ति? सत्‍यपि => सति+अपि निर्धनोऽथवा => निर्धनः+अथवा नागरिकसभ्‍यताऽनभिज्ञ:? => नागरिकसभ्‍यता+अनभिज्ञ:? जानात्‍यांगलीम् => जानाति+आंगलीम् वेत्त्‍याधुनिकाऽऽचारान्? => वा+इति+आधुनिका+आचारान्? निर्वाचितोऽपि। => निर्वाचितः+अपि। स्‍वाध्‍यायमतिरिच्‍यान्‍यस्मिन् => स्‍वाध्‍यायम्+अतिरिच्‍य+अन्यस्मिन् व्‍यतिकरेऽधिक: => व्‍यतिकरे+अधिक: समयो यापित:। => समयः+ यापित:। इतस्‍तु => इतः+तु तस्‍यैव => तस्‍य+एव छात्रावासस्‍याऽऽवासिनस्‍तस्‍य => छात्रावासस्‍य+आवासिनः+तस्‍य सहाध्‍यायिनो मनोज-नवनीताऽदयोऽध्‍ययने => सहाध्‍यायिनः+ मनोज-नवनीतादयः+अध्‍ययने मनोज-नवनीताऽदयोऽध्‍ययने => मनोज-नवनीतादयः+अध्‍ययने अस्मिन्नेव => अस्मिन्+एव पृष्‍टोऽभूदिति => पृष्‍टः+अभूत्+इति स्‍मृतावागच्‍छत्। => स्‍मृतौ+अगच्‍छत्। सप्ताहोऽपि => सप्ताहः+अपि नातीत:, => न+अतीत:, स्‍मरेत्‍सर्वं => स्‍मरेत्+सर्वम् अचिरादेव => अचिरात्+एव स्‍नातकोत्तरपराक्षोत्तीर्णो भवितासि। => स्‍नातकोत्तरपरीक्षोत्तीर्णः+ भविता+असि। भवितासि। => भविता+असि। विवाहो न => विवाहः+ न भवेदकालिक:? => भवेत्+अकालिक:? परिवारस्‍तु => परिवारः+तु निर्धारितो भवत्वित्‍येतदर्थम् => निर्धारितः+ भवतु+इति+एतदर्थम् भवत्वित्‍येतदर्थम् => भवतु+इति+एतदर्थम् एवाऽस्ति। => एव+अस्ति। सेयम् => सा+इयम् तिष्‍ठेदविवाहिता => तिष्‍ठेत्+अविवाहिता अतो यावदन्‍य: => अतः+ यावत्+अन्‍य: यावदन्‍य: => यावत्+अन्‍य: वरो निर्वाच्‍यते => वरः+ निर्वाच्‍यते तैस्‍तत्‍पूर्वमेव => तैः+तत्‍पूर्वम्+एव दृष्टवत्‍यपि। => दृष्टवती+अपि। त्‍वमपि।” => त्‍वम्+अपि।” किमपि। => किम्+अपि। त्‍वरितमुत्तरितमासीत्। => त्‍वरितम्+उत्तरितम्+आसीत्। मातोक्तवती- => माता+उक्तवती- निश्‍चयो, => निश्‍चयः+, भवत्वित्‍यत्र => भवतु+इत्यत्र पंचवर्षानन्‍तरमेव। => पंचवर्षानन्‍तरम्+एव। तावत्तु।” => तावत्+तु” वाग्‍दानादेरपि => वाग्‍दानादेः+अपि ममाध्‍ययने => मम+अध्‍ययने कन्‍यापक्षीयेभ्‍यो यदन्‍यम् => कन्‍यापक्षीयेभ्‍यः+ यत्+अन्‍यम् यदन्‍यम् => यत्+अन्‍यम् सधार्ष्टयमनेन => सधार्ष्टयम्+अनेन पुनरुत्तरितम्। => पुनः+उत्तरितम्। प्रकाममनुभववता => प्रकामम्+अनुभववता वैचारिको विमर्शस्‍तेन => वैचारिकः+ विमर्शः+तेन विमर्शस्‍तेन => विमर्शः+तेन कृतोऽभूत्। => कृतः+अभूत्। पाश्‍चात्‍यमनस्‍तत्त्‍वज्ञा: => पाश्‍चात्‍यमनः+तत्वज्ञा: फ्रायड-एडलर-प्रभृतयोऽपि => फ्रायड-एडलर-प्रभृतयः+अपि याज्ञवल्‍क्‍य-मन्‍वादयोऽपि, => याज्ञवल्‍क्‍य-मनु+आदयः+अपि, वर्णाश्रमव्‍यवस्‍थाऽपि, => वर्णाश्रमव्‍यवस्‍था+अपि, समयमविवाहितस्तिष्‍ठन् => समयम्+अविवाहितः+तिष्‍ठन् कश्चिदिति => कश्चित्+इति साधयितुमिष्‍टम्, => साधयितुम्+इष्‍टम्, गिरीशस्‍तु => गिरीशः+तु ब्रह्मचर्याश्रमस्‍याधारम् => ब्रह्मचर्याश्रमस्‍य+आधारम् यावदार्थिको, => यावत्+आर्थिकः+, शारीरश्‍च => शारीरः+च विकासो न => विकासः+ न पूर्णो, => पूर्णः+, यावच्‍च => यावत्+च तावत्तादृशी => तावत्+तादृशी चर्चाऽप्‍यरुचिकरी => चर्चा+अपि+रुचिकरी स्‍यादित्‍यादि => स्‍यात्+इत्यादि प्रतिपादयितुमैच्‍छत्। => प्रतिपादयितुम्+ऐच्‍छत्। मनस्‍येव => मनसि+एव प्रशंसताऽपि => प्रशंसता+अपि केवलमिदमेवोक्तम्- => केवलम्+इदम्+एव+उक्तम्- तदहमपि => तत्+अहम्+अपि प्राचीनानामाश्रमाणाम् => प्राचीनानाम्+आश्रमाणाम् चलचित्राणामिदम् => चलचित्राणाम्+इदम् तिष्‍ठेयुरित्‍यसंभवम्। => तिष्‍ठेयुः+इति+असंभवम्। कृतेऽमित्रायन्‍ते। => कृते+अमित्रायन्‍ते। नाधुना => न+अधुना चेत्तिष्‍ठतु => चेत्+तिष्‍ठतु तदिदमग्रिमम् => तत्+इदम्+अग्रिमम् सहसैव => सहसा+एव भग्‍नमकरोत्। => भग्‍नम्+अकरोत्। परिधान-पेटकमादाय => परिधान-पेटकम्+आदाय त्‍वरितमसावुदतिष्‍ठत्। => त्‍वरितम्+असौ+उदतिष्‍ठत्। पूर्वाभ्‍यासानाम् => पूर्व+अभ्‍यासानाम् दशमोऽद्य => दशमः+अद्य किन्‍त्‍वद्य => किन्‍तु+अद्य कदाऽप्‍यभूत्। => कदापि+अभूत्। रात्रिरेव => रात्रिः+एव समखिद्यत => सम्+अखिद्यत नैरर्थक्‍यमिदम् => नैरर्थक्‍यम्+इदम् तदाऽप्‍यनुभूतमासीद् => तदा+अपि+अनुभूतम्+आसीत् मंचनमस्मिन् => मंचनम्+अस्मिन् भवत्विति’ => भवतु+इति’ नाटकस्‍यास्‍य => नाटकस्‍य+अस्‍य तदालेखस्‍य => तत्+आलेखस्‍य सप्ताहादप्‍यधिकोऽवधि: => सप्ताहात्+अपि+अधिकः+अवधि: शाकुन्‍तलस्‍याऽऽलेखसंपादने => शाकुन्‍तलस्‍य+आलेखसंपादने जानात्‍यसौ => जानाति+असौ तत्‍कारणमभूद् => तत्‍कारणम्+अभूत् प्रेरितोऽयम् => प्रेरितः+अयम् आलेखममुम् => आलेखम्+अमुम् पूर्णमकरोदेव! => पूर्णम्+अकरोत्+एव! सुधयाऽपि => सुधया+अपि द्वित्र-होरापर्यन्‍तमस्‍थात्, => द्वित्र-होरापर्यन्‍तम्+अस्‍थात्, श्रुतिलेखमलिखत्। => श्रुतिलेखम्+अलिखत्। लिखित्‍वाऽपि => लिखित्‍वा+अपि मौक्तिकवत्‍सुन्‍दरैरक्षरै: => मौक्तिकवत्‍सुन्‍दरैः+अक्षरै: सर्वोऽप्‍यालेखस्‍तया => सर्वः+अपि+आलेखः+तया चकितोऽभवद् => चकितः+अभवद् निभृतमलज्‍जत => निभृतम्+अलज्‍जत कदाप्‍यनुमितमासीद् => कदापि+अनुमितम+आसीत् सुन्‍दरमेव, => सुन्‍दरम्+एव, शुद्धमपि। => शुद्धम्+अपि। व्‍याकरणज्ञानमवबुध्‍यापि => व्‍याकरणज्ञानम्+अवबुध्‍य+अपि गिरीशश्‍चकित => गिरीशः+चकित एवाऽभूत्। => एवा+अभूत्। असकृत्तया, => असकृत्+तया, पाणिनीयव्‍याकरणाननुरूपम् => पाणिनीयव्‍याकरणान्+अनुरूपम् कार्यमित्‍यस्‍येच्‍छाऽभूत्। => कार्यम्+इत्यस्य+इच्‍छा+अभूत्। स्‍वल्‍पमपि => स्‍वल्‍पम्+अपि त्‍वरितमेव => त्‍वरितम्+एव सूचयतीति => सूचयति+इति कालिदासीयवाक्‍यानामेवाधिकाधिकम् => कालिदासीयवाक्‍यानाम्+एव+अधिकाधिकम् समारब्‍धमभूत्। => समारब्‍धम्+अभूत्। लेशमपि => लेशम्+अपि प्रदर्शितवतीति => प्रदर्शितवती+इति साश्‍चर्यमस्‍मरत्। => साश्‍चर्यम्+अस्‍मरत्। प्रोक्तमासीदेकदा- => प्रोक्तम्+आसीत्+एकदा- “भवांस्‍तु => “भवान्+तु नाऽऽगच्‍छेदेवेत्‍यहम् => न+आगच्‍छेत्+वा+इति+अहम् विहायाहमेव => विहाय+अहम्+एव समागच्‍छमेतावन्ति => समागच्‍छम्+एतावन्ति अन्‍यथाऽऽलेखो => अन्‍यथा+आलेखः ना‍ऽभविष्‍यत् => न+अभविष्‍यत् प्राध्‍यापकमहोदयाश्‍च => प्राध्‍यापकमहोदयाः+च मामेवापराधिनीम् => माम्+एव+अपराधिनीम् एवाऽज्ञानदोषभाज:। => एव+अज्ञानदोषभाज:। अद्याऽऽलेखस्‍य => अद्य+आलेखस्‍य विदध्‍यात्तर्हि => विदध्‍यात्+तर्हि नाऽहम् => न+अहम् गिरीशस्‍तारल्‍यमनुभूय => गिरीशः+तारल्‍यम्+अनुभूय गन्‍तुमन्‍वमन्‍यत। => गन्‍तुम्+अन्वमन्‍यत। विहस्‍तोऽसौ => विहस्‍तः+असौ तदिदमेव => तत्+इदम्+एव कारणमभूद् => कारणम्+अभूत् यदनेन => यत्+अनेन भूमिकामपि => भूमिकाम्+अपि कर्तुमनुमतम्, => कर्तुम्+अनुमतम्, यदाऽसावजानात् => यदा+असौ+अजानात् यच्‍छकुन्‍तलायाः => यत्+शकुन्‍तलायाः निर्वहेदिति। => निर्वहेत्+इति। ततश्‍च => ततः+च समयमतिवाह्य => समयम+अतिवाह्य सर्वदैवासौ => सर्वदा+एव+असौ नायमजानात्‍कीदृशी => न+अयम्+अजानात्+कीदृशी प्रेरणाऽभूद् => प्रेरणा+अभूद् पंचवादनसमकालमेवास्‍य => पंचवादनसमकालम्+एव+अस्‍य वार्षिकोत्‍सवानन्‍तरमयं => वार्षिकोत्‍सवानन्‍तरम्+अयम् केवलमध्‍ययने => केवलम्+अध्‍ययने प्रदास्‍यतीति => प्रदास्‍यति+इति निश्चितमनेन। => निश्चितम्+अनेन। मनोजनवनीतादयस्‍तु => मनोज-नवनीतादयः+तु मनस्‍येव। => मनसि+एव। एवंविधास्‍तथाकथित-सामाजिकाश्‍छात्रा: => एवंविधाः+तथाकथित-सामाजिकाः+छात्रा: सर्वदैव => सर्वदा+एव तेनोपहसिताः => तेन+उपहसिताः त्‍वसकृदमुम् => तु+असकृत्+अमुम् पुस्‍तककीटायितश्‍छात्रस्‍त्‍वम् => पुस्‍तककीटायितः+छात्रः+त्वम् भवतीति। => भवति+इति। भूत्‍वाऽपि => भूत्‍वा+अपि धिगस्‍माकम् => धिक्+अस्‍माकम् सर्वदैवैतान् => सर्वदा+एव+एतान् समधिकम् => सम्+अधिकम् वस्‍त्रपुटकेष्‍वादाय => वस्‍त्रपुटकेषु+आदाय यदाधुनिकजीवने => यदा+आधुनिकजीवने अस्‍माभिर्योद्धव्‍या => अस्‍माभिः+योद्धव्‍याः समधिकानंकान् => समधिकान्+अंकान् भवेत्तदा => भवेत्+तदा भामिनीविलासश्‍च => भामिनीविलासः+च भोजनमस्‍यभ्‍यम् => भोजनम्+अस्‍मभ्‍यम् नेदम् => न+इदम् सहास्ति, => सह+अस्ति, भवतामंकतालिकामेव => भवताम्+अकतालिकाम्+एव समादरणीयश्‍च => समादरणीयः+च छात्रोऽयमभूदिति => छात्रः+अयम्+अभूत्+इति नैनम् => न+एनम् प्रकटमुपाहसन्, => प्रकटम्+उपाहसन्, किन्‍त्‍वनेन => किन्‍तु+अनेन ज्ञातमासीद् => ज्ञातम्+आसीद् यत्तैस्‍तस्‍य => यत्+तैः+तस्‍य रक्षितमभूत्। => रक्षितम्+अभूत्। तदिदमपि => तत्+इदम्+अपि ज्ञातमासीद् => ज्ञातम्+आसीत् यन्‍नैयायिकत्‍वम् => यत्+नैयायिकत्‍वम् कारणेनाऽऽरोपितमभूत्। => कारणेन+आरोपितम्+अभूत्। सहृदयास्‍तु => सहृदयाः+तु रसनिष्‍पत्तिमधिगच्‍छन्ति, => रसनिष्‍पत्तिम्+अधिगच्‍छन्ति, “नैयायिकास्‍तु => “नैयायिकाः+तु रंगान्‍तर्वेश्‍वमकुड्याश्‍मसन्निभा:” => रंगान्तः+वेश्‍वम्+अकुड्याः+अश्मसन्निभाः” (“निर्वासनास्‍तु” => (“निर्वासनाः+तु” “नैयायिकास्‍तु” => “नैयायिकाः+तु” किचिद्रसयन्ति, => किचित्+रसयन्ति, तथैवायम् => तथैव+अयम् एवाभूदिति => एव+अभूत्+इति तस्‍यौचित्‍यमेभिर्दत्तमभूत्। => तस्‍य+औचित्‍यम्+एभिः+दत्तम्+अभूत्। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् विनोदमेवाऽसावन्‍वभवत्, => विनोदम्+एव+असौ+अन्वभवत्, कदाप्‍यकुप्‍यत्, => कदापि+अकुप्‍यत्, तेनाऽऽत्‍मनि => तेन+आत्‍मनि कदाप्‍यनुभूत:। => कदापि+अनुभूत:। पूर्वाभ्‍यासैरस्‍य => पूर्वाभ्‍यासैः+अस्‍य मानसेऽज्ञातम् => मानसे+अज्ञातम् किंचनाऽऽन्‍तरिकम् => किंचन+आन्‍तरिकम् परिवर्तनमिव => परिवर्तनम्+इव इत्‍याशंकते => इति+आशंकते क्षणेनैव => क्षणेन+एव चाऽऽशंकामिमाम् => च+आशंकाम्+इमाम् दूरमक्षिपदसौ। => दूरम्+अक्षिपत्+असौ। क्षणिकोऽसौ => क्षणिकः+असौ विश्रामवन्‍मनोविनोदोऽयम् => विश्रामवत्+मनोविनोदः+अयम् नाऽयम् => न+अयम् कामपि => काम्+अपि हानिमन्‍वभवत्। => हानिम्+अन्वभवत्। सुधाऽपि => सुधा+अपि छात्रैवाऽभूत्। => छात्रा+एव+अभूत्। साऽपि => सा+अपि नाटकेऽस्मिन् => नाटके+अस्मिन् सापि => सा+अपि छात्राऽस्ति। => छात्रा+अस्ति। द्वयोस्‍तथाविधम् => द्वयोः+तथाविधम् सुस्‍पष्‍टमेव => सुस्‍पष्‍टम्+एव पूर्वाभ्‍यासैर्व्‍यतियापिते => पूर्वाभ्‍यासैः+व्यतियापिते सर्वमिममन्‍तर्द्वन्‍द्वम् => सर्वम्+इमम्+अन्‍तर्द्वन्‍द्वम् निरन्‍तरमन्‍वभवदसौ। => निरन्‍तरम्+अन्वभवत्+असौ। व्‍यवहारेऽपि => व्‍यवहारे+अपि ईषत्‍परिवर्तनमयमनुभवति। => ईषत्‍परिवर्तनम्+अयम्+अनुभवति। किमिदम्? => किम्+इदम्? सहपाठिन्‍याभ्‍यासपुस्तिकाम् => सहपाठिनि+अभ्‍यासपुस्तिकाम् पृष्टोऽपि => पृष्टः+अपि वाक्‍येनैकेनैवोत्तरमदात्, => वाक्‍येन+एकेन+एव+उत्तरम्+अदात्, सोऽधुना => सः+अधुना पूर्वाभ्‍याससमयेऽनितया, => पूर्वाभ्‍याससमये+अनितया, चाभिवादित: => च+अभिवादित: सस्मितमुत्तरम् => सस्मितम्+उत्तरम् अनसूयाप्रियंवदयोर्भूमिके => अनसूयाप्रियंवदयोः+भूमिके शिक्षयन्‍नपि => शिक्षयन्+अपि प्रमोदमनुभवति? => प्रमोदम्+अनुभवति? किमित्‍यनेन => किम्+इत्यनेन केवलमिष्‍यते => केवलम्+इष्‍यते क्रीतमप्‍यनेनोपानद्युगम्। => क्रीतम्+अपि+अनेन+उपानद्युगम्। नाटकेऽस्मिन् => नाटके+अस्मिन् नवनीतोऽप्‍येकाम् => नवनीतः+अपि+एकाम् मनोजोऽपि। => मनोजः+अपि। द्वापवि => द्वौ+अपि चाऽपि। => च+अपि। तयोर्यावान् => तयोः+यावान् परिचयस्‍तावान् => परिचयः+तावान् नान्‍यस्‍य => न+अन्‍यस्‍य द्वयोरप्‍यनयोर्वाणी => द्वयोः+अपि+अनयोः+वाणी तावत्‍स्‍फुटमिति => तावत्‍स्‍फुटम्+इति वृतोऽभूत्। => वृतः+अभूत्। भारोऽपि => भारः+अपि गिरीशस्‍यैवोपरि => गिरीशस्‍य+एव+उपरि आलेखोऽपि => आलेखः+अपि तेनैव => तेन+एव लिखितोऽभूदिति => लिखितः+अभूत्+इति अनिता-माधुरी-प्रभृतयश्‍छात्रा: => अनिता-माधुरी-प्रभृतयः+छात्रा: पुस्‍तककीटस्‍येवाऽस्‍य => पुस्‍तककीटस्‍य+इव+अस्‍य निराशामनुभविष्‍यन्‍तीत्‍याशंकितमनेन। => निराशाम्+अनुभविष्‍यन्‍ति+इति+आशंकितम्+अनेन। किमिदम् => किम्+इदम् प्रत्‍याशितमेवाभूत्, => प्रत्याशितम्+एव+अभूत्, चयनेनानेन => चयनेन+अनेन प्रासीदन्‍न्‍नेवेति => प्रासीदत्+न+वा+इति यन्‍नवनीत: => यत्+नवनीत: मनोजश्‍च => मनोजः+च निर्वहेदिति। => निर्वहेत्+इति। त्‍वरितमेवेदम् => त्‍वरितम्+एव+इदम् समनुमतमाचार्येण। => समनुमतम्+आचार्येण। प्रस्‍तावस्‍यास्‍यान्‍त: => प्रस्‍तावस्‍य+अस्‍यान्‍त: काचनेर्ष्‍या => काचन+इर्ष्‍या नाऽभूत्? => न+अभूत्? नैव, => न+एव, नैव। => न+एव। किमिति => किम+इति स्‍यादेवम्? => स्‍यात्+एवम्? अभूवंस्‍तदा => अभूवन्+तदा मुखादेकैव => मुखात्+एकः+एव “दुष्‍यन्‍त-शकुन्‍तलयोर्भूमिके => “दुष्‍यन्‍त-शकुन्‍तलयोः+भूमिके तैर्विहित: => तैः+विहित: सर्वेऽप्‍यासन्। => सर्वे+अपि+आसन्। प्रशासकैश्‍च => प्रशासकैः+च प्रापयितुमनुरुद्ध: => प्रापयितुम्+अनुरुद्ध: पत्रकारास्‍तु => पत्रकाराः+तु तैर्गिरीशोऽभिनन्दित:। => तैः+गिरीशः+अभिनन्दित:। तदिदमनुमातुम् => तदिदम्+अनुमातुम् सुशकमासीत्। => सुशकम्+आसीत्। केयूरमण्डित-बाहुरयम् => केयूरमण्डित-बाहुः+अयम् चाभिनन्‍दनानि => च+अभिनन्‍दनानि स्‍वीकुर्वन्‍नासीत्, => स्‍वीकुर्वन्+न+आसीत्, स्‍वकीयमनिन्‍द्यम् => स्‍वकीयम्+अनिन्‍द्यम् द्विगुणमिव => द्विगुणम्+इव सुधाऽपि => सुधा+अपि तेषामभिनन्‍दनानि => तेषाम्+अभिनन्‍दनानि स्‍वीकुर्वाणाऽभूत्। => स्‍वीकुर्वाणा+अभूत्। विभागीयाचार्यो हर्षगद्गदो => विभागीयाचार्यः+ हर्षगद्गदः+ हर्षगद्गदो भूत्‍वा => हर्षगद्गदः+ भूत्‍वा द्वावपि। => द्वौ+अपि। कलाकारैश्‍च => कलाकारैः+च रसास्‍वादो गृहीत:। => रसास्‍वादः+ गृहीत:। छायाचित्रग्राहकैस्‍तेषाम् => छायाचित्रग्राहकैः+तेषाम् कतिपयैश्‍छात्रैस्‍तु => कतिपयैः+छात्रैः+तु स्‍मृतिहस्‍ता-क्षराण्‍यपि => स्‍मृतिहस्‍ता-क्षराणि+अपि कश्चिदयमनुभवोऽभूद् => कश्चित्+अयम्+अनुभवः+अभूद् लब्‍धमभूत्, => लब्‍धम्+अभूत्, जनानामभिनन्‍दनान्‍यसौ => जनानाम्+अभिनन्‍दनानि+असौ लब्‍ध्‍वाऽप्‍यभिनन्‍दनान्‍यनेनाऽर्जितान्‍यभूवन्, => लब्‍ध्‍वा+अपि+अभिनन्‍दनानि+अनेन+अर्जितानि+अभूवन्, किन्‍त्‍वस्‍याः => किन्‍तु+अस्‍याः रात्रेरभिनन्‍दनेषु => रात्रेः+अभिनन्‍दनेषु कीदृशमभूद् => कीदृशम्+अभूत् यदनेन => यत्+अनेन सीधुचषकमिवानुभूतम्। => सीधुचषकम्+इव+अनुभूतम्। कारणेनाद्यतनम् => कारणेन+अद्यतनम् साफल्‍यमियद् => साफल्‍यम्+इयद् गरिमास्‍पदमनुभूयत => गरिमास्‍पदम्+अनुभूयत विचिन्‍तयितुमवसरोऽप्‍यनेन => विचिन्‍तयितुम्+अवसरः+अपि+अनेन लब्धो यदा => लब्धः+ यदा यन्‍मरुत्तरशकटि: => यत्+मरुत्तरशकटि: नगरस्‍थैश्‍छात्रा-वासीयैश्‍छात्रैर्गमनानुमतिर्याचिता। => नगरस्‍थैः+छात्रा-वासीयैः+छात्रैः+गमनानुमतिः+याचिता। एवाऽभूवन्। => एव+अभूवन्। अनितादयोऽन्‍याश्‍छात्राश्‍च => अनितादयः+अन्‍याः+छात्राः+च तस्‍यामेव => तस्‍याःम्+एव आचार्यादयोऽपि => आचार्यादयः+अपि स्‍वकीयैर्द्विचक्रैर्निर्गता => स्‍वकीयैः+द्विचक्रैः+निर्गता भवेयुरिति => भवेयुः+इति कृतेऽभिनन्‍दनानाम् => कृते+अभिनन्‍दनानाम् इयानभूद् => इयान्+अभूद् लब्‍धोऽभूत्। => लब्‍धः+अभूत्। नाट्यवेषावतारणमाभ्‍यामारब्‍धम्। => नाट्यवेषावतावरणम्+आभ्‍याम्+आरब्‍धम्। बहिरागतौ => बहिः+आगतौ बहिरागत्‍य => बहिः+आगत्‍य द्वाभ्‍यामपि => द्वाभ्‍याम्+अपि नैकेनाप्‍यपरोऽभिनन्दित:। => न+एकेन+अपि+अपरः+अभिनन्दित:। परस्‍परमभिनन्‍दनप्रदानस्‍य => परस्‍परम्+अभिनन्‍दनप्रदानस्‍य सत्‍यामपि => सत्‍य+अपि तीव्रायामाकांक्षायाम् => तीव्रायाम्+आकांक्षायाम् किमित्‍येतयोर्वैखरी => किमिति+एतयोः+वैखरी नात्र => न+अत्र प्रसृतेति => प्रसृता+इति नैकोऽप्‍यजानात्। => न+एकः+अपि+अजानात्। द्वयोरपि => द्वयोः+अपि स्‍पष्‍टमनुभूतम् => स्‍पष्‍टम्+अनुभूतम् यत्‍साफल्‍येऽस्मिन् => यत्‍साफल्‍ये+अस्मिन् साहचर्यस्‍यापि => साहचर्यस्‍य+अपि तदिदमेव => तत्+इदम्+एव साऽप्‍यनुभवति? => सा+अपि+अनुभवति? गिरीशेनोक्‍तम्। => गिरीशेन+उक्‍तम्। पूर्वमागच्‍छ‍ति => पूर्वम्+आगच्‍छ‍ति कन्‍याछात्रावासोऽभूत्। => कन्‍याछात्रावासः+अभूत्। “चायपानमेतावदभूद् => “चायपानम्+एतावत्+अभूद् यत्तत्र => यत्+तत्र निद्राऽऽगमिष्‍यति => निद्रा+आगमिष्‍यति इत्‍यत्र => इति+अत्र सुधयोक्‍तम्। => सुधया+उक्‍तम्। द्वावपि => द्वौ+अपि स्‍फुटमहसतामेतदुपरि। => स्‍फुटम्+अहसताम्+एतत्+उपरि। भवतीमेवाधारीकुरुते => भवतीम्+एव+आधारीकुरुते इत्‍यहमनुभवामि। => इति+अहम्+अनुभवामि। सर्वोऽप्‍यालेखो भवत्‍या:, => सर्वः+अपि+आलेखः+ भवत्‍या:, वक्‍तुमारब्‍धम्। => वक्‍तुम्+आरब्‍धम्। किमभून्‍मदीयम्? => किम्+अभूत्+मदीयम्? लेखितमासीत्।” => लेखितम्+आसीत्।” “समग्रमपि => “समग्रम्+अपि श्‍वो भवत्‍या: => श्‍वः+ भवत्‍या: नानुमाति?” => न+अनुमाति?” किंचिन्निकटमागत्‍य => किंचित्+निकटम्+आगत्‍य कर्णान्तिकमिव => कर्णान्तिकम्+इव भवतामभिनयम् => भवताम्+अभिनयम् मयाऽप्‍यात्‍मा => मया+अपि+आत्‍मा विस्‍मृतोऽभूत्। => विस्‍मृतः+अभूत्। प्रशंसाऽपि => प्रशंसा+अपि भवेत्तर्हि => भवेत्+तर्हि तस्‍यामपि => तस्‍याःम्+अपि भावत्‍कीमेव => भावत्‍कीम्+एव प्रशंसामहम् => प्रशंसाम्+अहम् भूमिकायामपि => भूमिकायाम्+अपि भवतामेव => भवताम्+एव मार्गदर्शनमासीत्।” => मार्गदर्शनम्+आसीत्।” द्वाभ्‍यामप्‍यनुभूतम् => द्वाभ्‍याम्+अपि+अनुभूतम् यत्‍स्‍वल्‍पीयानपि => यत्+स्वल्‍पीयान्+अपि छात्रावासपर्यन्‍तो मार्ग: => छात्रावासपर्यन्‍तः+ मार्ग: यत्तयोर्वार्तालाप: => यत्तयोः+वार्तालाप: समाप्तिमेव => समाप्तिम्+एव नायाति => न+आयाति वार्तालापेऽस्मिन्‍नननुभूतपूर्वो => वार्तालापे+अस्मिन्+अननुभूतपूर्वः कथमनुभूयते => कथम्+अनुभूयते स्‍मेति => स्‍म+इति द्वाभ्‍यामपि => द्वाभ्‍याम्+अपि वेति => वा+इति पतिताऽभूत्। => पतिता+अभूत्। जल्‍पन्‍नेव => जल्‍पन्+एव गिरीशस्‍तदुपरि => गिरीशः+तदुपरि निषण्‍णोऽभूत्। => निषण्‍णः+अभूत्। भवानत्रोपवेक्ष्‍यति?” => भवान्+अत्र+उपवेक्ष्‍यति?” साऽऽश्चर्यम् => स+आश्चर्यम् ”क्षणायाऽत्रोपविश्‍य => ”क्षणया+अत्र+उपविश्‍य तादृशमद्भुतमुत्तरम् => तादृशम्+अद्भुतम्+उत्तरम् अहमप्‍यत्रैव => अहम्+अपि+अत्र+एव सहज-गम्‍भीरयाऽनया => सहज-गम्‍भीरया+अनया किमिदमभूद् => किम्+इदम्+अभूद् नैतयो: => न+एतयो: कतरोऽप्‍यन्‍वभवत्? => कतरः+अपि+अन्वभवत्? तदिदमपि => तत्+इदम्+अपि नानुभूतम् => न+अनुभूतम् किमालपत => किम्+अलपत कथमनुभूतम् => कथम्+अनुभूतम् पश्‍यन्‍नपि => पश्‍यन्+अपि किमिदम्? => किम्+इदम्? ताभ्‍यामनुभूतम् => ताभ्‍याम्+अनुभूतम् यत्‍संमुखमेव => यत्‍संमुखम्+एव पृष्‍ठतोऽन्‍धकारे => पृष्‍ठतः+अन्‍धकारे शनैरपसरति। => शनैः+अपसरति। द्वाभ्‍यामपि => द्वाभ्‍याम्+अपि नैक:, => न+एक:, द्वावपि => द्वौ+अपि चानुमितम् => च+अनुमितम् यत्तेषामेको => यत्+तेषाम्+एकः तृतीयश्‍च => तृतीयः+च इवानुमित:। => इव+अनुमित:। छात्रावासस्‍येमे => छात्रावासस्‍य+इमे निशीथेऽस्मिन्‍नत्र => निशीथे+अस्मिन्+अत्र शीतेऽत्र => शीते+अत्र प्रयातास्‍ते => प्रयाताः+ते सर्वेऽपि। => सर्वे+अपि। ततश्‍च => ततः+च किमिदम्? => किम्+इदम्? संमिलितस्‍याट्टहासस्‍य => संमिलितस्‍य+अट्टहासस्‍य पुनरप्‍येकोऽट्टहास:!! => पुनरपि+एकः+अट्टहास:!! सुनिश्चितमेव => सुनिश्चितम्+एव यदेते => यत्+एते छात्रावासीयाश्‍चछात्रा:। => छात्रावासीयाः+छात्रा:। ध्‍वनिरयम् => ध्‍वनिः+अयम् तदाऽप्‍युद्घाटितम् => तदापि+उद्घाटितम् किंचित्-समय-पूर्वमेवाऽऽयाताभिश्‍छात्रार्भिर्द्वारमुद्घाटितम् => किंचित्-समय-पूर्वम्+एव+आयाताभिः+छात्राभिः+द्वारम्+उद्घाटितम् अट्टहासैर्भग्‍नसमाधिर्गिरीश: => अट्टहासैः+भग्‍नसमाधिः+गिरीश: नायमजानात्। => न+अयम्+अजानात्। कश्‍चनायम् => कश्‍चन+अयम् समाधिर्भवेत्। => समाधिः+भवेत्। स्‍वपरिधानपुटकमादाय => स्‍वपरिधानपुटकम्+आदाय बहिरसरत्। => बहिः+असरत्। सोऽजानात् => सः+अजानात् नैशभोजनस्‍यायम् => नैशभोजनस्‍य+अयम् समयोऽभूत्। => समयः+अभूत्। ततश्‍च => ततः+च सर्वेऽपि => सर्वे+अपि दृष्‍टस्‍तेन। => दृष्‍टः+तेन। किमितीदम् => किमिति+इदम् तूर्णमेव => तूर्णम्+एव त्‍ववकाशोऽपि => तु+अवकाशः+अपि नास्ति। => न+अस्ति। क्रमस्‍तीव्रतरो भवेत्। => क्रमः+तीव्रतरः+ भवेत्। कथमस्मिन् => कथम्+अस्मिन् वारेऽध्‍ययनम् => वारे+अध्‍ययनम् सर्वमस्ति?” => सर्वम्+अस्ति?” कार्यमेकमापतितम्। => कार्यम्+एकम्+आपतितम्। विमर्शो विधेयोस्ति। => विमर्शः+ विधेयः+अस्ति। विधेयोस्ति। => विधेयः+अस्ति। द्रव्‍यमिद्रम् => द्रव्‍यम्+इदम् पूर्वमस्‍य => पूर्वम्+अस्‍य सप्ताहादधिकम् => सप्ताहात्+अधिकम् भवत्विति => भवतु+इति कुर्यश्‍चेत्‍साधुः => कुर्याः+चेत्+साधुः गृहीतमासीत्। => गृहीतम्+आसीत्। तत्‍प्रत्‍यावर्तनस्‍यापि => तत्‍प्रत्‍यावर्तनस्‍य+अपि निरन्‍तरमवकाशोऽभूत्। => निरन्‍तरम्+अवकाशः+अभूत्। एतस्मिंश्‍चावकाशेऽध्‍ययनव्‍यापृतेन => एतस्मिन्+च+अवकाशे+अध्‍ययनव्‍यापृतेन बहिर्गन्‍तुमपि => बहिर्गन्‍तुम्+अपि तत्त्‍वमिदम् => तत्+तु+इदम् पुस्‍तकद्वयमपि => पुस्‍तकद्वयम्+अपि त्‍वहम् => तु+अहम् नेतुमवाञ्छम्। => नेतुम्+अवाञ्छम्। तुभ्‍यमेव => तुभ्‍यम्+एव अतस्‍तदिदमपि => अतः+तत्+इदम्+अपि स्‍ववस्‍त्रपेटकान्निष्‍कास्‍य => स्‍ववस्‍त्रपेटकात्+निष्‍कास्‍य नाऽमिलिष्‍यच्‍चेत्। => न+अमिलिष्‍यत्+चेत्। पुस्‍तकद्वयमिदम् => पुस्‍तकद्वयम्+इदम् गृहानेव => गृहान्+व विवशोऽभविष्‍यत्। => विवशः+अभविष्‍यत्। बहिर्गन्‍तुमपि => बहिर्गन्‍तुम्+अपि कथयन्‍नयम् => कथयन्+अयम् मनस्‍यजानाद् => मनसि+अजानाद् दिनत्रयमिदम् => दिनत्रयम्+इदम् व्‍यतियापितमभूत्, => व्‍यतियापितम्+अभूत्, स्‍वग्रामस्‍यैकस्‍य => स्‍वग्रामस्‍य+एकस्‍य निवसन्‍नयम् => निवसन्+अयम् निर्माण्‍यामेकस्‍याम् => निर्माण्‍याम्+एकस्‍याम् कर्मकरोऽभूत्, => कर्मकरः+अभूत्, चानेन => च+अनेन कथितमभूद् => कथितम्+अभूत् व्‍यवधानमेषु => व्‍यवधानम्+एषु दिवसेष्‍यध्‍ययनस्‍य => दिवसेषु+अध्‍ययनस्‍य स्‍यादिति => स्‍यात्+इति नाहम् => न+अहम् व्‍यतियापयेयुरित्‍यत्रैकान्‍ते => व्‍यतियापयेयुः+इति+अत्र+एकान्‍ते सत्‍यमेव => सत्‍यम्+एव तेनैषु => तेन+एषु नान्‍यत् => न+अन्‍यत् निरगादित्‍यनेन => निरगात्+इति+अनेन गणितमपि => गणितम्+अपि प्रकाशितमित्‍यपि => प्रकाशितम्+इति+अपि नास्‍य => न+अस्‍य भोजनमप्‍ययम् => भोजनम्+अपि+अयम् निभृतमसाधारणेषु => निभृतम्+असाधारणेषु गत्‍वाऽकरोत्। => गत्‍वा+अकरोत्। ग्रामसुहृत्तु => ग्रामसुहृत्+तु एकाक्‍येवाऽऽसीत्। => एकाकी+एव+आसीत्। समायायाहोरात्रे => समायाय+अहोरात्रे सकृत्‍स्‍वप्रकोष्‍ठमायाति => सकृत्+स्वप्रकोष्‍ठम्+आयाति एवाऽतिष्‍ठदेषु => एव+अतिष्‍ठदेषु अद्यैव => अद्य+एव छात्रावासमागत:, => छात्रावासम्+आगत:, स्‍ववस्‍तून्‍यादातुम्, => स्‍ववस्‍तूनि+आदातुम्, नायम् => न+अयम् कंचनात्र => कंचन+अत्र द्रष्टुमवांछत्। => द्रष्टुम्+अवांछत्। इदमपि => इदम्+अपि साध्‍वेव => साधु+एव येषामट्टाहसैस्‍तस्‍य => येषाम्+अट्टाहसैः+तस्‍य समाधिस्‍तस्मिन् => समाधिः+तस्मिन् भग्‍नोऽभूत्। => भग्‍नः+अभूत्। पण्‍यशकटिरेका => पण्‍यशकटिः+एका स्थितोऽभूत्। => स्थितः+अभूत्। द्रुतमेनामाकारयदसौ। => द्रुतम्+एनाम्+अकारयत्+असौ। सोऽयम्-“द्रुतम् => सः+अयम्-“द्रुतम् यानमिदम् => यानम्+इदम् नगरेऽस्मिन् => नगरे+अस्मिन् स्‍थानमस्ति। => स्‍थानम्+अस्ति। हिन्‍दीभाषायाश्‍च => हिन्‍दीभाषायाः+च विद्वांस्‍तु => विद्वान्+तु सोयमस्‍त्‍येव, => सः+अयम्+अस्‍ति+एव, स्‍थापितस्‍यास्‍य => स्‍थापितस्‍य+अस्‍य वेतनमपि => वेतनम्+अपि संजातमस्‍त्‍येषु => संजातम्+अस्‍ति+एषु संस्‍थाश्‍च => संस्‍थाः+च कदाचित्‍स्‍वजन्‍मपत्रम् => कदाचित्+स्वजन्‍मपत्रम् कदाचिद्यज्ञसमायोजनाय => कदाचित्+यज्ञसमायोजनाय चैनम् => च+एनम् ससम्‍मानमाह्वयन्ति। => ससम्‍मानम्+आह्वयन्ति। यज्ञमदक्षिणम्” => यज्ञम्+अदक्षिणम्” शास्‍त्रोक्तिमनुरुध्‍य => शास्त्रोक्तिम्+अनुरुध्‍य सर्वदैव => सर्वदा+एव वाऽस्‍मै => वा+अस्‍मै समर्पयन्‍त्‍यपि => समर्पयन्‍ति+अपि येनायम् => येन+अयम् फलितश्‍च => फलितः+च अल्‍पज्ञानामिमाम् => अल्‍पज्ञानाम्+इमाम् भवनमपि => भवनम्+अपि विवाहोऽपि => विवाहः+अपि केवलमयमेवास्‍य => केवलम्+अयम्+एव+अस्‍य खेदो यदस्‍य => खेदः+ यत्+अस्‍य यदस्‍य => यत्+अस्‍य रामदत्तेनापि => रामदत्तेन+अपि राज्‍यसेवायामधिकारी => राज्‍यसेवायाम्+अधिकारी वर्णव्‍यवस्‍थानुसारमयमन्‍त्‍यज:। => वर्णव्‍यवस्‍थानुसारम्+अयम्+अन्‍त्‍यज:। भवतीत्‍येव => भवति+इत्येव स्‍व-विशिष्टजातिबलाद्राज्‍यसेवाऽपि => स्‍व-विशिष्टजातिबलात्+राज्‍यसेवा+अपि कथयत्‍यपि। => कथयति+अपि। किन्‍त्‍वेकस्‍य => किन्‍तु+एकस्‍य जन्‍मपत्रमेकस्‍य => जन्‍मपत्रम्+एकस्‍य लिखन्‍नासीत्, => लिखन्+आसीत्, सहसैव => सहसा+एव संजयमादाय => संजयम्+आदाय द्रष्टुमागत:। => द्रष्टुम्+आगत:। प्रार्थितमनेन => प्रार्थितम्+अनेन यत्‍संजयो दशमकक्षायामधीते, => यत्+संजयः+ दशमकक्षायाम्+अधीते, दशमकक्षायामधीते, => दशमकक्षायाम्+अधीते, चानिवार्यौ => च+अनिवार्यौ विषयावस्‍य। => विषयौ+अस्‍य। द्वयोरप्‍यनयो: => द्वयोः+अपि+अनयो: काठिन्‍यमनुभवति। => काठिन्‍यम्+अनुभवति। मिश्रमहोदयोऽस्‍य => मिश्रमहोदयः+अस्‍य कुर्यात्तर्हि => कुर्यात्+तर्हि “कोऽयमपरो गण्‍डस्‍योपरि => “कः+अयम्+अपरः+ गण्‍डस्‍य+उपरि गण्‍डस्‍योपरि => गण्‍डस्‍य+उपरि मिश्रोऽभिभ्रुवम् => मिश्रः+अक्षिभ्रुवम् संकोच्‍यावदत्- => संकोच्‍य+अवदत्- कार्यव्‍यस्‍तताऽस्ति।” => कार्यव्‍यवस्‍तता+अस्ति।” आवेशवशादयमेवंविधमपि => आवेशवशात्+अयम्+एवम्+विधम्+अपि वाक्‍यमवदत् => वाक्‍यम्+अवदत् स्‍नानमपि => स्‍नानम्+अपि कशाघातमिवैनमुद्गारम् => कशाघातम्+इव+एनम्+उद्गारम् सकृत्तु => सकृत्+तु तूर्णमेवात्‍मानम् => तूर्णम्+एव+आत्‍मानम् संयम्‍यावोचत्- => संयम्‍य+अवोचत्- तदिदम् => तत्+इदम् केवलमिदमेव => केवलम्+इदम्+एव यदेषु => यत्+एषु तथाविधौ व्‍यवहारो => तथाविधः+ व्‍यवहारः+ व्‍यवहारो दण्‍डनीयोऽस्ति => व्‍यवहारः+ दण्‍डनीयः+अस्ति दण्‍डनीयोऽस्ति => दण्‍डनीयः+अस्ति पण्डितोऽपि => पण्डितः+अपि कृताऽभ्‍यासोऽभूत्। => कृता+अभ्‍यासः+अभूत्। तेनाऽपि => तेन+अपि मुखमुद्रकमुत्तरम् => मुखमुद्रकम्+उत्तरम् यत्किमपि => यत्+किमपि स्‍यादेव, => स्‍यात्+एव, इदमहमपि => इदम्+अहम्+अपि तदिदमपि => तत्+इदम्+अपि ततश्‍च => ततः+च गृहेऽहम् => गृहे+अहम् मदिच्‍छाधीनमेव।” => मदिच्‍छा+अधीनम्+एव।” तदुपर्यधिक-चर्चाया => तदुपरि+अधिक-चर्चायाः नाऽऽसीत्। => न+आसीत्। तूर्णमेव => तूर्णम्+एव संजयश्‍च => संजयः+च बहिरागतौ। => बहिः+आगतौ। रामदत्तो नाभूच्चिन्तितो => रामदत्तः+ न+अभूत्+चिन्तितः+ नाभूच्चिन्तितो यत्तस्‍यावमानना => न+अभूत्+चिन्तितः+ यत्+तस्‍य+अवमानना यत्तस्‍यावमानना => यत्+तस्‍य+अवमानना भवेदित्‍येवासीदस्‍य => भवेत्+इत्येव+आसीत्+अस्‍य राज्‍यसेवातो निवृत्तस्‍य => राज्‍यसेवातः+ निवृत्तस्‍य निरुढमभवत् => निरुढम्+अभवत् वृद्धिरेव => वृद्धिः+एव भूमेश्‍चाभावस्‍य => भूमेः+च+अभावस्‍य भवेत्‍प्रबल: => भवेत्+प्रबल: जनाश्‍चेत्, => जनाः+चेत्, विपुलाश्‍च => विपुलाः+च जीवनयापनस्‍येश्‍वरप्रहितानि => जीवनयापनस्‍य+ईश्‍वप्रहितानि साधनानीव => साधनानि+इव पूर्वमेव => पूर्वम्+एव सम्‍पादितोऽभूत्तेन। => सम्‍पादितः+अभूत्+तेन। पुत्रद्वयमपि => पुत्रद्वयम्+अपि राज्‍यसेवायामभूदिति => राज्‍यसेवायाम्+अभूत्+इति तेनाऽनुभूयते => तेन+अनुभूयते एकाऽपरा => एका+अपरा सेयमप्‍यभूद् => सा+इयम्+अपि+अभूत् रामदत्तो, => रामदत्तः+, निवासवशात्‍पण्डितोऽप्रसन्‍नस्तिष्‍ठति => निवासवशात्+पण्डितः+अप्रसन्‍नः+तिष्‍ठति पूर्वमेव => पूर्वम्+एव तस्‍मान्‍नगरात् => तस्‍मात्+नगरात् प्रस्थितोऽभूत्। => प्रस्थितः+अभूत्। संजातमभूत्, => संजातम्+अभूत्, तेनापरम् => तेन+अपरम् भवनमेकम् => भवनम्+एकम् निर्मितमभूदिति => निर्मितम्+अभूत्+इति श्रुतमासीत्। => श्रुतम्+आसीत्। नगरेऽस्मिन् => नगरे+अस्मिन् विक्रीतमेवेति => विक्रीतम्+एव+इति चिन्‍ताऽपि => चिन्‍ता+अपि समाप्तिमगात्। => समाप्तिम्+अगात्। वृत्तान्‍तोऽपि => वृत्तान्‍तः+अपि श्रुतोऽभूत्तेन। => श्रुतः+अभूत्+तेन। सर्वविधसुखसम्‍पन्‍नस्‍याऽपि => सर्वविधसुखसम्‍पन्‍नस्‍य+अपि प्रकोपोऽपि => प्रकोपः+अपि नूनमेका => नूनम्+एका सर्वेरुल्लिख्‍यते => सर्वैः+उल्लिख्‍यते यदीश्‍वर: => यत्+इश्‍वर: कस्‍यामपि => कस्‍याम्+अपि प्रतिष्ठितैश्चिकित्‍सकैरस्‍य => प्रतिष्ठितैः+कश्चित्+चिकित्‍सकैः+अस्‍य अप्‍यभूवन्, => अपि+अभूवन्, पाश्‍चात्‍यचिकित्‍सा-पद्धतेर्द्राक्तरा => पाश्‍चात्‍यचिकित्‍सा:पद्धतेः+द्राक्तरा रोगोऽनुदिनम् => रोगः+अनुदिनम् एवाऽऽसीत्। => एव+आसीत्। रोगोऽयम् => रोगः+अयम् चलन्‍नभूदेव, => चलन्+अभूत्+एव, चिकित्‍साऽपि => चिकित्‍सा+अपि प्रचलन्‍त्‍यभूत् => प्रचलन्‍ति+अभूत् कारणमभूद् => कारणम्+अभूद् यत्‍सहसैव => यत्+सहसा+एव पण्डितमहाशयेनैकस्मिन् => पण्डितमहाशयेन+एकस्मिन् कण्‍डूतिरनुभूता। => कण्‍डूतिः+अनुभूता। सेयम् => सा+इयम् व्रणोऽपि => व्रणः+अपि नाऽभूत्। => न+अभूत्। पादेत्‍ववश्‍यमेवोपानद्-व्रणोऽभूत्। => पादे+तु+अवश्‍यम्+एव+उपानद्-व्रणः+अभूत्। वर्धमानोऽभूत्, => वर्धमानः+अभूत्, किन्‍त्‍वपरस्मिन् => किन्‍तु+अपरस्मिन् किमिदम् => किम्+इदम् नवीनमेव => नवीनम्+एव द्वावपि => द्वौ+अपि व्रणाश्‍च => व्रणाः+च सततमवर्धन्‍त। => सततम्+अवर्धन्‍त। सरणमपि => नि:सरणम्+अपि शनैरवरुद्धम्। => शनैः+अवरुद्धम्। यथाऽवर्धत => यथा+अवर्धत चापि => च+अपि समयावधिश्‍च => समयावधिः+च शनैरल्‍पादल्‍पतरत्‍वम् => शनैः+अल्‍पात्+अल्‍परत्‍वम् जुगुप्‍सामिव => जुगुप्‍साम्+इव मनस्‍येवाजानात् => मनसि+एव+अजानात् यद्रोगस्‍यास्‍य => यत्+रोगस्‍य+अस्‍य सेयम् => सा+इयम् जुगुप्‍साऽस्ति, => जुगुप्‍सा+अस्ति, सेयम् => सा+इयम् कृतेऽस्ति, => कृते+अस्ति, इदमेवानुभूय => इदम्+एव+अनुभूय इत्‍याख्‍यस्‍य => इति+आख्‍यस्‍य नूत्‍नतयैव => नूतनतया+एव दृष्टोऽभूत्‍पण्डितेन, => दृष्टः+अभूत्+पण्डितेन, पंडितमहोदयस्‍याश्चर्यमभूद् => पंडितमहोदयस्‍य+आश्चर्यम्+अभूद् द्राक्तरास्‍तु => द्राक्तः+अस्‍तु किंचनानुमानम् => किंचन+अनुमानम् किन्‍त्‍वनेन => किन्‍तु+अनेन स्‍वयमेव => स्‍वयम्+एव पट्टीमुन्‍मोच्‍य, => पट्टीम्+उन्‍मोच्‍य, प्रतिवेदनमलिखत्, => प्रतिवेदनम्+अलिखत्, औषधान्‍यपि => औषधानि+अपि एवंविधयाऽस्‍य => एवंविधया+अस्‍य मिश्रमहोदयेनाऽस्‍य => मिश्रमहोदयेन+अस्‍य ससंमानमुक्तम्, => ससम्मानम्+उक्तम्, जिज्ञासेरंश्‍चेत्‍साधुः => जिज्ञासेरन्+चेत्+साधुः ह्यहम् => हि+अहम् द्विगुणमभवत्, => द्विगुणम्+अभवत, भृशमाश्‍चर्यमन्‍वभवत्‍पण्डितमहोदयो => भृशम्+आश्‍चर्य+अन्वभवत्+पण्डितमहोदयः यन्‍नूतनोऽयम् => यन्‍नूतनः+अयम् संजयोभूद् => संजयः+अभूद् यस्‍तस्‍य => यः+तस्‍य सुतोऽभवत्। => सुतः+अभवत्। पंडितमहोदयेनानुमतिर्न => पंडितमहोदयेन+अनुमतिः+न दत्ताऽभूत्। => दत्ता+अभूत्। तत्रत्‍यादायुर्विज्ञानमहाविद्यालयाच्चिकित्‍सापाठ्यक्रम: => तत्रत्‍यात्+आयुर्विज्ञानमहाविद्यालयाचिकित्‍सापाठयक्रम: सफलतयोत्तीर्णोऽभूत्, => सफलतया+उत्तीर्णः+अभूत्, सपद्येव => सपदि+एव पदस्‍थापितोऽभूत्। => पदस्‍थापितः+अभूत्। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् त्‍वन्‍वभवदेव, => तु+अन्‍वभवत्+एव, सन्‍तोषमप्‍यनुभूतवान्। => सन्‍तोषम्+अपि+अनुभूतवान्। त्‍वयात्रागत्‍यैव => त्‍वया+अत्र+आगत्‍य+एव नाऽदीयत? => न+अदीयत? पृष्टेनाऽपि => पृष्टेन+अपि किमित्‍येवम् => किमिति+एवम् सविनयमुत्तरितम्- => सविनयम्+उत्तरितम्- एतस्‍मात्‍कारणात् => एतस्‍मात्+कारणात् कथितमभूत् => कथितम्+अभूत् दृष्‍टावहमस्‍पृश्‍योऽस्मि। => दृष्‍टौ+अहम्+अस्‍पृश्‍यः+अस्मि। स्‍मराम्‍यहम् => स्‍मरामि+अहम् भवताऽहमस्‍पृश्‍य => भवता+अहम्+अस्‍पृश्‍य नानुमतमासीत्, => न+अनुमतम्+आसीत्, मत्पितुश्‍च => मत्पितुः+च नाऽभूत्‍स्‍वीकृता। => न+अभूत्+स्वीकृता। जानीयुर्यत्तेनैवाऽस्‍पृश्‍येन => जानीयुः+यत्+तेन+एव+अस्‍पृश्‍येन स्‍पृष्टस्‍तर्हि => स्‍पृष्टः+तर्हि स्‍नानादेरावश्‍यकतामनुभूय => स्‍नानादेः+आवश्‍यकताम्+अनुभूय कष्‍टभागिति => कष्‍टभाक्+इति आशयोऽभूत्। => आशयः+अभूत्। नाऽत्र => न+अत्र किमप्‍यन्‍यथा => किम्+अपि+अन्‍यथा व्रतमेवेदम्, => व्रतम्+एव+इदम्, सेयमेव => सा+इयम्+एव प्रवृत्तिर्मम => प्रवृत्तिः+मम यत्‍कीदृशोऽपि => यत्+कीदृशः+अपि रोगो भवेत्, => रोगः+ भवेत्, कीदृशोऽपि => कीदृशः+अपि कीदृशोऽपि => कीदृशः+अपि विकृतोऽस्‍पृश्‍यो दुर्गन्‍ध: => विकृतः+अस्‍पृश्‍यः+ दुर्गन्‍ध: पूतिगन्धिर्वा => पूतिगन्धिः+वा व्रणो भवेत्, => व्रणः+ भवेत्, नाऽभूत्‍संभवा। => न+अभूत्+तत्+संभवा। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् कृतवान्‍नाऽहमात्मपरिचयम् => कृतवान्+न+अहम्+आत्‍मपरिचयम् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् विलक्षोऽभून्मिश्र:। => विलक्षः+अभूत्+मिश्र:। साश्रूतेनोक्तम्- => साश्रु+तेन+उक्तम्- तदात्‍वेऽपि => तदात्‍वे+अपि ह्यस्‍वीकृति: => हि+अस्वीकृति: प्रदर्शिताऽभूत्, => प्रदर्शिता+अभूत्, कारणान्‍नाऽभूत्। => कारणात्+न+अभूत्। जातिरनुसूचिता => जातिः+अनुसूचिता किन्‍त्‍वस्‍पृश्‍या => किन्‍तु+अस्‍पृश्‍या तदापि => तदा+अपि नाऽभूत्। => न+अभूत्। अद्यापि => अद्य+अपि नास्ति। => न+अस्ति। दृष्‍ट्वाऽन्‍यस्‍य => दृष्‍ट्वा+अन्‍यस्‍य असूयेव => असूया+इव सैव => सा+एव कारणमभूत्। => कारणम्+अभूत्। किन्‍त्‍वधुना => किन्‍तु+अधुना भवतीत्‍यहमधुनाऽवबुद्धवानस्मि। => भवति+इति+अहम्+अधुना+अवबुद्धवान्+अस्मि। अस्‍पृश्‍यस्‍त्‍वधुनाऽहमस्मि, => अस्‍पृश्‍यः+तु+अधुना+अहम्+अस्मि, सत्‍यमेव, => सत्‍यम्+एव, बहुभिश्चिकित्‍सकैर्गृहजनै: => बहुभिः+चिकित्‍सकैः+गृहजनै: सजातीयैश्‍चाहम् => सजातीयैः+च+अहम् स्‍पृष्टोऽपि => स्‍पृष्टः+अपि सोऽयम् => सः+अयम् व्‍याधिर्मा => व्‍याधिः+मा संक्राम्‍येदिति => संक्राम्‍येत्+इति त्‍वयाऽपि => त्‍वया+अपि कर्तुमपारयिष्‍यत, => कर्तुम्+अपारयिष्‍यत, नवीनानामौषधानाम् => नवीनानाम्+औषधानाम् संभवमभविष्‍यत्? => संभवम्+अभविष्‍यत? प्रतिक्रियाऽभविष्‍यत्? => प्रतिक्रिया+अभविष्‍यत्? सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् मयाऽस्‍पृश्‍यताया => मया+अस्‍पृश्‍यतायाः ज्ञातमस्ति।” => ज्ञातम्+अस्ति।” किमप्‍युत्तरितम् => किमपि+उत्तरितम् तूष्‍णीमेव => तूष्‍णीम्+एव पंडितमहोदयोऽभिवादित:। => पंडितमहोदयः+अभिवादित:। स्‍वकीयामौषधमञ्जूषामादाय => स्‍वकीयाम्+औषधमञ्जूषाम्+आदाय संजयस्‍तस्‍माद् => संजयः+तस्‍मात् बहिरगात्। => बहिः+अगात्। द्वावपि => द्वौ+अपि दृष्टिपातमकुरुताम् => दृष्टिपातम्+अकुरुताम् सहयात्रिणस्‍तयोर्भविष्‍यन्ति। => सहयात्रिणः+तयोः+भविष्‍यन्ति। शायिकास्‍तस्मिन् => शायिकाः+तस्मिन् उपविष्‍टोऽभूत्। => उपविष्‍टः+अभूत्। कोऽयम् => कः+अयम् भवेदिति => भवेत्+इति बहिर्लम्‍बमानात् => बहिः+लम्‍बमानात् आरक्षणपत्रकादनायासेनैव => आरक्षणपत्रकात्+अनायासेन+एव शक्‍नुयादिति => शक्‍नुयात्+इति पत्रकस्‍यास्‍योपरि => पत्रकस्‍य+अस्‍य+उपरि नाभूत्तावान् => न+अभूत्+तावान् यत्तत्र => यत्+तत्र अतस्‍तादृशम् => अतः+तादृशम् प्रकटमेव => प्रकटम्+एव किशोरमवदत्- => किशोरम्+अवदत्- भविष्‍यत्‍येव। => भविष्‍यति+एव। यद्ययमुपरिवर्तिन्‍याम् => यदि+अयम्+उपरिवर्तिन्‍याम् त्‍वावयोरस्‍तीति => तु+आवयोः+अस्ति+इति सूचितमस्ति => सूचितम्+अस्ति एकोऽन्‍यो => एकः+अन्‍यो मध्‍येमार्गमारोक्ष्यति।” => मध्‍येमार्गम्+आरोक्षयति।” सेयमिच्‍छा => सा+इयम्+इच्छा यदेनम् => यत्+एनम् अधस्‍तन-शायिकयोरुपविश्‍य => अधस्‍तन-शायिकयोः+उपविश्‍य नियमविरुद्धायास्‍मै => नियमविरुद्धाय+अस्‍मै साहसमस्‍य => साहसम्+अस्‍य नाभूत्। => न+अभूत्। त्‍वनेन => तु+अनेन उपविशत्‍वयमत्रैव। => उपविशति+अयम्+अत्र+एव। वराकस्‍यास्‍य => वराकस्‍य+अस्‍य द्वाभ्‍यामप्‍युन्‍मुक्तहास्‍यम् => द्वाभ्‍याम्+अपि+उन्‍मुक्तहास्‍यम् अनयोरौद्धत्‍यपूर्णम् => अनयोः+औद्धत्‍यपूर्णम् मित्रद्वयस्‍याऽस्‍योपरि => मित्रद्वयस्‍य+अस्‍य+उपरि सहज-निश्चिन्‍त-भावेनासौ => सहज-निश्चिन्‍त-भावेन+असौ कर्तुमारभत। => कर्तुम्+आरभत। युवक-मित्रद्वयेनापि => युवक-मित्रद्वयेन+अपि वृद्धस्‍तु => वृद्धः+तु शयानोऽभूत्। => शयानः+अभूत्। संजाताभूत् => संजाता+अभूत् संलग्‍नमेवाऽभूत्। => संलग्‍नम्+एव+अभूत्। वृद्धस्‍यास्‍य => वृद्धस्‍य+अस्‍य यद्ययमाङ्गलभाषाभिज्ञस्‍तदा => यदि+अयम्+आङ्गलभाषाभिज्ञः+तदा अनयोर्वार्तालापम् => अनयोः+वार्तालापम् स्‍पष्टमेव => स्‍पष्टम्+एव भवेद्यत् => भवेत्+यत् काविमौ, => कौ+इमौ, ततश्‍च => ततः+च पानभोजनादि-स्‍वछन्‍दव्‍यवहारस्‍यापि => पानभोजनादि-स्‍वछन्‍दव्‍यवहारस्‍य+अपि रहस्‍यमस्‍य => रहस्‍यम्+अस्‍य स्‍पष्टमिदमवगतम् => स्‍पष्टम्+इदम्+अवगतम् युवकद्वयेनानेन => युवकद्वयेन+अनेन सांप्रतमेव => साम्प्रतम्+एव साफल्‍यमधिगतम्। => साफल्‍यम्+अधिगतम्। तस्‍यैव => तस्‍य+एव राज्‍यस्‍यान्‍यस्मिन् => राज्‍यस्‍य+अन्‍यस्मिन् पदस्‍थापनमनयो: => पदस्‍थापनम्+अनयो: संजातमिति => संजातम्+इति पदयोरुपरि => पदयोः+उपरि युवकाविति => युवकौ+इति सर्वोपि => सर्वः+अपि वेषभूषापि => वेशभूषा+अपि अनयोर्विशेषतो => अनयोः+विशेषतो इत्‍याख्‍य-परिधानस्‍य => इति+आख्‍य-परिधानस्‍य वलेरुपरि => वलेः+उपरि मसृण-चाकचक्‍यस्‍योपरि => मसृण-चाकचक्‍यस्‍य+उपरि उच्‍चस्‍तीरय-यात्रा-मंजूषायाश्‍च => उच्‍चस्तरीय-यात्रा-मंजूषायाः+च प्रयोगस्‍तै: => प्रयोगः+तै: मानदण्‍डस्‍तथाविधानाम् => मानदण्‍डः+तथाविधानाम् भवतीति => भवति+इति तयोर्वार्तया => तयोः+वार्तया तेषामुपरि => तेषाम्+उपरि प्रतिभायाश्‍च => प्रतिभायाः+च तयोर्वार्तालापस्‍य => तयोः+वार्तालापस्‍य विषयोऽभूत्। => विषयः+अभूत्। योग्‍यतायाश्‍च => योग्‍यतायाः+च पत्रपत्रिकाश्‍च => पत्रपत्रिकाः+च अभूवंस्‍ताभ्‍याम्। => अभूवन्+ताभ्‍याम्। किशोरश्‍च => किशोरः+च पठन्‍नभूत्। => पठन्+अभूत्। धूमशकटिस्‍तदापि => धूमशकटिः+तदापि पुनर्वृद्धजनस्‍योपर्यवधानम् => पुनः+वृद्धजनस्‍य+उपरि+अवधानम् तयोराश्‍चर्यमभूत् => तयोः+आश्‍चर्यम्+अभूत् यत्‍स => यत्+सः वाचयन्‍नभूत् => वाचयन्+अभूत् किन्‍त्‍वपरम् => किन्‍तु+अपरम् तत्‍सविधेऽभूत्। => तत्‍सविधेः+अभूत्। कदाचिदयम् => कदाचित्+अयम् पण्डितोऽपि => पण्डितः+अपि भवेदिति => भवेत्+इति तयोरभूत् => तयोः+अभूत् पातयितुमेवानेन => पातयितुम्+एव+अनेन गृहीतमस्ति => गृहीतम्+अस्ति स्‍टेशनस्‍योपरि => स्‍टेशनस्‍य+उपरि सोऽयम् => सः+अयम् प्रथमोऽन्तिमश्‍च => प्रथमः+अन्तिमः+च वार्तालापोऽभूत्। => वार्तालापः+अभूत्। वृद्धमहाशयोऽपि => वृद्धमहाशयः+अपि तस्मिन्‍नेव => तस्मिन्+एव तावपि => तौ+अपि वृद्धमहाशयादाङ्गलभाषाया: => वृद्धमहाशयात्+आङ्गलभाषाया: पत्रमादाय => पत्रम्+आदाय पठितुमारब्‍धवन्‍तौ => पठितुम्+आरब्‍धवन्‍तौ यतस्‍तेषाम् => यतः+तेषाम् सर्वेषामपि => सर्वेषाम्+अपि साम्‍प्रतमपि => साम्‍प्रतम्+अपि ग्रहीतव्‍यमभूत्। => ग्रहीतव्‍यम्+अभूत्। तावाङ्गलभाषीयम् => तौ+आङ्गलभाषीयम् किञ्चिदप्‍यनुक्‍त्‍वा => किञ्चित्+अपि+अनुक्‍त्‍वा यत्‍कदाचिदस्‍य => यत्+कदाचित्+अस्‍य पठनस्‍यापि => पठनस्‍य+अपि तयोर्भवेत्। => तयोः+भवेत्। तदिदम् => तत्+इदम् कि‍ञ्चिदप्‍यनुक्‍त्‍वा => कि‍ञ्चित्+अपि+अनुक्‍त्‍वा परस्‍परमेव => परस्‍परम्+एव तावाङ्गलभाषायाम् => तौ+आङ्गलभाषायाम् वृद्धयात्रिणमपि => वृद्धयात्रिणम्+अपि श्रावयितुमिच्‍छत: => श्रावयितुम्+इच्‍छत: त्‍वाङ्गलभाषापत्रेष्‍वेव => तु+आङ्गलभाषापत्रेषु+एव रात्रावपि => रात्रौ+अपि प्रयोगोऽभूत्‍प्रामुख्‍येन। => प्रयोगः+अभूत्+मुख्‍येन। मध्‍येऽवश्‍यम् => मध्‍ये+अवश्‍यम् पदान्‍यभूवन, => पदानि+अभूवन, प्रमाणमेवेदम् => प्रमाणम्+एव+इदम् यत्ते => यत्+ते द्रुतमाङ्गलीम् => द्रुतम्+आङ्गलीम् पारयन्‍तीति => पारयन्‍ति+इति भवेत्तयोराकूतम्। => भवेत्+तयोः+आकूतम्। तेष्‍वेव => तेषु+एव यदधिकारिणाम् => यत्+अधिकारिणाम् मिलिष्‍यतस्‍तस्‍य => मिलिष्‍यतः+तस्‍य स्‍टेशनस्‍योपरि => स्‍टेशनस्‍य+उपरि शकटिरवरुद्धा, => शकटिः+अवरुद्धा, भारवाहकमाकारितवन्‍तौ। => भारवाहकम्+आकारितवन्‍तौ। वृद्धसज्‍जनस्‍तु तूष्‍णीक: => वृद्धसज्‍जनः+ तूष्‍णीक: स्थितोभूत्। => स्थितः+अभूत्। स्‍वयमेव => स्‍वयम्+एव वृद्धोऽवलोकित:। => वृद्धः+अवलोकित:। दृष्टिपथमगात्। => दृष्टिपथम्+अगात्। अप्‍यभूवन्। => अपि+अभूवन्। यात्रावस्‍तुजातमासीदिति => यात्रावस्‍तुजातम्+आसीत्+इति यदेते => यत्+एते तमेव => तम्+एव परिचारकैर्वृद्धमहाशयस्‍य => परिचारकैः+वृद्धमहाशयस्‍य परिचारकेष्‍वेकतम: => परिचारकेषु+एकमत: कोऽयम् => कः+अयम् ग्रहीतुमयमागत:। => ग्रहीतुम्+अयम्+आगत:। श्रुत्‍वैवेदम् => श्रुत्‍वा+एव+इदम् महानुभावस्‍तस्‍य => महानुभावः+तस्‍य संभागीयायुक्तोक्ति। => संभागीयायुक्तः+अस्ति। एनमेव => एनम्+एव सोऽयम् => सः+अयम् समायातोऽस्ति। => समायातः+अस्ति। गुरुरभूद् => गुरुः+अभूत् सोऽयमायुक्त: => सः+अयम्+आयुक्त: स्‍वयमत्र => स्‍वयम्+अत्र सोऽयम् => सः+अयम् यतोऽस्‍य => यतः+अस्‍य भयमभूत् => भयम्+अभूत् यदत्र => यत्+अत्र ज्ञातुमधुनाऽनेन => ज्ञातुम्+अधुना+अनेन बहिर्लम्‍बमानमारक्षणपत्रकम् => बहिः+लम्‍बमानम्+आरक्षणपत्रकम् लिखितमासीत्- => लिखितम्+आसीत्- स्‍पष्‍टमस्‍मरत् => स्‍पष्‍टम्+अस्‍मरत् सुप्रथितोऽभूत्। => सुप्रथितः+अभूत्। किमयमेव => किम्+अयम्+एव नूनमयम् => नूनम्+अयम् संभागीयायुक्तस्‍य => संभागीय+आयुक्तस्‍य सपद्येव => सपदि+एव ताभ्यामवबुद्धम्। => ताभ्याम्+अवबुद्धम्। चिन्तितमासीदाभ्‍याम्! => चिन्तितम्+आसीत्+आभ्‍याम्! कथमस्‍योपहासोऽप्‍याङ्गलभाषायाम् => कथम्+अस्‍य+उपहासः+अपि+आङ्गलभाषायाम् कृतोऽभूत्। => कृतः+अभूत्। आस्तिकीश्‍चेष्‍टाश्‍च => आस्तिकीः+चेष्‍टाः+च दृष्‍ट्वैव => दृष्‍ट्वा+एव कथमयम् => कथम्+अयम् जनश्चिन्तितोऽभूदिति => जनः+चिन्तितः+अभूत्+इति स्‍मृत्‍वैव => स्‍मृत्वा+एव चरणयोरधस्‍ताद् => चरणयोः+अधस्‍तात् भूमिरपसरन्‍तीव => भूमिः+अपसरन्‍ति+इव किमधुना => किम्+अधुना सोयम् => सः+अयम् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् शयानेनानेन => शयानेन+अनेन अनयोर्वार्तालापो => अनयोः+वार्तालापः भवेदिति’ => भवेत्+इति’ तावीश्‍वरम् => तौ+ईश्‍वरम् प्राध्‍यापको वन्‍द्योपाध्‍यायस्‍तावान् => प्राध्‍यापकः+ वन्‍द्योपाध्‍यायः+तावान् वन्‍द्योपाध्‍यायस्‍तावान् => वन्‍द्योपाध्‍यायः+तावान् गंभीरप्रकृतिरस्ति => गंभीरप्रकृतिः+अस्ति यत्‍सः => यत्+सः क‍थयिष्‍यतीति => क‍थयिष्‍यति+इति सर्वोऽपि => सर्वः+अपि चौद्धत्‍यज्‍वर: => च+औद्धत्‍यज्‍वर: अवशाम्‍यन्निवानुभूतो => अवशाम्‍यन्+इव+अनुभूतः द्वाभ्‍यामपि => द्वाभ्‍याम्+अपि पण्‍यशकटिमादाय => पण्‍यशकटिम्+आदाय दृष्टिपथमगात्। => दृष्टिपथम्+अगात्। नारङ्गकफलानामास्‍वाद्यता-विशेषमनुरुध्‍य => नारङ्गकफलानाम्+आस्‍वाद्यता-विशेषम्+अनुरुध्‍य किंचिन्‍मुक्तिर्मया => किंचित्+मुक्तिः+मया तेषामास्‍वादनम् => तेषाम्+आस्‍वादनम् युगेऽस्मिन् => युगे+अस्मिन् यत्तेभ्‍य: => यत्+तेभ्य: इत्‍यहमजानाम्। => इति+अहम्+अजानाम्। तूर्णमुक्तम्-‘त्‍वरितम् => तूर्णम्+उक्तम्-‘त्‍वरितम् सेयम् => सा+इयम् दृष्‍टामपि, => दृष्‍टाम्+अपि, परिवृत्तामपि => परिवृत्ताम्+अपि स्‍मयमानया => स्‍मयम्+अनया तयोक्तम्- => तया+उक्तम्- मामुपवेष्टुम् => माम्+उपवेष्टुम् स्‍वयमेवोपविश्‍य => स्‍वयम्+एव+उपविश्‍य विश्‍वविद्यालयात्‍सर्वोच्‍चपरीक्षाम् => विश्‍वविद्यालयात्+सर्वोच्‍चपरीक्षाम् अचिरादेव => अचिरात्+एव स्‍वयमपि => स्‍वयम्+अपि पत्रकारकार्यमारब्‍धम्। => पत्रकारकार्यम्+आरब्‍धम्। सेयम् => सा+इयम् एवाऽभूत्, => एव+अभूत्, परिचिताऽभूत्, => परिचिता+अभूत्, अस्मिंश्‍च => अस्मिन्+च नाऽऽगता => न+आगता दिल्‍लीनगराज्‍जयपुरे => दिल्‍लीनगरात्+जयपुरे समायाताऽभूदिति => समायाता+अभूत्+इति द्रष्टुमायाता। => द्रष्टुम्+आयाता। साऽनुरुद्धा। => सा+अनुरुद्धा। दत्त्‍वैव => दत्त्‍वा+एव कार्यालयादेव => कार्यालयात्+एव परावर्तयितुमिच्‍छति => परावर्तयितुम्+इच्‍छति साक्षात्‍कारावसरमपि => साक्षात्‍कारौ+अवसरम्+अपि दातुमिच्‍छति?” => दातुम्+इच्‍छति?” सेयम् => सा+इयम् नृत्‍यति स्‍म => नृत्‍यति+ स्‍म अस्मिन्‍नवसरे => अस्मिन्+अवसरे सहसैव => सहसा+एव आश्‍चर्यमपि => आश्‍चर्यम्+अपि ममाभूत्, => मम+अभूत्, चेयम् => च+इयम् प्रत्‍युत्‍पन्‍नमतिर्निर्भीका => प्रत्‍युत्‍पन्‍नमतिः+निर्भीका संजाताऽस्ति। => संजाता+अस्ति। त्‍वरितमुक्तम् => त्‍वरितम्+उक्तम् भविष्‍यत्‍येव। => भविष्‍यति+एव। त्‍वमधुनाऽन्‍यत्र => त्‍वम्+अधुना+अन्‍यत्र भवेस्‍तदा => भवेः+तदा कार्यालयसमयसमाप्तावावाम् => कार्यालयसमयसमाप्तौ+आवाम् गमिष्‍यावस्‍तत्र => गमिष्‍यावः+तत्र चापि => च+अपि किन्‍त्‍वहमत्र => किन्‍तु+अहम्+अत्र नाङ्गकफल-भक्षणमारब्‍धवानेवाभूवम्, => नाङ्गकफल-भक्षणम्+आरब्‍धवान्+एव+अभू्वम्, अतस्‍तुभ्‍यम् => अतः+तुभ्‍यम् तथैवाभूत्। => तथैव+अभूत्। अद्यैव => अद्य+एव परावर्तितुमिच्‍छति => परावर्तितुम्+इच्‍छति तदर्थमारक्षिताऽभूत्। => तदर्थम्+आरक्षिता+अभूत्। अतो भोजनाय => अतः+ भोजनाय नानुमतवती => न+अनुमतवती किंचित्‍समयपूर्वमेव => किंचित्+समयपूर्वमेव तामादाय => ताम्+आदाय सायमाशम् => सायम्+आशम् तदिदमजानात् => तदिदम्+अजानात् यदाऽहम् => यदा+अहम् पाठितमभूत्। => पाठितम्+अभूत्। चाध्‍यापनम् => च+अध्‍यापनम् नि:शुल्‍कमभूत्। => नि:शुल्‍कम्+अभूत्। द्विस्त्रिर्वा => द्विस्त्रिः+वा यन्‍न => यत्+न कस्‍तत्र => कः+तत्र स्‍वार्थो वा, => स्‍वार्थः+ वा, अभिसन्धिर्वा => अभिसन्धिः+वा ह्यद्यत्‍वे => हि+अद्यत्‍वे कोऽपि => कः+अपि करोतीति => करोति+इति वाणिज्‍ययुगस्‍यास्‍य => वाणिज्‍ययुगस्‍य+अस्‍य पद्धतिरेव => पद्धतिः+एव संजाताऽस्ति। => संजाता+अस्ति। नाभूत्तादृशी => न+अभूत्+तादृशी खनिर्भूत्‍वाऽपि => खनिः+भूत्‍वा+अपि नात्र => न+अत्र विप्रतिपत्तिमनुभूतवती। => विप्रतिपत्तिम्+अनुभूतवती। साऽभूत्, => सा+अभूत्, यन्‍मम => यत्+मम याऽधुना => या+अधुना चास्ति, => च+अस्ति, भवेदिति। => भवेत्+इति। यदाऽहम् => यदा+अहम् गृहाननयम्, => गृह+आननयम्, प्राचीनायास्‍तस्‍याः => प्राचीनायाः+तस्‍याः वसतेर्यत्राहम् => वसतेः+यत्र+अहम् पुनर्नवीभूता => पुनः+नवीभूता यदाऽऽसम्, => यदा+आसम्, पठितुमारब्‍धा, => पठितुम्+आरब्‍धा, बहिर्नवनिर्मिते => बहिः+नवनिर्मिते वयमागता:। => वयम्+आगता:। नगरेऽभूत्। => नगरे+अभूत्। घनिष्‍ठताऽपि => घनिष्‍ठता+अपि भ्रातरश्‍च => भ्रातरः+च यत्ते => यत्+ते समयमवापु:। => समयम्+अवापु:। तदिदमपि => तदिदम्+अपि विषयास्‍तया => विषयाः+तया विषयाश्‍च => विषयाः+च यदाऽहम् => यदा+अहम् परावर्तमानोऽभूवम्, => परावर्तमानः+अभूवम्, मामुक्‍तवती => माम्+उक्‍तवती स्‍वल्‍पीयस्‍यपि => स्‍वल्‍पीयसी+अपि व्‍यस्‍तस्तिष्‍ठति, => व्‍यस्‍तः+तिष्‍ठति, सहायिकाऽस्‍मीति => सहायिका+अस्‍मि+इति समयो व्‍यतियाति। => समयः+ व्‍यतियाति। मत्‍पुत्रास्‍तु => मत्‍पुत्राः+तु अपचारिणश्‍चेति => अपचारिणः+च+इति जानास्‍येव। => जानासि+एव। एकैव => एक+एव विनाऽध्‍ययनम् => विना+अध्‍ययनम् परीक्षामुत्तरतु => परीक्षाम्+उत्तरतु चेति => च+इति स्‍वल्‍पमपि => स्‍वल्‍पम्+अपि पाठयेस्‍तर्हि => पाठयेः+तर्हि परीक्षामुत्तरेत्।” => परीक्षाम्+उत्तरेत्।” एवाऽऽसम्। => एव+आसम्। प्राचीनपरिपाटी-घटितश्‍छात्रोऽभूवम्। => प्राचीनपरिपाटी-घटितः+छात्रः+अभूवम्। संकुचितोऽप्‍यनिच्‍छन्‍नप्‍यवदम्- => संकुचितः+अपि+अनिच्‍छन्+अपि+अवदम्- संस्‍कृतमपि => संस्‍कृतम्+अपि द्विस्त्रिर्वा => द्विस्त्रिः+वा सकृत्तस्‍याः => सकृत्+तस्‍याः यत्‍संस्‍कृतविषयोऽपि => यत्‍संस्‍कृतविषयः+अपि गृहीतोऽभूत्। => गृहीतः+अभूत्। ततश्‍च => ततः+च गत्‍वाऽहम् => गत्‍वा+अहम् सहाभूवन्। => सहा+अभूवन्। नितरामनभिज्ञः => नितराम्+अनभिज्ञः एवाभूवम् => एव+अभूवम् भावनास्‍तस्‍य => भावनाः+तस्‍य संभवमेव => संभवम्+एव नाऽसीत्। => न+आसीत्। तयापि => तया+अपि संकेतोऽपि => संकेतः+अपि कामपि => काम्+अपि प्रणयलेशमपि => प्रणयलेशम्+अपि वानुभवन्‍ती => व+अनुभवन्‍ती कक्षायामासीद् => कक्षायाम्+आसीत् समाप्तिमगात् => समाप्तिम्+अगात् स्‍नातकोत्तरपरीक्षामुत्तीर्य => स्‍नातकोत्तरपरीक्षाम्+उत्तीर्य मयाऽऽङ्गलभाषा => मया+आङ्गलभाषा पठितुमारब्‍धा। => पठितुम्+आरब्‍धा। सोऽध्‍यायोऽपि => सः+अध्‍यायः+अपि स‍माप्तिमगात्। => स‍माप्तिम्+अगात्। खल्‍वासीन्‍मदीयजीवनस्‍य => खलु+आसीत्+मदीयजीवनस्‍य प्रायो वर्षत्रयम् => प्रायः+ वर्षत्रयम् प्रायो दशवादनसमये => प्रायः+ दशवादनसमये सहसैव => सहसा+एव सहास्‍मद्गृहे => सह+अस्‍मद्गृहे यत्तस्‍या => यत्+तस्‍याः उच्‍छृंखलैर्भ्रातृभिस्‍तस्‍याः => उच्‍छृंखलैः+भ्रातृभिः+तस्‍याः चैकेन => च+एकेन विरोधमकुर्वताम्, => विरोधम्+अकुर्वताम्, सन्‍त्‍यस्मिन् => सन्‍ति+अस्मिन् तूष्‍णीमेव, => तूष्‍णीम्+एव, गृहजनानसूचयित्‍वा => गृहजनान्+असूचयित्‍वा पलाय्यात्र => पलाय्य+अत्र कोऽपि => कः+अपि गतेति। => गता+इति। केवलमिदमासीत् => केवम्+इदम्+आसीत् यत्‍सप्ताहानन्‍तरम् => यत्+सप्ताहानन्‍तरम् विवाहमुहूर्तो व्‍यतियातो => विवाहमुहूर्तः+ व्‍यतियातः+ व्‍यतियातो भवेत् => व्‍यतियातः+ भवेत् यत्‍साऽऽजीवनमविवाहिता => यत्‍सा+आजीवनम्+अविवाहिता तावदवधिः => तावत्+अवधिः साऽस्‍मद्गृहे => सा+अस्‍मद्गृहे अन्‍यैर्गृहजनैश्‍च => अन्‍यैः+गृहजनैः+च रेवत्‍यास्‍तदिदम् => रेवत्‍याः+तदिदम् समर्थितस्‍तथापि => समर्थितः+तथापि नान्‍यम् => न+अन्‍यम् कन्‍यकेति => कन्‍यका+इति बभूवैव। => बभूव+एव। साऽस्‍मद्गृहे => सा+अस्‍मद्गृहे तदाहम् => तदा+अहम् अचिरादेव => अचिरात्+एव मद्विवाहोऽपि => मद्विवाहः+अपि निश्चितोऽभूत्। => निश्चितः+अभूत्। संपन्‍नमभूत्’ => सम्पन्‍नम्+अभूत्’ कन्‍याऽभून्‍नगरान्‍तरे। => कन्‍या+अभूत्+नगरान्‍तरे। स्‍वकीयाध्‍ययनकक्षेऽधीयानस्‍य => स्‍वकीयाध्‍ययनकक्षे+अधीयानस्‍य अचिरादेवाहम् => अचिरात्+एव+अहम् पुनरावयो: => पुनः+आवयो: भवेन्‍न => भवेत्+न ममोपरि => मम+उपरि भूयानुपकारभारो => भूयान्+उपकारभारः निवेदयितुमिच्‍छामि। => निवेदयितुम्+इच्‍छामि। श्रुत्‍वैवाहम् => श्रुत्‍वा+एव+अहम् विलक्षोऽभूवम्। => विलक्षः+अभूवम्। विवक्षतीति => विवक्षति+इति विनैव => विना+एव तदिदमुक्‍त्‍वा => तत्+इदम्+उक्‍त्‍वा त्‍वरितमेव => त्‍वरितम्+एव जानास्‍येव => जानासि+एव यदावयोर्द्बयोरपि => यदा+आवयोः+द्वयोः+अपि वयो यत्र => वयः+ यत्र उभाभ्‍यामप्‍यावाभ्‍याम् => उभाभ्‍याम्+अपि+आवाभ्‍याम् नूनमवाञ्छनीयम्, => नूनम्+अवाञ्छनीयम्, वयस्‍कायास्‍तव => वयस्‍कायाः+तव रात्राववस्‍थानम् => रात्रौ+अवस्‍थानम् नाभिनन्‍दनीयम्।” => न+अभिनन्‍दनीयम्।” श्रुत्‍वैव => श्रुत्‍वा+एव विहस्‍तेव => विहस्‍ता+इव चावालोक्‍यत। => च+अवलोक्‍यत। तदिदमुक्‍त्‍वा => तद्दिनम्+उक्‍त्‍वा “अन्‍ततस्‍तु => “अन्‍ततः+तु संस्‍कृतच्‍छात्रोऽसि। => संस्‍कृतच्‍छात्रः+असि। तदिदमपि => तत्+इदम्+अपि यदहम् => यत्+अहम् यद्यत्र => यदि+अत्र ममावस्‍थानमपि => मम+अवस्‍थानम्+अपि किमत्र => किम्+अत्र इत्‍यसकृत्‍संबोधितापि => इति+असकृत्+संबोधिता+अपि नैक्षत => न+ऐक्षत गृहजनैर्ज्ञातम् => गृहजनैः+ज्ञातम् यत्‍साऽस्‍मद्गृहे => यत्+सा+अस्‍मद्गृहे तिष्‍ठतीति। => तिष्‍ठति+इति। अस्‍मत्‍परिवारस्‍य => अस्‍मत्+परिवारस्‍य प्रथिताऽऽसीत् => प्रथिता+आसीत् यत्तत्र => यत्+तत्र कलङ्काऽऽशङ्का => कलङ्का+आशङ्का नाऽभूत्‍संभवा। => न+अभूत्+संभवा। तैरागत्‍य => तैः+आगत्‍य स्‍वकीयमेव => स्‍वकीयम्+एव दोषममन्‍यन्‍त। => दोषम्+अमन्‍यन्‍त। विवाहप्रस्‍तावस्‍योपरि => विवाहप्रस्‍तावस्‍य+उपरि याचित्‍वाऽस्‍माकमाभारम् => याचित्‍वा+अस्‍माकम्+आभारम् किमभूदिति => किम्+अभूत्+इति कार्यान्‍तरव्‍यापृतैरस्‍माभिरपि => कार्यान्‍तरव्‍यापृतैः+अस्‍माभिः+अपि तैरपि => तैः+अपि यद्रेवत्‍याऽध्‍ययनम् => यत्+रेवत्‍याः+अध्‍ययनम् नाभूत्त्‍यक्तम्। => न+अभूत्+त्यक्तम्। सेवापि => सेवा+अपि विवाहस्‍तस्‍या: => विवाहः+तस्‍याः: समभूदित्‍यादि। => समभूत्+इत्यादि। अद्याहम् => अद्य+अहम् कथमभूत्, => कथम्+अभूत्, विगतमितिहासम् => विगतम्+इतिहासम् मयाऽकस्‍माद्रेवती => मया+अकस्‍मात्+रेवती समायाताऽभू:?’’ => समायाता+अभू:? विवक्षितमासीदिति => विवक्षितम्+आसीत्+इति त्‍वयाद्यावधि => त्‍वया+अद्यावधि यदाहम् => यदा+अहम् गौरवमिवानुभवामि। => गौरवम्+इव+अनुभवामि। कृतेऽनुभवामि। => कृते+अनुभवामि। ममात्रागमनस्‍यैकम् => मम+अत्र+आगमनस्य+एकम् तदिदमपि => तद्दिनम्+अपि अद्याहम् => अद्य+अहम् कथयितुमिच्‍छामि => कथयितुम्+इच्‍छामि यत्तदा, => यत्+तदा, त्‍वयाऽहम् => त्‍वया+अहम् शुष्‍कनैयायिकेनेव, => शुष्‍कनैयायिकेन+एव, अनागरिकेनाचरणेन => अनागरिकेन+आचरणेन सकृन्‍मम => सकृत्+मम उपहासश्‍च => उपहासः+च अद्याहम् => अद्य+अहम् नोच्छिष्टमधरम् => न+उत्शिष्टम्+अधरम् उत्‍कण्ठिताऽसि => उत्‍कण्ठिता+असि तादृशोऽरसिको => तादृशः+अरसिकः लक्षितोऽभूत्। => लक्षितः+अभूत्। निषिद्धो भवति => निषिद्धः+ भवति यत्तौ => यत्+तौ स्‍त्री-पुरुषाविति। => स्‍त्री-पुरुषौ+इति। संलपतस्‍तर्हि => संलपतः+तर्हि कोपि => कः+अपि किन्‍त्‍वधुना => किन्‍तु+अधुना तत्‍स्मृत्‍वा => तत्+स्मृत्‍वा यत्तादृशी => यत्+तादृशी व्‍यावहारिक-संसारप्रवृत्त्‍यनुरोधेन => व्‍यावहारिक-संसारप्रवृति+अनुरोधेन सगाम्‍भीर्यमुक्तम्- => सगाम्‍भीर्यम्+उक्तम्- मनागपि => मनाक्+अपि चिन्तितमासीत्, => चिन्तितम्+आसीत्, नासीदेव। => न+आसीत्+एव। त्‍वदर्थमभूत्। => त्‍वदर्थम्+अभूत्। प्रतीतोऽभू:। => प्रतीतः+अभू:। मनोज्ञतायाश्‍च => मनोज्ञतायाः+च सेयम् => सा+इयम् ‘त्‍व’ => ‘त्‍वम्+इति तदानीमहम् => तदानीम्+अहम् तदिदमकस्‍मादेव => तत्+इदम्+अकस्‍मात्+एव यत्तव => यत्+तव त्‍वच्‍चरणयोर्धूलिमादाय => त्‍वच्चरणयोः+धूलिम्+आदाय प्रणामो निवेदितो => प्रणामः+ निवेदितः नान्‍यदहम् => न+अन्‍यत्+अहम् निश्चितमिदानीम् => निश्चितम्+इदानीम् यदद्यावधि => यदि+अद्यावधि यत्तदिदमपि => यत्+इदम्+अपि नाहम् => न+अहम् भवताऽनुमता। => भवता+अनुमता। किंचनाप्‍यभविष्‍यत्, => किंचन+अपि+अभविष्‍यत्, धर्मभीरुश्‍च। => धर्मभीरुः+च। कैशोर्यमुल्‍लंघितवता => कैशोर्यम्+उल्‍लंघितवता किंचनाप्‍यनुचितम् => किंचन+अपि+अनुचितम् त्‍वयापि => त्‍वया+अपि किंचनानुभूतम् => किंचन+अनुभूतम् क्षणस्‍यानवधानम् => क्षणस्‍य+अनवधानम् किमावयोर्द्वयोरपि => किम्+आवयोः+द्वयोः+अपि परिवर्तनमानेतुम् => परिवर्तनम्+आनेतुम् नाऽभविष्‍यत्‍सुक्षमम्? => न+अभविष्‍यत्+सुक्षम्? पाश्‍चात्‍यमनस्‍तत्त्‍वज्ञानामनुयायिन: => पाश्‍चात्‍यमनः+तत्त्‍वज्ञानाम्+अनुयायिन: शरीरशुद्धेरेतावन्‍महत्त्‍वमुपहसेयुर्नाम, => शरीरशुद्धेः+एतावत्+महत्त्‍वम्+उपहसेयुः+नाम, तदिदमप‍लपितुम् => तत्+इदम्+अप‍लयितुम् यदेवंविधेष्‍वेव => यदेवम्+विधेषु+एव शरीरेणैव => शरीरेण+एव मानसिक्‍यश्‍च। => मानसिक्‍यः+च। यत्तस्मिन्‍नवसरे => यत्+तस्मिन्+अवसरे यत्‍संजातम् => यत्+संजातम् तद्विपरीतम् => तत्+विपरीतम् किंचनाघटिष्‍यत, => किंचन+अघटिष्‍यत, चाधुना => च+अधुना यच्चिन्‍तामुक्तत्‍वम्, => यत्+चिन्‍तामुक्तत्‍वम्, चास्ति, => च+अस्ति, किमभविष्‍यत्? => किम्+अभविष्‍यत्? संलपितुमपारयिष्‍याव? => संलपितुम्+अपारयिष्‍याव? तावदुन्‍मुक्तेन => तावत्+उन्‍मुक्तेन नेतुमपारयिष्‍य:? => नेतुम्+अपारयिष्‍य:? सर्वस्‍योपरि => सर्वस्‍य+उपरि तथाविधाभिर्घटनाभि: => तथाविधाभिः+घटनाभि: उद्घाटितान्‍येतानि => उद्घाटितानि+एतानि मन्‍मनस्‍यभूतपूर्वं => मन्‍मनसि+अभूतपूर्वम् कंचनोहापोहम् => कंचन+उहापोहम् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् ज्ञातमेव => ज्ञातम्+एव नाऽभूत्, => न+अभूत्, चिन्तितमेव => चिन्तितम्+एव नाऽभूत्। => न+अभूत्। तदानीमेव => तदानीम्+एव स्‍मृतीनामयम् => स्‍मृतीनाम्+अयम् समागतमासीत्। => समागतम्+आसीत्। मयाऽवरुद्धम्। => मया+अवरुद्धम्। पुनर्मदीयादावासात् => पुनः+मदीयादावासात् स्थितोऽहम् => स्थितः+अहम् भवनेऽनायासमेव => भवने+अनायासम्+एव दृष्टिपातमकार्षम्। => दृष्टिपातम्+अकार्षम्। शून्‍याऽऽसीत्। => शून्‍या+आसीत्। हृदयेऽनिर्वचनीयेव => हृदये+अनिर्वचनीया+इव काचिद्वेदना => काचिद्+वेदना कोऽपि => कः+अपि घटनाश्‍चलचित्रवन्‍मदीये => घटनाः+चलचित्रवत्+मदीये आसीत्‍कश्‍चनाल्‍पजीवी => आसीत्+कश्‍चन+अल्‍पजीवी संयोगो येन => संयोगः+ येन मासद्वयमिदम् => मासद्वयम्+इदम् निमज्जितमासीत्। => निमज्जितम्+आसीत्। मासद्वयात्‍पूर्वमेव => मासद्वयात्+पूर्वम्+एव नगरेऽस्मिन्‍नायाता => नगरे+अस्मिन्+न+आयाता जनसंकुलेऽस्मिन्‍नगरे => जनसंकुले+अस्मिन्+नगरे समलभ्‍यतैक => समलभ्‍यता+एकः सेयम् => सा+इयम् दित्‍सुरहम् => दित्‍सुः+अहम् तस्‍यैवाऽऽवासस्‍यालिन्‍दे => तस्‍य+एव+आवासस्‍य+आलिन्‍दे उपविष्टो ग्रन्‍थानुद्घाट्य => उपविष्टः+ ग्रन्‍थान्+उद्घाट्य ग्रन्‍थानुद्घाट्य => ग्रन्‍थान्+उद्घाट्य प्रवृत्तस्‍तथैव => प्रवृत्तः+तथैव मदीयालिन्‍दात्‍सुस्‍पष्‍टम् => मदीया+आलिन्‍दात्+सुस्‍पष्‍टम् लघ्‍वाकारमिदमेकतलीयम् => लघ्वाकारम्+इदम्+एकतलीयम् कथमवशिष्‍टमिति => कथम्+अवशिष्‍टम्+इति विस्‍मयोऽपि => विस्‍मयः+अपि मेऽजनि। => मे+अजनि। तस्‍यैव => तस्‍य+एव शाद्वलस्‍यैकस्मिन् => शाद्वलस्‍य+एकस्मिन् स्थि‍ताभूत् => स्थि‍ता+अभूत् सैवाऽऽसन्‍दी। => सा+एव+आसान्‍दी। मानवाऽऽकृतिरपि => मानवाकृतिः+अपि पृष्‍ठभागमेवाहम् => पृष्‍ठभागम्+एव+अहम् द्रष्टुमशकम् => द्रष्टुम्+अशकम् यतस्‍तस्‍याः => यतः+तस्‍याः आसन्‍द्याश्‍च => असान्‍द्याः+च दिशमपश्‍यत् => दिशम्+अपश्‍यत् एवाऽऽसीत्। => एवा+आसीत्। हरिर्नारदम् => हरिः+नारदम् “वपुविर्भक्‍तावयवम् => “वपुः+विभक्‍तावयवम् पुमानिति => पुमान्+इति क्रमादमुम् => क्रमात्+अमुम् इत्‍यबोधि => इति+अबोधि सपद्येवाऽभिज्ञातवान् => सपदि+एव+अभिज्ञातवान् सावधानामीक्षमाणेनापि => सावधानाम्+ईक्षमाणेन+अपि बोधोऽधिगतो, => बोधः+अधिगतः, सुललितो भ्रमरश्‍यामल: => सुललितः+ भ्रमरश्‍यामल: स्‍पष्टमवलम्‍बते => स्‍पष्टम्+अवलम्‍बते देहयष्टिमवेक्ष्‍य => देहयष्टिम्+अवेक्ष्‍य तदिदमपि => तदिदम्+अपि सायंसमयोऽयमासीदिति => सायम्+समयः+अयम्+आसीत्+इति प्रकाशोऽपक्षीण: => प्रकाशः+अपक्षीण: दृष्टिरपि => दृष्टिः+अपि तस्‍मात्‍स्‍थलात् => तस्‍मात्+स्थलात् प्रातरपि => प्रातः+अपि सैवाऽऽसन्‍दी, => सा+एव+आसन्‍दी, सैव => सा+एव नवयुवतिर्दृष्टिगोचरमयात्। => नवयुवतिः+दृष्टिगोचरम्+अयात्। संयोगोऽभूद् => संयोगः+अभूद् यत्तामासन्‍दीमुपसर्पन्‍ती => यत्+ताम्+आसन्‍दीम्+उपसर्पन्‍ती नाभूद् => न+अभूद् यदाऽहमलिन्‍दे => यदा+अहम्+आलिन्‍दे गृहादागत्‍य => गृहात्+आगत्‍य पूर्वमेवोपाविशत्। => पूर्वम्+एव+उपाविशत्। शोषयितुमिव => शोषयितुम्+एव पृष्‍ठमेवाऽभूद् => पृष्‍ठम्+एव+अभूद् वाऽग्रभाग:। => वा+अग्रभाग:। आकुंचनादिक्रियाश्‍चावश्‍यमीक्षिता:। => आकुंचनादिक्रियाः+च+अवश्‍यम्+इक्षिता:। सर्वमिदमाकलय्य => सर्वम्+इदम्+आकलय्य अप्रतिमसौन्‍दर्यमनुमातुम् => अप्रतिमसौन्‍दर्यम्+अनुमातुम् कल्‍पनाशक्तिरूहापोहान् => कल्‍पनाशक्तिः+उहापोहान् वोपायेन => वा+उपायेन अवधानमाकृष्‍य => अवधानम्+आकृष्‍य येनारविन्‍दसुन्‍दरम् => येन+अरविन्‍दसुन्‍दरम् शक्‍नुयामिति => शक्‍नुयाम्+इति दूरमासीत्तद्भवनम् => दूरम्+आसीत्+तद्+भवनम् दृष्टिस्‍तु => दृष्टिः+तु तत्रोपसर्पति => तत्र+उपसर्पति प्राप्नुयादित्‍यहमजानाम्। => प्राप्नुयात्+इति+अहम्+अजानाम्। भवेदित्‍यप्‍यहमजानाम्। => भवेत्+इत्यपि+अहम्+अजानाम्। नाऽऽसीत् => न+आसीत् कश्चिदुपाय:। => कश्चित्+उपाय:। संकोचशीलोऽहम् => संकोचशीलः+अहम् बहुधोपासरम्, => बहुधा+उपासरम्, नामपट्टमप्‍यपठम् => नामपट्टम्+अपि+अपठम् कश्‍चनाऽसीदयम्। => कश्‍चन+आसीत्+अयम्। तस्‍यैव => तस्‍य+एव गृहद्वाराङ्गणशाद्वलस्‍थायामासन्‍द्याम् => गृहद्वाराङ्गणशाद्वलस्‍थायाम्+आसन्‍द्याम् यतस्‍तस्‍याः => यतः+तस्‍याः वयस्‍तु => वयः+तु सेयम् => सा+इयम् किशोरीवानुमीयते => किशोरीवान्+अनुमीयते करचालनादिभिश्‍च। => करचालनादिभिः+च। एतावन्‍मात्रमासीन्‍मम => एतावत्+मात्रम्+आसीत्+मम नात: => न+अत: प्रक्रममहमकरवम्, => प्रक्रमम्+अहम्+अकरवम्, नाभून्‍मे => न+अभूत्+मे प्रत्‍यहमुपस्थितिर्देयाऽभून्‍मया, => प्रत्यहम्+उपस्थितिः+देया+अभूत्+मया, अध्‍ययनमपि => अध्‍ययनम्+अपि गहनमजायत, => गहनम्+अजायत, नाधिकम् => न+अधिकम् प्राचलत्तादृश => प्राचलत्+तादृशः सेयम् => सा+इयम् विचित्रैव => विचित्रा+एव स्थितिर्भवति => स्थितिः+भवति यदत्र => यत्+अत्र कश्‍चनापि => कश्‍चन+अपि जनास्‍तस्‍य => जनाः+तस्‍य तत्राऽऽयाता: => तत्र+आयाता: तदिदमपि => तदिदम्+अपि यत्‍कस्मिन् => यत्+कस्मिन् मयापि => मया+अपि तादृश्‍येव => तादृशि+एव शनैरङ्गीकृताऽभूत्। => शनैः+अङ्गीकृता+अभूत्। एकलाऽऽसन्‍दी, => एकदा+आसन्‍दी, तस्‍योपर्युपविष्टा => तस्‍य+उपरि+उपविष्टा प्रत्‍यहमेव => प्रत्यहम्+एव मद्दृष्टिपथमगात्। => मद्दृष्टिपथम्+अगात्। क्रोधो मयाऽनुभूतो => क्रोधः+ मया+अनुभूतः मयाऽनुभूतो => मया+अनुभूतः यत्‍कदापि => यत्+कदापि साऽऽसन्‍दीम् => सा+आसन्‍दीम् परावृत्‍यापि => परावृत्‍य+अपि कश्‍चनैनामाकारयत्‍यपि => कश्‍चन+एनाम्+अकारयति+अपि किमियम् => किम्+इयम् तपोऽनुतिष्‍ठति? => तपः+अनुतिष्‍ठति? मुखस्‍यैकम् => मुखस्‍य+एकम् चावश्‍यमवलोकितमासीद् => च+अवश्‍यम्+अवलोकितम्+आसीत् पुष्टिमगात् => पुष्टिम्+अगात् साऽनिन्‍द्यसुन्‍दरी, => सा+अनिन्‍द्यसुन्‍दरी, किशोरवयाश्‍चास्ति। => किशोरवयाः+च+अस्ति। ध्‍यानमाक्रष्‍टुम् => ध्‍यानम्+आक्रष्‍टम् प्रक्षिपामीति => प्रक्षिपाम्+इति सकृदभिलाषाऽजागरीत्, => सकृत्+अभिलाषा+अजागरीत्, तर्कस्‍तद्विरोधे => तर्कः+तद्विरोधे वायुवेगवशादन्‍यत्र => वायुवेगवशात्+अन्‍यत्र गतमथवा => गतम्+अथवा कस्मिंश्चिदन्‍यस्‍याऽऽवासे => कस्मित्+अन्‍यस्‍य+आवासे इत्‍यवधार्य => इति+अवधार्य विरतोऽभूवम्। => विरतः+अभूवम्। मासमेकम् => मासम्+एकम् प्रत्‍यहमपश्‍यम्, => प्रत्यहम्+अपश्यम्, कल्‍पनाश्‍चाकरवम् => कल्‍पनाः+च+अकरवम् द्रष्टुमपारयम्, => द्रष्टुम्+अपारयम्, तदाऽमर्षवशादेकम् => तदा+अमर्षवशात्+एकम् कृत्‍यमन्‍वतिष्‍ठम् => कृत्‍यम्+अनुतिष्‍ठम् यन्‍मादृशस्‍य => यत्+मादृशस्‍य ‘साहसमेवाऽभूत्। => ‘साहसम्+एव+अभूत्। पत्रखण्‍डेऽलिखम् => पत्रखण्‍डे+अलिखम् “सूर्यस्‍याभिमुखमेव => “सूर्यस्‍य+अभिमुखम्+एव स्‍वपृष्‍ठेऽपि => स्‍वपृष्‍ठे+अपि कदाचित्‍परिवर्त्‍य => कदाचित्+परिवर्त्‍य तच्‍च => तत्+च मृत्‍खंडस्‍यावरणरूपम् => मृत्‍खंडस्‍य+आवरणरूपम् तदिदमहं => तत्+इदम्+अहम् नाऽजानाम् => न+अजानाम् प्रेषणेनैव => प्रेषणेन+एव विद्युत्‍प्रवाहतंत्रमपि => विद्युत्‍प्रवाहतंत्रम्+अपि वायुतत्त्‍वमपि => वायुतत्त्‍वम्+अपि आकर्षणशक्तिरपि => आकर्षणशक्तिः+अपि तलद्वयाधोगमनसमकालमेव => तलद्वयाधोगमनसमकालम्+एव विधिरनुकूलोऽभूदत => विधिः+अनुकूलः+अभूत्+अत सेयम् => सा+इयम् घटनाऽघटत => घटना+अघटत यद्वायुवेगवशात् => यत्+वायुवेगवशात् मद्हृदयनायिकायास्‍तस्‍या: => मद्हृदयनायिकायाः+तस्‍याः: एवाऽनीयत। => एव+अनीयत। तत्‍पत्रखंडमपतत्। => तत्‍पत्रखंडम्+अपतत्। नाऽभूत् => न+अभूत् मृत्‍खंडमन्‍यत्र् => मृत्‍खंडम्+अन्‍यत्र् पत्रमेव => पत्रम्+एव यत्राहमवाञ्छम्। => यत्र+अहम्+अवाञ्छम्। पत्रमादाय => पत्रम्+आदाय मत्‍कामाश्‍च => मत्‍कामाः+च किमिदम्! => किम्+इदम्! पत्रस्‍योपरि => पत्रस्‍य+उपरि दृष्टिक्षेपोऽपि => दृष्टिक्षेपः+अपि सुप्ताऽस्ति => सुप्ता+अस्ति नाऽभूद्यत: => न+अभूत्+यत: गृहजनस्‍तत्र => गृहजनः+तत्र स्थितो भवेद् => स्थितः+ भवेद् यत्‍समक्षम् => यत्+समक्षम् नाऽऽसौ => न+असौ तत्‍पत्रमुत्‍थापयितुमिच्‍छति। => तत्‍पत्रम्+उत्‍थापयितुम्+इच्‍छति। पठिष्‍यतीति => पठिष्‍यति+इति प्रतीक्षमाणोऽभवम्। => प्रतीक्षमाणः+अभवम्। हृद्येवालीयन्‍त। => हृदि+एव+आलीयन्‍त। किमपि => किम्+अपि किमनया => किम्+अनया नाभिरोचितम् => न+अभिरोचितम् नाधिकम् => न+अधिकम् प्रवर्तनीयमस्‍याम् => प्रवर्तनीयम्+अस्‍याम् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् विचिन्‍तयन्‍नेवाहमाकारित: => विचिन्‍तयन्+एव+अहम्+कारित: भोजनायेति => भोजनाय+इति सहसैवैकस्‍य => सहसा+एव+एकस्‍य परलोकपथातिथिभूतत्‍वाच्‍चान्‍यत्र => परलोकपथातिथिभूतत्‍वात्+अन्‍यत्र द्रष्टुमपारयम्। => द्रष्टुम्+अपारयम्। सप्ताहानन्‍तरमलिन्‍दे => सप्ताहानन्‍तरम्+अलिन्‍दे तामासन्‍दीमपश्‍यम्, => ताम्+आसन्‍दीम्+अपश्‍यम्, रिक्‍ताऽऽसीत्। => रिक्‍ता+आसीत्। नेयमायाता। => न+इयम्+आयाता। अपरस्मिन्‍नपि => अपरस्मिन्+अपि रिक्ताऽभूत्। => रिक्ता+अभूत्। यन्‍माभूत्‍सा => यत्+मा+अभूत्+सा परस्‍तात्तत्‍पत्रम् => परस्‍तात्+तत्पत्रम् प्रक्षिपन्‍तीति => प्रक्षिपन्‍ति+इति नाधुना => न+अधुना तत्रोपवेष्टव्‍यम्। => तत्र+उपवेष्टव्‍यम्। नेदम् => न+इदम् करोत्‍वधुना? => करोतु+अधुना? एवातिष्‍ठत्। => एव+अतिष्‍ठत्। सुप्रसिद्धमासीदस्‍माकम् => सुप्रसिद्धम्+आसीत्+अस्‍माकम् प्रवेष्टुमैच्‍छत्। => प्रवेष्टुम्+एच्‍छत्। ताम्‍बूलिकस्‍यापणात्। => ताम्‍बूलिकस्‍य+आपणात्। लोकप्रियश्‍चासीत्। => लोकप्रियः+च+आसीत्। वावदूकत्‍वाच्‍च => वावदूकत्‍वाचत्+च तस्‍यापणे => तस्‍य+आपणे जनसंमर्दस्तिष्‍ठति => जनसंमर्दः+तिष्‍ठति पञ्चवर्षेष्‍वेव => पञ्चवर्षेषु+एव यन्‍मरुत्तरशकटम् => यत्+मरुत्तरशकटम् वांछतीति => वांछति+इति सोऽपि => सः+अपि सर्वानेव => सर्वान्+एव संनाहयितुमादिष्‍टोऽसौ => संनाहयितुमादिष्‍टः+असौ यावदन्‍यान् => यावत्+अन्‍यान् सन्‍तोषयन्‍नभूत्तावदेव => सन्‍तोषयन्+अभूत्+तावत्+एव तस्‍मादेव => तस्‍मात्+एव दृष्टिपथमगात्। => दृष्टिपथम्+अगात्। कस्‍येयमन्तिमा => कस्‍य+इयम्+अन्तिमा करुणादृष्टिस्‍तदुपरि => करुणादृष्टिः+तदुपरि तामेव => ताम्+एव चावलम्‍ब्‍य => च+अवलम्‍ब्‍य नाहम् => न+अहम् सविशेषमवहितोऽभूवम् => सविशेषम्+अवहितः+अभूवम् प्रसङ्गोऽश्रूयत, => प्रसङ्गः+अश्रूयत, तत्कालमेवाहमुत्‍कर्णोऽभवम्। => तत्कालम्+एव+अहम्+उत्‍कर्णः+अभवम्। दारुभूतोऽहमभवम्। => दारुभूतः+अहम्+अभवम्। “सद्गतिरेव => “सद्गतिः+एव कियन्‍मनोहराकृति:, => कियत्+मनोहराकृति:, चाऽभूत्‍सा। => च+अभूत्+सा। दृष्टिशक्तिरपहारिता। => दृष्टिशक्तिः+अपहारिता। साऽतिष्‍ठत्। => सा+अतिष्‍ठत्। नाधिकमवधानम् => न+अधिकम्+अवधानम् दातुमशकत्। => दातुम्+अशकत्। गृहेऽतिष्‍ठत्। => गृहे+अतिष्‍ठत्। सैव => सा+एव विवृण्‍वन्‍नभूत्, => विवृण्‍वन्+अभूत्, श्रुत्‍वैव => श्रुत्‍वा+एव स्‍मृत्‍यालोकेऽलीयत। => स्‍मृत्यालोके+अलीयत। साऽऽसन्‍दी => सा+आसन्‍दी रिक्‍ताऽस्‍थात् => रिक्‍ता+अस्‍थात् तस्‍यामुपविशति => तस्‍याम्+उपविशति नोत्‍थापितम् => न+उत्‍थापितम् विचिन्‍तयन्‍नहम् => विचिन्‍तयत्+अहम् नाधिकम् => न+अधिकम् किमप्‍यशृणवम्। => किम्+अपि+अशृणवम्। श्रुतिगोचरमभूत्- => श्रुतिगोचरम्+अभूत्- “दिनत्रयमात्रस्‍य => “दिनत्रयम्+अस्‍य साध्‍वेव => साधु+एव साऽजीविष्‍यदपि, => सा+अजीविष्‍यत्+अपि, कस्‍ताम् => कः+ताम् तदिदमप्‍यहमजानाम् => तदिदम्+अपि+अहम्+अजानाम् स्‍वकीयमेव => स्‍वकीयम्+एव भवनमभूत्। => भवनम्+अभूत्। अतिप्राचीनकालादेव => अतिप्राचीनकालात्+एव तत्रायम् => तत्र+अयम् परस्‍तान्निरमीयन्‍त => परस्‍तात्+निरमीयन्‍त नगरमिदम् => नगरम्+इदम् राजधानीत्‍वमापत्। => राजधानीत्‍वम्+आपत्। महानगरेष्‍वेव => महानगरेषु+एव जानन्‍त्‍यन्‍येषाम् => जानन्ति+अन्‍येषाम् अयमप्‍यभूत्तादृश => अयम्+अपि+अभूत्+तादृश कश्‍चनाल्‍पकालिक: => कश्‍चन+अल्‍पकालिक: इवायम् => इव+अयम् प्रज्ञाचक्षुरासीत्‍सा। => प्रज्ञाचक्षुः+आसीत्+सा। नाधुनाहम् => न+अधुना+अहम् तामाकृतिम्। => ताम्+आकृतिम्। शून्‍यैव => शून्‍यः+एव कल्पितमासीन्‍मया => कल्पितम्+आसीत्+मया साऽऽसन्‍दी => सा+आसन्‍दी दृष्टिफलकेऽवशिष्‍यते। => दृष्टिफलके+अवशिष्‍यते। द्वावप्‍यावामपरिचितावेवाऽभूव, => द्वौ+अपि+आवाम्+अपरिचितौ+एव+अभूव, येनाऽऽकृष्टौ => येन+आकृष्टौ वी‍थीतो वीथीमाहिण्‍डमानौ => वी‍थीतः+ वीथीमाहिण्‍डमानौ प्राप्तावेव => प्राप्तौ+एव तमासाऽऽवृतायाम् => तमसा+आवृतायाम् तज्‍जीर्णगृहम्। => तत्+जीर्णगृहम्। उपर्युपर्यारोहन्‍तौ => उपरि+उपरि+आरोहन्‍तौ प्रकोष्‍ठमपि => प्रकोष्‍ठम्+अपि कज्‍जलश्‍यामोऽयमुपनेत्रधर: => कज्‍जलश्‍यामः+अयम्+उपनेत्रधर: रोहेशानन्‍दस्त्रिचतुरैर्जनैरावृतस्‍तादृशे => रोहेशानन्‍दः+त्रिचतुरैः+जनैः+आवृतः+तादृशे जनानामात्‍माऽऽवाहनम् => जनानाम्+आत्‍मावाहनम् यस्‍यालौकिकशक्तीनाम् => यस्‍य+आलौकिकशक्तीनाम् दृष्‍ट्वाऽयमुपवेष्टुमादिशत्, => दृष्‍ट्वा+अयम्+उपवेष्टुम्+आदिशत्, खल्‍वभिज्ञानमुद्राम् => खलु+अभिज्ञानमुद्राम् “नटराजेनापि => “नटराजेन+अपि सुहृदमादाय => सुहृदम्+आदाय अनुपदमेव => अनुपदम्+एव अत्रेमेपि => अत्र+एवम्+अपि तादृशमेव => तादृशम्+एव स्‍वामिनमेनम् => स्‍वामिनम्+एनम् त्‍वावाम् => तु+आवाम् दर्शनसमकालमेव => दर्शनसमकालम्+एव त्रिपादिकायामपर: => त्रिपादिकायाम्+अपर: पिशङ्गाऽऽलोकावह: => पिशङ्गा+आलोकावह: विद्युद्दीप => विद्युत्+दीप यस्‍तस्मिन् => यतः+तस्मिन् निहिताऽऽभूत्, => निहिता+अभूत्, यामादाय => याम्+आदाय जनानामात्‍मन => जनानाम्+आत्‍मनः सन्‍देशमुट्टङ्कयति => सन्‍देशम्+उट्टङ्कयति प्रत्‍यक्षरयोजनयाऽवबुध्‍यति => प्रत्‍यक्षरयोजनया+अवबुध्‍यति अस्‍माभिर्ज्ञातम् => अस्‍माभिः+ज्ञातम् त्रयोऽपरे => त्रयः+अपरे अप्‍यात्‍मावाहनकर्मणे => अपि+आत्‍मावाहनकर्मणे पूर्णतो मुक्तो => पूर्णतः+ मुक्तः+ मुक्तो न => मुक्तः+ न प्रयातो न => प्रयातः+ न स्‍यात्तर्हि => स्‍यात्+तर्हि सोऽस्‍माकम् => सः+अस्‍माकम् प्रार्थनामुररीकृत्‍याऽऽयाति, => प्रार्थनाम्+उररीकृत्‍य+आयाति, आगतमात्रश्‍च => आगतमात्रः+च स्‍वजनानामुपस्थितौ => स्‍वजनानाम्+उपस्थितौ आत्‍मानस्‍तूर्णमेवाऽऽयान्ति। => आत्‍मानः+तूर्णम्+एव+आयान्ति। ततश्‍च => ततः+च लेखनीमिमाम् => लेखनीम्+इमाम् फलकेऽस्मिन् => फलके+अस्मिन् टङ्कितानक्षरान् => टङ्कितान्+अक्षरान् पूर्णैर्वाक्‍यैरथवा => पूर्णैः+वाक्‍यैः+अथवा परिचालयिष्‍यन्‍तीति। => परिचालयिष्‍यन्‍ति+इति। स्‍तब्‍धास्‍तूष्‍णीकाश्‍चापश्‍याम। => स्‍तब्‍धाः+तूष्‍णीकाः+च+अपश्‍याम। सर्वमवयास्‍याम: => सर्वम्+अवयास्‍याम: राहेशानन्‍दो विचित्रेषु => राहेशानन्‍दः+ विचित्रेषु विचित्रैर्ध्‍वनिभि: => विचित्रैः+ध्वनिभि: निमीलितनेत्रोऽस्‍थात् => निमीलितनेत्रः+अस्‍थात् ततश्‍चापृच्‍छत्तान् => ततः+च+आपृच्‍छत्+तान् तेषामेकोऽवदत्। => तेषाम्+एकः+अवदत्। एवाऽऽसन्‍मन्‍ये। => एव+आसन्+मन्‍ये। किञ्चनोपांशु => किञ्चन+उपांशु जपन्‍नस्‍थात्, => जपन्+अस्‍थात्, स्‍पृशदभूत्। => स्‍पृशत्+अभूत्। पतिताऽभूत्, => पतिता+अभूत्, एकतश्‍चोपसृता। => एकतः+च+उपसृता। सर्वैर्ज्ञातम् => सर्वैः+ज्ञातम् भुवनेश्‍वरीप्रसादस्‍याऽऽत्‍मा => भुवनेश्‍वरीप्रसादस्‍य+आत्‍मा कथमिदम् => कथम्+इदम् सञ्जातमिति => सञ्जातम्+इति स्‍युरेव। => स्‍युः+एव। तादृशमपि => तादृशम्+अपि स्‍वगतमेव => स्‍वगतम्+एव यदल्‍पीयसाऽपि => यत्+अल्‍पीयसा+अपि त्‍वरितमेव => त्‍वरितम्+एव सर्पेदेव, => सर्पेत्+एव, किमत्र => किम्+अत्र लेखनीमुत्‍थाप्‍य => लेखनीम्+उत्‍थाप्‍य फलकोपरि => फलक+उपरि पर्यचालयदिव। => पर्यचालयत्+इव। हस्‍तोऽपि => हस्‍तः+अपि स्‍पृशन्‍नभूत्। => स्‍पृशत्+अभूत्। तमसाऽऽवृते => तमसा+आवृते पश्‍यन्‍तोऽभूम। => पश्‍यन्‍तः+अभूम। परिचिनोत्‍येव => परिचिनोति+एव प्रश्‍नानुत्त‍रयितुम् => प्रश्‍नान्+उत्त‍रयितुम् इत्‍युक्‍त्‍वा => इति+उक्‍त्‍वा नुनोदायम् => नुनोद+अयम् चापृच्‍छ्द् => च+अपृच्‍छत् यदेवम् => यत्+एवम् दुरभिसन्धिनाऽकाल => दुरभिसन्धिना+अकाल प्राप्तो न => प्राप्तः+ न किमस्‍माभिरवशिष्‍यते => किम्+अस्‍माभिः+अवशिष्‍यते फलकोट्ट‍ङ्कितानामक्षराणामुपरि => फलकोट्ट‍ङ्कितानाम्+अक्षराणाम्+उपरि कस्‍यचनाक्षरस्‍योपरि => कस्‍यचन+अक्षरस्‍य+उपरि क्षणमस्‍थात् => क्षणम्+अस्‍थात् सन्‍देशमसूचयत् => सन्‍देशम्+असूचयत् “अशान्‍तोऽहम्। => “अशान्‍तः+अहम्। द्रव्‍यराशिर्मयोत्‍सृष्ट:। => द्रव्‍यराशिः+मया+उत्‍सृष्ट:। इत्‍याद्यपि => इत्यादि+अपि नात्र => न+अत्र किमपि। => किम्+अपि। प्रश्‍नद्वयमुत्तरयित्‍वा => प्रश्‍नद्वयम्+उत्तरयित्‍वा भुवनेश्‍वरीप्रसादो मन्‍ये => भुवनेश्‍वरीप्रसादः+ मन्‍ये श्रान्‍तोऽभवद् => श्रान्‍तः+अभवद् अन्‍यद्वा => अन्‍यत्+वा कष्टमभूद् => कष्टम्+अभूत् यत्‍सहसा => यत्+सहसा चाऽभूत्। => च+अभूत्। सपद्येव => सपदि+एव भवेदिति => भवेत्+इति तस्‍याशा, => तस्‍य+आशा, नायमाकारणीयः => न+अयम्+अकारणीयः कष्टमित्‍थम् => कष्टम्+इत्‍थम् तूर्णमेव => तूर्णम्+एव चाऽऽकारयितुमैच्‍छत्। => च+आकारयितुम्+एच्‍छत्। निकटेऽस्‍थाम्। => निकटे+अस्‍थाम्। लेखनीकम्‍पोऽसूचयत्। => लेखनीकम्‍पः+असूचयत्। लेखनीमगृहणात्। => लेखनीम्+अगृहणात्। पृष्टवांश्‍च => पृष्टवान्+च पाणिग्रहणमागामिनि => पाणिग्रहणम्+आगामिनि निश्चितमिति => निश्चितम्+इति जानात्‍येव => जानाति+एव नाऽऽयातम्। => न+आयातम्। मयाऽनुभूतम् => मया+अनुभूतम् यल्‍लेखनी => यत्+लेखनी विलम्‍बतेऽग्रे => विलम्‍बते+अग्रे व्‍यवधानमपसारितम् => व्‍यवधानम्+अपसारितम् इत्‍युत्तरमायातम्। => इति+उत्तरम्+आयातम्। आत्‍मानस्‍तु => आत्‍मानः+तु भवन्‍त्‍येव। => भवन्ति+एव। कृतेऽस्‍माभिर्विचितम् => कृते+अस्‍माभिः+विचितम् पुनरुत्तरम्।” => पुनः+उत्तरम्।” शब्‍दशस्‍तु => शब्‍दशः+तु किमत्रास्‍माभि: => किम्+अत्र+अस्‍माभि: अपराधोऽयम्। => अपराधः+अयम्। पितृचरणैरादिष्‍टम्। => पितृचरणैः+आदिष्‍टम्। मन्‍युरस्‍मान् => मन्‍युः+अस्‍मान् स्मितविकाससुभगमिवाऽदृश्‍यत। => स्मितविकाससुभगम्+इव+अदृश्‍यत। प्रार्थितवानयम्- => प्रार्थितवान्+अयम्- “विवाहेऽस्मिन् => “विवाहे+अस्मिन् चानुतिष्‍ठेदिति => च+अनुतिष्‍ठेत्+इति स्‍वीक्रियतामयमनुरोध:।” => स्‍वीक्रियताम्+अयम्+अनुरोध:।” पुनरकुप्‍यन् => पुनः+अकुप्‍यन् “कथमिदम् => “कथम्+इदम् मुक्तिर्मे => मुक्तिः+मे शाठ्यमालम्‍बत। => शाठ्यम्+आलम्‍बत। प्रोदघोषदयम्-“भवाँस्‍तु => प्रोदघोषत्+अयम्-“भवान्+तु विधास्‍यत्‍येव। => विधास्‍यति+एव। भवतैव => भवति+एव त्‍वयम् => तु+अयम् मुक्तिर्भविता => मुक्तिः+भविता भवांस्‍तु => भवान्+तु शतायुर्भूयादिति => शतायुः+भूयात्+इति अतिष्‍ठामेति => अतिष्‍ठाम्+एति नैसर्गिकमेवाऽभूत्। => नैसर्गिकम्+एव+अभूत्। व्‍यजानामेव => व्‍यजानाम्+एव सानन्‍दाश्‍च => सानन्‍दाः+च तस्‍यानेनोद्गारेण => तस्‍य+अनेन+उद्गारेण रोहेशानन्‍दोऽपि => रोहेशानन्‍दः+अपि व्‍यञ्जयन्‍तीव => व्‍यञ्जयन्‍ति+इव तूष्‍णीमस्‍थात् => तूष्‍णीम्+अस्‍थात् फलकोपर्यपतत्। => फलकोपरि+अपतत्। सर्वापि => सर्वा+अपि विपणिर्लुठितेव => विपणिः+लुठिता+इव मुषितेव, => मुषिता+इव, व‍ञ्चितेव => व‍ञ्चिता+इव प्रतीताऽभूत्। => प्रतीता+अभूत्। पाटलिपुत्रीयास्‍त्‍वरयोदतिष्‍ठन्। => पाटलिपुत्रीयाः+त्वरयोदतिष्‍ठन्। रोहेशानन्‍दस्‍तु => रोहेशानन्‍दः+तु उत्तिष्‍ठासुरभूत् => उत्तिष्‍ठासुः+अभूत् त्‍वरितमेवाऽऽवामुत्‍थाय => त्‍वरितम्+इव+आवाम्+उत्‍थाय सोपानान्‍यवातराव। => सोपानानि+अवातराव। समायातयोरावयोरहम् => समायातयोः+आवयोः+अहम् नि:संकोचमट्टहासम् => नि:संकोचम्+अट्टहासम् स्‍यादहितम् => स्‍यात्+अहितम् ह्यस्‍माकम् => हि+अस्माकम् प्रधानसम्‍पादको यस्‍य => प्रधानसम्‍पादकः+ यस्‍य कलिकातीयस्‍यास्‍यात्‍माऽऽवाहकस्‍य => कलिकातीयस्‍य+अस्‍य+आत्‍मा+आवाहकस्‍य विलिखितुमावामादिष्टौ => विलिखितुम्+आवाम्+आदिष्टौ केवलमनेनैव => केवलम्+अनेन+एव प्रवञ्चकोऽयम् => प्रवञ्चकः+अयम् जीवितानामपि => जीवितानाम्+अपि पितृणामात्‍मन => पितृणाम्+आत्‍मनः इत्‍याद्यपि => इत्यादि+अपि सङ्ग्रहणीयमासीत्। => सङ्ग्रहणीयम्+आसीत्। रोहेशानन्‍दस्‍यान्‍त: => रोहेशानन्‍दस्‍य+अन्‍त: सारविवेचनेरच्‍छुना => सारविवेचनेन+श्रुता जीवन्‍नपि => जीवन्+अपि करप्रणोदनप्रयासमहम् => करप्रणोदनप्रयासम्+अहम् पर्यवेक्षमाणोऽभूवम्। => पर्यवेक्षमाणः+अभूवम्। करमेकमीषत् => करम्+एकम्+ईषत् गृहीतवत्‍यपरस्‍य => गृहीतवती+अपरस्‍य स्‍पृशन्‍नयमीषत् => स्‍पृशन्+अयम्+ईषत् मानसेष्‍वन्‍धविश्‍वासस्‍याऽऽधारभित्ति: => मानसेषु+बन्‍धविश्‍वासस्‍य+आधारभित्ति: इत्‍येवंविधाश्‍चतुरा: => इति+एव+विधाः+चतुरा: स‍ञ्चिन्‍वन्‍त्‍येव, => स‍ञ्चिन्‍वन्‍ति+एव, पुत्रेषूत्‍सृष्टम् => पुत्रेषु+उत्‍सृष्टम् भवत्‍येवेत्‍येते => भवति+इति+एते बुद्धिन्द्रियमन: प्रयोगादनुमानतर्कादिशुद्धादेते => बुद्धीन्द्रियमन:+ प्रयोगात्+अनुमानतर्कादिशुद्धात्+एते प्रयोगादनुमानतर्कादिशुद्धादेते => प्रयोगात्+अनुमानतर्कादिशुद्धात्+एते तादृशीरभिव्‍यक्तीर्लेखन्‍या => तादृशीः+अभिव्‍यक्तीः+लेखन्‍या तदिदमेव => तदिदम्+एव कृतमासीत्। => कृतम्+आसीत्। यज्‍जीवतोऽपि => यत्+जीवतः+अपि पितुरात्‍मा => पितुः+आत्‍मा रोहेशानन्‍देनोत्‍पादितस्‍तथैव => रोहेशानन्‍देनोत्‍पादितः+तथैव पाटलिपुत्रीयास्‍तूत्तिष्‍ठन्, => पाटलिपुत्रीयाः+तु+उत्तिष्‍ठन्, दक्षिणाऽपि => दक्षिणा+अपि “इदमेवाऽस्‍माकम् => इदम्+एव+अस्‍माकम् परलोकभीरुनविदग्‍धान् => परलोकभीरुन्+अविदग्‍धान् जनानात्‍मनामावाहनव्‍यपदेशेनान्‍धविश्‍वासम् => जनान्+आत्‍मनाम्+आवाहनव्‍यपदेशेन+अन्‍धविश्‍वासम् शिक्षयन्‍तीति => शिक्षयन्‍ति+इति मुग्‍धानामन्‍धविश्‍वासिनामेवाऽहितम्, => मुग्‍धानाम्+अन्‍धविश्‍वासिनाम्+एव+आहितम्, किंन्त्वेवविधै: => किन्तु+एव+विधै: प्रतारणैरस्‍माकम् => प्रतारणैः+अस्‍माकम् संस्‍कृतेश्‍चाप्‍यहितम् => संस्‍कृतेः+च+अपि+अहितम् परराष्ट्रेष्‍वस्‍माकम् => परराष्ट्रेषु+अस्‍माकम् वाऽवधारणा => वा+अवधारणा समुन्मिषेदिति => समुन्मिषेत्+इति मायाभंगमावश्‍यकम्? => मायाभंगम्+आवश्यकम्? इमास्‍तर्कवाचो नूनमखंडनीयाः => इमाः+तर्कवाचः+ नूनम्+अखंडीयाः नूनमखंडनीयाः => नूनम्+अखंडीयाः सुचिरमुवास। => सुचिरम्+उवास। चास्‍या: => च+अस्‍या: सरन्‍तोऽभूवन्! => सरन्‍तः+अभूवन्! नि:सहायाश्‍च। => नि:सहायाः+च। नातिदूरमभूवन् => न+अतिदूरम्+अभूवन् क्रोशानपि => क्रोशान्+अपि भूमयश्‍च। => भूमयः+च। सुदूरगतानात्‍मनोऽन्‍वभवंस्‍ते। => सुदूरगतान्+आत्‍मनः+अन्वभवन्+ते। स्‍पष्टतो द्रष्टुम् => स्‍पष्टतः+ द्रष्टुम् शक्‍याऽभूत्‍सा => शक्‍या+अभूत्‍सा सहसैव => सहसा+एव केनचनाऽलक्ष्‍येण => केनचन+आलक्ष्‍येण हतास्‍ते => हताः+ते अभवन्‍नत्र => अभवन्+अत्र चानायिता:। => च+आनायिता:। चाभ्‍यस्‍ता => च+अभ्‍यस्‍ताः प्रचलन्‍तोऽभूवन्। => प्रचलन्‍तः+अभूवन्। अक्ष्‍णोरग्रे => अक्ष्‍णोः+अग्रे विचित्रांश्‍च => विचित्रान्+च महानगरीयपदार्थानपश्‍यंस्‍ते, => महानगरीयपदार्थान्+अपश्‍यन्+ते, किमप्‍यपश्‍यन्। => किमपि+अपश्‍यन्। सर्वमपश्‍यन्‍तः => सर्वम्+अपश्‍यन्‍तः विलक्षास्‍ते => विलक्षाः+ते चलन्‍तोऽभूवन्। => चलन्‍तः+अभूवन्। सेयम् => सा+इयम् सहस्रशो वा => सहस्रशः+ वा सार्थैरुपसृप्‍यमाणाऽभूत्। => सार्थैः+उपसृप्‍यमाणा+अभूत्। जीवनधारणायैव => जीवनधारणाया+एव शिशवो बाला:, => शिशवः+ बाला:, स्त्रियो, => स्त्रियः+, जनाश्‍च => जनाः+च नगरनिवासिनस्‍तान् => नगरनिवासिनः+तान् दृष्टैव => दृष्ट्वा+एव तेषामवसानमपि => तेषाम्+अवसानम्+अपि यद्येवमेव => यदि+एवमेव तेषामागमो वर्धेत, => तेषाम्+आगमः+ वधेत, तेभ्‍यो भोजनादि-प्रदाने => तेभ्‍यः+ भोजनादि-प्रदाने भिक्षुकास्‍तदापणेषु => भिक्षुकाः+तदापणेषु याचितुमायान्ति => याचितुम्+आयान्ति तदापि => तदा+अपि शरणार्थिभ्‍योऽतिस्‍वल्‍पम् => शरणार्थिभ्‍यः+अतिस्‍वल्‍पम् सार्वदिकाश्‍च => सार्वदिकाः+च असन्‍तुष्टाश्‍च => असन्‍तुष्टाः+च किंचनार्जितुम् => किंचन+अर्जितुम् रिक्‍शाचालनायोद्यता => रिक्‍शाचालनाय+उद्यता संजाताऽभूदिति => संजाता+अभूत्+इति ह्रसित्‍वाऽतिन्‍यूनम् => ह्रसित्‍वा+अतिन्‍यूनम् सञ्जातमासीत्, => सञ्जातम्+आसीत्, शरणार्थिनोऽभ्‍यर्थित्‍वेन => शरणार्थिनः+अभ्‍यर्थित्‍वेन भ्राम्‍यन्‍तोऽवलोक्‍यन्‍ते => भ्राम्‍यन्‍ति+अवलोक्‍यन्‍ते कस्‍तान् => कः+तान् शरणार्थिनस्त्विमेऽभूवन्, => शरणार्थिनः+तु+मे+अभूवन्, नाऽभूवन् => न+अभूवन् बहवस्‍तादृशा: => बहवः+तादृशा: कुशलाश्‍चाभूवन्, => कुशलाः+च+अभूवन्, कोऽपि => कः+अपि यन्‍नदीपूरप्रवाहसंकटापन्‍नाः => यत्+नदीपूरप्रवाहसंकटापन्‍नाः विवशाश्‍च => विवशाः+च ग्रामांस्त्यक्‍त्‍वा => ग्रामान्+त्यक्‍त्‍वा स्‍फुटमेव => स्‍फुटम्+एव यत्ते => यत्+ते एकस्‍मादेव => एकस्‍मात्+एव प्रान्‍तविशेषादागताः => प्रान्‍तविशेषात्+आगताः सर्वेषामेव => सर्वेषाम्+एव निर्भितान्‍यभूवन्। => निर्भितानि+अभूवन्। निर्मितान्‍यासन्। => निर्मितानि+आसन्। पट्टिकालंकृतान्‍यासन्, => पट्टिकालंकृतानि+आसन्, स्‍वलंकृतान्‍यभूवन्, => स्‍वलंकृतानि+अभूवन्, शिरोवेष्टनायापि => शिरोवेदनाय+अपि नद्घमभूत्। => नद्घम्+अभूत्। सर्वेऽपि => सर्वे+अपि सुस्थितावयवाश्‍चासन् => सुस्थितावयवाः+च+आसन् स्त्रियोऽपि => स्त्रियः+अपि सुलघुप्रपदाश्‍च। => सुलघुप्रपदाः+च। अप्‍यभूवन् => अपि+अभूवन् शिशवस्‍तु => शिशवः+तु लघवो बालकाः => लघवः+ बालकाः बालिकाश्‍च => बालिकाः+च नासन्‍नेवैतेषु। => न+आसन्+एव+एतेषु। अभूवँस्‍तेऽपि => अभूवँस्‍ते+अपि वहन्‍तोऽभूवन् => वहन्‍तः+अभूवन् स्त्रियश्‍च। => स्त्रियः+च। वस्‍तुनिकरेऽस्मिन् => वस्‍तुनि+करे+अस्मिन् नीशाराश्‍चाभूवन्। => नीशाराः+च+अभूवन्। नीशाराश्‍च => नीशाराः+च भाण्‍डमेकमभूत् => भाण्‍डम्+एकम्+अभूत् यद्यथैव => यदि+यथैव तैरवगतम् => तैः+अवगतम् स्‍युर्गन्‍तव्‍यम् => स्‍युः+गन्‍तव्‍यम् स्‍यात्तदा => स्‍यात्+तदा पात्रमिदम् => पात्रम्+इदम् सहैव => सह+एव नेयम् => न+इयम् पात्रेऽस्मिन् => पात्रे+अस्मिन् स्‍यादिति => स्‍यात्+इति भोज्‍यपदार्थानामभावस्‍तेषाम् => भोज्‍यपदार्थानाम्+अभावः+तेषाम् स्‍पष्‍टमाकलयितुम् => स्‍पष्‍टम्+आकलयितुम् शक्‍योऽभूत्। => शक्‍यः+अभूत्। निरीक्ष्‍येरंस्‍तर्हि => निरीक्ष्‍येरन्+तर्हि मृत्‍योरासन्‍नताया => मृत्‍योः+आसन्‍नताया कश्‍चनाऽऽतङ्को वा => कश्‍चन+आतङ्कः+ वा नयनयोश्‍च => नयनयोः+च यद्राजधान्‍याः => यत्+राजधान्‍याः विशिष्टामद्भुतानाम् => विशिष्टाम्+अद्भुतानाम् मनागप्‍येतान् => मनाक्+अपि+एतान् किमप्‍यन्‍यदनवलोक्‍य => किमपि+अनवलोक्‍य कोऽप्‍युपायोऽभविष्‍यत्, => कः+अपि+उपायः+अभविष्‍यत्, नाऽपतिष्‍यत् => न+अपतिष्‍यत् कदाप्‍येते => कदापि+एते मातृभूमिमत्‍यक्ष्‍यन्। => मातृभूमिम्+अत्‍यक्ष्‍यन्। सर्वेभ्‍योऽपरिचिता => सर्वेभ्‍यः+अपरिचिताः कस्‍यान्‍यस्‍य => कस्‍य+अन्‍यस्‍य सुदीर्घस्‍यास्‍य => सुदीर्घस्‍य+अस्‍य तस्‍यापि => तस्‍य+अपि स्‍कन्‍धयोर्वस्‍तुजातस्‍य => स्‍कन्‍धयोः+वस्‍तुजातस्‍य भारोऽभूत्। => भारः+अभूत्। तथाविधैवास्‍तरण-नीशारतूलिका, => तथाविध+एव+अस्‍तरण-नीशारतूलिका, तथाविधमेव => तथाविधम्+एव केवलमेकमेव => केवलम्+एकम्+एव स्‍कन्‍धेऽपरोऽपि => स्‍कन्‍धे+अपरः+अपि भारोऽभूत्, => भारः+अभूत्, नाऽभूदयम् => न+अभूत्+अयम् सुमहानसह्यो => सुमहान्+असह्यः वृद्धस्‍यास्‍य => वृद्धस्‍य+अस्‍य वयसस्‍तुलनायामधिक => वयसः+तुलनायाम्+अधिक वृद्धस्‍याकृतिम् => वृद्धस्‍य+आकृतिम् कोऽपि => कः+अपि कर्तुमस्‍याऽभ्‍यासोऽपक्षीण => कर्तुम्+अस्‍य+अभ्‍यासः+अपक्षीण नाऽभविष्‍यच्‍चेत् => न+अभविष्‍यत्+चेत् चाऽऽयासमयम् => च+अयम्+समयः नाऽकरिष्‍यत्। => न+अकरिष्‍यत्। चलतोऽस्‍य => चलतः+अस्‍य श्‍वासोऽपि => श्‍वासः+अपि सार्थस्‍यान्‍ये => सार्थस्‍य+अन्‍ये पश्‍चादवशिष्ट => पश्‍चात्+अशिष्ट विलक्षाभ्‍यामास्‍फारिताभ्‍याम् => विलक्षाभ्‍याम्+आस्‍फारिताभ्‍याम् नेत्राभ्‍यामपश्‍यदसौ, => नेत्राभ्‍याम्+अपश्‍यत्+असौ, पीडितश्‍च => पीडितः+च भारमवतारयन्‍नुपाविशत् => भारमवतारयन्+उपाविशत् श्रान्‍तत्‍वादुपविष्‍टमात्रस्‍यैवास्‍य => श्रान्‍तत्‍वात्+उपविष्‍टमात्रस्‍य+एव+अस्‍य शिरो जानुद्वयमध्‍येऽवष्‍टब्‍धम्, => शिरः+ जानुद्वयमध्‍ये+अवष्‍टब्‍धम्, जानुद्वयमध्‍येऽवष्‍टब्‍धम्, => जानुद्वयमध्‍ये+अवष्‍टब्‍धम्, श्‍वासोच्‍छ्वासास्‍त्‍वरिततरा => श्‍वासोच्‍छ्वासाः+त्वरिततरा प्रसरतो रुधिरस्‍य => प्रसरतः+ रुधिरस्‍य प्रतिफलितोऽदृश्‍यत => प्रतिफलितः+अदृश्‍यत स्‍पष्टमनुमानम् => स्‍पष्टम्+अनुमानम् कस्‍यापि => कस्‍य+अपि यदयम् => यत्+अयम् चिराद्भुक्तो, => चिरात्+अभुक्तः+, बुभुक्षितो भवेत्। => बुभुक्षितः+ भवेत्। राजमार्गेऽस्मिन् => राजमार्गे+अस्मिन् बहवो भ्राम्‍यन्‍तो => बहवः+ भ्राम्‍यन्‍तः+ भ्राम्‍यन्‍तो विक्रेतार: => भ्राम्‍यन्‍तः+ विक्रेतार: विक्रीणन्‍तश्‍चलशकटिषु => विक्रीणन्‍तः+चलशकटिषु प्रदर्शयन्‍तो रथ्‍यासु => प्रदर्शयन्‍तः+ रथ्‍यासु जनस्‍तदैव => जनः+तदैव प्रदीपप्रकाशस्‍तदैव => प्रदीपप्रकाशः+तदैव वृद्धस्‍यास्‍य => वृद्धस्‍य+अस्‍य वदनोपर्यपतत्। => वदनोपरि+अपतत्। नागरिकस्‍तस्‍मादेव => नागरिकः+तस्‍मात्+एव दृष्टिमपातयद् => दृष्टिम्+अपातयत् वृद्धस्‍योपरि। => वृद्धस्‍य+उपरि। सहसैव => सहसा+एव सहानुभूतिरुदियाय, => सहानुभूतिः+उदियाय, पश्‍यन्‍मन्‍दस्‍वरेणाऽयम् => पश्‍यन्+मन्‍दस्‍वरेण+अयम् किञ्चनाऽभाषत- => किञ्चन+अभाषत- “अहमपि => “अहम्+अपि मयाऽपि => मया+अपि किमस्‍त्‍यर्जितम्? => किम्+अस्‍ति+अर्जितम्? यदर्जितम् => यत्+अर्जितम् तेनाऽहमपि => तेन+अहम्+अपि किन्‍त्‍वयम् => किन्‍तु+अयम् मत्तोऽधिकाऽस्‍यापेक्षा। => मत्तः+अधिका+अस्‍य+अपेक्षा। मयाऽर्जितास्‍तानस्‍मै => मया+अर्जिताः+तान्+अस्‍मै पुनरर्जयिष्‍यामि। => पुनः+अर्जयिष्‍यामि। दिवसेऽपि। => दिवसे+अपि। पिताऽद्य: => पिता+अद्य: जीवितोऽभविष्‍यच्‍चेत्तस्‍मायपि => जीवितः+अभविष्‍यत्+चेत्+तस्‍मात्+अपि सर्वमिदमदास्‍यम्।” => सर्वम्+इदम्+अदास्‍यम्।” स्‍वकीयपरिधानाद्रजतमुद्रामेकाम् => स्‍वकीयपरिधानात्+रजतमुद्राम्+एकाम् बहिरानीतवान् => बहिः+आनीतवान् वृद्धायाऽस्‍मै => वृद्धाय+अस्‍मै लघुतरमपरम् => लघुतरम्+अपरम् नाणकमपि => नाणकम्+अपि वृद्धमुपसर्प्‍योच्‍चैरवादीच्‍च, => वृद्धम्+उपसर्प्‍य+उच्‍चैः+अवादीत्+च, पश्‍यात्र! => पश्‍य+अत्र! भवानस्‍मात् => भवान्+अस्‍मात् गृह्यतामिदम्।” => गृह्यताम्+इदम्।” श्रुत्‍वैव => श्रुत्‍वा+एव उन्‍नमय्याऽपश्‍यत्। => उन्‍नमय्या+अपश्‍यत्। अवोचच्‍च- => अवोचत्+च- याचितमासीत्। => याचितम्+आसीत्। वयमपि => वयम्+अपि सेयम् => सा+इयम् स्थितिर्न => स्थितिः+न कदाऽप्‍यभूद् => कदापि+अभूत् सोऽयम् => सः+अयम् क्रुद्धाऽभूत्। => क्रुद्धा+अभूत्। बीजजातमपि => बीजजातम्+अपि अस्‍मत्सविधेऽपि => अस्‍मत्सविधे+अपि बीजमपि => बीजम्+अपि नावशिष्टम्। => न+अवशिष्टम्। बीजमपि => बीजम्+अपि तैर्बीजान्‍यपि => तैः+बीजानि+अपि नाऽवाञ्छद् => न+अवाञ्छत् पुनरुक्तवान्- => पुनः+उक्तवान्- गृह्यतामिदम्।” => गृह्यताम्+इदम्।” उक्त्‍वैवम् => उक्त्वा+एव नाणकद्वयमिदम् => नाणकद्वयम्+इदम् स्‍थापयित्‍वाऽऽर्द्रनयनोऽग्रे => स्‍थापयित्‍वा+आर्द्रनयनः+अग्रे सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् चाऽभूत्। => च+अभूत्। यवागोरेकम् => यवागोः+एकम् किंचनाऽपि => किंचन+अपि नाऽवोचद् => न+अवोचदत् सहसैव => सहसा+एव स्‍वपरिधानपुटाच्‍च => स्‍वपरिधानपुटात्+च गृहीत्‍वापश्‍यत्। => गृहीत्‍वा+अपश्‍यत्। “केवलमेकमेव => “केवलम्+एकम्+एव “किमिदम्। => “किम्+इदम्। केवलमेकम् => केवलम्+एकम् कथयाम्‍यहम् => कथयामि+अहम् समधिकमाश्‍चर्यमन्‍वभवत्। => समधिकम्+आश्‍चर्यम्+अन्वभवत्। कथयत्‍ययम्” => कथयति+अयम्” किञ्चनान्‍यदविचार्य => किञ्चन+अन्यदत्+अविचार्य तत्‍समीपेऽनयत्।” => तत्‍समीपे+अनयत्।” गृहाणेदम्। => गृहाण+इदम्। “चषकमर्पयन् => “चषकम्+अर्पयन् कौतूहलेनाऽयम् => कौतूहलेन+अयम् द्रष्‍टुकामोऽभूत् => द्रष्‍टुकामः+अभूत् वृद्धोऽयम् => वृद्धः+अयम् ग्रह्णातीति। => ग्रह्णाति+इति। साऽऽयासम् => स+आयासम् कष्टपूर्वकमुत्तिष्‍ठत्, => कष्टपूर्वकम्+उत्तिष्‍ठत्, कम्‍पमानकरद्वयेनादाय => कम्‍पमानकरद्वयेन+आदाय पुटकमस्‍पृशत्। => पुटकम्+अस्‍पृशत्। तस्‍याऽऽवरणमपसार्य => तस्‍य+आवरणम्+अपसार्य तूलिकाऽऽवृतम् => तूलिका+आवृतम् मुखमपावृणोदयम्। => मुखम्+अपावृणोदयम्। पश्‍यन्‍नभूत्‍सर्वमिदम्। => पश्‍यत्+अभूत्+सर्वम्+इदम्। दृष्टिगोचरमभूत्। => दृष्टिगोचरम्+अभूत्। आपाततो दर्शनेन => आपाततः+ दर्शनेन कोऽपि => कः+अपि यदयम् => यत्+अयम् जीवन्‍नस्ति => जीवन्+अस्ति मृतो वा। => मृतः+ वा। विक्रेताऽपश्‍यद् => विक्रेता+अपश्‍यत् बालकमुखसमीपमनयता => बालकमुखसमीपम्+अनयता अस्‍पर्शयत्तत् => अस्‍पर्शयत्+तत् शनैरयम् => शनैः+अयम् बालकस्‍तत् => बालकः+तत् पश्‍यन्‍नभूत्। => पश्‍यन्+अभूत्। पुत्रवधूश्‍च, => पुत्रवधूः+च, द्वावपि => द्वौ+अपि निरतावभूताम् => निरतौ+अभूताम् सहसैव => सहसा+एव बन्‍धभित्तिर्भग्‍ना, => बन्‍धभित्तिः+भग्‍ना, भूमिश्‍चाऽभूज्‍जलमग्‍ना।” => भूमिः+च+अभूत्+जलमग्‍ना।” तदिदमुक्‍त्‍वा => तत्+इदम्+उक्‍त्‍वा तूलिकयाऽऽवृतम्। => तूलिकया+आवृतम्। निविष्‍टजानुस्‍तत् => निविष्‍टजानुः+तत् यत्किमपि => यत्+किमपि लग्‍नमभूत्तत् => लग्‍नम्+अभूत्+तत् लेढुमारेभे। => लेढुम्+आरेभे। तदिदमेव => तत्+इदम्+एव भोजनमासीदिति => भोजनम्+आसीत्+इति मुद्रयेव => मुद्रया+इव पुनरुपाविशदसौ। => पुनः+उपाविशत्+असौ। यत्तेन => यत्+तेन यन्‍नाणकद्वयमासीत्तस्‍यैकम् => यन्‍नाणकद्वयम्+आसीत्+तस्‍य+एकम् साम्‍प्रतमप्‍यवशिष्‍यते => साम्‍प्रतम्+अपि+अवशिष्‍यते यवागूपात्रमेकम् => यवागूपात्रम्+एकम् ग्रहीष्‍यत्‍येव। => ग्रहीष्‍यति+एव। किमप्‍युक्तम् => किमपि+उक्तम् स्‍पष्टमजानात्‍स:। => स्‍पष्टम्+अजानात्+सः। प्रत्‍याख्‍यातमिदम् => प्रत्‍याख्‍यातम्+इदम् प्रावोचदसौ- => प्रावोचत्+असौ- तामहमपश्‍यम्, => ताम्+अहम्+अपश्‍यम्, बीजान्‍यपि => बीजानि+अपि गच्‍छेयुस्‍तर्हि => गच्‍छेयुः+तर्हि वयमुर्वराम् => वयम्+उर्वराम् चषकमितामार्पयिष्‍यम् => चषकमिताम्+अर्पयिष्‍यम् स्‍वयमपि => स्‍वयम्+अपि नाऽभविष्‍यत्। => न+अभविष्‍यत्। किन्‍त्‍वहम् => किन्‍तु+अहम् स्‍वयमर्थार्थी। => स्‍वयम्+अर्थार्थी। रजतमुद्राऽवशिष्‍यते, => रजतमुद्रा+अवशिष्‍यते, विस्मितोऽस्‍थात्। => विस्मितः+अस्‍थात्। “नाहम् => “न+अहम् वृद्धेनोक्तम् => वृद्धेन+उक्तम् “नाहम् => “न+अहम् भवान्‍सर्वमिदम् => भवान्+सर्वम्+इदम् भूमिरभविष्‍यद्, => भूमिः+अभविष्‍यद्, बोद्धुमपारयिष्‍यद् => बोद्धुम्+अपारयिष्‍यत् भवेद्बीजवाप:, => भवेत्+बीजवाप:, पुनरग्रिमे => पुनः+अग्रिमे एवोपवास:, => एव+उपहास:, सैव => सा+एव दायमहमिममेव => दायम्+अहम्+इमम्+एव याऽस्‍मै => या+अस्‍मै यदहम् => यत्+अहम् म्रियेऽपि, => म्रिये+अपि, कश्‍चनाऽन्‍यो => कश्‍चन+अन्‍यः बीजमनुवर्तते, => बीजम्+अनुवर्तते, भूमिरुप्ता => भूमिः+उप्ता शनैर्वृद्धेन => शनैः+वृद्धेन पश्‍यन्‍नयम् => पश्‍यन्+अयम् पुनरग्रे => पुनः+अग्रे “यत्तस्‍या: => “यत्+तस्‍या: सहपाठिन्‍यैकया => सहपाठिन्या+एकया तामाश्‍वासयितुम् => ताम्+आश्‍वासयितुम् त्‍वरितमेव => त्‍वरितम्+एव अतो होराचतुष्टयम् => अतः+ होराचतुष्टयम् मयैव => मया+एव वीक्षणीयमापतितम्”, => वीक्षणीयम्+आपतितम्”, मन्‍मानसेऽपि => मन्‍मानसे+अपि कर्तुमारभन्‍त। => कर्तुम्+आरभन्‍त। केयम् => का+इयम् प्रवृत्तिर्नवयुवकेषु => प्रवृत्तिः+नवयुवकेषु युगेऽस्‍मन्? => युगे+अस्‍मत्? कलेरयम् => कलेः+अयम् इत्‍येकाकी => इति+एकाकी गृहाङ्गणगतो यथा => गृहाङ्गणगतः+ यथा मदीयेनान्‍तरात्‍मना => मदीयेन+अन्‍तरात्‍मना किञ्चनान्‍यदेव => किञ्चन्+अन्‍यत्+एव कोणादनुरणितम्- => कोणात्+अनुरणितम्- किमिदम् => किम्+इदम् कलेरेवायम् => कलेः+एव+अयम् नाऽभूवन् => न+अभूवन् नाभूवन्‍नवयुवका: => न+अभूवन्+नवयुवका: नान्‍वयभूयत => न+अन्वभूयत अन्‍तरात्‍मनो ध्‍वनिमिममाकर्ण्‍य => अन्‍तरात्‍मनः+ ध्‍वनिम्+इमम्+आकर्ण्‍य ध्‍वनिमिममाकर्ण्‍य => ध्‍वनिम्+इमम्+आकर्ण्‍य नवयुवकानामाधुनिकानामुपर्याक्रोश: => नवयुवकानाम्+आधुनिकानामुपर्याक्रोश: सपद्यवरुद्ध: => सपदि+अवरुद्ध: चारब्‍धम् => च+आरब्‍धम् यदियम् => यत्+इयम् प्रवृत्तिस्‍तु => प्रवृत्तिः+तु चास्ति। => च+अस्ति। कैर्नवयुवकै: => कैः+नवयुवकै: नावलम्बितम्?” => न+अवलम्बितम्?” सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् मयाऽनुभूतम् => मया+अनुभूतम् यन्‍मम => यत्+मम बाल्‍यकालेऽपि => बाल्‍यकाले+अपि नासीत्। => न+आसीत्। तदिदम् => तत्+इदम् विचारयतो मम => विचारयतः+ मम मदीयस्‍यैकस्‍याल्‍पकालिकस्‍यानुरागाङ्कुरोद्भवस्‍य => मदीयस्‍य+एकस्‍य+अल्‍पकालिकस्‍य+अनुरागाङ्कुरोद्भवस्‍य तद्विनाशस्‍य => तत्+विनाशस्‍य स्‍मृतिर्यदा => स्‍मृतिः+यदा भृशमहमहासिषमेकान्‍तस्‍थोऽपिछात्रावस्‍थायाः => भृशम्+अहम्+अहासिषम्+एकान्‍तस्‍थः+अपि+छात्रावस्‍थायाः घटनाऽभूत्। => घटना+अभूत्। स्‍नातकोत्तरकक्ष्‍यायामहमधीयानोऽभूवम्। => स्‍नातकोत्तरकक्ष्‍यायाम्+अहम्+अधीयानः+अभूवम्। महाविद्यालयस्‍यैकस्‍य => महाविद्यालयस्‍य+एकस्‍य प्रधानाचार्योभूत्। => प्रधानाचार्यः+अभूत्। उच्‍चमध्‍यमवर्गीयोऽभूदस्‍माकम् => उच्‍चमध्‍यमवर्गीयः+अभूत्+अस्‍माकम् यानमप्‍यासीत्, => यानम्+अपि+आसीत्, भवनमासीदस्‍माकम्। => भवनम्+आसीत्+अस्‍माकम्। विश्‍वविद्यालयोऽपि => विश्‍वविद्यालयः+अपि नातिदूरमेवाऽऽसीत्। => न+अतिदूरम्+एव+आसीत्। द्विचक्रयानेनाध्‍ययनाय => द्विचक्रयानेन+अध्‍यनाय रुचिरदर्शना => रुचिः+अदर्शना तनयाऽपि => तनया+अपि संलापस्‍यावसरो => संलापस्‍य+अवसरो लब्‍धोऽभूदित्‍यधुना => लब्‍धः+अभूत्+इति+अधुना तस्मिन्‍नुत्‍सवे => तस्मिन्+उत्‍सवे सख्‍यमुपपन्‍नम्, => सख्‍यम्+उपपन्‍नम्, वर्षद्वयमसकृदावाम् => वर्षद्वयम्+असकृत्+आवाम् विचित्रेयम् => विचित्रा+इयम् स्थितिराधुनिकीनामुच्‍चकुलीनवसतीनाम् => स्थितिः+आधुनिकीनाम्+उच्‍चकुलीनवसतीनाम् यत्तत्र => यत्+तत्र निकटस्‍थेष्‍वपि => निकटस्‍थेषु+अपि नाऽभूवंस्‍तादृशा: => न+अभूवन्+तादृशा: भवन्‍तीत्‍यस्‍य => भवन्‍ति+इत्यस्‍य परिणामोऽयमभूद्यदावयो: => परिणामः+अयम्+अभूत्+यत्+आवयो: गुरुजनाश्‍च => गुरुजनाः+च केवलमिदम् => केवलम्+इदम् यदस्‍यामेव => यत्+अस्याम्+एव स्‍वकीयमिदम् => स्‍वकीयम्+इदम् यश्‍च => यः+च जोशिनो गृहद्वारे => जोशिनः+ गृहद्वारे परिचारकास्‍तु => परिचारकाः+तु सुरुचिरस्‍य => सुरुचिः+अस्‍य औपवनिकाश्‍च => औपवनिकाशः+च प्रत्‍यहमासायमागच्‍छन्ति => प्रत्यहम्+सायम्+आगच्‍छन्ति कर्नलस्‍तत्‍पत्नी => कर्नलः+तत्‍पत्नी चाकुरुताम्। => च+अकुरुताम्। असमद्गृहेऽप्‍यभूच्‍छाद्बलम्, => अस्मद्गृहे+अपि+अभूत्+शाद्बलम्, नाभूत्तादशी => न+अभूत्+तादृशी व्‍यस्‍तोऽस्‍थात् => व्‍यस्‍तः+अस्‍थात् अतस्‍तस्‍य => अतः+तस्‍य नाभूत्‍प्रगाढ: => न+अभूत्+प्रगाढ: केनापि => केन+अपि केवलमव्‍यवहितेषु => केवलम्+अव्‍यवहितेषु परिवाराणामेवाऽभूत्तादृश: => परिवाराणाम्+एव+अभूत्+तादृश: अतो नाऽऽवयोर्गृहजना => अतः+ न+आवयोः+गृहजना नाऽऽवयोर्गृहजना => न+आवयोः+गृहजना यन्‍मम => यत्+मम किंचित्तात्‍कालिकम् => किंचित्+तात्‍कालिकम् संजातमिति। => संजातम्+इति। सख्‍यमपीदम् => सख्‍यम्+अपि+इदम् समाबद्धमभूत्, => समाबद्धम्+अभूत्, सीमानमत्‍याक्रामत्। => सीमानम्+अत्याक्रामत्। द्विस्त्रिर्वा => द्विस्त्रिः+वा चलचित्रदर्शनमप्‍यावाम् => चलचित्रदर्शनम्+अपि+आवाम् मद्गेहमागता। => मद्गेहम्+आगता। सकृदहम् => सकृत्+अहम् जोशीगृहमगच्‍छम्, => जोशीगृहम्+अगच्‍छम्, महोदयोऽपि => महोदयः+अपि गृहेऽभूत्। => गृह+अभूत्। तमहम् => तम्+अहम् ममेतिहासम्, => मम्+इतिहासम्, भविष्‍यच्‍च => भविष्‍यत्+च सर्वमपृच्‍छत्। => सर्वम्+अपृच्‍छत्। दृष्टिर्मन्‍ये => दृष्टिः+मन्ये भवेद्यन्‍मा => भवेत्+यत्+मा+भूत्+एतयो: उद्भवेयुरिति। => उद्भवेयुः+इति। किंचनापि => किंचन+अपि प्रतीपमभाषत => प्रतीपम्+अभाषत परस्‍तान्‍मया => परस्‍तात्+मया यत्सः => यत्+सः नाभिरोचयतीति। => न+अभिरोचयति+इति। एवाहमज्ञासिषम् => एव+अहम्+अज्ञासिषम् यत्‍कर्नलमहोदयस्‍यैकाकि‍नी => यत्+कर्नलमहोदयस्‍य+एकाकि‍नी नन्दितैवास्ति। => नन्दिता+एव+अस्ति। वाऽन्‍या => वा+अन्‍या एकाक्‍येवेदमपत्‍यम्। => एकाकी+एव+इदम्+अपत्‍यम्। संपत्तेरुत्तराधिकारी => संपत्तेः+उत्तराधिकारी भविष्‍यतीति => भविष्‍यति+इति सतर्कोऽतिष्‍ठत्। => सतर्कः+अतिष्‍ठत्। नाऽसीत्‍कदापि => न+आसीत्+अपि काचनाभिलाषा => काचन+अभिलाषा सशङ्कश्‍च => सशङ्कः+च मलयानिलमपि => मलयानिलम्+अपि द्वावपि => द्वौ+अपि विनोदविधयैवापश्‍याव। => विनोदविधया+एव+अपश्‍याव। नाऽऽसीत्‍कश्‍चनाभिसन्धि:, => न+आसीत्+कश्‍चन+अभिसन्धि:, सरलहृदयत्‍वान्‍मया => सरलहृदयत्‍वात्+मया गमनाऽऽगमनम्। => गमन+आगमनम्। यदघटत => यत्+अघटत तस्‍याऽऽशङ्का => तस्‍य+आशङ्का कृताऽभूत्। => कृता+अभूत्। सकृन्‍नन्दितया => सकृत्+नन्दितया सहाहम् => सह+अहम् संलपंस्‍तद्गृहे => संलपन्+तद्गृहे स्थितोऽभूत्। => स्थितः+अभूत्। तेनाभिरोचितम् => तेन+अभिरोचितम् सभ्रूकुटिभङ्गमहम् => सभ्रूकुटिभङ्गम्+अहम् मयाध्‍ययने, => मया+अध्‍ययने, भविष्‍यत्साधने => भविष्‍यत्+साधने वृथाऽऽहिण्‍डनम् => वृथा+आहिण्‍डनम् तूष्‍णीकोऽहम् => तूष्‍णीकः+अहम् पश्‍चात्‍पदोऽभूवम्। => पश्‍चात्‍पदः+अभूवम्। किंचनाप्‍युत्तरितम् => किंचन+अपि+उत्तरितम् यत्‍स्‍वतनयाम् => यत्+स्वतनयाम् नन्दितामुपालम्भमानेन => नन्दिताम्+उपालम्भमानेन येनास्‍माकमवमानना => येन+अस्‍माकम्+अवमानना सख्‍यमापादयन्‍ती => सख्‍यम्+अपादयन्‍ती कश्‍चनापि => कश्‍चन+अपि गृहेऽस्‍माकम् => गृहे+अस्‍माकम् प्रविशेदिति => प्रविशेत्+इति किमुचितम्? => किम्+उचितम्? यदीदम् => यत्+इदम् दृढतामापद्यते, => दृढताम्+आपद्यते, संभवतीति => संभवति+इति नास्ति => न+अस्ति तावदपि => तावत्+अपि नार्जनेन, => न+अर्जनेन, स्‍वकीयेनाऽऽयेन => स्‍वकीयेन+आयेन वाऽस्‍माकम् => वा+अस्‍माकम् गृहवाटिकायाश्‍चापि => गृहवाटिकायाः+च+अपि वोढुमयम् => वोढुम्+अयम् किमित्‍येतादृशै: => किमिति+तादृशे: सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् कोपानलोऽजाग:। => कोपानलः+अजाग:। अहमेतस्‍य => अहम्+एतस्‍य कन्‍यामुद्वोढुम् => कन्‍याम्+उद्वोढुम् मनागपि => मनाक्+अपि वाऽस्‍य => व+अस्‍य कथमयम् => कथम्+अयम् साऽऽशङ्को => स+आशङ्कः घुर्घुरायतेऽस्‍माकम् => घुर्घुरायते+अस्‍माकम् मुद्गिरन्नित्‍यासीन्‍ममाऽऽक्रोश:। => मुद्गिरन्निति+आसीत्+मम+आक्रोश:। मनस्‍येव => मनसि+एव यदहम् => यत्+अहम् नाधुना => न+अधुना स्‍वकीयमुत्‍पकृष्‍टम् => स्‍वकीयम्+उत्‍कृष्‍टम् वाऽतिशयेन => व+अतिशयेन स्‍तुवतोऽस्‍य => स्‍तुवतः+अस्‍य गर्वभङ्गमवश्‍यम् => गर्वभङ्गम्+अवश्‍यम् स्‍मृत्‍वाऽद्यापि => स्‍मृत्‍वा+अद्य+अपि तदानीमपि => तदानीम्+अपि प्रत्‍युत्‍पन्‍नमतित्‍वमवलंब्‍य => प्रत्‍युत्‍पन्‍नमतित्‍वम्+अवलंब्‍य संचारिभावानामनुभवो => संचारिभावानाम्+अनुभवः सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् अहमजानाम् => अहम्+अजानाम् यत्‍सायंकाले => यत्+सायंकाले जोशिनो गृहवाटिकाया: => जोशिनः+ गृहवाटिकाया: गृहजनाश्‍च => गृहजनाः+च सन्‍नद्धास्तिष्‍ठन्ति => सन्‍नद्धाः+तिष्‍ठन्ति कश्‍चनापि => कश्‍चन+अपि उष:कालमारभ्‍य => उष:कालम्+आरभ्‍य प्रातर्भ्रमणम् => प्रातः+भ्रमणम् भवनमिदम् => भवनम्+इदम् निर्जनमिव => निर्जनम्+इदम् तदानीमस्‍माकमुपनगरस्‍य => तदानीम्+अस्‍माकम्+उपनगरस्‍य कार्यरतमभूत्। => कार्यरतम्+अभूत्। इत्‍याख्‍यान्‍युपकरणानि, => इति+आख्‍यानि+उपकरणानि, इन्‍धनकर्मोपयुक्ता => इन्‍धनकर्म+उपयुक्ता प्रसृतमभूत्। => प्रसृतम्+अभूत्। कृष्‍णांगारैरेव => कृष्‍णांगारैः+एव भोज्‍यरन्‍धनादिकार्यमकुर्वन्। => भोज्‍यरन्‍धनादिकार्यम्+अकुर्वन्। कृष्‍णांगारविक्रेतुर्व्‍यवसायो => कृष्‍णांगारविक्रेतुः+व्यवसायः वृद्धिंगतोऽभूत्। => वृद्धिंगतः+अभूत्। दूरभाषयंत्रमप्‍यासीत्। => दूरभाषयंत्रम्+अपि+आसीत्। प्रकल्पिताऽभूत्तदनुसारम् => प्रकल्पिता+अभूत्+तदनुसारम् परिचितोऽभूत्। => परिचितः+अभूत्। नमस्‍कृत्‍याब्रवीत् => नमस्‍कृत्य+अब्रवीत् “जानाम्‍यहम्। => “जानामि+अहम्। दृढतयाऽवोचम्” => दृढतया+अवोचम्” सग्धिरस्ति। => सग्धिः+अस्ति। कृष्‍णांगारानपेक्षन्‍ते। => कृष्‍णांगारान्+अपेक्षन्‍ते। प्रातरेव => प्रातः+एव नगरान्‍तरमद्य => नगरान्‍तरम्+अद्य तन्‍मूल्‍यमहं => तन्‍मूल्‍यम्+अहम् सविनयमङ्गीकृतमिदं => सविनयम्+अङ्गीकृतम्+इदम् अपरेद्युरेव => अपरेद्युः+एव प्रातर्यदा => प्रातः+यदा गतावास्‍ताम्। => गतौ+आस्‍ताम्। निद्राणाऽभूत्, => निद्राणा+अभूत्, जोशिनो भव्‍ये => जोशिनः+ भव्‍ये जोशिन: सर्वापि => जोशिन:+ सर्वापि गृहवाटिकाऽऽवृता, => गृहवाटिका+आवृता, भवनेऽपि => भवने+अपि विनाशमिमम् => विनाशम्+इमम् किमनुभूतम् => किम्+अनुभूतम् क्रोधाग्निस्‍तस्‍य => क्रोधाग्निः+तस्‍य तेनानुसन्‍धानम् => तेन+अनुसन्‍धानम् “कस्‍यायमपराध” => “कस्‍य+अयम्+अपराधः” सुशकमनुमातुम्। => सुशकम्+अनुमातुम्। मयाऽवगतम् => मया+अवगतम् भीतेनाऽऽशङ्कितेन => भीतेन+आशङ्कितेन मयाऽसकृत् => मया+असकृत् यन्‍मा => यत्+मा ममायम् => मम+अयम् कोऽपि => कः+अपि ज्ञातुमपारयद् => ज्ञातुम्+अपारयत् यज्‍जोशिन: => यत्+जोशिन: सेयम् => सा+इयम् कृष्‍णरजोविलेपनम्, => कृष्‍णरजः+विलेपनम्, हस्‍तलाघवमासीदिति। => हस्‍तलाघवम्+आसीत्+इति। प्रसादोऽनुभूत: => प्रसादः+अनुभूत: तदनन्‍तरमचिरादेव => तदनन्‍तरम्+अचिरात्+एव स्‍थानान्तरणपरवशोऽस्‍माकम् => स्‍थानान्तरणपरवशः+अस्‍माकम् परिवारस्‍ताम् => परिवारः+ताम् नगरान्‍तरमगात्, => नगरान्‍तरम्+अगात्, किमभून्‍नन्दिताया: => किम्+अभूत्+नन्दिताया: जोशिमहाशयेनेति => जोशिमहाशयेन+इति नाद्यावधि => न+अद्य+अवधिः दुष्कृतमात्‍मना => दुष्कृतम्+आत्‍मना कृतमिव => कृतम्+इव बहिर्मा => बहिः+मा खलाचारस्‍यास्‍योपरि => खलाचारस्‍य+अस्‍य+उपरि लज्‍जमानो न => लज्‍जमानः+ न वृत्तमिदमद्यावधि => वृत्तम्+इदम्+अद्यावधि कस्‍मायपि => कस्‍माय+अपि निवेदितवानस्मि। => निवेदितवान्+अस्मि। इदमप्‍यनुभवामि => इदम्+अपि+अनुभवामि चपलमतिर्विप्रकृतो => चपलमतिः+विप्रकृतो तादृशमनुचितम् => तादृशम्+अनुचितम् खलकृत्‍यमाचरेदिति => खलकृत्‍यम्+आचरेत्+इति नासंभवम्, => न+असंभवम्, तादृश्‍यभूद्यदेवंविधानि => तादृशी+अभूत्+एवंविधानि लज्‍जास्‍पदममन्‍यत, => लज्‍जास्‍पदम्+अमन्‍यत, मदीयमान्‍तरमपि => मदीयम्+आन्‍तरम्+अपि तदिदमेवान्‍वभूद् => तदिदम्+एव+अन्वभूत् यन्‍नाऽऽसीदयम् => यत्+न+आसीत्+अयम् केनाऽपि => केन+अपि एवंविधमाचरणम् => एवंविधम्+आचरणम् मूलतो नन्दितायास्‍तथाकथितेन => मूलतः+ नन्दितायाः+तथाकथितेन नन्दितायास्‍तथाकथितेन => नन्दितायाः+तथाकथितेन प्रेरितमासीदित्‍यधुना => प्रेरितम्+आसीत्+इति+अधुना किन्‍त्‍वनेन => किन्‍तु+अनेन सोऽयम् => सः+अयम् प्रभावो जनितो => प्रभावः+ जनितः+ जनितो यत्तादृशं => जनितः+ यत्+तादृशम् यत्तादृशं => यत्+तादृशम् पूर्वरागमनिष्टं => पूर्वरागम्+अनिष्टम् केऽपि => के+अपि नाऽभविष्‍यत्तदापि => न+अभविष्‍यत्+तदापि स्‍वकीयवैभवविकत्‍थनपरेणावमाननाऽस्‍माकम् => स्‍वकीयवैभवविकत्‍थनपरेण+अवमानन्+अस्‍माकम् कृताऽभविष्‍यत्, => कृता+अभविष्‍यत्, तादृशीमेव => तादृशीम्+एव शठतामहमकरिष्‍यमिति => शठताम्+अहम्+अकरिष्‍यम्+इति नात्र => न+अत्र शाठ्यमेवेदमासीत्। => शाठ्यम्+एव+इदम्+आसीत्। प्रेम्‍णस्‍तस्‍या => प्रेम्‍णः+तस्‍याः उद्दण्‍डतायाश्‍चापि => उद्दण्‍डतायाः+च+अपि पर्यवसानमभूत्, => पर्यवसानम्+अभूत्, नाभूद् => न+अभूत् वृद्धिरिति => वृद्धिः+इति ज्ञातमेव => ज्ञातम्+एव स्‍याद्भवद्भि:। => स्‍यात्+भवद्भि:। प्रायोऽर्धशती => प्रायशः+अर्धशती घटनामिमाम् => घटनाम्+इमाम् कदाचिदेव => कदाचित्+एव तिरोहितामेव => तिरोहिताम्+एव सहसैव => सहसा+एव प्रसङ्गवशादद्य => प्रसङ्गवशात्+अद्य तामिमाम् => ताम्+इमाम् स्‍मृतवानहम्, => स्‍मृतवान्+अहम्, निभृतमपवार्य, => निभृतम्+अपवार्य, भवन्‍तमप्‍यर्थये => भवन्‍तम्+अपि+अर्थये यदस्‍या: => यत्+अस्‍या: कामपि => काम्+अपि कुत्रचनापि => कुत्रचन+अपि भवानिति => भवान्+इति यतोऽद्यापि => यतः+अद्य+अपि चापलमिदम् => चापलम्+इदम् कदाचारमेवाहम् => कदाचारम्+एव+अहम् शनैरुनगतिका => शनैः+उनगतिका निद्राऽभज्‍यत। => निद्रा+अभज्‍यत। प्रत्‍यूषसमयोऽऽयमभूत्। => प्रत्‍यूषसमयः+अयम्+अभूत्। कतममिदम् => कतमम्+इदम् सम्‍पूर्णामपि => सम्‍पूर्णाम्+अपि नाऽवबुद्धम् => न+अवबुद्धम् किंयांश्‍चावाशिष्‍यते। => कियान्+च+अवशिष्‍यते। बहिर्दृश्यम् => बहिः+दृश्यम् मनागपि => मनाक्+अपि नयनगोचरमिति => नयनगोचरम्+इति मयोत्‍थाय => मया+उत्‍थाय बहिरागत्‍य => बहिः+आगत्‍य तदैवाऽहमजानाम् => तदैव+अहम्+अजानाम् यदिदम् => यत्+इदम् मोहनपुराख्‍यमस्ति। => मोहनपुराख्‍यम्+अस्ति। जनास्‍तत्रैकत्र => जनाः+तत्र+एकत्र सांकुल्‍यमुत्‍पादयन्ति? => सांकुल्‍यम्+उत्‍पादयन्ति? अहमपि => अहम्+अपि दृष्ट्वैव => दृष्ट्वा+एव स्‍तब्‍धोऽभूवम् => स्‍तब्‍धः+अभूवम् यत्तत्रैक: => यत्+तत्र+एक: स्‍थापितोऽभूत्। => स्‍थापितः+अभूत्। पृष्‍ट्वाऽहम् => पृष्‍ट्वा+अहम् ज्ञातुमपारयम् => ज्ञातुम्+अपारयम् प्रातरेव => प्रातः+एव स्‍थात्रेऽस्मिन् => स्‍थाने+अस्मिन् अस्मिन्‍नेव => अस्मिन्+एव यात्रिणोऽवतीर्णा:, => यात्रिणः+अवतीर्णा:, स्‍वच्‍छकारास्‍तस्‍य => स्‍वच्‍छकाराः+तस्‍य तैर्दृष्टम् => तैः+दृष्टम् शायिकोपरि => शायिका+उपरि सुप्तोऽभूत्। => सुप्तः+अभूत्। तारस्‍वरेणाऽऽकारितवन्‍त:, => तारस्‍वरेण+आकारितवन्‍त:, किमप्‍युत्तरमधिगतम्। => किमपि+उत्तरम्+अधिगतम्। तमुत्‍थापयितुम् => तम्+उत्‍थापयितुम् तैरवगतम् => तैः+अवगतम् यत्‍सः => यत्+सः दावाग्निरिव => दावाग्निः+इव समाचारोऽयम् => समाचारः+अयम् चाऽधिकारिण: => च+अधिकारिण: तस्‍याभिज्ञानम् => तस्‍य+अभिज्ञानम् क्रियमाणमासीत्। => क्रियमाणम्+आसीत्। वीक्षितुमेव => वीक्षितुम्+एव जनास्‍तत्र => जनाः+तत्र समवायन्‍तेत्‍यहमजानाम्। => समवायन्‍ता+इति+अहम्+अजानाम्। धूमशकटिर्गन्‍तुकामैव => धूमशकटिः+गन्‍तुकामा+एव स्‍यादित्‍याशङ्कमानोऽहम् => स्‍यात्+इति+आशङ्कमानः+अहम् जनसमूहात्तस्‍मात् => जनसमूहात्+तस्मात् परावर्तितुमैच्‍छम्, => परावर्तितुम्+एच्‍छम्, श्‍वेतवस्‍त्रच्‍छदमुद्घाट्य => श्‍वेतवस्‍त्रच्‍छदम्+उद्घाट्य मयाऽपि => मया+अपि दृष्टिरे‍का => दृष्टिः+ए‍का दृष्ट्वैव => दृष्ट्वा+एव विस्‍मयभराचीत्‍कारो मन्‍मुखान्निरसरत्। => विस्‍मयभराचीत्‍कारः+ मन्‍मुखात्+निसरत्। मन्‍मुखान्निरसरत्। => मन्‍मुखात्+निसरत्। उपाध्‍यायोऽभूत्। => उपाध्‍यायः+अभूत्। किमित्‍ययम् => किमिति+अयम् स्‍थात्रेऽस्मिन् => स्‍थाने+अस्मिन् प्राणानत्‍यजत्? => प्राणान्+अत्‍यजत्? कुत्रायम् => कुत्र+अयम् गच्‍छन्‍नभूत्? => गच्‍छन्+अभूत्? नास्ति => न+अस्ति कश्‍चनाऽपि => कश्‍चन+अपि प्राध्‍यापकपदमधितस्‍थुषो => प्राध्‍यापकदम्+अधितस्‍थुषः विभागेऽन्‍यस्मिम् => विभागे+अन्‍यस्मिन् स्‍थानान्‍तरितोऽभूवम्, => स्‍थानान्‍तरितः+अभूवम्, सोपि => सः+अपि श्रुतमभूत्। => श्रुतम्+अभूत्। एतस्मिन्‍नन्‍तराले => एतस्मिन्+अन्‍तराले किमघटतेति => किम्+अघटता+इति नाहमजानाम्। => न+अहम्+अजानाम्। तस्‍यैतस्‍य => तस्‍य+एतस्‍य समयोऽत्र => समयः+अत्र व्‍यतियापितस्‍तर्हि => व्‍यतियापितः+तर्हि धूमशकटिर्मम => धूमशकटिः+मम पेटिकामादाय => पेटिकाम्+आदाय इत्‍यासीन्‍ममाशङ्का। => इति+आसीत्+मम+आशङ्का। सहकर्मणो दशामिमाम् => सहकर्मणः+ दशाम्+इमाम् दशामिमाम् => दशाम्+इमाम् तूर्णमेव => तूर्णम्+एव यदत्रैव => यत्+अत्र+एव परस्‍तादेवापराम् => परस्‍तात्+एव+अपराम् धूमशकटिमारुह्य => धूमशकटिम्+आरुह्य ममोपकरणानि => मम+उपकरणानि यात्रिकक्षतोऽवातार्यन्‍त। => यात्रिकक्षतः+अवातार्यन्‍त। यात्राविरामस्‍वीकृतिर्लब्‍धा, => यात्राविरामस्‍वीकृतिः+लब्‍धा, अधिकारिणश्‍च => अधिकारिणः+च यदहमेनम् => यत्+अहम्+एनम् यद्येतस्‍याभिज्ञानम् => यदि+एतस्‍य+अभिज्ञानम् भवद्भिस्‍तर्ह्यहम् => भवद्भिः+तर्हि+अयम् प्राप्ताऽभूत्। => प्राप्ता+अभूत्। सर्वमंकितमभूत्। => सर्वम्+अंकितम्+अभूत्। सूचनांऽपि => सूचना+अपि दत्ताऽभूत्। => दत्ता+अभूत्। तेषामागमनम् => तेषाम्+आगमनम् प्रतीक्षितमभूत्। => प्रतीक्षितम्+अभूत्। जनेष्‍वहमप्‍यात्‍मानम् => जनेषु+अहम्+अपि+आत्‍मानम् विविधेषूहापोहेषु => विविधेषु+उहापोहेषु व्‍यापृतमासीत्। => व्‍यापृतम्+आसीत्। स्‍पष्टमभूद्यदयम् => स्‍पष्टम्+अभूत्+अयम् एकाक्‍येव => एकाकी+एव कुर्वाणोऽभूत्। => कुर्वाणः+अभूत्। इदमपि => इदम्+अपि कृतवद्भिर्द्राक्तरै: => कृतवद्भिः+द्राक्तरै: सूचितमासीद् => सूचितम्+आसीत् हृदयावरोधोऽभूत्। => हृदयावरोधः+अभूत्। निष्‍कर्षोऽयमप्‍यभूद्यदयम् => निष्‍कर्षः+अपि+अय़म्+अपि+अभूत्+अयम् किमित्‍येकाकिनाऽनेन => किमिति+एकाकिना+अनेन हृदवरोधादयम् => हृदवरोधात्+अयम् प्राणानत्‍यजत्। => प्राणान्+अत्‍यजत्। दिवमारुरोह। => दिवम्+आरुरोह। सहयात्रिभिश्‍च => सहयात्रिभिः+च सुप्तोऽयमस्‍तीति => सुप्तः+अयम्+अस्‍ति+इति चिन्‍तयद्भिर्न => चिन्‍तयद्भिः+न विशेषतोऽवधानम् => विशेषतः+अवधानम् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् विहितचरमभूदेव। => विहितचरम्+अभूत्+एव। यद्ययम् => यदि+अयम् मनागपि => मनाक्+अपि प्राणानधारयिष्‍यत्, => प्राणान्+अधारयिष्‍यत, अहमस्‍य => अहम्+अस्‍य चिकित्‍सालयेऽनेष्‍यमेनम्, => चिकित्‍सालये+अनेष्‍यम्+एनम्, चिकित्‍साऽभविष्‍यत् => चिकित्‍सा+अभविष्‍यत् सर्वमतीतम् => सर्वम्+अतीतम् वृत्तजातमहमज्ञास्‍यम्। => वृत्तजातम्+अहम्+अज्ञास्‍यम्। वराकोऽयम् => वराकः+अयम् सत्‍पुरुषो न => सत्‍पुरुषः+ न किंचिदवोचत् => किंचित्+अवोचत् दारुणमिमम् => दारुणम्+इमम् अहमस्‍मरम् => अहम्+अस्‍मरम् उपाध्‍यायस्‍यास्‍य => उपाध्‍यायस्‍य्+अस्‍य सर्वेऽपि => सर्वे+अपि त्‍वसकृदयम् => तु+असकृत्+अयम् प्रशंसितोऽभूत् => प्रशंसितः+अभूत् पद्यमिदमेतस्‍य => पद्यम्+इदम्+एतस्‍य सुधामुचो वाच:। => सुधाम्+उचः+ वाच:। समस्‍फुरन्‍मे। => समस्‍फुरनत्+मे। दारुणमवसानम् => दारुणम्+अवसानम् किमित्‍याप्‍नोत्? => किमिति+आप्‍नोत्? दरिद्रोऽपि => दरिद्रः+अपि नाऽभूत्। => न+अभूत्। सुसमृद्धोऽसावभूदिति => सुसमृद्धः+असौ+अभूत्+इति सर्वेऽजानन्। => सर्वे+अजानन्। तत्‍सविधेऽभूत्। => तत्‍सविधे+अभूत्। सर्वमेव => सर्वम्+एव त्‍वासीत्तदन्तिके। => तु+आसीत्+तदन्तिके। इदमपि => इदम्+अपि श्रुतमासीद् => श्रुतम्+आसीत् यत्तत्‍सुतेष्‍वे => यत्+तत्+सुतेषु+एव कस्‍तु => कः+तु चिकित्‍सकोऽस्ति। => चिकित्‍सकः+अस्ति। सुमहत्‍पदमधितिष्‍ठति, => सुमहत्‍पदम्+अधितिष्‍ठति, कुत्रचनाधिशासी, => कुत्रचन+अधिशासी, वाऽभूदित्‍यधुनाऽहमस्‍मरम्। => वा+अभूत्+इति+अधुना+अहम्+अस्‍मरम्। सौभाग्‍यमयमुपभुंक्ते => सौभाग्‍यम्+अयम्+उपभुंक्ते किमिदम् => किम्+इदम् रहस्‍यमिदम् => रहस्‍यम्+इदम् प्रक्ष्‍यामीति => प्रक्ष्‍याम्+इति चिन्‍तयन्‍नहमभूवम् => चिन्‍तयन्+अहम्+अभूवम् व्‍यत्‍यगात्, => व्‍यति+अगात्, रेलवेकर्मचारिणस्‍तु => रेलवेकर्मचारिणः+तु तत्रावर्तीणम् => तत्र+अवर्तीणम् सौविध्‍यमनुभवन्‍त: => सौविध्‍यम्+अनुभवन्‍त: स्‍वाच्‍छन्‍द्यमुपभोक्तुमारभन्‍त। => स्‍वाच्‍छन्‍द्यम्+उपभोक्तुम्+आरभन्‍त। पश्‍चात्तापवशगोऽचिन्‍तयम्, => पश्‍चात्तापवशगः+अचिन्‍तयम्, कष्टमिदम् => कष्टम्+इदम् विजानताऽपि => विजानता+अपि मयोढम्?” => मया+उढम् प्रातरेव => प्रातः+एव तत्रोपसर्पन्‍मयाऽवलोकित:। => तत्र+उपसर्पत्+मया+अवलोकित:। समायातेऽस्मिन्‍नहमवागच्‍छम् => समायाते+अस्मिन्+अहम्+अवगच्‍छम् यदस्‍याकृति: => यत्+तस्य+आकृति: परिचितमेव => परिचितम्+एव तेनैव => तेन+एव प्रदत्तस्‍तदाऽहमस्‍मरम् => प्रदत्तः+तदा+अहम्+अस्‍मरम् यदस्‍माकम् => यत्+अस्‍माकम् भूतपूर्वश्‍छात्र: => भूतपूर्वः+छात्र: कौशिकोयमभूत्। => कौशिकः+अयम्+अभूत्। कृष्‍णकान्‍तोपाध्‍यायोऽपि => कृष्‍णकान्‍तोपाध्‍यायः+अपि गुरुरासीत्। => गुरुः+आसीत्। निवसन्‍नभूत्। => निवसतन्+अभूत्। स्‍वमप्‍ययम् => स्‍वम्+अपि+अयम् प्राध्‍यापकोऽस्ति => प्राध्‍यापकः+अस्ति स्‍वगुरोराकस्मिकम् => स्‍वगुरोः+आकस्मिकम् निशम्‍याऽयम् => निशम्‍य+अयम् प्रधाव्‍याऽऽगतोऽभूत्। => प्रधाव्‍य+आगतः+अभूत्। तेनैव => तेन+एव मह्यमसूच्‍यत => मह्यम्+असूच्‍यत कोऽपि => कः+अपि स्‍वजनोऽभूत्। => स्‍वजनः+अभूत्। पुत्रस्‍तु => पुत्रः+तु विदेशेऽस्ति। => विदेशे+अस्ति। गतोऽभूत्। => गतः+अभूत्। सहैव => सह+एव पूर्वमेव => पूर्वम्+एव स्‍वर्गमारुढवती। => स्‍वर्गम्+आरुढवती। केवलमेको => केवलम्+एको भवनेऽभूत् => भवने+अभूत् कौशिकोऽयम् => कौशिकः+अयम् समाया‍ताऽस्ति। => समाया‍ता+अस्ति। प्रवसन्‍तोऽभूवंस्‍तेभ्‍यस्‍तत्र => प्रवसन्‍तः+अभूवन्+तेभ्‍यः+तत्र तेषामागमने => तेषाम्+आगमने समयस्‍तु => समयः+तु लगत्‍येव। => लगति+एव। अतोऽन्तिमाय => अतः+अन्तिमाय स्‍वयमयमत्र => स्‍वयम्+अयम्+अत्र समायातोभूत्। => समायातः+अभूत्। किमधुना => किम्+अधुना क्रियतामित्‍यावाम् => क्रियताम्+इति+आवाम् द्वावपि => द्वौ+अपि तदिदमेव => तत्+इदम्+एव यच्‍छवस्‍य => यत्+शवस्‍य प्रयत्‍नोऽकिञ्चित्‍कर => प्रयत्‍नः+अकिञ्चित्‍कर समागच्‍छेयुरिति => समागच्‍छेयुः+इति वेति? => वा+इति? शवोऽपि => शवः+अपि विकृतिमियात्। => विकृतिम्+इयात्। अतस्‍तदैव => अतः+तदैव शवस्‍यान्‍त्‍य-परीक्षा-प्रतिवेदनस्‍य => शवस्‍य+अन्‍त्‍य-परीक्षा-प्रतिवेदनस्‍य शवोऽधिगत:, => शवः+अधिगत:, तस्मिन्‍नेव => तस्मिन्+एव शवदाहो मोहनपुरे => शवदाहः+ मोहनपुरे मयाऽग्रिमा => मया+अग्रिमा कर्तव्‍याऽभूत्, => कर्तव्‍या+अभूत्, कौशिकेनापि => कौशिकेन+अपि प्रतिनविर्तितव्‍यमासीत्। => प्रतिनिवर्तितव्‍यम्+आसीत्। द्वावपि => द्वौ+अपि कौशिकस्‍तु => कौशिकः+तु मयाऽनुरुद्धो => मया+अनुरुद्धः यत्‍परस्‍तात्। => यत्+परस्‍तात्। संजातमिति => संजातम्+इति तदापि => तदा+अपि शान्‍ताऽभूत्। => शान्‍ता+अभूत्। स्‍वर्गतस्‍योपाध्‍यायस्‍य => स्‍वर्गगतस्‍य+उपाध्‍यायस्‍य व्‍यवस्‍यन्‍तीति। => व्‍यवस्‍यन्‍ति+इति। मिलितावभूतामिति => मिलितौ+अभूताम्+इति द्वाभ्‍यामप्‍यन्‍योन्‍यस्‍य => द्वाभ्‍याम्+अपि+अन्‍योन्‍यस्‍य निरन्‍तरमहम् => निरन्‍तरम्+अहम् कीदृशीयम् => कीदृशः+अयम् परिणमतेऽन्‍तत:। => परिणमते+अन्‍तत:। एवमनाथवदपरिचिते => एवम्+अनाथवत्+अपरिचिते स्‍थलेऽर्धपरिचितैर्जनैर्दग्‍धोऽन्तिमाम् => स्‍थले+अर्धपरिचितैः+जनैः+दग्‍धः+अन्तिमाम् क्रियामवाप। => क्रियाम्+अवाप। मुखग्निर्दत्त:। => मुखाग्निः+दत्त:। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् प्रतीक्षमाणोऽहम् => प्रतीक्षमाणः+अहम् सप्ताहद्वयमस्‍थाम्। => सप्ताहद्वयम्+अस्‍थाम्। कश्‍चनाऽपि => कश्‍चन+अपि प्राप्तस्‍तदाऽहमेव => प्राप्तः+तदा+अहम्+एव तेन => मया+आकर्णितम् किमहम् => किम्+अहम् विनिवेदयेयमिति => विनिवेदयेयम्+इति नावगच्‍छामि। => न+अवगच्‍छामि। निष्‍कृष्टांशोऽयमस्ति => निष्‍कृष्टांशः+अयम्+अस्ति गृहस्‍थश्‍चाऽभूत्। => गृहस्‍थः+च+अभूत्। तेनोच्‍चशिक्षां => तेन+उच्‍चशिक्षाम् कश्‍चनांशो भवननिर्माणे => कश्‍चन+अंशः+ भवननिर्माणे संस्‍थाभिर्विश्‍वविद्यालयादिभि:। => संस्‍थाभिः+विश्वविद्यालयादिभि:। रोगवशाद्दिवमारुढा => रोगवशात्+दिवम्+आरुढा तदारभ्‍यैकाक्‍येन => तदा+आरभ्‍य+एकाक्‍येन यात्रामकरोत्। => यात्राम्+अकरोत्। सहसैनमाक्रामदिति => सहसा+एनम्+आक्रामत्+इति सर्वैरवगतमासीत्, => सर्वैः+अवगतम्+आसीत्, औषधमप्‍ययमगृह्णवन्नियमि‍तम्, => औषधम्+अपि+अयम्+अगृह्णत्+नियमि‍तम्, चिकित्‍सक-पदारुढस्‍याप्‍यस्‍य => चिकित्‍सक-पदारुढस्‍य+अपि+अस्‍य नाभूत्तावान् => न+अभूत्+तावान् अमरीकादेशादागत्‍य => अमरीकादेशात्+आगत्‍य बहुकालमस्‍य => बहुकालम्+अस्‍य सुतोऽपि => सुतः+अपि व्‍यापारव्‍यस्‍तत्‍वान्‍नाधिकम् => व्‍यापारव्‍यस्‍तत्‍वात्+न+अधिकम् समयमस्‍मै => समयम्+अस्‍मै प्रदातुमशकत्। => प्रदातुम्+अशकत्। प्राध्‍यापकेनानेन => प्राध्‍यापकेन+अनेन सहायकोऽभून्‍न => सहायकः+अभूत्+न नानेनावगन्‍तव्‍यम् => न+अनेन+अवगन्‍तव्‍यम् कुपुत्रावास्‍ताम्! => कुपुत्रौ+आस्‍ताम्! साहाय्यमयाचत, => साहाय्यम्+अयाचत, प्रदातुमचेष्‍टेताम्। => प्रदातुम्+अचेष्‍टेताम्। सहसैवायम् => सहसा+एव+अयम् प्राणनत्‍यज्, => प्राणान्+अत्‍यज्, एतावत्तु => एतावत्+तु परस्‍ताद्यत् => परस्‍तात्+यत् प्रकटयानीति => प्रकटयानि+इति नावगच्‍छामि। => न+अवगच्‍छामि। चावगतम् => च+अवगतम् यत्‍कौशिकेन => यत्+कौशिकेन तस्‍यान्‍त्‍येष्टि: => तस्‍य+अन्‍त्‍येष्टि: द्वाभ्‍यामपि => द्वाभ्‍याम्+अपि धन्‍यवादैरयम् => धन्‍यवादैः+अयम् प्रतिपूर्तिरपि => प्रतिपूर्तिः+अपि त्‍वरितमेव => त्‍वरितम्+एव पुत्रद्वयेनापि => पुत्रद्वयेन+अपि स्थितेनैव => स्थितेन+एव किमेतदतिरिक्तम् => किम्+एतदतिरिक्तम् कर्तव्‍यमवशिष्टमिति => कर्तव्‍यम्+अवशिष्टम्+इति नाऽवागच्‍छन्। => न+अवगच्‍छन्। कर्तुमीशन्‍ते? => कर्तुम्+ईक्षन्‍ते? युगगतिरेव => युगगतिः+एव किन्‍त्‍वेकम् => किन्‍तु+एकम् कौशिकेनादीरितिम् => कौशिकेन+उदीरितिम् तस्‍याशयम् => तस्‍य+आशयम् कथमहम् => कथम्+अहम् व्‍याकरवाणीति => व्‍याकरवाणि+इति द्वाभ्‍यामपि => द्वाभ्‍याम्+अपि वृत्तमिदमाकर्ण्‍य => वृत्तम्+इदम्+आकर्ण्‍य प्रोक्तो यद्भवता => प्रोक्तः+ यत्+भवता यद्भवता => यत्+भवता साध्‍वेव => साधु+एव यच्‍छवस्‍यान्‍त्‍येष्टिस्‍तत्रैव => यत्+शवस्‍य+अन्‍त्‍येष्टिः+तत्रैव व्‍यर्थमस्‍माकम् => व्‍यर्थम्+अस्‍माकम् प्रतीक्षयाऽपि => प्रतीक्षया+अपि साधयितव्‍यमासीत्? => साधयितव्‍यम्+आसीत्? पितुर्निधनम् => पितुः+निधनम् मृत्‍युरभूत्। => मृत्‍युः+अभूत्। तन्निधनमजनि। => तन्निधनम्+अजनि। राशेरादानाय => राशेः+आदानाय परिजनानामुत्तराधिकारिणाम् => परिजनानाम्+उत्तराधिकारिणाम् उपस्थितिरावश्‍यकी => उपस्थितिः+आवश्‍यकी चापि => च+अपि तैरपेक्ष्‍यते। => तैः+अपेक्ष्‍यते। स्थितिरभविष्‍यत्तर्हि => स्थितिः+अभविष्‍यत्+तर्हि त्‍वस्‍माकमुपस्थितिरपरिहार्याऽभविष्‍यत् => तु+अस्‍माकम्+उपस्थितिः+परिहार्या+अभविष्‍यत् त्‍वेतस्‍याम् => तु+तस्‍याःम् प्रयोजनायाभविष्‍यत्? => प्रयोजनाय+अभविष्‍यत्? तत्‍साध्‍वेव। => तत्+साधु+एव। सर्वमिंद => सर्वम्+इदम् नाऽत्र => न+अत्र एवंविधायाम् => एवम्+विधायाम् स्थितावीदृशमेव => स्थितौ+ईदृशम्+एव चिन्‍तनमाधुनिके => चिन्‍तनम्+आधुनिके सर्वेषामाधुनिकानाम् => सर्वेषाम्+आधुनिकानाम् भवेदिति => भवेत्+इति निगूह्योपरिष्टात् => निगूह्य+उपरिष्टात् समाचरेदित्‍यपि => समाचरेत्+इत्यपि भवेत्तदापि => भवेत्+तदापि न्‍वेतदधिकम् => नु+एतदधिकम् यच्‍च => यत्+च तत्राऽपराध:? => तत्र+अपराध:? नाद्यावधि => न+अद्य+अवधिः तदिदमवगन्‍तुम् => तत्+इदम्+अवगन्‍तुम् यत्‍सर्वमिदम् => यत्‍सर्वम्+इदम् पुत्रावक्रोशस्‍य => पुत्रौ+अक्रोशस्‍य युगगतिरिति => युगगतिः+इति सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् क्रोशेयम् => क्रोशा+इयम् सोऽयम् => सः+अयम् स्‍पष्टोक्तिर्वा => स्‍पष्टोक्तिः+वा किमत्र => किम्+अत्र निर्णीयेतेत्‍यत्र => निर्णीयेत्+इति+अत्र अहमाभारम् => अहम्+आभारम् श्रान्‍तमिवात्‍मानमन्‍वभवम्। => श्रान्‍तम्+इव+आत्‍मानम्+अन्वभवम्। रात्रावहम् => रात्रौ+अहम् सानन्‍दमर्धनिमीलितनेत्र: => सानन्‍दम्+अर्धनिमीलितनेत्र: किञ्चिदालपन् => किञ्चित्+आलपन् मामात्‍मसात् => माम्+आत्‍मसात् अन्‍यस्मिन्‍नेव => अन्‍यस्मिन्+एव अद्यापि => अद्य+अपि तमेव => तम्+एव कार्यक्रममनुसर्तुमिच्‍छुरेकम् => कार्यक्रमम्+अनुसतुम्+इच्‍छुः+एकम् पुस्‍तकमादाय => पुस्‍तकम्+आदाय खट्वायामुपाविशम्। => खट्वायाम्+उपाविशम्। मह्यमवधानम् => मह्यम्+अवधानम् मयोच्‍चैराकारितम् => मया+उच्‍चैः+आकारितम् कोऽयमद्य => कः+अयम्+अद्य महानसव्‍यापरो यद्रात्रेरष्टवादनानन्‍तरमपि => महानसव्‍यापरः+ यत्+रात्रेः+अष्टवादनान्+अन्‍तरम्+अपि यद्रात्रेरष्टवादनानन्‍तरमपि => यत्+रात्रेः+अष्टवादनान्+अन्‍तरम्+अपि बहिरायाति => बहिः+आयाति प्राचामाभाणकम् => प्राचाम्+आभाणकम् प्रातरष्टवादने => प्रातः+अष्टवादने वोत्तरमहं => व+उत्तरम्+अहम् इत्‍यधुना => इति+अधुना भवाँस्‍तु => भवान्+तु सर्वदैव => सर्वदा+एव करोतीति => करोति+इति मीदयमेव” => मदीयम्+एव” किमेवमकारणचिन्‍ताभिराकुलीभूय => किम्+एवम्+अकारणचिन्‍ताभिः+आकुलीभूय मामपि => माम्+अपि साभिरुचिम् => सा+अभिरुचिम् बहिरायाता। => बहिः+आयाता। प्रातरिह => प्रातः+इह याचिकाऽस्ति?” => याचिका+अस्ति?” तत्‍परिवारश्‍च => तत्‍परिवारः+च मासमेकम् => मासम्+एकम् मासस्‍यान्तिमश्‍चायम् => मासस्‍य+अन्तिमः+च+अयम् वयमेव => वयम्+एव नूनमेतेषाम् => नूनम्+एतेषाम् वयमृणम् => वयम्+ऋणम् एवेति.....” => एव+इति.....” रूप्‍यकाणामेव!! => रूप्‍यकाणाम्+एव!! प्रतिवेशसम्‍बन्‍धोऽपि => प्रतिवेशसम्‍बन्‍धः+अपि अस्मिन्‍नेव => अस्मिन्+एव त्‍वहम् => तु+अहम् ज्ञातमधुना => ज्ञातम्+अधुना पुनरस्‍मान् => पुनः+अस्‍मान् चेत्‍सत्‍यम् => चेत्+सत्‍यम् दृष्ट्वाहम् => दृष्ट्वा+अहम् किमहम् => किम्+अहम् प्रतिभटपटुज्‍वालामालाकुलो => प्रतिभटपटुज्‍वालाम्+आलाकुलः तृणमपि => तृणम्+अपि अहमपि => अहम्+अपि कमपि => कम्+अपि पूर्वमेव => पूर्वम्+एव प्रतिज्ञातवत्‍यस्मि। => प्रतिज्ञातवति+अस्मि। कन्‍यकाऽसि।” => कन्‍यका+असि।” काऽस्ति => का+अस्ति अकारणकुपिताऽसि? => अकारणकुपिता+असि? रावणकुलकन्‍यकात्‍वख्‍यातेर्व्‍याख्‍याम्। => रावणकुलकन्‍यकात्‍वख्‍यातेः+व्याख्‍याम्। शिरोमणिरासीत्। => शिरोमणिः+आसीत्। तमेव => तम्+एव सर्वेऽयाचन्‍त। => सर्वे+अयाचन्‍त। निधायाऽऽत्‍मेधोऽनेन => निधाय+आत्‍मेधः+अनेन प्रारब्‍धस्‍तदा => प्रारब्‍धः+तदा प्रसन्‍नो भगवान्‍मृडानीपतिराविर्भूय => प्रसन्‍नः+ भगवान्+मृडानीपतिः+आविर्भूय भगवान्‍मृडानीपतिराविर्भूय => भगवान्+मृडानीपतिः+आविर्भूय याचितुममुमादिदेश। => याचितुम्+अमुम्+आदिदेश। चास्‍य => च+अस्‍य दशाऽपि! => दशा+अपि! रावणशिरसामिमाम् => रावणशिरसाम्+इमाम् पुरामपि => पुराम्+अपि कण्‍डूलदोर्मण्‍डली- => कण्‍डूलदोः+मण्‍डली- लिप्‍सोर्वरम्। => लिप्‍सः+वरम्। मिथस्‍त्‍वम् => मिथः+त्वम् याच्‍ञादैन्‍यपराङ्मुखोऽभूत्तथा => याच्‍ञादैन्‍यपराङ्मुखः+अभूत्+तथा भवत्‍यप्‍यस्‍तीति => भवति+अपि+अस्‍ति+इति मयाऽऽत्‍मा => मया+आत्‍मा रावणरवविनिन्‍दकमट्टहासमारब्‍धवती। => रावणरवविनिन्‍दकम्+अट्टहासम्+आरब्‍धवती। मयोक्तम् => मया+उक्तम् भिक्षामपि => भिक्षाम्+अपि तच्चित्रम्। => तत्+चित्रम्। युवाऽद्य => युवा+अद्य खाद्यमल्‍पम्। => खाद्यम्+अल्‍पम्। प्रचालयितुममिच्‍छामि। => प्रचालयितुम्+इच्‍छामि। पुनरट्टहासमारब्‍धवती। => पुनः+अट्टहासम्+आरब्‍धवती। पृष्ठद्वारतो मन्मित्रम् => पृष्ठद्वारतः+ मन्मित्रम् धीरेन्‍द्रो निम्‍नोद्धृताम् => धीरेन्‍द्रः+ निम्‍नोद्धृताम् धिक्‍कृतिपरम्‍परामुद्गिरन् => धिक्‍कृतिपरम्‍पराम्+उद्गिरन् कोऽयम् => कः+अयम् विदूषकव्‍यापारोद्यारब्‍धस्‍त्‍वया? => विदूषकव्‍यापारोद्यारब्‍धः+त्वया? चापि => च+अपि भवानतिशेते”। => भवान्+अतिशेते”। नाऽयं => न+अयम् चर्चेयम्।” => चर्चा+इयम्।” अस्‍तीयम् => अस्‍ति+इयम् नाऽवाम् => न+आवाम् कश्चनाऽऽवाम् => कश्चन+आवाम् यद्भारते => यत्+भारते “किमिद => “किम्+इदम् दानिनोऽस्‍माकम् => दानिनः+अस्‍माकम् “धन्‍योऽसि => “धन्‍यः+असि सेयमेव => सा+इयम्+एव दानिनामिमाम् => दानिनाम्+इमाम् सूचिमुद्गिरन् => सूचिम्+उद्गिरन् किमिदम् => किम्+इदम् यदेभ्‍यो => यत्+एभ्‍यः एवाऽऽसन्, => एव+आसन्, परम्‍पराऽपि => परम्‍परा+अपि नाऽऽभविष्‍यन्, => न+अभविष्‍यन्, कुतोऽभविष्‍यन्?” => कुतः+अभविष्‍यन्?” यद्भारते => यत्+भारते श्रोतुमिच्‍छति => श्रोतुम्+इच्‍छति रहस्‍यमिदम् => रहस्‍यम्+इदम् समीचीनमिदम् => समीचीनम्+इदम् रहस्‍यमिदम् => रहस्‍यम्+इदम् देवानामप्‍यगोचरम्। => देवानाम्+अपि+अगोचरम्। रहस्‍यमिदम् => रहस्‍यम्+इदम् मनुरिक्ष्‍वाकवेऽब्रवीत्।” => मनुः+इक्ष्‍वाकवे+अब्रवीत्।” एतदुपर्यावाम् => एतदुपरि+आवाम् कथमिव?” => कथम्+इव?” कोऽयम् => कः+अयम् भवेद्रात्रावस्‍मद्द्वारि? => भवेत्+गात्रौ+अस्‍मद्द्वारि? त्‍वरितमुत्‍थाय => त्‍वरितम्+उत्‍थाय पत्रखण्‍डद्वयमादाय => पत्रखण्‍डद्वयम्+आदाय “किमिदम्?” => “किम्+इदम्?” चत्‍वारश्‍छात्रा‍स्तिष्ठन्ति। => चत्‍वारः+छात्राः+तिष्ठन्ति। परश्वस्‍तेषाम् => परश्वः+तेषाम् द्वयमस्‍मद्-हस्‍ते => द्वयम्+अस्‍मद्हस्‍ते “चाचितारश्च => “च+याचितारः+च भारतेऽस्‍माकम् => भारते+अस्‍माकम् भिक्षुकाश्च => भिक्षुकाः+च मामधिक्षिप्तवती-किन्‍तु => माम्+अधिक्षिप्तवती-किन्‍तु भूत्‍सेयम् => भूत्+सा+इयम् सोऽयमपि। => सः+अयम्+अपि। धीरेन्‍द्रो मत्‍पक्षमादाय => धीरेन्‍द्रः+ मत्‍पक्षम्+आदाय मत्‍पक्षमादाय => मत्‍पक्षम्+आदाय यच्चित्रपटस्‍यास्‍य => यत्+चित्रपटस्‍य+अस्‍य नाम्‍नैव => नाम्‍ना+एव भिक्षादानामाधारीकरोति- => भिक्षादानाम्+आधारीकरोति- त्विदम् => तु+इदम् भिक्षायाचनमेव। => भिक्षायाचनम्+एव। यद्यहम् => यदि+अहम् द्रष्टुमिच्‍छामि => द्रष्टुम्+इच्‍छामि अभावेऽपि => अभावे+अपि भिक्षैव => भिक्षा+एव अधुनैते => अधुना+एते भवॉंश्चित्रपटम् => भवान्+चित्रपटम् भवानेभ्‍य: => भवान्+एभ्‍य: दास्‍यत्‍येव। => दास्‍यति+एव। सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् भिक्षैव॥ => भिक्षा+एव॥ पश्‍यामस्‍तर्हि => पश्‍यामः+तर्हि भवेत्‍परिभाषा => भवेत्+परिभाषा द्रव्‍यस्‍योपार्जन => द्रव्‍यस्‍य+उपार्जन स्‍वामिनोऽपनुपस्थितौ, => स्‍वामिनः+अनुपस्थितौ, किम्चिद्वस्‍तु => किंचित्+वस्तु भवताऽऽत्‍मसात्क्रियते => भवता+आत्‍मसात्क्रियते तच्‍चौर्यमित्‍युच्‍यते। => तत्+चौर्यम्+इति+उच्‍यते। यद्युपार्जनम्, => यदि+उपार्जनम्, चेति => च+इति द्वयमपि => द्वयम्+अपि भिक्षामाश्रयन्‍ते। => भिक्षाम्+आश्रयन्‍ते। स्‍व-स्‍वत्‍वाऽऽपादनस्‍यायम् => स्‍व-स्‍वत्‍वा+आपादनस्‍य+अयम् ऋणमित्‍युच्‍यते। => ऋणम्+इति+उच्‍यते। यद्यहम् => यदि+अहम् दानमित्‍यस्‍माकम् => दानम्+इति+अस्‍माकम् श्रमस्‍यापीमाम् => श्रमस्‍य+अपीमाम् परिभाषामारब्‍धवान्। => परिभाषाम्+आरब्‍धवान्। द्रव्‍यग्रहणमुपार्जनपम्। => द्रव्‍यग्रहणम्+उपार्जनम्। ह्याङ्गलभाषायामपि => हि+आङ्गलभाषायाम्+अपि ‘नान्‍य: => ‘न+अन्‍य: विद्यतेऽयनाय। => विद्यते+अयनाय। नाऽस्ति, => न+अस्ति, तद्याचितम् => तद्+याचितम् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् श्रुत्‍वाऽहम् => श्रुत्‍वा+अहम् ज्ञानाञ्जनशलाकयोन्‍मीलितनेत्रमिवात्‍मानमन्‍वभवम्। => ज्ञानाञ्जनशलाकया+उन्‍मीलितनेत्रम्+इव+आत्‍मानम्+अन्वभवम्। गृहीत्‍वाऽऽगच्‍छत्। => गृहीत्‍वा+आगच्‍छत्। धीरेन्‍द्रोऽवोचत्- => धीरेन्‍द्रः+अवोचत्- “धन्‍याऽसि => “धन्‍या+असि बलिर्वामनरूपाय => बलिः+वामनरूपाय गौरवान्वितोऽभूत्, => गौरवान्वितः+अभूत्, त्रिकटान्‍यादाय => त्रिकटानि+आदाय साऽपृच्‍छत् => सा+अपृच्‍छत् तद्रहस्‍यमस्ति => तत्+रहस्‍यम्+अस्ति सम्‍प्रदायगुरुर्भगवान् => सम्‍प्रदायगुरुः+भगवान् श्रममेव => श्रमम्+एव वस्‍तूनामात्‍मसात्‍करणस्‍य => वस्‍तूनाम्+आत्‍मसात्‍करणस्‍य दानिनोऽनेन => दानिनः+अनेन रहस्‍यमप्‍यसौ => रहस्‍यम्+अपि+असौ लोकेऽवतारयामास। => लोके+अवतारयामास। भिक्षायाश्च => भिक्षायाः+च स्‍वयमिन्‍द्र: => स्‍वयम्+इन्‍द्र: पुत्रमर्जुनम् => पुत्रम्+अर्जुनम् शक्तेरभिमुखम => शक्तेः+अभिमुखम् कवचकुण्‍डलेऽयाचत। => कवचकुण्‍डले+अयाचत। नितरामजेय: => नितराम्+अजेय: “किमिन्‍द्रस्‍त्रैलोक्‍याधिपोऽपि => “किम्+इन्‍द्रः+त्रैलोक्‍याधिपः+अपि याच्‍ञालाधवम् => याञ्चा+लाघवम् स्‍वयमजानात् => स्‍वयम्+अजानात् यन्‍मम => यत्+मम शक्तेराधारभूतम् => शक्तेः+आधारभूतम् वज्रमपि => वज्रम्+अपि एवाऽऽनीतम्। => एव+आनीतम्। शक्तेर्भीता: => शक्तेः+भीता: मुग्‍धस्‍यास्‍यास्‍थीन्‍यपि => मुग्‍धस्‍य+अस्‍य+अस्‍थीनि+अपि याचकश्चेदन्‍यम् => याचकः+देन्‍यम् स्‍वशरीरपरिमाणमामिषमयाचत।” => स्‍वशरीरपरिमाणम्+आमिषम्+आयाचत।” एवाभूवन्?” => एव+अभूवन्?” भिक्षाऽस्‍मत्‍संस्‍कृतौ => भिक्षा+अस्‍मत्+संस्‍कृतौ आश्रमास्‍तु => आश्रमाः+तु भिक्षामेवाश्रयन्‍ते। => भिक्षाम्+एव+आश्रयन्‍ते। ह्युपनीतस्‍य => हि+उपनीतस्‍य इत्‍यारटन् => इति+आरटन् गौरानयनम् => गौः+आनयनम् चानुष‍ङ्गिकीति => च+आनुष‍ङ्गिकी+इति चानयेति’ => च+आनय+इति’ दातुकामोऽपि => दातुकामः+अपि भिक्षामेवाश्रयति। => भिक्षाम्+एव+आश्रयति। यत्‍सर्वमेधानन्‍तरम् => यत्+सर्वमेधानन्‍तरम् वराको रघुरपि => वराकः+ रघुः+अपि रघुरपि => रघुः+अपि स्‍वगुरुपत्‍न्‍याऽऽज्ञप्त:, => स्‍वगुरुपत्‍न्‍या+आज्ञप्त:, मदर्थमानय’ => मदर्थम्+आनय’ एवाजीवत्। => एव+अजीवत्। गौरवममन्‍यत। => गौरवम्+अमन्‍यत। कोऽन्‍यो => कः+अन्‍यः श्रमेणोपार्जनम् => श्रमेण+उपार्जनम् चाङ्गलभाषानुवादो => च+आङ्गलभाषानुवादः नेदम् => न+इदम् भूयांसोऽभूवन्। => भूयांसः+अभूवन्। नापारयन्। => न+अपारयन्। समानवितरणाऽनुकूलाऽऽर्थिकी => समानवितरणा+अनुकूला+आर्थिकी प्राचीनैराप्तैर्दानपरम्‍पराया: => प्राचीनैः+आप्तैः+दानपरम्‍पराया: कृताभूत्। => कृता+अभूत्। नाशस्तिस्रो => नाशः+तिस्रः गतिर्भवति॥” => गतिः+भवति॥” तत्‍सर्वमहम् => तत्‍सर्वम्+अहम् यद्यदि => यत्+यदि भूयांसोऽभविष्‍यँस्‍तर्हि => भूयांसः+अभविष्‍यन्+तर्हि कुतोऽभविष्‍यत्? => कुतः+अभविष्‍यत्? दानग्रहणेच्‍छूनामपेक्षया => दानग्रहणेच्छूनाम्+अपेक्षया दानिनोऽधिकाः => दानिनः+अधिकाः अभविष्‍यँस्‍तर्हि => अभविष्‍यन्+तर्हि भोगो नाश:’ => भोगः+ नाश:’ काऽऽवश्‍यकताऽऽभवष्‍यत्? => का+आवश्‍यकता+अभविष्‍यत्? यद्वस्‍तु => यत्+वस्‍तु तस्‍यैव => तस्‍य+एव धनिकेभ्‍यश्च => धनिकेभ्‍यः+च धनिकैरपि => धनिकैः+अपि तेष्‍वेकतमम् => तेषु+एकतमम् “तृणाल्‍लघुतरस्‍तूलस्‍तूलादपि => “तृणात्+लघुतरः+तूलः+तूलात्+अपि नीतोऽसौ? => नीतः+असौ? मामायम् => माम+अयम् प्रार्थयेदिति॥” => प्रार्थयेत्+इति॥” कारणमिदम् => कारणम्+इदम् यद्याचने => यत्+याचने कोऽपि => कः+अपि सरलमिदम् => सरलम्+इदम् नित्‍यनूतनानामुपायानामाविष्‍कारे => नित्‍यनूतनानाम्+उपायानाम्+आविष्‍कारे अस्‍माभिराविष्‍कृता:। => अस्‍माभिः+आविष्‍कृता:। येऽन्‍यत्र => ये+अन्‍यत्र शनिगहस्‍योपासका => शनिगृहस्‍य+उपासकाः सुचिरात्‍प्रचलन्‍ती => सुचिरात्+प्रचलन्‍ती सेयम् => सा+इयम् यद्ये, => यत्+ये, नितान्‍तमस्‍पृहा, => नितान्‍तम्+अस्‍पृहा, महान्‍तश्चासँस्‍ते => महान्‍तः+च+आसन्+ते स्‍वाभिमानिनोऽपि => स्‍वाभिमानिनः+अपि परम्‍परामिमामविगणयितुमक्षमा: => परम्‍पराम्+इमाम्+अविगणयितुम्+अक्षमा: स्‍वार्थस्‍याभावेऽपि => स्‍वार्थस्‍य+अभावे+अपि चायन्‍ते => च+अयन्‍ते महामनामालवीयो वाराणसीयहिन्‍दुविश्वविद्याल‍यनिर्माणसहायतार्थम् => महामनामालवीयः+ वाराणसीयहिन्‍दुविश्वविद्याल‍यनिर्माणसहायतार्थम् याचको भूत्‍वा => याचकः+ भूत्‍वा समयेऽपि => समये+अपि ‘सन्‍तविनोबाख्‍यो याचको => ‘सन्‍तविनोबाख्‍यः+ याचकः+ याचको भूमिहीनानाम् => याचकः+ भूमिहीनानाम् वयमहसाम॥ => वयम्+अहसाम॥ एवाहम् => एव+अहम् यदिमाम् => यत्+इमाम् प्रचालयितुमे-वास्‍माकम् => प्रचालयितुम्+वा+अस्‍माकम् चापि => च+अपि सहायतारूपेणैव॥ => सहायतारूपेण+एव॥ नास्ति => न+अस्ति याचकश्चेत्‍समायाति, => याचकः+चेत्+समायाति, सोऽपि => सः+अपि किम्चिल्‍लभत => किंचित्+अलभत यदाकदाचनान्‍येभ्‍य: => यदाकदाचन+अन्‍येभ्‍य: गौरवस्‍याश्चर्यस्‍य => गौरवस्‍य+आश्चर्यस्‍य विषयस्‍त्‍वम् => विषयः+त्वम् यदस्‍माभिर्याचनस्‍यान्‍येऽपि => यत्+अस्‍माभिः+य़ाचनस्‍य+अन्‍ये+अपि नवीनाश्च => नवीनाः+च चिकीर्षामस्‍तदा => चिकीर्षामः+तदा सर्वकारोऽस्‍मभ्‍यं => सर्वकारः+अस्‍मभ्‍यम् इत्‍युच्‍यते। => इति+उच्‍यते। दानस्‍यैक: => दानस्‍य+एक: प्रकारस्‍तदिदम् => प्रकारः+तदिदम् इत्‍युच्‍यते। => इति+उच्‍यते। अनाथालयानामनाथबालका => अनाथालयानाम्+अनाथबालका कदाचिच्‍च => कदाचित्+च एतत्‍सर्वम् => एतत्+सर्वम् यैस्‍तु => यैः+तु सर्वेऽपि => सर्वे+अपि भारतीयास्‍त्रासिता => भारतीयाः+त्रासिताः नास्ति, => न+अस्ति, ‘कारणवशादत्र => ‘कारणवशात्+अत्र अतोऽद्य => अतः+अद्य किम्चिदृणरूपेण => किंचित्+ऋणरूपेण स्‍वगृहाद्द्रव्‍यम् => स्‍वगृहात्+द्रव्‍यम् यदानायितम्’ => यत्+आनायितम्’ तदहम् => तत्+अहम् याचनाद्रव्‍येणैव => याचनात्+द्रव्‍येण+एव चिकीर्षमस्‍तद् => चिकीर्षमः+तद् इत्‍यादिमिथ्‍याव्‍यपदेशैस्‍तान् => इत्‍यादिमिथ्‍याव्‍यपदेशैः+तान् नानुभूतम् => न+अनुभूतम् भिक्षानाटकस्‍यैतद् => भिक्षानाटकस्‍य+एतत् एवंविधैरेवाऽऽडमबरकारिभि: => एवंविधैः+अथवा+आडम्बरकारिभि: भिक्षायाश्च => भिक्षायाः+च वयमद्य => वयम्+अद्य विश्वासस्‍याऽऽवश्‍यकताऽपि => विश्वासस्‍य+आवश्‍यकता+अपि काऽस्ति? => का+अस्ति? निरन्‍तरमारट्यताम्। => निरन्‍तरम्+आरट्यताम्। त्‍वेषु => तु+एषु भिक्षावृत्तिनिरोधायास्‍माकम् => भिक्षावृत्तिनिरोधाय+अस्‍माकम् भिक्षुकालयाश्च => भिक्षुकालयाः+च सहसाऽवोचत्- => सहसा+अवोचत्- अहमपि => अहम्+अपि भिक्षामेकाम् => भिक्षाम्+एकाम् “यदधुना => “यत्+अधुना वाजपेयिमहाशयोऽपि => वाजपेयिमहाशयः+अपि शेतामधुना। => शेताम्+अधुना। “साऽपि => “सा+अपि काष्ठफलमेकम् => काष्ठफलम्+एकम् स्‍वर्णक्षरैर्वेदवाक्‍यमिदम् => स्‍वर्ण+अक्षरैः+वेदवाक्‍यम्+इदम् मत्‍प्रतिवेशिन्‍यपि => मत्‍प्रतिवेशिनी+अपि संवादस्‍यास्‍य => संवादस्‍य+अस्‍य तन्‍द्रालुरहम् => तन्‍द्रालुः+अहम् निद्रयाऽऽकेकराक्ष: => निद्रया+आकेकराक्ष: संवादमिमम् => संवादम्+इमम् मयोक्तम् => मया+उक्तम् यत्‍सा => यत्+सा नितान्‍तमावश्‍यकरूपेण => नितान्‍तम्+आवश्‍यकरूपेण ततश्चाहम् => ततः+च+अहम् साक्रोशमवोचत् => साक्रोशम्+अवोचत् अस्‍माभिरधुनैव => अस्‍माभिः+अधुना+एव भूखण्‍डस्‍योपरि => भूखण्‍डस्‍य+उपरि याचितोऽभूत्। => याचितः+अभूत्। भवननिर्माण-ऋण-भागोऽद्यैव => भवननिर्माण-ऋण-भागः+अद्य+एव तस्‍मादेव => तस्‍मात्+एव द्रव्‍यराशेरिदम् => द्रव्‍यराशेः+इदम् मदीयद्रव्‍ययाचनलाघवस्‍यास्‍योपरि => मदीयद्रव्‍ययाचनलाघवस्‍य+अस्‍य+उपरि चातिष्ठत्। => च+अतिष्ठत्। “भवताऽपि => “भवता+अपि किम्चिदस्‍पष्टमुदीरयन् => किंचित्+स्‍पष्टम्+उदीरयन् धीरेन्‍द्रोऽपि => धीरेन्‍द्रः+अपि गृहाद्बहिर्निश्चक्राम। => गृहाद्+बहिर्निश्चक्राम। भारतवर्षमस्‍माकम् => भारतवर्षम्+अस्‍माकम् चिरादुपेक्षकत्‍वेन => चिरात्+उपेक्षकत्‍वेन यदान्‍य: => यदा+अन्‍य: पराक्रममवोचत्, => पराक्रमम्+अवोचत्, प्रत्‍यभिक्षामिवाकरोत्। => प्रत्यभिक्षाम्+इव+अकरोत्। जाम्‍बवानेव => जाम्‍बवान्+एव तदनन्‍तरमेव => तदनन्‍तरम्+एव चामानुषसाधारणानि => च+अमानुषसाधारणानि कृत्‍यान्‍यन्‍वतिष्ठत्‍स:। => कृत्‍यानि+अन्वतिष्ठत्+स:। भारतमपि => भारतम्+अपि तथैवास्ति। => तथैव+अस्ति। जानीमोऽस्‍य => जानीमः+अस्‍य सेयम् => सा+इयम् संस्‍कृतभाषैव => संस्‍कृतभाषा+इव विश्‍वभाषणामादिजननी, => विश्‍वभाषाणाम्+आदिजननी, सगौरवमाम्रडयाम => सगौरवम्+आम्रडयाम सेयम् => सा+इयम् को न => कः+ न यदास्‍माकम् => यदा+अस्‍माकम् तदनन्‍तरमेव => तदनन्‍तरम्+एव महामहद्भिर्मुखैर्भारतीयास्‍तथाकथिताः => महामहद्भिः+मुखैः+भारतीयाः+तथाकथिताः विद्वांसोऽपि => विद्वांसः+अपि घण्‍टाघोषमारेभिरे, => घण्‍टाघोषम्+आरेभिरे, स्‍युर्यदस्‍माकम् => स्‍युः+यत्+अस्‍माकम् पतञ्जलेर्वा => पतञ्जलेः+वा रूसदेशीयैरमरीकादेशीयैश्च => रूसदेशीयैः+अमरीकादेशीयैः+च यदधुनैव => यत्+अधुना+एव तदस्‍माकम् => तत्+अस्‍माकम् कदाचिदप्‍यश्रुतपूर्वम् => कदाचित्+अपि+अश्रुतपूर्वम् स्‍यात्तस्‍य => स्‍यात्+तस्‍य चाप्‍यस्‍माभिर्न => च+अपि+अस्‍माभिः+न चेष्टितम् => च+इष्टितम् तेषामपभ्रंश-सरण्‍याऽन्‍यान्‍यविश्‍वभाषासु => तेषाम्+अपभ्रंश-सरणी+अन्‍यानि+विश्‍वभाषासु अविकलमुच्‍यन्‍ते => अविकलम्+उच्‍यन्‍ते इत्‍याद्यपि => इत्यादि+अपि एतस्‍मादप्‍यधिकमाश्चर्यास्‍पदम् => एतस्‍मात्+अपि+अधिकम्+आश्चर्याः+आस्‍पदम् तदिदमस्ति => तत्+इदम+अस्ति यदस्‍माकम् => यत्+अस्‍माकम् ब्राह्मणकुलेष्‍वपि => ब्राह्मणकुलेषु+अपि भोजनपानयोश्‍च => भोजनपानयोः+च समुपैति, => समुप+एति, नाम्‍नामेव => नाम्‍नाम्+एव तदास्‍माकम् => तत्+अस्‍माकम् सुवाच्‍याश्च => सुवाच्‍याः+च गृह्णन्‍तोऽलौकिकमाह्लादम् => गृह्णन्‍तः+अलौकिकम्+आह्लादम् चानुभवन्ति। => च+अनुभवन्ति। सन्‍त्‍यन्‍वर्थानि, => सन्‍ति+अन्वर्थानि, किन्‍त्‍वस्‍माकम् => किन्‍तु+अस्‍माकम् कथम्कारमुचित:? => कथम्+अकारम्+उचित:? इतश्च => इतः+च चापि => च+अपि इयान्‍मुग्‍ध: => इयान्+मुग्‍ध: निर्मास्‍यमानस्‍य => निर्मास्‍यम्+आनस्‍य स्‍यादित्‍यर्थम् => स्‍यात्+इत्यर्थम् मत्‍सकाशादनुमतिम् => मत्‍सकाशात्+अनुमतिम् ग्रहीतुमसावगच्‍छत्। => ग्रहीतुम्+असौ+अगच्‍छत्। यच्‍छार्मण्‍यदेशीयनैकेन => यत्+जर्मण्‍यदेशीयन+एकेन प्रसेधितमासीत्। => प्रसेधितम्+आसीत्। कृतमासीत्। => कृतम्+आसीत्। विलिखतमेकत्र => विलिखतम्+एकत्र भाष्‍यमेतद् => भाष्‍यम्+एतत् इयानादरस्‍तदा => इयान्+आदरः+तदा रीता-अनितादिनाम्‍नामाम्रेडनम् => रीता-अनितादिनाम्‍नाम्+आम्रेडनम् कुर्वन्‍तो गर्वायन्‍तो => कुर्वन्‍तः+ गर्वायन्‍तः+ गर्वायन्‍तो इत्‍यत: => गर्वायन्‍तः+ इत्यत: स्‍मराम्‍येकम् => स्‍मरामि+एकम् रूसदेशस्‍थो भारतीयदूतावासो => रूसदेशस्‍थः+ भारतीयदूतावासः+ भारतीयदूतावासो भारतीय: => भारतीयदूतावासः+ भारतीय: सन्‍नपि => सन्+अपि विदेशीयामांग्‍लभाषामेव => विदेशीयाम्+आंग्लभाषाम्+एव व्‍यवाहरत्-स्‍वनामपट्टमपि => व्‍यवाहरत्-स्‍वनामपट्टम्+अपि इत्‍येवालिखत् => इत्येव+आलिखत् पत्रमेकम् => पत्रम्+एकम् भारतसर्वकारोऽनुरुद्धो यत् => भारतसर्वकारः+अनुरुद्धः+ यत् रुसीयभाषेव => रुसीयभाषा+इव नांग्‍ली => न+आंग्ली प्राचीननीतिशास्‍त्रानुमोदितम् => प्राचीननीतिशास्‍त्रान्+अनुमोदितम् यथाकथंचिदधिगतम्, => यथाकथचिंत्+अधिगतम्, वयन्‍तु => वयम्+तु पाश्‍चात्‍योपाधिनामान्‍यदयाप्‍याम्रेडयाम:। => पाश्‍चात्‍य+उपाधिनाम्+आम्रेडयाम:। प्रकाममाश्चर्यम् => प्रकामम्+आश्चर्यम् चानुभवेदुर्यद् => च+अनुभवेयुः+यत् सांप्रतमेव => सांप्रतम्+एव संस्‍कृतशब्‍दस्‍यास्‍य => संस्‍कृतशब्‍दस्‍य+अस्‍य भारतसर्वकारस्‍यानुमतिग्रहणमावश्‍यकमासीत् => भारतसर्वकारस्‍य+अनुमतिग्रहणम्+आवश्‍यकम्+आसीत् समीपेऽनुमतिप्रार्थना => समीपे+अनुमतिप्रार्थना स्‍वीकृतिर्दत्ताऽपि। => स्‍वीकृतिः+दत्ता+अपि। कृतमासीत्। => कृतम्+आसीत्। यत्‍संस्‍कृतजनन्‍याः => यत्+संस्‍कृतजनन्‍याः प्रत्‍येकसंस्‍कृतज्ञस्‍याधिकारोऽस्ति। => प्रत्‍येकसंस्‍कृतज्ञस्‍य+अधिकारः+अस्ति। प्रसादस्‍यायम् => प्रसादस्‍य+अयम् यत्‍सर्वकार: => यत्+सर्वकार: सुरुचिपदप्रयोगमारब्‍धवान् => सुरुचिपदप्रयोगम्+आरब्‍धवान् भारतीय-वायुसेनाप्रशिक्षण-केन्‍द्रमपि => भारतीय-वायुसेनाप्रशिक्षण-केन्‍द्रम्+अपि नाम्‍नाऽलंकृतम्। => नाम्‍ना+अलंकृतम्। ट्रॉम्‍बे-स्थितमणुयन्‍त्रम् => ट्रॉम्‍बे-स्थितम्+अणुयन्‍त्रम् अश्विनी-कुमारयोर्देवभिषजो: => अश्विनी-कुमारयोः+देवभिषजो: स्‍थापितमस्ति। => स्‍थापितम्+अस्ति। सेयम् => सा+इयम् परम्‍पराऽस्‍माकम् => परम्‍परा+अस्‍माकम् विदधतीत्‍यत्र => विदधति+इत्‍यत्र भवन्‍तोऽपि => भवन्‍तः+अपि स्‍युरेव। => स्‍युः+एव। यथाऽस्‍माभि: => यथा+अस्‍माभि: गोपालमपि => गोपालम्+अपि इत्‍यांगलीकुर्वन्ति, => इति+आंगलीकुर्वन्ति, इत्‍यांगलीकृत्‍य => इति+आंगलीकृत्‍य सोयमन्‍योऽभिनिवेश => सोयमन्‍यः+अभिनिवेशः दिवसेष्‍वस्‍मार्भिविलोकितो => दिवसेषु+अस्‍माभिः+विलोकितः संस्‍कृतनामान्‍यर्धदग्‍धै: => संस्‍कृतनामानि+अर्धदग्‍धै: संस्‍कृतानभिनभिज्ञै => संस्‍कृतान्+अनभिज्ञैः लिपिकरणेऽशुद्धया => लिपिकरणे+अशुद्धया रूपान्‍तरणमेव => रूपान्‍तरणम्+एव एतादृशेषूदाहरणेषु => एतादृशेषु+उदाहरणेषु इत्‍यादीनि => इति+आदीनि ऋषिकेशत्‍वमभजन्। => ऋषिकेशत्‍वम्+अभजन्। केशलुंचनस्‍यायम् => केशलुंचनस्‍य+अयम् प्रक्रमस्‍तत्रैव => प्रक्रमः+तत्रैव नोपशाम्‍यति-ऋषिपत्‍नीरपि => न+उपशाम्‍यति-ऋषिपत्‍नी+अपि संजाताऽस्ति => संजाता+अस्ति प्रविष्टास्‍तत्पितृभ्‍याम् => प्रविष्टाः+तत्पितृभ्‍याम् भारतीयसंस्‍कृतेरनुपाणि => भारतीयसंस्‍कृतेः+अनुरुपाणि निर्धारितान्‍यासन् => निर्धारितानि+आसन् इत्‍यप्‍यासीद् => इत्यपि+आसीत् यत्तमिलभाषायाम् => यत्+तमिलभाषायाम् सतोऽपि => सतः+अपि नाऽस्‍माकम् => न+अस्‍माकम् साधीयान्‍मन्‍यते => साधीयान्+मन्‍यते वराकस्‍यास्‍य => वराकस्‍य+अस्‍य नामैतावद्विरुपितम् => नाम+एतावत्+विरुपितम् यत्‍सः => यत्+सः स्‍वयमपि => स्‍वयम्+अपि सद्गोपनमेवात्‍मानम् => सद्गोपनम्+एव+आत्‍मानम् हेममालिनीति => हेममालिनि+इति मालिनीति => मालिनी+इति स्‍वयमपि => स्‍वयम्+अपि लिखेच्‍चेन्‍नात्‍नाश्‍चर्यम्। => लिखेत्+चेत्+न+आश्‍चर्यम्। एकोऽन्‍योऽभिनेता => एकः+अन्‍यः+अभिनेता दिवसेष्‍वेषु => दिवसेषु+एषु किमस्‍तीति => किम्+अस्‍ति+इति नाद्यावधि => न+अद्य+अवधि वेत्तुमपारयाम। => वेत्तुम्+अपारयाम। रितिकोऽस्ति। => रितिकः+अस्ति। केनचनाभिज्ञेन => केनचन+अभिज्ञेन सुप्रसिद्धश्‍चलचित्र => सुप्रसिद्धः+चलचित्र निर्माताऽभूदिति => निर्माता+अभूत्+इति तथैवायमपि => तथैव+अयम्+अपि विलिख्‍यमानोऽयम् => विलिख्‍यमानः+अयम् स्‍यादिति => स्‍यात्+इति प्रस्‍तुतैरुदाहरणैर्भवन्‍तोऽनुमितवन्‍त: => प्रस्‍तुतैः+उदाहरणैः+भवन्‍तः+अनुमितवन्‍त: स्‍युर्यद् => स्‍युः+यद् वैदेशिकास्‍तु => वैदेशिकाः+तु तान्‍यपि => तानि+अपि नास्‍माकं => न+अस्‍माकम् प्रदेयात्‍सुबुद्धिमित्‍येवाऽशासाना => प्रदेयात्‍सुबुद्धिम्+इति+एव+अशासाना विरमामोत्रैव। => विरमामः+अत्र+एव। सुप्रतिष्ठितश्चिकित्‍सक => सुप्रतिष्ठितः+चिकित्‍सकः सर्वेरन्‍यैश्चिकित्‍सकै: => सर्वेः+अन्‍यैः+चिकित्‍सकै: रोगिणस्‍तस्‍य => रोगिणः+तस्‍य द्राक्तरमशयोऽधुना => द्राक्तरमहाशयः+अधुना संध्‍यामवलोकयन्‍नासीत्। => संध्‍याम्+अवलोकयन्+आसीत्। वार्द्धक्‍यमागतम्। => वार्द्धक्‍यम्+आगतम्। शल्‍यक्रियायामधुनाऽपि => शल्‍यक्रियायाम्+अधुना+अपि प्रगल्‍भोऽभूत्। => प्रगल्‍भः+अभूत्। चिन्‍ताऽपि => चिन्‍ता+अपि इदमेव => इदम्+एव यत्‍सा => यत्+सा यद्रोगिणो मस्तिष्‍के => यत्+रोगिणः+ मस्तिष्‍के दौर्बल्‍यमागतमस्ति। => दौर्बल्‍यम्+आगतम्+अस्ति। मस्तिष्‍कभागस्‍योपरि => मस्तिष्‍कभागस्‍य+उपरि आशासेऽनेन => आशासे+अनेन निवासमकरोत्। => निवासम्+अकरोत्। सोऽयम् => सः+अयम् कृतोऽभूत्। => कृतः+अभूत्। भविष्‍यतीत्‍यासीत्तस्‍यानुमानम्। => भविष्‍यति+इति+आसीत्+तस्‍य+अनुमानम्। सोऽयम् => सः+अयम् कल्‍पनयाऽऽक्रान्‍त:, => कल्‍पनया+आक्रान्‍त:, आतुरश्‍चाऽभूत्। => आतुरः+च+अभूत्। द्राक्तरमहाभागश्चिकित्‍सालये => द्राक्तरमहाभागः+चिकित्‍सालये सोऽयम् => सः+अयम् सुमहदाश्‍चर्यचकितोऽतिष्ठत्। => सुमहदाश्‍चर्यचकितः+अतिष्ठत्। रोगिणस्‍तस्‍य => रोगिणः+तस्‍य यद्धि => यत्+हि नि:सारितमासीत्, => नि:सारितम्+आसीत्, स्‍थापितमासीत्। => स्‍थापितम्+आसीत्। आतरतायामन्‍यमनस्‍कतायाम् => आतरतायाम्+अन्‍यमनस्‍कतायाम् विस्‍मृतमासीत्। => विस्‍मृतम्+आसीत्। सोऽयम् => सः+अयम् कृतोऽभूत्, => कृतः+अभूत्, विधिरेव => विधिः+एव नैर्बल्‍यमासीत्, => दौर्बल्‍यम्+आसीत्, मस्तिष्‍कमेव => मस्तिष्‍कम्+एव शरीरादपगतम्। => शरीरात्+अपगतम्। किमधुना => किम्+अधुना शरीरादपसृत:। => शरीरात्+अपसृत:। मस्तिष्‍कमिदम् => मस्तिष्‍कम्+इदम् अविकृतमासीत्। => अविकृतम्+आसीत्। आश्‍चर्यमासीद्यत् => आश्‍चर्यम्+आसीत्+यत् तदभूत् => तत्+अभूत् अभविष्‍यत्तर्हि => अभविष्‍यत्+तर्हि पुनर्मस्तिष्‍कम् => पुनः+मस्तिष्‍कम् योजयितुमासीत्‍सुशकम्। => योजयितुम्+आसीत्+सुशकम्। सोऽपि => सः+अपि भूत्‍वाऽधुनैव => भूत्‍वा+अधुना+एव विश्‍वासमकरोत्। => विश्‍वासम्+अकरोत्। यद्रोगी => यत्+रोगी रात्रावेव => रात्रौ+एव मृतो भवेत्। => मृतः+ भवेत्। तदिदमपयशोऽप्‍यभूल्लिखितम् => तदिदम्+अपयशः+अपि+अभूत्+अलिखितम् व्‍यस्‍मरत्‍सर्वामिमाम् => व्‍यस्‍मरत्+सर्वाम्+इमाम् गतोऽभूत्। => गतः+अभूत्। वस्‍त्रादिकमुत्तार्य => वस्‍त्रादिकम्+उत्तार्य सज्‍जोऽभूत्तथैव => सज्‍जः+अभूत्+तथैव यदयम् => यत्+अयम् शीघ्रमपृच्‍छत्- => शीघ्रम्+अपृच्‍छत्- भवानधुनाऽपि => भवान्+अधुना+अपि मस्तिष्‍कसदृशस्‍यामूल्‍यस्‍याङ्गस्‍याऽभावेऽपि => मस्तिष्‍कसदृशस्‍य+अमूल्‍यस्‍य+अङ्गस्‍य+अभावे+अपि सुमहदाश्‍चर्य => सुमहत्+आश्‍चर्यम् यद्भवता => यत्+भवता किन्त्विदम् => किन्तु+इदम् निश्चितमनुभवामि => निश्चितम्+अनुभवामि चिकित्‍साऽनन्‍तरम् => चिकित्‍सा+अनन्‍तरम् होराद्वयेनैव => होराद्वयेन+एव सर्वोऽपि => सर्वः+अपि नाऽहमधुना => न+अहम्+अधुना चिन्‍ताऽकुलस्तिष्ठामि। => चिन्‍ताकुलः+तिष्ठामि। कस्‍यचिदपि => कस्‍यचित्+अपि नाऽहम् => न+अहम् भारमनुभवामि। => भारम्+अनुभवामि। स्‍वस्‍थमानन्‍दमुपभुञ्जे। => स्‍वस्‍थम्+आनन्‍दम्+उपभुञ्जे। नृत्‍यमहं => नृत्‍यम्+अहम् लतिकाश्‍च => लतिकाः+च मयूरवन्‍नृत्‍यम् => मयूरवत्+नृत्‍यम् भविष्‍यतश्चिन्‍ता => भविष्‍यतः+चिन्‍ता नितरामुन्‍नतिमभजत => नितराम्+उन्‍नतिम्+अभजत भवानेव => भवान्+एव नाहमधुना => न+अहम्+अधुना तदहम् => तत्+अहम् वाञ्छाम्‍यपि => वाञ्छामि+अपि अधुनाऽहम् => अधुना+अहम् स्‍वस्‍थमुपभोगम् => स्‍वस्‍थम्+उपभोगम् कर्तुमत्रैव => कर्तुम्+अत्र+एव नद्यास्‍तटे => नद्याः+तटे ममास्‍या => मम+अस्‍या नाहम् => न+अहम् सर्वमिदम् => सर्वम्+इदम् चकितोऽतिष्‍ठत्। => चकितः+अतिष्‍ठत्। निश्चितमेव => निश्चितम्+एव प्रफुल्‍लश्‍चादृश्‍यत। => प्रफुल्‍लः+च+अदृश्‍यत। यन्‍मस्तिष्‍कम् => यत्+मस्तिष्‍कम् तदधुनाऽपि => तत्+अधुना+अपि चलेत्तर्हि => चलेत्+तर्हि पुनरपि => पुनः+अपि “नाहमधुना => “न+अहम्+अधुना कामपि => काम्+अपि मस्तिकष्‍मेवाऽहम् => मस्तिकष्‍म्+एव+अहम् भागमादाय => भागम्+आदाय भवानेव => भवान्+एव प्रसन्निस्तिष्‍ठतु। => प्रसन्नः+तिष्‍ठतु। ददात्‍वेतत्। => ददातु+एतत्। यस्‍याङ्गस्‍य => यस्‍य+अङ्गस्‍य कारणादियदवधिः => कारणात्+इयत्+अवधिः दु:खमनुभूतवान्, => दु:खम्+अनुभूतवान्, जगदेतत् => जगत्+एतत् सुखानामालयमनुभवामि, => सुखानम्+आलयम्+अनुभवामि, तस्‍याङ्गस्‍य => तस्‍य+अङ्गस्‍य पुनर्दर्शनमपि => पुनः+दर्शनम्+अपि नेच्‍छामि”- => न+इच्‍छामि”- सोऽयमपक्रान्‍त:। => सः+अयम्+अपक्रान्‍त:। प्राणजीवनोऽपि => प्राणजीवनः+अपि स्‍नानमेव => स्‍नानम्+एव रसायनवैज्ञानिकाश्च => रसायनवैज्ञानिकाः+च वैज्ञानिकवाराणामाज्ञानुसारम् => वैज्ञानिकवाराणाम्+आज्ञानुसारम् तस्मिन्‍नेव => तस्मिन्+एव रसायनविज्ञानस्‍याऽस्‍या: => रसायनविज्ञानस्‍य+अस्‍या: सर्वेऽपि => सर्वे+अपि सर्वानपि => सर्वान्+अपि अध्‍यापकेनोत्तरम् => अध्‍यापकेन+उत्तरम् “सर्वानपि => “सर्वान्+अपि सर्वानपि => सर्वान्+अपि उत्तरमदात्। => उत्तरम्+अदात्। सर्वेऽपि => सर्वे+अपि स्‍वदेशभाषायामुक्तम् => स्‍वदेशभाषायाम्+उक्तम् यद्यदा => यत्+यदा विज्ञाताऽसीत्। => विज्ञाता+आसीत्। राजसेवाया‍मपि => राजसेवाया‍म्+अपि पदमनेन => पदम्+अनेन भाग्‍यचक्रपतितोऽयम् => भाग्‍यचक्रपतितः+अयम् नियतोऽभूत्। => नियतः+अभूत्। मासोऽपि => मासः+अपि व्‍यतीतोऽस्‍य => व्‍यतीतः+अस्‍य पाठयतस्‍तत्र => पाठ्यतः+तत्र किन्‍त्‍वयम् => किन्‍तु+अयम् यदनेनास्‍मान् => यत्+अनेन+अस्‍मान् करुणापूर्णमिदम् => करुणापूर्णम्+इदम् पत्रमलेखि: => पत्रम्+अलेखि: जानात्‍येव => जानाति+एव यदहमत्र => यत्+अहम्+अत्र भूगोलाध्‍यापकोऽस्मि। => भूगोलाध्‍यापकः+अस्मि। प्रातर्होरात्रयम् => प्रातः+होरात्रयम् भवॉंस्‍तु => भवान्+तु जानात्‍येव => जानाति+एव यन्‍मम => यत्+मम शरीरसम्‍पत्तिर्भगवत्‍कृपया => शरीरसम्‍पत्तिः+भगवत्‍कृपया प्रचुराऽस्ति। => प्रचुरा+अस्ति। वस्‍त्रमावश्‍यकम् => वस्‍त्रम्+आवश्‍यकम् तैलमर्दनमत्र => तैलमर्दनम्+अत्र तैलमावश्‍यकम् => तैलम्+आवश्‍यकम् यद्यप्‍यत्र => यद्यपि+अत्र सर्वेऽपि => सर्वे+अपि धर्मप्राणास्‍तथाऽपि => धर्मप्राणाः+तथापि कोऽपि => कः+अपि भोजनायामन्‍त्रयति। => भोजनाय+आमन्‍त्रयति। दृष्‍ट्वैव => दृष्‍ट्वा+एव प्रचलितास्ति। => प्रचलिता+अस्ति। विद्यालयात्‍क्रोशद्वयम् => विद्यालयात्+क्रोशद्वयम् चरणाभ्‍यामेव => चरणाभ्‍याम्+एवम् कोऽपि => कः+अपि मामारोहयितुम् => माम्+आरोहयितुम् किन्‍त्‍वनेन => किन्‍तु+अनेन कोऽपि => कः+अपि नोपार्जक:। => न+उपार्जक:। उत्तरमस्‍यासीत् => ”उत्तरम्+अस्‍य+आसीत् नाहम् => न+अहम् यन्‍मामन्‍तरा => यत्+माम्+अन्‍तरा कोऽपि => कः+अपि अतो मन्‍मृत्‍योनन्‍तरम् => अतः+ मन्‍मृत्‍योनन्‍तरम् कोऽस्‍य => कः+अस्‍य शकटावारोह्य‍ => शकटौ+आरोह्य‍ मन्‍मृत्‍युर्ध्रुव:।” => मन्‍मृत्‍युः+ध्रुव:।” प्रत्‍यहमत्र => प्रत्यहम्+अत्र विद्यालयस्‍येतिहासाध्‍यापकेन => विद्यालयस्‍य+इतिहासाध्‍यापकेन कुर्वन्‍नासम्। => कुर्वन्+आसम्। कुतूहलवशात्‍पृष्टम्- => कुतूहलवशात्+पृष्टम्- पतितमभूत्। => पतितम्+अभूत्। किमेतद्विषये => किम्+एतत्+विषये भवताऽध्‍ययनम् => भवता+अध्‍ययनम् तेनोत्तरितम् => तेन+उत्तरितम् दुर्भिक्षमासीदत्र। => दुर्भिक्षम्+आसीत्+अत्र। कोऽपि => कः+अपि यदत्र => यत्+अत्र कोऽपि => कः+अपि सर्वेऽपि => सर्वे+अपि किमित्‍यत्र => किमिति+अत्र निरुत्तरोऽभूवम्। => निरुत्तरः+अभूवम्। पुनरुक्तम् => पुनः+उक्तम् कश्चिदन्‍वेषणम् => कश्चित्+अन्‍वेषणम् कर्त्तुमिच्‍छेत् => कर्त्तुम्+इच्‍छेत् दृष्ट्वाऽतीव => दृष्ट्वा+अतीव क्षणेनैव => क्षणेन+एव इयमस्ति => इयम्+अस्ति छात्रास्‍तु => छात्राः+तु यदहम् => यत्+अहम् चास्मि। => च+अस्मि। प्रातरेव => प्रातः+एव सर्वाधिकमुत्‍पद्यते? => सर्वाधिकम्+उत्‍पद्यते? त्‍वरितमाचमनम् => त्‍वरितम्+आचमनम् यदाऽहम् => यदा+अहम् बहिरगच्‍छम् => बहिः+अगच्‍छम् धूर्त्तश्‍छात्रो => धूर्त्तः+छात्रः हसितुमारब्‍ध:। => हसितुम्+आरब्‍ध:। मयाऽऽगत्‍य => मया+आगत्‍य त्‍वमध्‍यापकोऽसि => त्‍वम्+अध्‍यापकः+असि अत्रागत्‍य => अत्र+आगत्‍य एतच्‍छ्रुत्‍वा => एतत्+श्रुत्‍वा सर्वेऽपि => सर्वे+अपि हसितुम्+आरब्‍धा:। => हसितुम्+आरब्‍धा:। किमहमधुना => किम्+अहम्+अधुना एवंविधान् => एवम्+अविधान् श्‍वासरोगस्‍याक्रमणम् => श्‍वासरोगस्‍य+आक्रमणम् भवेत्तर्हि => भवेत्+तर्हि माश्‍चर्यमत्र? => म+आश्‍चर्यम्+अत्र? किन्‍त्‍वाश्चर्यंकरम् => किन्‍तु+आश्चर्यकरम् त्विदमभूत् => तु+इदम्+अभूत् यदहमेकस्‍य => यत्+अहम्+एकस्‍य सविधेऽगच्‍छम्। => सविधे+अगच्‍छम्। मयोक्तम् => मया+उक्तम् पीडितोऽस्मि। => पीडितः+अस्मि। शीघ्रमेव => शीघ्रम्+एव भवेयमित्‍यर्थम् => भवेयम्+इत्यर्थम् वैद्यराजेनोक्तम् => वैद्यराजेन+उक्तम् श्‍वासरोगस्‍याहम् => श्‍वासरोगस्‍य+अहम् नात्र => न+अत्र किमपि, => किम्+अपि, एतत्तु => एतत्+तु बद्धपरिकरस्‍यास्‍य => बद्धपरिकरस्‍य+अस्‍य चिकित्‍सालयादहम् => चिकित्‍सालयात्+अहम् एवंविधाऽस्ति => एवंविधा+अस्ति परिवर्त्तनमन्‍यस्मिन् => परिवर्त्तनम्+अन्‍यस्मिन् कुशलमन्‍यत्। => कुशलम्+अन्‍यत्। प्रत्‍यहमेव => प्रत्यहम्+एव त्‍वतीव => तु+अतीव कदाचिदपि => कदाचित्+अपि प्रमादमहम् => प्रमादम्+अहम् नगरभ्रमणान्निवृत्तोऽसौ => नगरभ्रमणात्+निवृत्तः+असौ महताऽवधानेन => महता+अवधानेन ‘यदद्य => ‘यद्+अद्य कियदवधानम् => कियत्+अवधानम् एकमपरम् => एकम्+अपरम् प्रविष्टमपश्‍यदसौ। => प्रविष्टम्+अपश्‍यत्+असौ। सोच्‍चैर्हासम् => स+उच्‍चैः+हासम् दृश्‍यतामद्य => दृश्‍यताम्+अद्य दशमसंख्‍याकमेव => दशम्+असंख्‍याकम्+एव प्रकोष्ठकमुपगतोस्मि, => प्रकोष्ठकम्+उपगतः+अस्मि, प्रमोदस्‍याऽभिमुखम् => प्रमोदस्‍य+अभिमुखम् प्रमोदस्‍यापि => प्रमोदस्‍य+अपि ततो नवीनसभ्‍य-महाशयेनाऽनेन => ततः+ नवीनसभ्‍य-महाशयेन+अनेन नवीनसभ्‍य-महाशयेनाऽनेन => नवीनसभ्‍य-महाशयेन+अनेन यदद्य => यत्+अद्य पान्‍थावासमेव => पान्‍थावासम्+एव प्रविष्टोऽस्मि!! => प्रविष्टः+अस्मि!! सभ्‍यस्‍याऽदृहासेनाभिनन्दितो, => सभ्यस्‍य+अदृहासेन+अभिनन्दितः, लज्जितोऽसौ => लज्जितः+असौ सूचितेनाऽपि => सूचितेन+अपि कोऽस्‍यार्थ:? => कः+अस्‍य+अर्थ:? एतावद्धनसंग्रहय => एतावत्+धनसंग्रहय नास्ति => न+अस्ति मयदम् => मया+इदम् लोकमिमम् => लोकम्+इमम् को वा => कः+ वा पुनर्मया => पुनः+मया गामिनोऽस्‍य => गामिनः+अस्‍य वस्‍तुसमूहस्‍तु => वस्‍तुसमूहः+तु निर्मूल्‍यमेव => निर्मूल्‍यम्+एव वस्‍तुसमूहमेव। => वस्‍तुसमूहम्+एव। पृष्ठतस्‍त्‍वामनुसरामि। => पृष्ठतः+त्वाम्+अनुसरामि। शिशुमेकम् => शिशुम्+एकम् बालकस्‍यास्‍य => बालकस्‍य+अस्‍य गच्‍छन्‍नेक: => गच्‍छन्+एक: भृशमभूच्‍चकित:। => भृशम्+अभूत्+चकित:। दयमितुमप्रभवन्, => दयमितुम्+अप्रभवन्, कियद्दूरम् => कियत्+दूरम् बालकस्‍यास्‍य => बालकस्‍य+अस्‍य नामधेयमुक्तम्, => नामधेयम्+उक्तम्, इदमलौकिकम् => इदम्+अलौकिकम् नात्र => न्+अत्र बालकस्‍याऽस्‍य => बालकस्‍य+अस्‍य (अस्‍यशिशोर्जननीम्) => (अस्‍यशिशोः+जननीम्) पुरुषाश्‍च => पुरुषाः+च साऽग्रहम् => स+आग्रहम् पाठयितुमैच्‍छत्। => पाठयितुम्+एच्‍छत्। पृष्ठमासीन्‍मया- => पृष्ठम्+आसीत्+मया- “अन्‍यविद्यालयानापेक्षया => “अन्‍यविद्यालयान्+अपेक्षया उत्तरितमासीत्तेन => उत्तरितम्+आसीत्+तेन “अस्‍माद्विद्यालयात् => “अस्‍मात्+विद्यालयात् सेयमुत्‍कृष्टम् => सा+इयम्+उत्‍कृष्टम् स्‍वल्‍पसमयानन्‍तरमेव => स्‍वल्‍पसमयानन्‍तरम्+एव समभूदसौ => समभूत्+असौ सेयम् => सा+इयम् शिशोर्माता) => शिशोः+माता) विद्यालयात्‍प्रतिनिवृत्ता => विद्यालयात्+प्रतिनिवृत्ता शिशुमिमम् => शिशुम्+इमम् गृहमागच्‍छत्। => गृहम्+आगच्‍छत्। नाऽऽसीदिह => न+आसीत्+इह परिपृच्‍छेयमात्‍मगतम्। => परिपृच्‍छा+इयम्+आत्‍मगतम्। तदनुसारमिदमेव => तदनुसारम्+इदम्+एव बालकस्‍याऽस्‍य => बालकस्‍य+अस्‍य अहमजानाम्। => अहम्+अजानाम्। वाऽऽसीदन्‍य => वा+आसीत्+अन्‍यः आरभ्‍यैव => आरभ्‍य+एव बालकोऽयमेतन्‍नाम्‍नैव => बालकः+अयम्+एतत्+नाम्‍ना+एव सभ्‍योऽयम् => सभ्‍यः+अयम्